LESMAP Indios no Brasil - KMKG

gerespecteerd en gevreesd. Je kan
sjamaan worden als één een van je
ouders dat al is, of je kan een bepaald
visioen gehad hebben (bijvoorbeeld
tijdens een zware ziekte). In ieder geval
moet je om sjamaan te worden een
lange en moeilijke initiatie doormaken.
Zo moet je een tijd in afzondering gaan
leven en mag je bepaalde dingen niet
meer eten.
Een sjamaan is voor alles een
medicijnman. Volgens de volkeren
van Latijns-Amerika worden ziekten
veroorzaakt doordat een geest of een
tovenaar een kwaadaardige energie het
lichaam instuurt. Tijdens spectaculaire
seances stelt de sjamaan vast welke
ziekte zich meester van een persoon
heeft gemaakt en nodigt daarbij de
geesten uit die verantwoordelijk zijn
voor het gedane kwaad. Na de oorzaak
van de ziekte vastgesteld te hebben,
neemt hij die weg door ze op te zuigen,
uit te roken, of weg te masseren.
Sjamanen gebruiken veel
geneeskrachtige planten en
plantaardige stoffen in al hun vormen:
latex, sappen, bladeren, vruchten,
schors en stengels worden afgekookt,
ingeademd of er worden papjes, poeders
en infusies van gemaakt. Veel van deze
planten zijn wereldwijd te verkrijgen
en vormen de basis van talrijke
geneesmiddelen. Een van de bekendste
middeltjes is de koortswerende kinine.
Om visioenen op te roepen, gebruiken
sjamanen hallucinogene middelen,
of ‘planten die onderwijzen’. Tabak,
ayahuasca, kahé*, coca* en virola* zijn
bewustzijnsverruimende middelen die
de waarneming verhogen en de sjamaan
toelaten naar de bovennatuurlijke
wereld te reizen.
wat is ayahuasca ?
Ayahuasca is zowel de naam van een
liaansoort uit het Amazonegebied
(banisteriopsis caapi) als van een
brouwsel op basis van deze liaan dat
door sjamanen gebruikt wordt. Door
ayahuasca te mengen met andere
planten krijgt men een purgerend
mengsel dat visioenen oproept.
Dit traditionele hulpmiddel werd
in 1997 gelegaliseerd in Brazilië
en in 1996 in de VS, alleen voor het
gebruik in het kader van specifieke
rituelen. De substantie maakt sinds
2008 ook deel uit van het culturele
erfgoed van Peru. In Frankrijk (wet
van 2005) en andere Europese landen
daarentegen, staat ayahuasca op de
lijst van verboden middelen.
De gemeenschappen uit het
Amazonegebied vieren hun band met de
voorouders en de natuurgeesten door
middel van verschillende ceremonies en
riten. Op deze manier herbeleven ze de
mythen en knopen ze weer aan bij het
bovennatuurlijke.
33
Laten we het begrafenisritueel van de
Bororo als voorbeeld nemen.
Bij de Bororo zet de dood van een lid
van de gemeenschap een hele rist aan
riten in gang die de overgang van de ziel
van de dode naar de overkant mogelijk
moet maken. Het is ook de gelegenheid
om leden van naburige dorpen te
ontmoeten, jongeren in te wijden en de
gemeenschap te reorganiseren nadat
een van hen gestorven is.
Als iemand sterft, kiezen de clanouders
van de overledene een man uit de andere
helft (of fratrie) van de gemeenschap om
de dode te vertegenwoordigen. Hij wordt
beschouwd als zijn plaatsvervanger en
moet verschillende functies uitoefenen
tijdens de begrafenisrituelen.
De dode zelf wordt in een ondiep graf
begraven waar men voortdurend water
over giet om de ontbinding van het
lichaam te versnellen. Daarna worden de
botten weer opgegraven en gewassen.
Vervolgens worden ze met roucou
beschilderd en bedekt met dons en
veren. Ze worden vervolgens in een mand
gelegd die definitief begraven wordt op
de bodem van een meer of een stroom.