LESMAP Indios no Brasil - KMKG

modern onderzoek. antropologie
Het Westen is altijd aangetrokken geweest
door andere oorden en culturen, maar ging
er meestal heen met een bepaald doel:
christianisatie, grondstoffen of vlucht uit
de miserie.
In de 20ste eeuw krijgt de antropologie
meer aanzien. Een antropoloog is
iemand die mensen bestudeert. En deze
wetenschap wil een tegengif bieden voor
het oude zwart-witdenken: primitiefbeschaafd
en natuur-cultuur. Hoe
deze culturen dan wel geïnterpreteerd
moeten worden, hangt af van welk soort
antropoloog je voor je neus krijgt. Er zijn
namelijk talrijke deelgebieden binnen
deze wetenschappelijke discipline, van
culturele tot biologische antropologie.
De werkwijze van deze onderzoekers
is sterk ervaringsgericht. Ze gaan bij
zogenaamde primitieve volkeren wonen
om hen te observeren. Dit noemen we
veldwerk. De onderzoeker houdt een
dagboek bij en analyseert de gegevens op
een zo wetenschappelijk mogelijke manier.
Het doel is niet om tussen te komen in de
levensstijl van deze mensen, maar om deel
te nemen aan hun dagelijkse leven om hen
beter te kunnen begrijpen.
wie was Claude lévy-strauss?
De Franse denker Claude Lévy-
Strauss (1908-2009) was een bekende
antropoloog die onderzoek deed
bij de autochtone bevolking van
Brazilië. Samen met zijn vrouw
verrichtte hij veldwerk bij de
Guaycuru, Bororo, Nambikwara
en Tupi-Kawahib. Zijn ervaringen
schreef hij neer in het boek Triste
tropiques (vertaald als Het trieste
der tropen, 1955). Vergis je niet, ook
op de antropologische werkwijze is
veel kritiek te geven.
Een Belgische onderzoeker die zich
specialiseerde in de Braziliaanse
indianen is Gustaaf Verswijver. Van 1974
tot 1991 verbleef hij lange periodes bij
de Kayapó en leerde zo hun gebruiken
en geschiedenis kennen als geen ander.
Hij is vandaag verbonden aan het
Africamuseum als cultureel antropoloog
en is curator van de tentoonstelling
Indios no Brasil.
tot slot
Zelfs vandaag blijft het nog steeds
moeilijk te ontsnappen aan een te
makkelijke en eenzijdige voorstelling
van ‘de ander’. Belangrijk is dat je beseft
dat het alleen mogelijk is de ander te
begrijpen als je jezelf begrijpt. Als je
stevig in je eigen cultuur zit, heb je een
punt van vergelijking. De grote val die te
allen tijde te vermijden is, is die van het
waardeoordeel: respectievelijk wij, of de
ander, zijn ‘beter’.
Ook moet je goed voor ogen houden dat
veel indiaanse groepen helemaal geen
‘primitieve’ ‘stammen’ zijn die ver van
de ‘beschaving’ wonen in volmaakte
harmonie met de natuur, maar mensen
die actief deelnemen aan de Braziliaanse
maatschappij. Mensen die elke dag gaan
werken en van wie de kinderen naar
school gaan. Het is gevaarlijk een label
op mensen te kleven, zeker als je hun
meningen en opvattingen totaal negeert.
En dat is net wat denkers eeuwenlang
probeerden te doen.
14