LESMAP Indios no Brasil - KMKG

1822: onafhankelijkheid
In de periode vlak na de Braziliaanse
onafhankelijkheid stond de indiaan
symbool voor vrijheid. Heel wat families
veranderden hun achternaam in iets
wat meer indiaans (dan Portugees)
klonk. Tegen het midden van de 19de eeuw speelde het nieuwe gedachtegoed
van de romantiek hier gretig op in
door verschillende indianenvolkeren
te bestuderen en op te hemelen. Zo
verschenen er een woordenboek van de
taal van de Tupi en tal van romans met
indianen als helden-hoofdpersonages
zoals Iracema en O Guarani van José
de Alencar, beide uit 1857 (en jammer
genoeg bijna onvindbaar in het Engels,
Nederlands of Frans).
> Van het boek
O Guarani van
De Alencar zijn
een opera, een
toneelstuk, twee
televisieseries en
verscheidene films
gemaakt. Dit is
de poster van de
filmversie uit 1979.
Bron: http://www.movieposterdb.com/
poster/447adfef
Het ideaal van de nobele wilde herleefde,
ook al hielp het de indianen geen
sikkepit vooruit. Het was de ‘idee’ van de
indiaan die de moderne mens aansprak
en niet de harde realiteit.
De inheemse volkeren werden nog
steeds onderdrukt, genegeerd en soms
zelfs tegen hun wil ingelijfd in het leger.
De nieuwe golf Europese immigranten
organiseerde strafexpedities tegen
de lokale bevolking ter vergelding
van de hevige indiaanse reactie op de
bezetting van hun land. De nieuwe
tochten stonden onder leiding van
de zogenaamde bugreiros, mannen
gespecialiseerd in het jagen op indianen.
In 1850 werd dan eindelijk een wet
gestemd die de inname van indiaanse
gronden verbood evenals het plunderen
en onteigenen van hun gebieden en
gedwongen vertrek.
Op het moment van de onafhankelijkheid
(1822) wordt het aantal indianen op
zo’n 360 000 geschat. Tegen 1900 bleef
daarvan nog een 100 000tal over. Pas
in 1910 probeerde men het tij te keren
door de oprichting van de Serviço de
Proteçao ao Índio (SPI). Het doel van
deze organisatie was de integratie van
de indianen in het economische weefsel
van het land door van hen zelfredzame
landbouwers te maken. De overheid
en academici hadden de mond vol
van de ‘maakbare’ indiaan: voor zijn
eigen bestwil moest hij zich aanpassen
aan de moderne maatschappij en zijn
eigen cultuur opgeven omdat die toch
achterhaald was.
Het initiatief kwam net te laat, de
interesse voor de inheemse bevolking
was alweer doodgebloed en de fondsen
droogden op. De sociaal darwinistische
mode die dicteerde dat er inferieure en
superieure rassen bestonden, waaide
over vanuit Europa en in academische
kringen was het bon ton om te zeggen
dat al die rassenvermenging het
Braziliaanse bloed slechter maakte.
De barbaarse rassen, bloeddorstige
indianen en onbetrouwbare Afrikanen,
verpestten namelijk het zuivere blanke
bloed. Men ging zelfs zo ver te stellen
dat infectieziekten veroorzaakt en
doorgegeven werden door al dat ‘slechte
13
bloed’. Ook gingen er stemmen op het
rechtssysteem aan te passen omdat
‘barbaren’ en ‘wilden’, net zomin als
kinderen en mensen met dementie,
verantwoordelijk gesteld konden worden
voor hun daden.
Anderen zagen in de vermenging van het
bloed dan weer de oplossing voor het
rassenprobleem: tot aan de vooravond
van de Eerste Wereldoorlog bleef men
geloven dat het Braziliaanse volk vanzelf
weer blank zou worden als men maar
bleef mengen.
Na 1918 stapte men gelukkig van
deze zienswijzen af en werd net de
veelkleurigheid van het volk als hét
kenmerk van Brazilië aangenomen. Die
bonte mengelmoes is het gevolg van de
eeuwenlange vermenging van mensen
en culturen waaruit een nieuwe, sterke
cultuur is ontstaan.