LESMAP Indios no Brasil - KMKG

sterke drank te gronde hebben gericht;
als men beseft dat zij bijna geen andere
ziekten kennen dan verwondingen en
ouderdom, is men ten zeerste geneigd te
geloven dat men, door de geschiedenis
van de burgerlijke maatschappijen te
volgen, tevens de geschiedenis van de
menselijke ziekten beschrijft. […]
J.-J. Rousseau, 1755, Discours sur l’origine
et les fondements de l’inégalité parmi
les hommes,
http://verbodengeschriften.nl/doc/
Vertoog%20over%20de%20ongelijkheid.
doc
Het principe achter het concept van
de nobele wilde is eenvoudig: natuur
versus cultuur. De primitieve mens kent
geen bezit, taal of schaamte. Hij leeft
in volmaakte onschuld in een paradijs
zonder ingewikkelde clan- of familieverbanden;
de mens is ‘radicaal onafhankelijk’.
Niemand voelt de drang zich te
profileren als ‘beter’, ‘rijker’ of ‘sterker’
dan de ander. De uitvinding van de landbouw
en later de metaalbewerking is het
begin van het einde van deze perfecte
staat van zijn. Bezit en het verzamelen
daarvan veronderstellen bepaalde
machtsverhoudingen die ondersteund
moeten worden met wapengekletter.
Cultuur of maatschappij (samen-leving)
oefent druk uit op het individu dat dus
trucs zoals leugens, achterbaksheid en
schaamte moet uitvinden om zich staande
te houden.
[…] door zich aan te passen aan de
maatschappij en slaaf te worden, wordt
hij zwak, vreesachtig, kruiperig, en zijn
verwekelijkte en verwijfde manier van
leven verzwakt uiteindelijk tevens zijn
kracht en moed. […]
J.-J. Rousseau, 1755, z.p.
Ook vandaag lopen sommige film- en
televisiemakers nog in de val door
een eenzijdig beeld op te hangen van
niet-westerse volken. Ze stellen dat
‘natuurvolkeren’ dichter bij het ideaal
van de onbezoedelde mens leven en
dus een model zijn om na streven, om
van te leren. De nobele wilde is een
museumstuk om aan te gapen en liefst
zo ver mogelijk van de verwezenlijkingen
van de moderniteit te houden. Dus geen
auto’s, televisies en telefoons voor hem,
maar ook geen medicijnen of onderwijs.
Rousseau maakte enkele scherpe
analyses en we mogen zijn ideeën zeker
niet vergeten, maar het is altijd opletten
geblazen praktische toepassingen te
vinden voor een filosofische theorie.
Het is een uitgangspunt voor verdere
discussie – en dat mag iets creatiever
dan Voltaires ’belachelijk!’.
Ten tijde van de industriële revolutie
verandert het westerse standpunt
tegenover deze ‘gelukzaligen’. In Europa
groeit het besef dat welvaart, geluk
en vooruitgang van een samenleving
onlosmakelijk verbonden zijn met hard
werken en technologische vooruitgang.
De wereld wordt gesplitst in ‘zij die mee
zijn’ en de achterblijvers.
12
de bijdrage van Charles darwin
Toen Charles Darwin (1809-1882) in
1859 zijn magnum opus On the origin
of species (Over het ontstaan van
soorten) publiceerde, werd de theorie
van de natuurlijke selectie door
sommigen nogal breed opgevat. Het
oorspronkelijke idee is dat soorten
voortdurend evolueren door zich aan
te passen aan de leefomgeving. De
dieren die het best zijn aangepast,
overleven en geven hun genen door
aan de volgende generaties.
Het biologisch wetenschappelijke argument
van het ‘voortbestaan van de best
aangepaste’ (survival of the fittest) is in
geen geval te verwarren met het ‘recht
van de sterkste’.
Toch is net dát wat verschillende laat
19de-eeuwse denkers doen. Ze opperden
dat het geïndustrialiseerde Westen
een evolutionaire trap hoger stond dan
niet-westerse (niet-geïndustrialiseerde,
niet-christelijke) beschavingen. Het
sociaal darwinisme werd gebruikt om
de westerse overheersing van vreemde
continenten goed te praten.