LESMAP Indios no Brasil - KMKG

3. brazilië in de wereld, de wereld in brazilië
De inheemse volkeren van wat de
westerse wereld Brazilië genoemd
heeft, naar het kostbare brazielhout
dat alleen daar te vinden was,
kenden noch schrift, noch steen- of
metaalbewerking, maar ontwikkelden
hun culturen over minstens 20 000 jaar
totdat de pletwals van de kolonisatie
grote delen ervan vernietigde. De 3 à
6 miljoen indianen die de Europeanen
in 1500 aantroffen, waren te verdeeld
om in één klap te worden veroverd in
tegenstelling tot de Inca’s in Peru of
de Azteken in Mexico. De indianen van
Brazilië werden dus langzaam vernietigd
door ziekten en door de stelselmatige
bezetting van hun gebieden zodat hun
cultuur, die onlosmakelijk verbonden
is met de natuur die hen omringt, zelf
bedreigd werd. Ten slotte werden velen
opgenomen in de nieuwe bevolking die
Brazilië uitmaakt. Volledige groepen
zijn zo ‘uitgestorven’ omdat hun cultuur
niet meer te onderscheiden is van de
grootste gemene deler. Alleen met veel
geduld kunnen we enkele fragmenten
van de geschiedenis van de Braziliaanse
indianen opnieuw in elkaar puzzelen.
De grote kracht van Brazilië is
zijn bevolking. Zelfs Cabral en zijn
kornuiten hadden bij de ontdekking
weinig aandacht voor de natuurlijke
rijkdommen van het ‘Land van het Ware
Kruis’, maar zagen het voornamelijk als
missiegebied.
3.1. indianen in het westerse denken.
onbekend is onbemind?
Bij het openbreken van de wereld als
gevolg van de grote ontdekkingsreizen
kwam er een hoop nieuwe informatie
naar het ‘oude Europa’ en de ‘anderen’
die men in de Nieuwe Wereld
aantrof, moesten een plaats krijgen
in het heersende eurocentrische
wereldbeeld: Europa, wieg van de
beschaving. De spullen en verhalen
die de ontdekkingsreizigers mee naar
huis brachten, deden de fantasie van
de Europeanen op hol slaan, maar er
groeide ook een zekere angst bij het
zien van al die vreemde rijkdommen.
Europa moest zichzelf en zijn positie in
de wereld grondig herdenken om het
kolonialisme te kunnen verantwoorden.
Men wilde de andere niet leren kennen,
maar de eigen superioriteit bevestigd
zien. Zelfs de knapste koppen van de
tijd konden en wilden niet buiten het
Europese denkkader denken.
Naar de mening van de indianen werd
nooit gevraagd.
de eerste getuigenissen: pêro vaz de
Caminha en hans staden
Pêro Vaz de Caminha was de eerste die
de inwoners van Brazilië beschreef. Zijn
brief was zeer belangrijk voor de manier
waarop het Westen eeuwenlang zou
blijven kijken naar de indianen.
Hij schreef onder andere dat hij
ervan overtuigd was dat de inheemse
bevolking (de natuurlijken) mooier,
sterker en gezonder waren dan de
westerlingen. De Caminha vergeleek de
inheemse bevolking met wilde dieren in
al hun kleurenpracht: exotisch en mooi,
maar te temmen.
10
‘[…] Die nacht werden ze heel goed
behandeld, niet alleen met lekker
voedsel, maar ook met een bed met
matras en lakens, om ze makkelijker te
kunnen temmen. […]
[…] Ze zijn gefrustreerd en onwetend,
daarom zijn ze zo wild. Maar
desondanks zijn ze zeer verzorgd en
proper. Daardoor lijken ze op vogels of
wilde dieren aan wie het buitenleven
mooiere pluimen en vacht geeft dan aan
gedomesticeerde dieren. […]’
Uit de brief die Pêro Vaz de Caminha schreef aan
Emanuel I van Portugal.
J. Penjon en A.-M. Quint, 1992, Lisbonne hors
les murs 1415-1580. L’invention du monde par
les navigateurs portugais, Paris, p. 183 en 189
(vertaling C. Willemen).
De indianen werden getypeerd als
onschuldig en snel onder de indruk.
De westerlingen kwamen de inheemse
bevolking beschaven voor hun eigen
bestwil. En dat was nodig, want er was
een enorme schaduwzijde aan deze
idylle. Naast de vrolijkheid en liefde
voor feesten die verschillende Europese
reizigers de inheemse bevolkingsgroepen
toedichtten, waren de westerlingen