Ecce Homo (deel 1) Over kwaliteit Paul Klee en ... - de Aardespiegel

maar ook mooi, goed en vooral eigen. Als dat evenwicht er eenmaal is, kan het onderwerp trouwens klein zijn, zo
klein en gewoon als je maar wilt (maar dit terzijde).
Goede artikelen kenmerken zich meestal door een combinatie van wetenschappelijke (feitelijke) objectiviteit
en een stuk eigenheid of artistieke objectiviteit. Meestal heeft één van de twee de overhand, maar feitelijk kan de
één de ander niet missen. Als het goed is, vindt hier een soort (Goetheaanse) alchemie plaats, waarover later
graag meer.
wat is kwaliteit?
Strikt genomen is kwaliteit vooral dat specifieke of eigene van de dingen, waardoor ze zich van elkaar onder-
scheiden. De kwaliteit van een ding, of het nou van hout, goud of plastic is, kun je pas waarderen als je het leert
kennen. Alles heeft kwaliteit, daar zit dus geen waardeoordeel aan. Dat zou er niet aan moeten zitten. Het is een
eigenschap zoals die het dichtst bij de wezens-eigen kern van de dingen ligt, meer dan bijvoorbeeld het uiterlijk
of de vorm ervan. Meer kwaliteit betekent niet: meer waarde, geld of status. Vaak gebeurt natuurlijk toch, dat
aan een stuk kunst een waardeoordeel wordt verbonden. Iedereen 'weet' dat Beethoven en Bach de beste in hun
soort zijn. Maar daar heb je zo weinig aan, als je niet zelf ontdekt hebt waaróm dat zo is. In dat zelf-ontdekken
zit de eigenlijke schat.
Als je aan kunst geld, status of een intellectueel waardeoordeel verbindt, gebeurt er iets geks. De aandacht
wordt verlegd naar een secundaire factor: wat anderen ervan vinden, hoeveel anderen dat vinden, hoeveel geld
het kost. Allemaal rookgordijnen die datgene aan het zicht onttrekken waar het nou juist om gaat: het specifieke
dat zélf in het kunstwerk gevonden kan worden, wat op geen enkele manier in geld uit te drukken is, en wat uit-
eindelijk ook niet bereikbaar is via andermans mening. Het is iets dat eigen, intiem en menselijk is.
kwetsbaarheid
www.aardespiegel.nu - donderdag 5 april 2012 - tweede jaargang Nr. 17
Daarmee is de eigenlijke inhoud van een kunstwerk of tekst ook iets dat kwetsbaar is. Vooral als de grenzen van
de waarneming worden opgerekt, of wanneer een intrinsieke waarde zich wil tonen in de tekst of het kunstwerk.
Tijdens het maken daarvan kan al snel een pre-psychotisch gebied zichtbaar worden dat op een ongewaarschuw-
de lezer of toeschouwer als absurd of bedreigend over kan komen. Dat gevaar is reëel, in de meer onbewuste
lagen van onze ziel leeft en weeft van alles waar een normaal mens zich het apezuur van zou schrikken. Zoals
Erik de Jong (alias “Spinvis”) zei: een kunstenaar is als een dompteur die weet hoe gevaarlijk z'n dieren zijn. Het
is nodig dat deze zielegebieden betreden en verkend worden, want dát is de plaats waar de eigenlijke metamorfo-
se van het zielenleven plaatsvindt. Maar voordat het werk 'af' genoemd kan worden en het naar buiten kan, moet
een zekere mate van objectivering hebben plaatsgevonden. Wat er naar buiten gaat, moet verzelfstandigd zijn,
ten opzichte van de persoonlijke beleving van de maker of schrijver. Je moet eerst de dingen in al hun directheid
verwoorden om ervan bewust te kunnen worden, maar daarna moeten ze getoetst worden aan een algemeen-
menselijk niveau van denken en beleven. Als een tekst vatbaar is voor misverstanden, vormt hij voor een lezer
(die toch wil begrijpen) aanleiding om te gaan graven in de intenties van de schrijver – wat de zaak meestal be-
paald niet helderder maakt. Daarom moet een tekst voor een ander te volgen zijn, in en vanuit zichzelf te begrij-
pen en de nodige bronverwijzingen bevatten. (klik hier voor de kwaliteitseisen van De Aardespiegel).
Vooral als er spiritualiteit een rol speelt en er sprake is van een stuk persoonlijke groei dat met het werk wordt
vormgegeven is het zaak extra zorgvuldig te zijn, want de zelfreflectie is in die toestand vaak (noodzakelijker-
6 terug naar boven