Rol van Fossiele bronnen: rapport - Instituut Samenleving en ...

een Europese vrijmarkt te komen en alle bestaande belemmeringen in het vrije handelsverkeer
te slechten. In eerste instantie bleef de energie- en vooral de gassector -
enigszins buiten deze ontwikkeling, als een sterk door overheden gedomineerde industrie
van strategisch belang. Na verloop van tijd, echter werden toch, weliswaar
schoorvoetend, de elektriciteit- en de gassector betrokken in het herstructureringsproces.
Om dit mogelijk te maken waren er twee belangrijke stappen nodig. Ten eerste,
moesten de Lidstaten hun productiewetgeving zodanig aanpassen dat de producenten
niet langer verplicht waren hun gas te verkopen aan de nationale groothandelsmonopolies.
Het EU Hydro-carbons Directive, in 1994, bepaalde dat producenten het
recht verkregen hun gas te verkopen aan ieder die daartoe interesse had, inclusief
grootverbruikers, tussenhandelaren en kleinverbruikers. Overheden mochten wel een
depletiebeleid voeren, maar dit moest non-discriminatoir zijn ten aanzien de verschillende
producenten.
De tweede stap was gericht op de down-stream activiteiten in de waardeketen. De
verschillende partijen moesten toegang krijgen tot de transport- en distributienetwerken
door middel van het contracteren van capaciteit in deze systemen, om hun gas
naar de afnemers te voeren. Het eerste EU Gas Directief (98/30/EC) beval dat de
lidstaten de organisatie en regulering van de nationale gasindustrie zodanig dienden
aan te passen dat consumenten het recht kregen zelf te kiezen van wie ze hun gas
zouden afnemen. Dit had fundamentele consequenties voor de structuur en de
operaties van de bestaande gasindustrie. Om te beginnen moesten de lidstaten de
mogelijkheid verschaffen tot gereguleerde of onderhandelde toegang (TPA) tot de
nationale transmissie en lokale distributie netwerken. Ten tweede moesten, stapsgewijs,
groepen afnemers de vrij keuze krijgen om hun leverancier te kiezen; te beginnen
met een eerste tranche van 20% van de nationale markten die veelal de
grootverbruikers omvatte. In navolgende stappen zouden de middelgrote afnemers,
zo’n 35% van de markt en de resterende kleinverbruikers toegang moeten krijgen.
Het derde belangrijke element was de scheiding in de bedrijfsvoering van de productie,
transmissie, distributie en handels activiteiten.
Voortgang in de implementatie in de Lidstaten varieerde sterk en daarom werd op
26 juni 2003 door het Europese Parlement en de Raad een nieuwe Richtlijn aangenomen.
De nieuwe Richtlijn (2003/55/EC) was explicieter en stringenter en beperkte
de vrijheid van de Lidstaten. Ten eerste vereiste het TPA voor transmissie en distributie
netwerken op basis gepubliceerde of gereguleerde tarieven, in plaats van
onderhandelde tarieven. Ten tweede voorzag het in het recht voor alle afnemers om
hun leveranciers te kiezen vanaf 1 juli 2007. Ten derde vereiste het, in plaats van
slechts het bijhouden van een gescheiden boekhouding, een wettelijke splitsing van
de bedrijfsvoering van de transmissie en grotere distributie ondernemingen en hun
handelsactiviteiten. Een vierde, nieuwe, element was dat Lidstaten een toezichthouder
- of regulator - moesten instellen met omschreven bevoegdheden. Ten vijfde
werd bepaald dat toegang tot opslag en LNG faciliteiten verleend zou moeten worden
op onderhandelde of gereguleerde basis. Vervolgens publiceerde de Commissie
een serie van verklarende notities hoe deze voorziening geïmplementeerd diende te
worden (DG TREN, 2004).
DG TREN volgde de nationale implementatie van de Richtlijn en, in maart 2004,
werd geconcludeerd dat: ‘For gas, it would seem that further progress is dependent
on improved conditions for cross border exchanges and the development of a
coherent tarification and capacity allocation regime at EU level. The implementation
88
Zoeken, vinden en winnen