Rol van Fossiele bronnen: rapport - Instituut Samenleving en ...

afnemersmarkt. Dit is een voordeel voor producenten, omdat het een vergroting betekent
van het aantal potentiële afnemers. De variatie in afnemers zal een grotere
keuze aan contractvormen en leveranciers tot gevolg hebben. De hoge transactiekosten
van het handelen in de gasmarkt voor afnemers leidt tot het ontstaan van
echte gashandelaren, die vraag en aanbod kunnen aggregeren en transportdiensten
regelen en contracteren om het gas te kunnen leveren. In dit model dienen kleinverbruikers
nog steeds beschermd te worden tegen de monopoliepositie van de gasbedrijven.
Prijzen en toegangscondities voor gastransport zijn een cruciale factor in dit
model en dienen daarom ook aan een zekere vorm van regulering of toezicht onderworpen
te zijn.
Het derde model scheidt het transport en de distributie af van de productie, de groothandel
en de detailhandel en introduceert concurrentie in de laatste drie segmenten.
De zogenaamde ‘unbundling’ wordt geacht een gelijke positie voor allerlei partijen op
de markt te creëren, die met elkaar zouden moeten handelen en concurreren om de
afnemers. Concurrentie tussen producenten zou hoge marges op de productie doen
afnemen en hen vervolgens dwingen kostendalingen door te geven aan de eindgebruikers.
Dit zou de noodzaak tot prijsregulering in de groot- en detailhandel wegnemen.
Het model voorziet het ontstaan van nieuwe contractvormen voor de korte en
langere termijn levering, vergelijkbaar met die in de olieindustrie, om vraag en aanbod
te balanceren. Liquide spotmarkten worden geacht te ontstaan op plaatsen waar
pijpleidingen uit verschillende productie- en consumentenregio’s bij elkaar komen,
Hier zouden de prijzen een constante reflectie vormen van de marktwaarde van het
gas.
De theoretische voordelen van deze markten moeten echter afgewogen worden tegen
nadelen, in de vormen van hoge transactiekosten, hoge risico’s en volatiliteit in
prijzen en volumes en gebrekkige coördinatie van het gedrag van bedrijven in verschillende
de segmenten van de waardeketen. Dit veroorzaakt onzekerheden in de
vraag naar gas en transportdiensten, in relatie tot de beschikbare capaciteiten. Deels
kan dit opgelost worden door middel van contracten die gegarandeerde of afschakelbare
transport, opslag en conversiediensten aanbieden en door mogelijkheden aan
de vraagkant, om gasgebruik uit te stellen of te tijdelijk te verminderen (CIEP, 2003;
CIEP/IGU, 2006).
Duidelijk is dat herstructurering van de gasmarkt om concurrentie te introduceren
complexe organisaties en administratieve systeem vergt om de transacties uit te voeren.
Daarnaast is strikt en onafhankelijk toezicht noodzakelijk teneinde de verschillende
partijen ervan te weerhouden hun marktmacht te misbruiken. Immers de transportsystemen
blijven natuurlijke monopolies die diensten verzorgen die essentieel
zijn voor de verschillende andere partijen in het systeem (Correljé, 2005).
De Verenigde Staten
In 1978, werd door het Congres de Natural Gas Policy Act aangenomen waarmee de
Federal Energy Regulatory Commission (FERC) in staat was om tot liberalisering
van de interstate gasmarkt over te gaan. Aangezien de belangrijkste productie- en
consumptiegebieden in verschillende staten liggen had deze wet een belangrijke impact
in het functioneren van de Amerikaanse gasindustrie. Gedurende de jaren ‘80
en ’90 construeerde de FERC, stap voor stap een kader voor marktwerking in de
sector.
Door middel van Order No. 436, introduceerde FERC een Third Party Access (TPA)
regime voor het zogenaamde interstate gastransport. Dit regime stelde lokale distri-
Zoeken, vinden en winnen
85