Rol van Fossiele bronnen: rapport - Instituut Samenleving en ...

veelheid van regio specifieke (geo)politieke en economische problemen, echter,
houdt die ontwikkeling tegen (Wybrew Bond, 2002).
6.3 Herstructurering van de gasmarkten
In algemene zin kan gesteld worden dat een hoofddoelstelling van het introduceren
van marktwerking in gasmarkten het streven naar prijsverlaging is. Daarnaast speelden
nog andere doelen, zoals verbetering van de efficiëntie in het gebruik van de
infrastructuur, vergroting van met marktaandeel van gas en de ontwikkeling van
nieuwe geografische markten.
Door handelaren en afnemers de keus te geven bij welke producent, respectievelijk
leverancier, zij hun gas aanschaffen en welke contracten zij prefereren, kunnen zij
die leveranciers selecteren die tegen de beste en voordeligste condities leveren.
Daarbij wordt ervan uitgegaan dat die producenten en leveranciers zullen trachten
hun marktaandeel te beschermen, of te vergroten, door prijs en leveringscondities te
vergroten. Bovengenoemde groothandelaren en distributiebedrijven zullen nieuwe
strategieën en contracten moeten ontwikkelen en hun organisatie aanpassen. Zij verliezen
immers hun gegarandeerde markten, terwijl de integratie en coördinatie tussen
de verschillende schakels van de waardeketen verloren gaat. De bedrijven zullen
hun structuur en activiteiten aanpassen door middel van fusies en overnames, zodanig
dat hun omvang en de spreiding van hun risico’s overeenstemming met de uitdagingen
van een concurrerende markt.
Volgens moderne economische theorie kan competitie in gasmarkten tot stand
gebracht worden door de structuur van de markt aan te passen. Het traditionele perspectief
wees de mogelijkheid van concurrentie af, vanwege de bovengenoemde
risico’s en de noodzaak tot integratie en coördinatie van de waardeketen. De voorstanders
van herstructurering gingen uit van het idee dat concurrentie mogelijk was
in bepaalde segmenten van de waardeketen en dat dit het functioneren van het hele
voorzieningssysteem zou verbeteren. Slechts het lange-afstandspijpleidingtransport
en het lokale distributiesysteem werden geaccepteerd als natuurlijk monopolie, vanwege
de bekende argumenten. Andere segmenten, zoals de productie, de groothandel
en de retailverkoop werden echter als potentieel concurrerende markten
beschouwd. Door het herstructureren van de eigendomsverhoudingen zou dus concurrentie
tot stand gebracht kunnen worden. Daarbij kunnen een aantal modellen
toegepast worden (Juris, 1998a,b; Newbery, 2001).
Het meest simpele model brengt concurrentie teweeg tussen de verschillende producenten,
in de verkoop van hun gas aan een nationaal, regionaal of lokaal gasbedrijf,
dat het verder verkoopt aan de afnemers. De transacties tussen de verschillende
producenten en gasbedrijven leiden tot de ontwikkeling van een groothandelsmarkt.
Regulering is nodig om de marktmacht van de gasbedrijven ten opzichte van de producenten
en consumenten in goede banen te leiden en om eindverbruikersprijzen te
bepalen. De groothandelsprijzen worden bepaald door de openbare aanbesteding
van leveringscontracten met het gasbedrijf.
Een ambitieuzer model introduceert zogenaamde ‘Third Party Access’ tot de pijpleidingen,
zodat producenten, handelaren, grootverbruikers en gasbedrijven onderling
gas kunnen verhandelen. De gasbedrijven blijven de leveranciers voor kleinverbruikers
en verzorgen de distributie daarvan. Daarnaast moet een ander bedrijf het
transport verzorgen naar de gasbedrijven en naar grote afnemers, die hun gas zelf
aanschaffen. Deze marktvorm voorziet competitie in de groothandels en groot-
84
Zoeken, vinden en winnen