Rol van Fossiele bronnen: rapport - Instituut Samenleving en ...

6 Dynamische analyse van de waardeketen voor gas
Op dit moment voorziet gas in ongeveer een kwart van de totale primaire energie
behoefte op wereldschaal. Verdere groei van de gasconsumptie wordt verwacht, als
gevolg van de relatief lage CO2-uitstoot, in vergelijking met kolen en olieproducten.
Gas wordt dan ook vaak beschouwd als de ‘brug’ naar de toekomstige duurzame
systemen van energievoorziening in de tweede helft van de 21 ste eeuw.
Voortgaande groei van het gebruik van aardgas in huishoudens, de industrie en de
elektriciteitsopwekking in Europa, Noord- en Zuid-Amerika en Azië heeft aardgas tot
de belangrijkste energiebronnen gemaakt (zie Figuur 30). Belangrijke drijvende
krachten daarbij zijn de technische en economische voordelen van gas, als schone,
veelzijdige en makkelijk te controleren energiedrager. Een grote uitdaging ligt echter
in het coördineren van de gasmarkt. Dit hoofdstuk zal aangegeven hoe gasmarkten
in het verleden tot stand gekomen zijn, als een resultante van economische, technische
en institutionele aspecten en hoe ze tegenwoordig aan het veranderen zijn.
Daarbij wordt aandacht geschonken aan het functioneren van deze markten onder
invloed van karakteristieken van de productie en de transmissie en distributie systemen
(zie ook Adelman, 1962).
Het gebruik van aardgas op grote schaal is een relatief recent, twintigste eeuws,
fenomeen. Daarvoor, echter, werd er al wel zogenaamd stadsgas gebruikt. Dit gas
werd grotendeels geproduceerd door de destillatie van kolen in gemeentelijke gasfabrieken.
Hierbij werden gas en cokes gevormd. Soms ook werd gas dat vrijkwam bij
de cokesproductie voor hoogovens verkocht aan gemeentelijke gasbedrijven. Daarnaast
werd er ook op aardgas ingezet dat gewonnen werd uit kleine gasvoorkomens
in de nabijheid van steden. In de VS werd voor het eerst aardgas gebruikt in 1821, in
Fredonia bij New York. In Rusland werd voor het eerst aardgas gebruikt in de Bakoe,
waar het beschikbaar kwam als bijproduct van de plaatselijke oliewinning, in 1871.
Pas rond 1920 maakte de ontwikkeling van de lastechniek het mogelijk dat er stalen
pijpen gemaakt konden worden die bestand waren tegen de hoge druk van grootschalige
gasvoorkomens. Dit maakte de ontwikkeling van systemen mogelijk op een
veel groter schaalniveau, waarbij verschillende putten en velden met elkaar en met
diverse verafgelegen lokale distributiesystemen verbonden konden worden. Leeggeproduceerde
velden konden dan ook vervangen worden door nieuw aangeboorde
reserves. In de VS vond de ontwikkeling van dit ‘lange-afstandsgas’ plaats vanaf
1925. Elders zou dat nog tot de jaren vijftig duren. In Europa markeren de gasvondsten
in Groningen in Nederland in 1959 de start van de ontwikkeling van een continentaal
systeem dat zich uitstrekte over Duitsland, België, Frankrijk, Italië en Zwitserland.
Iets later, vanaf 1967, werd ook het Verenigd Koninkrijk van een nationaal systeem
voorzien nadat er aardgas onder het Noordzeebekken was aangetroffen. Tot in
de jaren negentig functioneerde het Engelse systeem vrijwel gescheiden van de rest
van Europa. Ook in de Sovjet-Unie vond de ontwikkeling van grootschalige systemen
vanaf de jaren vijftig plaats (Peebles, 1980).
Zoeken, vinden en winnen
73