Rol van Fossiele bronnen: rapport - Instituut Samenleving en ...

5.3 De huidige situatie op de wereldoliemarkt
Vanaf begin 2002 begon een olie prijsstijging die pas midden 2006 tot stilstand lijkt
gekomen op een niveau van rond de 60 dollar. Deze ontwikkeling heeft tot veel verwarring
geleid vanwege de snelle opeenvolging van gebeurtenissen en de vele potentiële
verklaringen van de stijging. In eerste instantie werd de verklaring gezocht in
productiebeperking door OPEC- en non-OPEC-producenten, in combinatie met de
toenemende spanningen in het Midden-Oosten en de verwachting van nieuwe interventies
in Irak. Hierbij kwamen de politieke onrust in Venezuela en een koude winter
in de VS, die tot een sterke afname van de handelsvoorraden aanleiding gaven. Na
het begin van militaire acties in Irak op 19 maart 2003 bleken er geen olievelden getroffen
te zijn en daalde de prijs even. Daarna besloot OPEC tot een verlaging van
haar productieplafond, begin 2004, om een verdere prijsdaling tegen te gaan. Dit was
echter niet nodig want in de daaropvolgende periode verdubbelen de prijzen tot tegen
de 70 dollar (Zie Figuur 26). Als belangrijke factor wordt hierbij de zogenaamde
‘fear premium’ gezien, waarbij de olieprijzen een $ 10 tot $ 15 hoger zouden zijn, als
gevolg van de vrees voor aanbodonderbrekingen door politieke instabiliteit of terroristische
aanslagen op cruciale installaties of de belemmering van transport routes.
Figuur 26 Surplus ruwe olieproductiecapaciteit in OPEC lidstaten, 1970 - 2004
Bron: BP, Statistical Review of World Energy, IMF.
Deze nieuwe situatie op de oliemarkt is het gevolg van een aantal verschillende factoren
die op zich niet gerelateerd zijn, maar elkaar wel versterken.
Een eerste fundamentele ontwikkeling is dat de grote surplus productiecapaciteit
voor ruwe olieproductie, die vanaf begin jaren tachtig door OPEC gebruikt werd om
vraag en aanbod te balanceren ‘verdampt’ is, door de voortgaande groei in de wereldolievraag
en achterblijvende investering in nieuwe capaciteit, zowel in de OPECregio,
als in non-OPEC-productie (zie Figuur 26). Het wat onverwacht snelle succes
van de Chinese en de Indiase economieën was debet aan de toenemende vraag.
Het gebrek aan investeringen vindt zijn verklaring in, enerzijds, de geringere geneigdheid
van de internationale oliemaatschappijen om te investeren in een onzeke-
62
Zoeken, vinden en winnen