Rol van Fossiele bronnen: rapport - Instituut Samenleving en ...

ning. Traditioneel werd hiervoor richtprijs van ongeveer 15 dollar per vat gehanteerd,
tegenwoordig ligt dat bedrag rond de 20 dollar.
OPEC streefde er echter naar om door middel van volumebeleid de prijs op een bepaald
niveau te houden van tussen de 22 en 25 dollar per vat. Dat betekende dat
OPEC constant moet blijven schatten of - bij een gegeven vraag - het eigen productievolume
plus het non-OPEC-aanbod tot de gewenste olieprijs leidt. OPEC dient
daarbij rekening te houden met de lange- en kortetermijnontwikkelingen in de vraag
naar olie en in de non-OPEC-productie en met kortetermijnfluctuaties in de eigen
productie. De geschiedenis laat zien dat OPEC grote moeite heeft met het juist
schatten van vraag- en aanbodontwikkelingen en steeds geplaagd wordt door incidenten
op de oliemarkt, die tot korte termijn verstoringen leiden. Bovendien stimuleren
relatief hoge olieprijzen het zoeken naar en de productie van non-OPEC-olie,
waarmee productiebeperking nog moeilijker wordt.
Een structureel probleem was bovendien dat de eigen leden (met name Venezuela
en Qatar) de overeengekomen productiequota ontduiken en in het geheim meer olie
verkopen; het zogenaamde free rider-gedrag, ofwel cheaten. Hierdoor gaat het prijsopdrijvende
effect van de gezamenlijke productiebeperking verloren. Ook heeft
OPEC grote moeite om de sterk uiteenlopende belangen van de grote en kleine producenten
onder haar leden op één lijn te brengen. De kleinere of dichtbevolkte producenten
met beperkte reserves, de zogenaamde haviken (Algerije, Libië en Iran),
streven vooral naar relatief hoge prijzen om op korte termijn de vruchten van hun
olieproductie te plukken. De grote producenten, zoals Saoedi Arabië, Koeweit en de
Verenigde Arabische Republieken, hechten echter meer belang aan het handhaven
van de rol van olie op de wereldenergiemarkt door middel van een stabiele gematigde
olieprijs. Dit verzekert immers dat er op de lange termijn een markt voor hun
gigantische reserves blijft bestaan en dat alternatieve brandstoffen geen al te grote
rol gaan spelen (zie Odell, 2001, 2002; Adelman, 1996, 1990; Yergin, 1991, Van der
Linde, 1991, 2000; Claes, 2001; Hartshorn, 1993; Verleger, 1990; Parra, 2005;
Noreng, 2002).
Gedreven door de economische boom in de VS, Azië en de EU begon de vraag naar
olie vervolgens weer te stijgen (zie Figuur 25), wat een opwaartse druk op de prijs
veroorzaakte. OPEC onderschatte in november 1997 echter de vraaguitval als gevolg
van de inmiddels op gang komende Aziatische crisis en verhoogde haar productie
met ongeveer 10%. Bovendien was Irak weer gaan produceren. De combinatie
van een ruim aanbod, een beperkte vraag en de milde winter op het Noordelijk halfrond
leidde tot een sterke prijsdaling (zie Figuur 25).
58
Zoeken, vinden en winnen