Rol van Fossiele bronnen: rapport - Instituut Samenleving en ...

zine en diesel- of huisbrandolie, kerosine en zware stookolie. Ook worden er allerlei
stoffen geproduceerd die als halffabrikaat in de petrochemische industrie gebruikt
worden, om bijvoorbeeld smeermiddelen, verf, plastics en geneesmiddelen te
maken. Autobrandstoffen als benzine, diesel of LPG worden met tankwagens naar
benzinepompen gebracht. Andere producten worden in depots opgeslagen en daarna
op verzoek bij klanten afgeleverd.
De verschillende up- en downstream activiteiten in het productieproces kunnen binnen
hetzelfde bedrijf worden uitgevoerd. Voorbeelden van dergelijke geïntegreerde
oliemaatschappijen die wereldwijd actief zijn in de hele bedrijfskolom, zijn Shell,
Exxon-Mobil, BP, Total, Repsol en Texaco-Chevron; ook wel genoemd de majors.
Ondanks hun grote ‘zichtbaarheid’, in de publiciteit, langs de snelwegen en op de
beurs, controleren de majors maar ongeveer 14% van de totale bewezen reserves
voor olie en gas in landen zonder staatoliemaatschappijen en 11% in landen met
staatsoliemaatschappijen. 58% van de reserves wordt gecontroleerd door staatsoliemaatschappijen
zonder significante betrokkenheid van private maatschappijen.
Ongeveer 14% van de reserves is in handen van Russiche bedrijven, waarbij er enige
onzekerheid bestaat over de status (Marcel, 2006: 1).
Daarnaast bestaat er een groot aantal niet-geïntegreerde, vaak regionaal opererende,
ondernemingen die zich in specifieke onderdelen van het proces specialiseren,
bijvoorbeeld in de exploratie en productie van ruwe olie en gas, in de raffinage, en in
de verkoop van olieproducten en gas in de groot- en/of detailhandel. Deels zijn dit de
staatsondernemingen van de olie-exporterende landen, bijvoorbeeld Saudi Aramco,
de National Iranian Oil Company (NIOC) en Petróleos Mexicanos, maar ook bijvoorbeeld
Gazprom, uit Rusland.
Tussen de niet-geïntegreerde bedrijven, maar ook tussen hen en de majors en tussen
de majors onderling, worden ruwe olie, halffabrikaten en allerlei olieproducten
verhandeld. Wat door het ene bedrijf geproduceerd wordt is grondstof of handelswaar
voor andere bedrijven in de keten. Ook de majors nemen deel aan deze handel,
omdat er vrijwel nooit sprake is van een volledige balans tussen hun eigen productie
en hun behoefte aan ruwe olie en/of producten in de verschillende stadia van
de productieketen op verschillende locaties.
Deze markten zijn cruciaal voor de prijsvorming van ruwe olie en producten. Aan de
hand van de vraag- en aanbodverhoudingen voor de diverse soorten ruwe olie komen
de prijzen daarvoor tot stand op de beurzen in Londen en New York. Prijzen
voor producten in verschillende regio’s komen tot stand op lokale beurzen, of spotmarkets,
bijvoorbeeld in Rotterdam (voor West-Europa), in Genua (voor het Middellandse
Zeegebied), in Singapore (voor het Verre Oosten) en in Houston (voor de
Verenigde Staten). De prijzen van de verschillende brandstoffen worden, enerzijds,
beïnvloed door vraag- en aanbodfactoren die specifiek zijn voor de productmarkten
en, anderzijds, door de wereldmarktprijs van ruwe olie, als de voornaamste grondstof.
46
Zoeken, vinden en winnen