Rol van Fossiele bronnen: rapport - Instituut Samenleving en ...

5 Dynamische analyse van de waardeketen voor olie
Sinds het begin van de 21 ste eeuw zijn de prijzen van ruwe olie en olieproducten regelmatig
voorpaginanieuws. Na een decennium van relatieve rust op de oliemarkt
begon de olieprijs in maart 1999 aan een stijging die zich even leek te stabiliseren,
op een niveau van rond de 30 dollar per vat. Vanaf begin 2004 steeg olieprijs echter
verder tot een niveau rond de 90 dollar in 2007.
De prijsverhogingen voor belangrijke brandstoffen als benzine, dieselolie en kerosine
leiden tot onrust bij de verbruikers. Voorspellingen over groei van de wereldeconomie
werden naar beneden bijgesteld. Er worden discussies gevoerd over de oorzaken
van de hoge olieprijzen, waarbij een drietal visies in het oog springen (zie ook
Stevens, 2005; Bielecki, 2000).
De eerste lijn van argumentatie verklaart de huidige situatie aan de hand van investeringscycli,
waarbij achterblijvende investeringen in periodes van lage olieprijzen tot
gevolg hebben dat er geen nieuwe productie- en raffinagecapaciteit gebouwd wordt,
wat tot een tijdelijke schaarste lijdt, waardoor de prijzen stijgen. Dit is een signaal
voor nieuwe investeringen die een vergroting van de productiecapaciteit mogelijk
maken, wat een daling van prijzen tot gevolg heeft. Belangrijk aspect hierbij is de vertraging
in het besluit nieuwe investeringen te gaan doen. Deze vertraging lijkt samen
te hangen met de uitzichten op een stabiele hogere olieprijs in de toekomst. In het
verleden is geconstateerd dat hierbij gedacht moet worden aan een periode van een
jaar of drie voordat nieuwe capaciteit beschikbaar komt om reeds bekende reserves
te produceren, terwijl het zoeken en productief maken van nieuwe reserves na een
jaar of zes vruchten begint af te werpen.
De tweede lijn lijkt in zekere zin op de eerste, maar stelt dat de wereld door een aantal
fundamentele veranderingen, waaronder de toegenomen afhankelijkheid van olie
uit OPEC-lidstaten, de veranderde positie van de multinationale oliemaatschapppijen
en de stijgende vraag in een structureel andere balans tussen vraag, aanbod en
capaciteitsbezetting terecht gekomen is. Additionele factoren hierbij zijn de onzekerheden
voorvloeiende uit veranderende geopolitieke verhoudingen (Correljé, Van der
Linde, 2006; Helm, 2002, 2005) en sociaal-politieke spanningen binnen producerende
landen die de olieprijs van rond de $ 20 per vat structureel op een hoger niveau
gebracht heeft van $ 40-60.
De derde lijn, Peak oil, gaat uit van de gedachte dat er langzamerhand een einde
komt aan de mogelijkheden van de olieindustrie om voldoende olie te produceren om
aan de vraag te voldoen. De in omvang belangrijkste voorkomens worden geacht
inmiddels ontdekt en in productie genomen te zijn. Toevoegingen aan het productiepotentieel
zullen daarom kleiner van omvang, een kleinere capaciteit hebben en
duurder zijn, waardoor het steeds moeilijker is om aan de steeds verder stijgende
vraag te voldoen. Deze lijn gaat er vanuit dat de olieproductie - bijna - zijn hoogtepunt
heeft bereikt en daarna alleen nog af kan nemen. Sommigen zien duurzame
44
Zoeken, vinden en winnen