Rol van Fossiele bronnen: rapport - Instituut Samenleving en ...

4 Dynamische analyse van de waardeketen voor kolen
De historische ontwikkeling rond de markt van steenkool vormt zo ongeveer het beste
bewijs dat de problematiek van de voorzieningszekerheid niet recent is opgekomen.
Het garanderen van een ononderbroken voorziening van kolen en staal was het belangrijkste
doel van de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en
Staal in 1951/52. Deze EGKS was de eerste van de Europese Gemeenschappen en
heeft de weg gebaand voor verdere Europese integratie.
Het belang van kolen voor de energievoorziening was op het moment van de oprichting
van de EGKS groot. Dat dit belang in de afgelopen vijftig jaar duidelijk is gedaald
blijkt uit het feit dat de EGKS in 2002, toen de overeenkomst afliep, niet is verlengd.
De economische waarde van zowel kolen als staal, maar vooral die van kolen, was
sterk verminderd.
De geologische omstandigheden waaronder in Europa steenkool wordt gewonnen
zijn relatief moeilijk. In combinatie met de kosten die verbonden zijn aan de in de
Europese Unie gehanteerde normen voor sociale voorzieningen liepen de productiekosten
op tot viermaal de prijs van steenkool op de internationale markt.
Voor België was steenkool de enige conventionele fossiele energiedrager met een
voorkomen van enige betekenis in eigen bodem. Net als in verschillende andere
West-Europese landen is hier echter besloten de steenkolenmijnen te sluiten in de
zeventiger en tachtiger jaren van de vorige eeuw.
Inmiddels nemen zowel het strategische belang als de economische waarde van kolen
weer toe, vanwege de grote omvang van de voorkomens en de – in geopolitiek
opzicht – relatief gunstige geografische spreiding hiervan.
De uitbreiding van de Europese Unie met nieuwe lidstaten (Polen, Tsjechische
Republiek en in de toekomst Roemenië) heeft grote reserves aan steenkool en
steenkoolindustrie binnen de grenzen van de Unie gebracht. Vooralsnog ontbreekt
het ook deze industrie aan concurrentievermogen op de internationale markt.
4.1 De kolenwaardeketen
De kolenmarkt is een wereldmarkt, die is opgebouwd uit een aantal met elkaar
verbonden regionale markten voor de diverse soorten kolen. Voorin de waardeketen
bevinden zich de up-stream activiteiten; het zoeken naar en uit de grond halen van
kolen. Achteraan in de keten bevindt zich de verkoop van de verschillende typen kolen;
het down-stream segment. Voor de typen kolen met een lage calorische waarde
zitten de kop en de staart van de keten zeer dicht opeen. Transport van deze typen
kolen zou te veel kosten en deze worden dan ook direct bij de plaats van winning
benut voor bijvoorbeeld elektriciteitsopwekking, cementproductie en andere industrië-
36
Zoeken, vinden en winnen