Rol van Fossiele bronnen: rapport - Instituut Samenleving en ...

sociaal-economische ontwikkeling, allerlei aanpassingen plaatsvinden in zowel de
vraag als het aanbod. Op korte termijn - minder dan een jaar - zijn veel van de factoren
die vraag- en aanbod bepalen statisch van aard, waardoor variaties in vraag en
aanbod vooral tot veranderingen in de prijzen en voorraden leiden. Het is vooral op
de kortere termijn dat we de effecten vinden van conflicten, speculatieve bewegingen
in prijzen en onderbrekingen in het aanbod.
Op de korte termijn leidt een toename van de vraag, bij een gelijkblijvend of dalend
aanbod, tot een prijsstijging. Een afname van de vraag of een stijging van het aanbod
leiden tot prijsdaling. Deze prijsveranderingen hebben een verschillende mate
van invloed op de hoeveelheden producten die door de diverse typen consumenten
worden afgenomen; een begrip dat vaak wordt aangeduid met prijselasticiteit van de
vraag. Sommige verbruikers, zoals de elektriciteitsproducenten, zijn sterk gevoelig
voor prijzen en passen hun verbruik snel aan. Zij kunnen, bijvoorbeeld, onmiddellijk
andere energiebronnen, bijvoorbeeld kolen of gas, in kunnen zetten in een portfolio
aan opwekkingseenheden, of hebben mogelijkheden voor dual-firing, waarbij olie en
gas in dezelfde installatie ingezet kunnen worden. Bij andere afnemers worden hun
activiteiten zodanig onrendabel bij hogere brandstofkosten dat zij stoppen, of hun
activiteiten verplaatsen naar landen met lagere energieprijzen. Weer andere consumenten
zijn minder prijsgevoelig en gaan door met verbruiken, ondanks de hogere
kosten. Voorbeelden hiervan zijn te vinden in het transport sector, waar geen realistische
alternatieven bestaan voor benzine, diesel en LPG. In het theoretische model
bieden de verbruikers tegen elkaar op met prijzen die de waarde weerspiegelen die
de brandstof voor hen heeft. Uiteindelijk wordt de beschikbare olie verkocht aan die
verbruikers die er relatief de hoogste prijzen voor over hebben. Dit complexe spel In
wordt in de praktijk gespeeld door oliemaatschappijen, handelaren en grootverbruikers.
Kleinverbruikers zullen de prijs accepteren en brandstof aanschaffen of toch
besluiten minder te consumeren.
Op de langere termijn hebben aanpassingen, enerzijds, het karakter van verschuivingen
tussen verschillende soorten olieproducten en andere energiebronnen (zie
Figuur 12). Bij een langdurig hoger niveau van de olieprijs zien we een toename van
het gebruik van kolen en aardgas en van ‘alternatieve’ energiebronnen, zoals de
wind en de zon. Hierbij wordt olie het eerst vervangen in toepassingen waarbij het
minste belang wordt gehecht de specifieke voordelen van olieproducten, namelijk de
makkelijke vervoerbaarheid en opslag en de hoge energie-inhoud per eenheid
gewicht of volume. De inzet van alternatieven zal gestimuleerd worden door investeringen
in onderzoek en ontwikkeling en door de versnelde toepassing. Anderzijds
vinden er veranderingen plaats in de energie-intensiteit van activiteiten: bij hoge
energieprijzen is het winstgevend om te investeren in de ontwikkeling en toepassing
van energiebesparende technologie. Hoge olieprijzen hebben op termijn dus tot gevolg
dat er steeds zuiniger met olie wordt omgegaan, waardoor de vraag afneemt.
Lage olieprijzen leiden tot een hogere energie-intensiteit en laten het aandeel van
olie in de energievoorziening toenemen. Hieruit blijkt dat er een aanzienlijk verschil
kan bestaan tussen de korte- en de lange-termijn prijselasticiteit van de energievraag
(zie Brookes, 2000, 2004).
28
Zoeken, vinden en winnen