Rol van Fossiele bronnen: rapport - Instituut Samenleving en ...

De ontwikkelingsaspecten die spelen bij de winning van kolen, olie, gas en
uranium zijn relatief onzichtbaar in de Westerse wereld omdat ze zich voordoen
in andere delen van de wereld of pas optreden na jarenlange uitputting van de
buffercapaciteit van systemen. Mede in het licht van Agenda 21 dienen ze wel in
beschouwing te worden genomen.
Het beleidsmatig denken in termen van duurzaamheid, gekoppeld aan de winning
van kolen, olie, gas en uranium, vraagt niet alleen om het verbreden van de
tijd- en ruimtehorizon, maar ook om een visie op de rechtvaardigheid van het
energie- en milieubeleid.
Het uitwerken van het beleid vergt derhalve primair politieke keuzen rond de doelen
die met dit beleid beoogd worden. Daarbij kan onder meer worden gedacht
aan natuurwaarde, gezondheid, inkomensgelijkheid of veiligheid. Daarop aansluitend
zullen beleidskeuzen gemaakt moeten worden over de kentallen waarop de
ontwikkeling van de duurzaamheid kan worden gevolgd en beoordeeld. Daarbij
kan worden gedacht aan concentraties en emissies, maar ook aan sociale factoren
als kindersterfte, analfabetisme en inkomensverdeling in de landen van herkomst
van de energiedragers.
De politieke keuzes die gemaakt worden tussen bijvoorbeeld economische continuïteit,
ecologische stabiliteit en sociale rechtvaardigheid zullen verschuiven in
de loop van de jaren. Dat is ook zichtbaar in het recente verleden. Daarbij lijkt
met name de sociale verdeling van milieurisico’s een echt aandachtspunt te worden,
evenals de mate waarin buitenlandse investeringen, internationale handel,
toerisme en ontwikkelingssamenwerking invloed hebben op duurzame ontwikkeling.
De keuzeprocessen worden bemoeilijkt door het feit dat de integrale duurzaamheidsproblematiek
diverse ongelijksoortige aspecten omvat, waarvoor niet
één maat bestaat. Zo kunnen natuurwaarden, gezondheidsrisico’s, arbeidsomstandigheden
en de beleving van omgevingskwaliteit niet zonder een subjectieve
weging bij elkaar worden opgeteld. Een bijkomend probleem is hoe in een liberaliserende
en globaliserende samenleving, met een afnemende rol van nationale
overheden en een toenemende invloed van multinationaal opererende bedrijven,
duurzaamheid door overheden bevorderd kan worden.
Om de problematiek zo tastbaar mogelijk te maken wordt in de rest van dit hoofdstuk
een financiële waarde gekoppeld aan de schade van de winningprocessen
voor de gezondheid van omwonenden en voor het milieu, via diverse internationaal
geaccepteerde methoden. Op grond hiervan worden de externe kosten van
de Vlaamse energievoorziening ingeschat, waarbij rekening wordt gehouden met
de herkomst van de in Vlaanderen gebruikte energiedragers.
Uitgedrukt in termen van de waardeketen kan worden gesteld dat voor de fossiele
energedragers 80 à 90 % van de externe gezondheids- en milieueffecten betrekking
heeft op de verbruiksstap, downstream, die in dit rapport niet in beschouwing
wordt genomen. Voor uranium is het aandeel aan de upstreamzijde,
met name van de winning, juist aanzienlijk, vanwege de grote hoeveelheid radonemitterend
afvalmateriaal die daar achterblijft.
110
Zoeken, vinden en winnen