VKW Monografie Ondernemer, onderneming en ... - Kauri

vkw Metena maart 2007
grootschalige financiële operaties die niet altijd even zuiver op de graat waren (o.m. het
fameuze Mississippi Scheme van John Law), werd Richard Cantillon in 1735 in Londen
vermoord door een ontslagen kok die in één keer ook Cantillon’s huis in brand stak. Zijn
enige boekwerk dat deze brand overleefde, was het Essai sur la nature du commerce en
général dat trouwens pas een kwarteeuw na het overlijden van de auteur boeksgewijs
het levenslicht zag 111 . Qua kracht van de argumentatie en zeker qua vernieuwingsgehalte
is het niet helemaal gek om het Essai van Richard Cantillon te zien als aardig in
de buurt komend van allicht het belangrijkste boek uit de geschiedenis van het economisch
denken, nl. The Wealth of Nations van Adam Smith gepubliceerd in 1776.
Zoals reeds aangestipt in de hoofdtekst van deze monografie zag Richard Cantillon
de ondernemer (“l’entrepreneur”) als een centrale figuur in het maatschappelijke gebeuren,
meer bepaald als diegene die het best kan omgaan met en handelen in functie van
de onzekerheid die het menselijke leven zo nadrukkelijk beheerst. In het voetspoor van
Cantillon trad Abbé Nicolas Baudeau (1730-1792), een Franse geestelijke. Net als Cantillon
benadrukte Baudeau het vermogen tot constructieve omgang met een onzekere omgeving
als typerend voor ondernemers 112 . Hij voegde er echter nog een element aan toe:
op zoek naar hogere winsten zal de ondernemer niet enkel voortdurend proberen zijn
kosten te verlagen maar tevens nieuwe dingen te doen. In moderne terminologie gesteld,
benadrukte Nicolas Baudeau dus ook het innovatieve karakter van ondernemerschap.
Nagenoeg gelijktijdig met de analyse van Baudeau kwam Anne-Robert Jacques
Turgot (1727-1781) inzake ondernemerschap tot de conclusie dat de ondernemer meer
de verschaffer van kapitaal is die toelaat om een productie op gang te brengen waar
dan vervolgens ook de arbeiders kunnen van genieten 113 . Turgot was alzo de eerste die
de ondernemer identificeerde met wat later de kapitalist zou worden.
De vierde Franse econoom die reeds vroeg in de industriële ontwikkeling van het
Westen een belangrijke bijdrage leverde aan de analyse van het ondernemerschap,
was Jean-Baptiste Say (1767-1823) die binnen de economische wetenschap vooral geassocieerd
wordt met de omstreden “wet van Say” die stelt dat elk aanbod van goederen
ook haar eigen vraag creëert. Say toonde zich zelf een actief ondernemer want gedurende
een groot gedeelte van zijn leven runde hij een spinnerij in Noord Frankrijk.
Mede vanuit deze eigen ervaring als entrepreneur benadrukte Jean-Baptiste Say zeer
sterk de omgevingsfactoren die van belang zijn om het ondernemerschap te stimuleren.
Meer specifiek zag Say “het recht op eigendom als de meest krachtige aansporing
om tot een verhoging van de rijkdom te komen” 114 .
111 Cantillon, 1931.
112 Baudeau, 1910.
113 Diverse bijdragen in Turgot, 1913-1923.
114 Say, 1845, p. 127.