VKW Monografie Ondernemer, onderneming en ... - Kauri

zou moeten zijn dat er enkel maar positieve kanten aanzitten. Omdat de mens nu eenmaal
de mens is en omdat de gegevenheden van de omgeving nu eenmaal zijn wat ze
zijn, behoort een dergelijke zienswijze tot de volstrekte utopie (waarmede overigens
helemaal niet gezegd is dat er niet gestreefd dient te worden naar continue verbetering
van het bestaande systeem). We concentreren ons voor deze argumentatie op het
sociale en het ecologische. Ook in een maatschappij die er als geheel sterk op vooruit
gaat, zullen voortdurend ondernemingen failliet gaan en mensen hun job verliezen.
Zelfs in een dynamische omgeving met vele jobopportuniteiten kan dit een pijnlijke
zaak zijn daar het opnemen van een nieuwe job soms niet anders kan dan via een inkomensinlevering.
De maatschappij, waar dus ondernemer en onderneming integraal
toe behoren, moet trachten die individuele pechposities te verzachten maar het feit dat
die onfortuinlijke omstandigheden zich regelmatig manifesteren, doet niets af aan de
maatschappelijke verdienste van het vrije marktsysteem.
Een economisch systeem dat volstrekt niet vervuilt, is ondenkbaar tenzij men inkomensverliezen
van een zeer hoge orde als weinig significant beschouwt. In het verleden
bleek trouwens telkens opnieuw hoe economische ordeningen die zich tegen de
vrije markt afzetten, systematisch méér vervuilen dan door het systeem van de vrije
markteconomie gebeurt. Het komt er echter op aan om, primo, vervuiling die onherstelbare
schade toebrengt te bannen en, secundo, de meer “verteerbare” vormen van
vervuiling zodanig toe te wijzen dat er het kleinst mogelijke inkomensverlies voor het
geheel van de maatschappij mee samenhangt. Dit laatste argument anders uitgedrukt
luidt dat men vervuiling moet trachten te elimineren, niet met blinde verbods- en gebodsbepalingen
maar met een selectiviteit die de economisch het goedkoopst te elimineren
vervuiling eerst aanpakt.
Joseph Schumpeter schreef in 1942: “De grote realisatie van het kapitalisme bestaat
er niet zozeer in dat er meer zijden kousen ter beschikking kwamen van de koninginnen
maar dat de aanschaf van die zijden sokken binnen het bereik van steeds meer
fabrieksmeisjes kwamen ondanks het feit dat die steeds minder uren dienden te werken”
84 . Méér en beter produceren niet enkel voor de elite maar ook voor een steeds hoger
percentage van de globale bevolking: daar is de door ondernemers en ondernemingen
gedragen vrije markteconomie zeer sterk in. In deze startjaren van de 21 ste eeuw kan
deze vaststelling echter niet langer volstaan. Deirdre McCloskey vat het als volgt samen:
“Als we een betere materiële welvaart verwierven met twee auto’s in de garage en lekkere,
met spinazie gevulde deep-dish pizza op tafel maar tegelijk onze ziel verloren,
84 Schumpeter, 1994, p. 67.