VKW Monografie Ondernemer, onderneming en ... - Kauri

vkw Metena maart 2007
De maatschappelijke context binnen dewelke ondernemerschap zich moet ontwikkelen
bestaat ten gronde uit twee elementen. Het eerste betreft de manier waarop ondernemen
in de brede cultuur van de maatschappij ingebakken zit. Anders uitgedrukt:
hoe kijkt men vanuit de maatschappij in haar geheel tegen ondernemers en ondernemingen
aan? In de Verenigde Staten bijvoorbeeld draagt een grote meerderheid binnen
de bevolking de ondernemersgilde een warm hart toe. Onverkwikkelijke zaken als
Enron, Worldcom en andere ondernemingsschandalen bezorgen deze reputatie wel een
deuk maar geen blijvende schade aan het koetswerk. Ook in de vroegere communistische
landen overheerst in het algemeen een eerder positieve houding ten aanzien van
ondernemer en onderneming. In West Europa daarentegen is veeleer een kritische tot
soms zelfs ronduit negatieve houding aan de orde. Het spreekt voor zich dat wanneer
vanuit de brede cultuur van de maatschappij een positieve houding ten aanzien van
ondernemerschap domineert, het naar de oppervlakte komen van entrepreneurial talenten
de neiging vertoont spontaner en sneller te verlopen 82 .
Het tweede onderdeel van de maatschappelijke context voor ondernemersacties
bestaat uit het zogenaamde institutionele kader. Hiermede bedoelen we het geheel
van instituties en afspraken, ook de informele, binnen dewelke ondernemers dienen
te bewegen. Eén van de allerbelangrijkste terzake is de rechtszekerheid, meer bepaald
de bescherming van eigendoms- en contractrechten. Ook de verantwoordelijkheid
van de overheden om niet om de haverklap de spelregels inzake vergunningen, fiscaliteit,
reglementeringen en dies meer door elkaar te halen, vormt een onderdeel van
het principe van de rechtszekerheid. Een stevige rechtszekerheid zal ondernemers er
toe aanzetten om de engagementen op langere termijn niet te schuwen daar men zich
beschermd weet. Bovendien versterkt een degelijk rechtssysteem het persoonlijke
engagement van de ondernemers om op een ethisch hoogstaande wijze zijn/haar bekwaamheden
te ontplooien. Een gebrek aan rechtszekerheid geeft carte blanche aan
malafide elementen die het maatschappelijk belang aan hun laars zullen lappen (niet
in het minst omdat die maatschappij, zelfs bij andersoortig gedrag van hunnentwege,
hen ook geen bescherming biedt). Voor een uitgebreidere bespreking van het institutionele
kader verwijzen we naar de literatuur terzake 83 .
Als slot van onze analyse omtrent materiële vooruitgang en de rol van ondernemers
en ondernemingen daarin moeten we nog even ingaan op het nirvana-beeld. Daarmede
bedoelen we de idee dat menselijke vooruitgang eigenlijk van een dergelijke kwaliteit
82 In de terminologie van de economische sociologie gaat het hierbij om de maatschappelijke inbedding van het ondernemersgebeuren.
Zie Granovetter, 1985.
83 De basisreferentie in dit verband blijft North, 1990. Voor een goed overzicht van het meer recente onderzoek inzake het
institutionele kader, zie hoofdstuk 7 in Helpman, 2004.