VKW Monografie Ondernemer, onderneming en ... - Kauri

vkw Metena maart 2007
omgeving twee karakteristieken uitmaken die naadloos in mekaar overlopen zonder
strikte scheidingslijn.
Ten tweede, het kan verbazing wekken dat het nastreven van winst niet expliciet
naar voren komt als een wezenskenmerk van een ondernemer. De logica achter deze
ogenschijnlijke vergetelheid bestaat uit verschillende elementen. Zo is er allereerst een
vrij uitgebreid pakket aan onderzoekswerk waaruit naar voren komt dat de nastreving
van winst, laat staan de vaak gepretendeerde maximalisatie van winst, lang niet altijd
tot de primaire drijfveren van de ondernemer behoort. Als ondernemers opportuniteiten
onderkennen dan tekent zich daarbij vooral het verlangen en de impuls tot de
creatie van meerwaarde af. Voorts beseffen ondernemers zeer snel – vaak zelfs vanaf
de eerste minuut – dat het maken van winst een absolute noodzaak is om de continuïteit
van het opgestarte initiatief te verzekeren. Winst wordt dan een soort van afgeleid
objectief. Omdat de realisatie van het idee, van het meerwaarde-concept continuïteit
vereist en omdat die continuïteit permanent in gevaar is als winst ontbreekt, sluipt
winst maken indirect in het schema van de ondernemer binnen 23 .
Onzekerheid
Het belang van de factor onzekerheid kwam reeds aan de orde bij de eerste auteur
die expliciet de ondernemer als economisch agent onder de loep nam, nl. de Fransman
Richard Cantillon (1680?-1734) 24 . Binnen de agrarische samenleving van zijn tijd ziet
Cantillon de landbouwer als een “entrepreneur” omdat hij “koopt aan een vastgelegde
prijs en moet verkopen aan een onzekere prijs” en dus “zijn boerderij moet beheren
temidden grote onzekerheid” 25 . In de analyse van Richard Cantillon domineert onzekerheid
het dagelijkse maatschappelijke gebeuren in al zijn facetten en zij die daar het
meest adequaat en doordacht mee omgaan zijn volgens hem de “entrepreneurs” 26 .
Ook in het werk van 19 de eeuwse Duitse economen als Johann Heinrich von Thünen
(1783-1850) en Hans Karl von Mangoldt (1824-1868) stonden de confrontatie met onzekerheid
en de daarbij horende risico’s centraal in hun inschatting van het wezenskenmerk
van het ondernemerschap. Een gelijkaardig geluid weerklonk bij Carl Menger (1840-1921)
23 Hiermede is helemaal niet gesteld dat er geen ondernemers zijn die expliciet het maken van winst als hoofddoelstelling
bij hun doen en laten hanteren. We willen enkel benadrukken dat dit fenomeen niet de norm is wanneer het ondernemerslandschap
ernstig geanalyseerd wordt.
24 Zie bijlage 1 (“The French Connection”) voor meer details inzake het werk van Cantillon en andere Franse bijdragen aan
het economisch onderzoek inzake het ondernemerschap.
25 Cantillon, 1931, p. 51 en p. 49.
26 Het is Richard Cantillon die, voor zover we konden achterhalen, als allereerste effectief de term entrepreneur, als afgeleid
van entreprendre, gebruikt.