1995 - 5 - Orchideeën Vereniging Vlaanderen

Disa uniflora
Op locatie
Nelis van der Cingel
Dit voorjaar moest ik weer eens op
bezoek bij mijn projekt in Mozambique
en zoa.ls altijd wanneer ik daar
heenga heb ik van de gelegenheid
gebruik gemaakt OIll er een reis naar
een gebied in zuidelljk Afrika aan
vast te knopen. Het werd dit keer de
Kaapprovincie. Ik heb er tevens een
groepsreis voorbereid, die nog dit
jaar zal plaatsvinden.
Op deze reis heb ik de beroemde
Tafelberg bezocht. lk ging erheen met
de kabelbaan en liep er bij prachtig
weer een dagje rondo Daarvoor had
ik Ernst van Jaarsveld in de botanische
tuin van Kirstenbosch bezocht
die aan de andere zijde van de
Tafelberg ligt dan de kabelbaan.
Hij wees me op de kaart aan waar ik
moest zoeken naar Oisa UYlifiOra, de
Rooidisa.
Een medewerker van het herbarium
gaf me niet veel hoop nog bloeiende
exemplaren te vinden, maar ik heb
het er maar op gewaagd.
Het is bekend dat deze prachtige
planten met hun enorme grote fraai
rood gekleurd bloemen op plaatsen
staan waar water is: aan de voet van
watervaUen, langs beekjes of op
rotsen waar water over de 'voeten'
van de planten sijpelt.
Ze staan daar in mos, venig oevermateriaal
of grint en het water dat ze
opzuigen is koel en zoutarm.
Vaak staan ze in de volle zon.
We publiceerden er al eens over in ons
blad O. Kameh!. Disa's op eenvoudige
wijze kweken. Orchideeen 93-1).
Wie gemteresseerd is in de beste kweekwijze, die aansluit bij
de natuurlijke groeiwijze, leze dit artikel nog maar eens door.
Het was 9 maart 1995 en ik ben die dag vroeg opgestaan.
Via de M4 reed ik door Kaapstad om half 8 richting 'sweefbaan'.
Al vroeg was ik boven, in stralend zonnig weer wandelde
ik over het plateau, waar ik de fraaie Oisaferrugil1en, al
even mooi van kieur als O. IIlrifiora, vond. Hij wordt Cluster
Disa genoemd, trosdisa zouden wij zeggen. De bloemen zijn
er voordat de bladeren zich ontwikkelen. De bloeiwijze
varieert tussen de 20 cm en de 50 cm. Ook zag ik hier en daar
de 'Blou Disa', de weI zeer fraaie Herschelia graminifolia met
zijn hemelsblauwe enkele centimeters grote bloemen. In het
centrum van de bloem zitten heldergroene blaadjes, het zijn
de top pen van de sepalen. De plant zelf kan tot 1 meter hoog
worden en draagt meerdere bloemen tegelijk. Een pronkjuwee!.
Ik zag er ook klipdassies, de kleine neefjes van de olifant,
zoals de bosjesmannen al wisten, en allerlei mooie vogels,
4 Orchideeen 5/95
Oisa uniflora. Foto: N.A. v.d. Cingel.
Oisa ferruginea. Foto: N.A. v. d. Cingel.
zoals het Kaapse suikerbekkie met zijn lange staart, die in de
Protea's (suikerbossies) zat te zingen. Aan de rand van het
plateau, aan de zLLidkant, ben ik afgedaald naar de Echovallei.
en daar liep ik vol verwachting naar de beek, Blinkwater, de
Disabeek. Tussen de biezen was op afstand niets te zien en ik
vreesde al dat ze inderdaad uitgebloeid zouden zijn.
Maar dichterbij gekomen zag ik al gauw enkele grate rode
bloemen. Het werden er steeds meer. Ze zijn bijna een decimeter
groot in aile richtingen en maken de indruk van een
grote rode driehoek.
Er was kennelijk een onderzoeker van de bestuiving bezig
geweest, want aan veel stengels hingen onder de bloem,
plastic merkplaatjes. Ik heb er ook de bestuiver, de vlinder
Meneris tulbnghin enkele malen zien rondvliegen. Hij staat
bekend als tamelijk schuw en liet zich dan ook niet verrassen
voor een foto. Pesterig vloog hij een keer vlak langs me heen.
Ik heb een hele tijd bij de beek doorgebracht en vele foto's
gemaakt. De kans om zoiets moois te zien wordt je niet vaak
geboden en het was de vervulling van een hartewens.
Ik ben die hele dag in een euforische toestand geweest.

Domweg gelukkig op de Tafelberg, om het met een variant op
een bekende dichtregel te zeggen. Ik heb ook zelf geprobeerd
mijn ervaring in een gedicht vast te leggen. Hier voigt het:
Tafelberg
ik kom er ongedwongen op de wijze
van wat wij vroeger spottend zongen:
(Heer, mijn God, ik zal U loven)
trek mij aan een lijn naar boven
de stenen tafelligt gedekt
stelt mij de wet vandaag
de benen d ienen flink gestrekt
ik wil een eind omlaag
al de geboden op borden uHgeschreven
zeggen mij hoe te handelen
ik houd de stafkaart bij de hand
als richtsnoer voor mijn wandelen
ik talm, de blik zuidwaarts gericht
naar waar de goede hoop gekaapt is
het schitterende vergezicht
dat vanaf hier te zien is
in dit luilekkerland
zingen de suikerbekkies
vanuit de zacht geplooide rand
van 't tafelkleed: mijn suikerbossie
beneden mij ligt het gekerstend bos
waar ernst de scepter zwaait
waarmee hij de welwitschia
over diens sexorganen aait
ooit ging jan smuts in uitverkoren staat
vandaar naar hier, vandaar misschien
dat men de borden op tafellaat
waarin zijn naam gebeiteld is te zien
ik daal hier moederziel aileen
af langs het smalle pad naar de vallei
die echoot de jordaan, het paradijs
de schuwe disavlinder fladdert voorbij
onder het toeziend engelenoog van michael
zie ik die roos van sharon staan
hier kwam ik voor, de rode disa, stilzwijgend
ben ik 't beloofde land binnengegaan
Her-schelia gmminifolia. Foto: N.A. v.d. Cingel.
Noot:
Vanuit de botanische ruin Kirstenbosch, waar Ernst van
Jaarsveld werkt als beheerder van de sllcculentenafdeling
loopt een pad naar boven dat naar Jan Smuts vernoemd is,
nam het centrale dekblad van de Tafelberg (1067 m).
Van de andere zijde (de zeezijde) kan men daarheen met een
'sweefspoor'. De eerste vallei die men tegenkomt in zuidoostelijke
richting is de Echovallei die aan de zllidzijde wordt
begrensd door de top St. Michael (917 m). In de vaUei is een
beek aan de bOOl'den waarvan de orchidee Disa uniflora is te
vinden.
BOTANISCHE ORCHIDEEEN
EEUWIG LICHT 25
5629 KN IEINDHOVEN
NEDERLAND
tel: 040-2413845
telefax: 040-2482841
-
Wij hebben planten zowel voor de beginner als voor de echte
verzamelaar en voor de koude en warme kas.
Wij hebben planten zowel uit M-Z Amerika als uit Azie en Australie.
Speciaal voor de liefhebbers van Masde.vallia en Dracula en allerlei
miniaturen hebben wij een ruim aanbod in planten.
Bezoek uitsluitend op afspraak.
Wij verzenden planten, mits het weer dit toelaat.
Aan leden van Kringen, wortH op vertoon van de lidmaatschapkaart
in de kas korting van 10% gegeven bij een aankoop van minimaal
FL. 100,- aan planten.
5 Orchideeen 5/ 95

Uit. Orchika ju/i 1994
Europese Orchideecen 4
Andre De Cock
Als we nu onze orchideee'n "geplant" hebben, ofwei in
volle grond ofwei in containers, moeten we er over blijven
waken dat ze niet overvallen worden door insektert
en ziektes. In dit gedeelte van mijn artikclenreeks zal ik
het hebben over de meest voorkomende rampen die ollze
plantjes kunnen overkomen en tracht ik ook middeltjes
te geven om ze te bestrijden. Voorkomen is helaas Iliet
altijd mogelijk.
Insekten
De belagende insekten kunnen we in twee grote groepen verdelen:
de bijtende en knagende insekten, zoals naaktslakken,
huisjesslakken, korenwormen enz... en de zuigende insekren
zoals wol\llizen, schildluizen, mijten enz ...
De chemische bestrijdingsmiddelen die ik hier zal vermelden
zijn onschadelijk voor het gebruik op orchideeen, zolang men
de instrukties van de fabrikant maar letterlijk opvolgt.
Men mag deze produkten nooit gebrlliken wanneer de plant
in de volle zon staat. De produkten worden het best toegepast
bij betrokken en vochtig weer.
Zuigende jnsekten
Bladluizen:
al de weke plantedelen zoals jonge scheu ten bloemknoppen
zijn een gretige prooi voor de luizenfamilies.
Ze zijn reeds vroeg in het voorjaar aktief bezig met het leegzuigen
van de plantcellen. Zij zijn ook overdragers van virusziekten
en moeten dan ook zo vlug mogelijk bestreden worden
om de schade die zij toebrengen zo veel mogelijk te
beperken.
Men kan de bladluizen met de hand ven-vijderen door de aangetaste
plantedelen tussen duim en wijsvinger af te wrijven,
zonder al te veel druk uit te oefenen. Er bestaan ook biologische
middelen, zoals lieveheersbeestjes en hun larven, een
gieroplossing van brandnetels of ook nog een lichte zeepoplossing
in water. De chemische middelen zijn "Derris",
"Malathion" en de kant en klare middelen van de bekende
merken.
Wolluizen:
Deze luizenfamilie zal meer voorkomen bij de warmer gekweekte
orchideeen in de serre, omdat deze luizen een warme
omgeving verkiezen. Het zijn beweeglijke insekten die een
witte waslaag over hun week lichaam hebben. Zij zitten het
meest tussen de bladscheden en op moeilijk bereikbare plaatsen.
Om ze te bestrijden kan men een beroep doen op een half
biologisch middel, namelijk een oplossing van spiritus en
zeep. Verd er zijn er de chemische middelen zoals "Diazinon"
en "Malathion". Beide produkten moetpn gebruikt worden
samen mpt een oplosmiddel (water) om de bereikbaarheid te
bevorderen.
6 Orchideeen 5/95
Schild- en dopluizen:
deze diertjes zullen ook meer voorkomen in de warmere serre
dan bij planten die buiten staan, maar toch kunnen ze erop
voorkomen. Zij hebben een hard, wasachig schild over hun
week lichaam dat varieert van bruin naar zwart van kleur.
De volwassen insekten zitten cloorgaans goed verstopt tussen
de bladscheclen, maar de jongen migreren naar de wekere
delen van de plant.
De planten worden op dezelfde manier bestreden als de wolluis.
De jonge dieren zijn gemakkelijk te bestrijden met
"Diazinon" en "Malathion". De volvvassen dieren met
"Malathion", "Dinlethoaat" en "Carbaryl". Ook zijn er kant
en klare middelen in de handel te koop.
Witte Vlieg:
deze vliegende insekten vormen voorallater op het jaar een
plaag. Ze zijn zeer mobiel en vliegen van plant tot plant.
Roken met een mengsel van tabak en papier als biologisch
middel, of anders met "Propoxior" als chemische bestrijder.
Al de hierboven genoemde insekten scheiden een zoete stof af
die de voedingsbodem is voor schimmels, zoals roetdauw.
Deze vormt dan een zwarte laag op de bladeren zodat er geen
licht meer door kan en de fotosynthese stil valt. Mieren treden
dikwijls op als beschermers van de zuigers omdat ze verzot
zijn op de zoete stof.
Rode spint:
dit zijn geen insekten, doch wei spinachtigen. Hier helpen dus
geen insekticiden. Het zijn zeer kleine diertjes, men kan ze
moeilijk met het blote oog waarnemen. Bij aantasting vormen
Le aan de onderkant van het blad een zilverachtig web.
De leeggezogen cellen zijn snel duidelijk zichtbaar zodat men
op deLe verschijnselen kan voortgaan. Meestal treden ze op
bij droge omstandigheden.
Soms kan het reeds voldoende zijn om de planten een paar
keer £link met water te besproeien, Leker de onderkant van de
bladeren. Is dit niet v Idoende dan kan men overgaan op de
chemische besh'ijding met "Derris", "Dicofol", Dimethoaat".
Er zijn ook specifieke arachniciden (anti-spinnen-produkten)
op de markt, maar ik vind deze een beetje te gevaarlijk omdat
de andere spinnen zeer nuttige dieren zijn en die zullen dan
mee gedood worden.
Knagende en bijtende insekten
Naaktslakken en huisjesslakken:
naaktslakken komen vooral voor op vochtige, koele en
beschaduwde plaatsen. De huisjesslakken daarentegen duryen
w ei de zon te trotseren en zullen zich dan ook niet toren
aan wat warmere en drogere omstandigheden. Zij zijn verlekkerd
op de bIoemknoppen en de wortelpunten en durven ook
de ondergrondse bulben met reservevoedsel aanvallen.
Biologisch kan men lokaas gebruiken zoals een schaaltje met
bier, een uitgeholde aardappel.
Men kan ze ook met de hand verwijderen indien men ze aantreft
op de plantof in de omgeving ervan. Naaktslakken worden
meestal 's avonds en 's nachts aktief als de zon weg is.
Met een zaklamp er 's avonds bij regenachtig weer op uit
trekken om deze belagers weg te halen. De chemische middelen
zijn aile gebaseerd op "Metaldehyde" en "Methiocarb"
(beter bekend als slakkenkorrels). Deze produkten zijn voor
onze europese orchideeen een minder goed produkt, daar dit
eveneens de bodemschimmels aantast.
Kakkerlakken:
dit zijn ook nachtelijke belagers die het op de jonge scheuten,
de bioemen en wortelpunten gemunt hebben. Het zijn keverachtigen
en overdag verbergen zij zich op donkere plaatsen,

Dendrobium kingianum
Ebz van de allerbekendste Dendrobillms,
zo bekend dat 'men' er op Ollze
veilingen de neliS voor ophaalt.
Niet terecht, eigenlijk. Rij bloeit zo
sierlijk en rijk. Vandaar het volgend
verhaal. Ret komt uit het Rotterdamse
kringblad en is geschreven door Sake
Kuipers.
(A. Klaassen)
Deze Dendrobium stamt uit Australie, en
daar groeit hij in grate plakkaten op de
rotsen. Hij is zowel in grootte als in
bloemkleur heel variabe!. De lengte van
de kegelvormige bulben kan 5 tot 30 em
zijn. Erop staan meestal 3 kleine bladeren
van 7 x 2 cm. De bloemetjes zijn een cm
of twee en staan in 2 of 3 trosjes van ± 10
op de bulben.
De kleur kan varieren van donkerpaars via rose met 'pikkeltjes
op de lip tot spierwit. De plant bloeit in de winter en dat
duurt een week of drie.
De teelt van Dendrobium kingianum is vrij gemakkelijk, mits
er aan een paar voorwaarden wordt voldaan. Hij is in ieder
gevalliefhebber van tamelijk lage temperaturen. Bij mij hangt
deze plant de hele zomer buiten in de volle zon en krijgt zeer
veel water. Dit kan volgens mij alleen buiten omdat daar dan
voldoende luchtigheid is om hem met te laten verbranden of
door vochtophoping te laten verrotten. Hij krijgt regelmatig
wat stikstofrijke mest. Laat in de herfst (oktober) als de eerste
nachtvorst begint, zet ik de plant hoog in de koude schuur
onder lichtdoorlatende golfplaat. Hier laat ik hem ongeveer
een maand staan en hij krijgt in die maand een keer of twee,
drie water. Als het dan echt gaat vriezen, haal ik de plant naar
bitmen en zet hem in een onverwarmde ruimte voor het raam
(de temperatuur is daar ongeveer 12° C). Op deze plek moeten
dan de bloemtakken verschijnen. Eens in de twee weken
geef ik hem hier water. Ais hij bijna bloeit, mag hij in de l1Lliskamer.
Na de bloei verschijnen vanuit de onderkant van de bulben
(vaak twee) nieuwe scheu ten. Ik kweek dan bij gematigde
temperatuur en met regelmatige watergift verder tot de plant
na de ijsheiligen half mei weer naar buiten gaat. Zolang de
plant birmen is, mest ik niet, Dendrobium kingianum is bij mij
opgepot in een mengsel van fijne bark met kleine turfbrokjes.
Zovvel DCl1drobiulIl kingianum als de verderop vermelde
Dendrobium dglicalulIl vermeerderen bij mij zo snel, dat de
planten per jaar ongeveer verdubbelen in aantal bulben.
Heel vaak verschijnen er in plaats van bloemstengels zogenaamde
keiki's (pleine plantjes). Eigenlijk is er dan een teeltfout
gemaakt. De planten zijn dan te warm gekweekt. Laat de
plantjes gewoon zitten, ze vormen vanzelf wortels, zodat ze in
het voorjaar als de moederplant naar buiten gaat, ervan afgehaald
kunnen worden en gewoon opgepot. Wil men veel
nieuwe planten hebben dan is deze "teeltfout" dus aan te
raden. Een verschil met biru1en gekweekte planten zit it1 de
vorm van de bulben. Binnen worden die langer, maar millder
8 Orchideeen 5/95
Dendrobiu11l kingianum. Folo: K. Eisses.
dik aan de onderkant dan buiten. Verder worden de bladeren
buiten vee I harder en door de zon krijgen ze ook een paarse
gloed. Over het algemeen geven buiten geteelde planten een
veel gezondere indruk.
Op exact dezelfde wijze teel ik DCl1drobium de/ieallim.
Dit is een natullrlijke krllising tussen Dendrobilll1l kingialllll1l
en Dendrobiul1l specioslIIn*).
DendrobiwTI dclicalum wordt bij mij ongeveer 45 em hoag en
krijgt takken met witte bloemen.
Dcndrobium speciosul/1 kan tot een meter hoog worden en
krijgt lange bloemtakken met tientallen bloemen.
DCI1drobiu11l speCi0511111 moet warmer gekweekt worden dan de
andere twee. Bij mij gaat hij aIleen in hoag zomer naar buiten.
Al met al zijn deze Dendrobiums dus gemakkelijk te kweken
en (mits de temperatuur in de gaten wordt gehouden) ook
makkelijk in bloei te krijgen.
Vee] sukses!
Sake Kuipers
Uit de Kril1gcl1: NO-Brabant, januari 1994
*) Opmerking redaktie:
In de eurapese ljteratuur wordt Dcndrobiul11 delicatw1l als een
zelfstandige soort beschollwd; in de modeme Australische
literatllur als de bovenbeschreven natuurhybride:
DelldroiJiull1 x deliealum.

Rossioglossum grande
Ldl. als kamerplant
Rossioglossum grande ("Ross' grote tong of lip") is een
epiphyt uit Guatamala, uit een klimaat dat we met enige
moeite in onze hlliskamer klltlnen benaderen. Zevoelt
zich redelijk thuis in de huiskamer en is een van de beste
(en mooiste) orchideeen voor de beginner. Bij juiste verzorging
kan ze jaar op jaar bloeiell.
Luchtvochtigheid
In haar vaderland heeft ze afwisselend een vochtig seizoen ­
dat van groei en bloei - en een drogere tijd, die van de rustperiode.
Ze kan daardoor de droge lucht van onze win terse
huiskamer vrij goed verdragen.
De vochtige periode, van april tot november, is die van
scheutvorming en bloei. Om de plant in deze tijd voldoende
vochtige lucht te geven zet men haar wei op een schoteltje in
een schaal met water, zodat de voet van de pot droog blijft.
Een veel beter middel is echter pot en omgeving geregeld met
een nevelspuitje te bespuiten. Het blad geve men daarbij maar
weinig, want dit verdraagt het vocht minder goed en gaat
zwarte vlekken vertonen bij een teveel aan vocht.
Licht
De plant vraagt een lichte standplaats. Wmterzon mag ze volop
hebben. Buiten de winter is aileen vroege morgenzon en
late middagzon toegestaan; tegen fellere dagzon moet geschermd
worden door vitrage of jaloezie.
Temperatuur
Vooral nooit te warm. 's Zomers een koele en vochtige standplaats;
en zo mogelijk geregeld luchten, echter met vermijden
van tocht. De beste wintertemperatuur ligt tussen 13° en 18° C
(56° - 66° F). Bij warm stoken dus de koelere plaatsen in de
kamer benutten, wat meestal de vensterbank is. Bij zeer droge
lucht en goed droge compost mag de temperatuur incidenteel
lager zijn, tot 8 0 C (44° F).
Zoals bij de meeste orchideeen is het gewenst dat de nachttemperatuur
minstens 5° F beneden die van overdag is.
Gieten
Voor gieten is regenwater het beste, en dient in elk gevalleidingwater
dat sterk kalk- of chloorhoudend is vermeden te
worden. Het water moet van kamertemperatuur zijn of iets
warmer.
In de groei- en bloeiperiode, van april tot november, heeft de
plant het meeste water nodig. Al naar temperatuur en luchtigheid
wordt een- of tweemaal per week gegoten, niet op vaste
tijden, maar dan wanneer de potgrond te droog aam'oelt.
Deze moet tussen twee watergiften steeds weer zoveel uitdrogen
dat de lucht weer tussen de grond kan dringen.
In de warme perioden is het nuttig het gieten te vervangen
door dompelen: de pot wordt enkele minuten (tot er geen
lucht meer uit opstijgt) in water gedompeld. Bij droge lucht
en hoge temperaturen veelvuldig het nevelspuitje hanteren,
zonodig enkele keren per dag.
Tussen het bijna volgroeid zijn van de nieuwe pseudobulbe
en het verschijnen van de bloeischeut, die uit de schede komt
RossioglosSlI1Il grande. Foto: A. Klaassell.
die de bulbe omgeeft, dient men tijdelijk wat zuiniger te zijn
met water, anders krijgt men wei dikke bulben maar geen
bloeischeut. Zie verder rustperiode.
Rustperiode
Tussen het einde van de bloei en het verschijnen van de nieuwe
scheut, ongeveer van oktober/ november tot april, heeft de
plant rust nodig.
In de herfst vermindert men de watergift geleidelijk - het
beste door langere perioden tussen twee giften - om deze
tegen april weer geleidelijk op te voeren als de nieuwe scheut
verschijnt. In midwinter kan de plant soms 6 tot 8 weken
geheel zonder water. Aanwijzing hoever men daarmee kan
gaan geven de bulben. Oeze mogen in de winter iets rimpelen,
vooral de oudere. e sterk rimpelen wijst op te geringe
watergift. Oit is een zaak van aanvoelen.
aloeitijd
Deze valt tU5sen september en december. Aan de plant blijven
de bloemen twee weken goed. Ook als snijbloem en als corsage
houden ze het lang; men mag ze echter niet afsnijden
voordat de bloem drie dagen open is.
Bij in de huiskamer gekweekte planten gebeurt het soms dat
de bloeischeut enkele dagen voor het opengaan der bloemen
geel wordt en verdort.
Oit is vermoedelijk een gevolg van een te hoge temperatuur.
Men probere de plant dus in die tijd wat aan de koele kant te
houden.
Mesten
Ofschoon men ook zonder mesten bloemen kan krijgen, is
men langzamerhand we! van mening dat juiste bemesting
groei en bloei bevordert. Het mesten is echter zeer moeilijk en
11 Orchideeen 5/95

liThe one day wonders"
of eendagsvliegen onder
de orchideeen
uit Tropisch Azie, deel 2. Patrick Mannens
Waarom bloeien ze op deze wijze?
Alhoewel "massaallevendige eendagsbloei" een verlies van
energie lijkt voor de plant, blijkt het een zeer succesvolle strategie
te zijn. Kijk maar hoe verspreid en in welke grote getallen
we Dendrobium crumenatwn of Bromheadia finlaysonianum
aantreffen in Maleisie en Singapore. Een grote plant draagt
haast konstant zaaddozen. In Nieuw Guinea heb je meer kans
om een Grastidiurn of een Diplocaulobium aan te treffen dan
eender welke andere orchidee. In Java en Sumatra komt
TaeniophyllwlI veel vaker voor dan Vanda. Als je jezelf inbeeldt
een bij te zijn in een tropisch regenwoud wordt de zaak direkt
al heel wat duidelijker. De Aziatische regenwouden zijn moeilijke
plaatsen voor nectar of pollen verzamelende insekten.
Je vindt er maar weinig bloemen en de afstand tussen de ene
Trixspermul1l calceolus. Foto: K. Eisses.
voedingsbron en de andere is \raak erg groot. Stcl je dan voor
dat je op een zekere morgen wakk r wordt. Je vindt een overweldigende
hoeveelheid nieuw geopende bloemen en wat
meer is allemaal in dezelfde omgeving. Je vergeet je dagelijkse
verkenningsvluchten en exploiteert meteen de nieuwe voedingsbron.
Dit doende bevrucht j vanzelfsprekend een
belangrijk aantal bloemen. De natuur streeft ernaar zich zo
efficient mogelijk voort te planten. Een soort kan zich niet veroorloven
energie te verspillen, net zoals hij zich met kan veroorloven
zich niet voort te planten.
Een algemeen voorkomende strategi hierbij is voorzien in
een groot aantal nakomelingen in de hoop dat er enkele tot
voldoende ontwikkeling komen om zich op hun beurt voort
te planten. Orchideeen doen dit door massa's zaadjes te ontwikkelen
in een enkele zaaddoo . Het moet ons dan ook niet
verbazen dat zoveel soorten dezeIfde strategie ontwikkelen
om rna ,aal op hetzelfde moment te gaan bloeien en de
bevruchtina op deze wijze te verzekeren. Ze beperken op hun
beurt hun inspanning door dlmne delicate bloemen te onhvikkelen
die reeds na een enkele dag verwelken.
Variaties op dit thema
In de onhvikkeling naar een succesvolle voortplanting onderscheiden
sommige planten zich vaak door kleine details.
Zo bestaan er planten die dezeIfde 'trigger' gebruiken en even
massaal gaan bloeien, doch daarbij zeer sterk ruiken en
slechts gedurende de nacht opengaan. Fel wit trekken deze
welriekende kleinoden nachtinsekten aan. Ondermeer het
geslacht Taeniophyllul11 heeft enkele soorten die zich op deze
wijze hebben onhvikkelq en dan ook 's nachts motten als
voornaamste bezoekers verwelkomen. In mijn verzarneling
heb ik nog zo'n eendagsbloeier, waarvoor ik eerder al eens
een oproep lanceerde in de hoop zijn naam te vernemen.
Wellicht mag hij tot dezelfde groep worden gerekend. Hij bezit
evenwel niet de typisch witte kleur, die je bij de meeste
voornoemde soorten aantreft, doch het ontbreekt me aan gegevens
om uit te maken of dit relevant is. Binnen enkele andere
geslachten zitten er ook soorten met opvallende kleuren.
Kweekresultaten en gegevens over verzamelingen
Het betreft hier vooral minder bekende soorten. Op enkele
planten na ontbreken ze haast volledig in verzamelingen.
Daar zijn verschillende redenen voor: vooreerst zoals reeds
vermeld, het weinig interessante verschijnsel betreffende hun
uiterst korte bloeiperiode. Vanzelfsprekend is er daardoor
slechts een zeer gering aanbod op de markt. Doch ook uit
ervaringen van onderzoekers leren we dat heel wat van deze
planten uite t gevoelig lijken aan invloeden, vreemd aan de
hun natuurlijke omgeving. Zo sterven aile Thrixspermlll11soorten
na een behandeling tegen schirrunels en ziekten.
Botanici die de planten wilden invoeren naar New Zeeland en
TrixspcrnwlIl aracill1itcs. Foto: K. Eisses.
de VS. ·telden dit ver chijnsel vast. Telkens na het passeren
van de strenge invoermaatregelen, sneuvelden de planten na
behandel ing. Een ander geslacht, Taeniophylllllll bestaat uit wat
men pleegt te noemen bladloze orchideeen. Eigenlijk zijn de
bladeren gereduceerd tot bruinige of groene schutbladen op
de bloemaren. De planten groeien in de wouden op kleine
hvijgjes, hlssen het dichte bladerdek. Met een zeer hoge luchtvochtigheid,
doch steeds in de wind met haast nimmer stagnerende
luchtvochtigheid. Een situatie die we slechts moeilijk
in kultuu.r kunnen evenaren. De enige twee geslachten waarvan
ik verwijzingen vond naar planten in verzamelingen is
het geslacht Dendrobium met enkele soorten en het geslacht
Bromheadia met de uiterst mooie B. fil1laysolliana. Deze plant
onderscheidt zich enigszins in de dankbare zin voor verzamelaars
daar de plant zich vrij gemakkelijk laat kweken en vooral
herhaalde malen per jaar tot bloei komt. In Zuid-Oost Azie
treft men deze tot 1 m hoge plant zelfs aan in tuinen en langs
de weg. Deze terrestrische orchidee heeft gewoonlijk inuners
3 a4 tot 10 cm grote bloemen die wit tot geel zijn van kleur en
zeer attraktief ogen.
Hopelijk heeft dit artikel u aangezet tot het bekijken van tropische
regenwouden met een andere visie. Maar al te vaak hoor
ik teleurgestelde kommentaren van mensen di na een tropische
vakantie "geen orchideeen" vonden in het wild.
Onze lievelingen in de serres zijn geselecteerd op basis van
normen als "interessant voor verzamelingen". iet op basis
van "frekwentie van voorkomen" of "te hnieken in O\'erleven",
15 Orchideeen 5/95

Uit de Kringen: Kring Utrecht, 3/1994
Het ideale potmengsel
Mijn interesse voor orchideeen was lang latent aanwezig.
De grote orchideeententoo telling in het lnstituut voor de
Tropen in Amsterdam, jaren geled n, echter deed de dem
dicht of beter gezegd deed de dem open. Tjonge, tjonge, wat
was daar veel m ois te zien.
Vooral de "PhaUen" yond ik erg mooi. Later bleek mij dat
Pha!. de afkorting was van Phalaenopsis.
In die tijd, 2O'n 25 jaar geleden, was de Phalaenopsis nog een
heel exc1usieve bloem die nog niet met hectares gekweekt
werd .
Weet u trouwens dat Phaiaenopsis in Ind nesie Anggrek
Boelan heet. Het maleise woard voor orchidee is anggrek.
Dit woord is destijds met de !f.aJeisiers mee getrokken o.a .
naar Madagaskar waar het later is verlatijnst tot AngrncCLlI1l.
(Boelan of beter bulan= maan. Red .)
Maar nu weer terzake, want ik zou u het geheim van het
ideale potmengsel onthuUen. Het heeft mij veel tijd en moeite
gekost daar achter te komen.
Als aan staande orcbideeenkweker zou ik de zaak gedegen
aanpak en. lk verkeerde in de gelukkige omstandigheid dat
ik al een leuk kastje had met aUes er op en er aan. Daar zou
het dus niet aan liggen.
Een go de kennis van mij, alom bekend als een ze r goede
amateur orchideeenkweker, ik zal hem verder "autoriteit"
noemen, had mij duidel ijk gem akt dat vele orchideeen die
wij kweken epiphyten zijn, d .w.z. p lanten di op bomen en
takken groeien met hun wOltel vrij alJ kanten p.
Deze planten houden er dus helemaal niet van met hun luchtwor
tels in een p t met aarde g topt te worden. Om die planten
dan toch een potcultu ur t doen accepteren mod een zeer
speciaal potmengsel worden g bruikt.
N adat ik dit allemaal goed begrepen had ging ik op pad.
Ik zou er wei voor zorgen dat ik achter de samenstelling van
he t ideale potmeng d kwam.
erst gin g ik na . r een Phalaenop iskweker omdat ik erg
geimpone rd was door de pracht van de Pha llen. Het was €en
grote k\ ekerij. De jong planten stonden er allemaal fri s en
gezond bij, de olwassen planten stonden all m aal in bloei.
Het was een prachtig gezi hl 20'n grote kas vol bloeiend
Phil illenops is. "Mijnheer, waar kweekt u in' " "tk gebruik vezelhu·f
in plastic patten. Turf is go dkoop, een beetje kalk er bij
omdal he t m ngsel anders te zuur i " u zi t het resultaat."
N u dat was inderdaad 0 erweJdigend. Ik bracht verslag uit
bij "autoriteit", d ie pmerkte: "H b je die man ook gevraagd
ho vaak hij zijn lanten water geeft?" "Hoe dat zo?"
"Nou orchideeen in hIrE en p" stic patte eef je heel nel te
veel water en dan w rden het moerasordlideeen en d ie hebben
geen lang leven. Voa r een beroep kweker met een monoeultuur
d ie preei s weet wat hij doet is deze combinatie geen
probleem, maar voor jOll, met een gernengd collectie, lijkt het
mij geen verstandige keus".
Toen ben ik gegaan naar een beken de amateurkweker die .l'n
planten kweekt op blok, 20als dat heet.
De planten zaten vastgegroeid op plankjes van varenwortel of
kurk, sommige op takjes druivenhout. Ook hier t nd de collectie
er prachtig bij.
"Mijllheer, waarom kweekl u l1iet in potten?" "We!, orchidee
,on zijn epiphyten, die groeiell in de natullt' op takken van
bomen met hun wortels veelal vrij en onbedekt. Deze planten
moel je dus niet in potten stoppen, dat is heel onnatuurIijk.
Daarom heb ik mijn planten op blok ebonden en u ziet, ze
doen het prima." Dat was inderdaad zoo
Opmeuw verslag uitgebracht bij "autoriteit" die mij vroeg hoe
het met de luchtvochtigheid in die kas gesteld was.
16 Orchideeen 5/95
"Ho 20, vroeg ik". "Nou, dat verhaal van die mijnh er is
helemaal waar, maar als je de natlll1f wilt nabootsen moet je
niet aileen kijken hoe zo'n plant groeit, maar ook naar de
andere groeiomstandigheden.
Zo'n plant die daar vrolijk op een tak groeit kan zich daar
aileen handhaven bij een hoge IlIchtvochtigheid en heft daarom
geen aarde om z'n wortels nodig. Als jij planten op een
blok zet, moet je om de nc tuurlijke leefomstandigheden enig5zins
na te bootsen, enkele keren p r dag met de nevelspuit
langs of moet je apparatullI aanschaffen cii dat van JOLl overneemt.
In onze kassen of huiskamer is l1et \looral in de winter,
als er gestookt wordt veel d roger dan in de natuur waar
jouw plant oorspronkelijk andaan komt."
Oat leek mij toch allemaal wat bewerkelijk, even verder zoeken

Uit: Orchideeenkring N.O. Brabant, oktober 1994
Geurende
Paphiopedilums!
Paphiopedi/um armeniacum. Foto: A. Klaassen.
In de geschiedenis van de orchideeenkultuur waren er modieuze
en minder modieuze orchideeen. Heldere kleuren,
heerlijke geuren, kompakte groei of eenvoudige verzorging
maakten sommige soorten jarenlang populair. Andere bleven
daarbij achter tot negatieve eigenschappen werden veranderd
in aantrekkelijke; en plotseling werden ook die planten
gevraagd.
Mode verandert ook in de tijd, bedenk maar eens hoe in de
periode van de grote "lompe" Amerikaanse Paphen enige
jaren geleden, de mensen aangekeken zouden hebben tegen
de Paphiopedilums die nu zo gevraagd zijn: de heel donkere
wijnrode, of de veelbloemige hybriden? Waarschijnlijk helemaal
niet zo positief, omdat deze trendsetters van de toekomst
toen helemaal niet populair waren.
Binnenkort zal er aan de tradionele eigenschappen die
Phaphiopedilums bepalen - bouw, kleur massa, maat en bloeirijkheid
- nog een toegevoegd wordt: geur. Sommige
Cattleya's, Rhynchostylissen en Lycastes zijn beroemd om
hun heerlijke geuren. Maar heel weinig mensen denken bij
deze eigenschap aan Paphiopedilums. Echter helemaal onbekend
is geur ook niet bij Paph. kwekers en bij degenen die het
boek van Edna Ratcliffe - The enchantment of Paphiopedilums
- hebben gelezen. Ze schrijft zeer lovend over de
geuren van sommige soorten; P de/enatii, P niveul1l,
P. primulimll'l'l en de hybride P. 'Pisar' (=P. niveum x concolor).
De meeste eigenaren van P. delanatii kennen de zwakke citrusgeur
van deze bloem wei, maar de ervaring met de geur van
P. pril11l1lil1W1'/ of P. nivewn is een ander verhaal. De meeste
planten hebben nauwelijks geur; evenals hybriden ervan.
Toch venvachten de kenners dat geur een heel belangrijke
faktor gaat worden bij het hybridiseren van Paphiopedilums,
vooral binnen de sektie Parvisepalum (sektie = een groep verwante
soorten binnen een geslacht).
Chinese Parvisepalums
Paphiopedilu11l armeniac/.l11/ wordt al door heel wat liefhebbers
succesvol gekweekt, genoeg om te weten, dat hij weinig te
bieden heeft als het om geur gaat. Ik ben slechts een kloon
tegengekomen die geurde, heel zwak deed het aan narcissen
denken. Omdat P. de/enatii geurt is het wat vreemd dat de
hybride van P. de/enaUi met P. armeniaCll/ll - P. Armeni - geen
waarneembare geur heeft. DllS P arlllelliaCllm heeft niet aileen
geen geur, hij verdrijft ook nog de geur van een partner in de
nakomelingen. Omdat we nog maar net begonnen zijn met
hybridiseren in de sektie Parvisepaillm, zal dit niet het laatste
woord zijn over dit onderwerp.
Paphiopedilum macral1tiJulIl, ook een Chinese ParvisepalUffi,
heeft geen indrukwekkende geur, verder is hij indrukwekkend
genoeg met zijn kleur en schoen*). Maar, de natuurlijke
hybride tussen P. macranti1ll111 en P. lI1a/ipoense heeft een heerlijke
frambozengeur, die ontegenzeglijk van P. malipoense
komt. Dit brengt ons bij een van de sterkst geurende Paphen.
Paphiopedilul1l malipocnsc is een krachtig geurende Chinese
Parvisepalum, met frambozengeur. We hadden P. malipoense
van 12 verschillende klonen tegelijk in bloei in de kas en onze
klanten moesten altijd een opmerking maken over die heerlijke
geur. Wei geuren sommige klonen sterker dan andere.
Vroeg in de ochtend als de eerste zon de bloem bereikt is de
geur het sterkst.
Na het voorgaande is het voorspelbaar genoeg dat de eerste
kunstmatige hybride als ouders l11alipoensc en delanatii kreeg.
H ij heet P. 'Ly l1/eigh Koopowitz' en heeft verscheidene bloemen
tegelijk op een lange steel met een heerlijke, sterke frambozengeur.
De eigenlijk witte bloem is opgesierd met een donkerrose
tot paarse nettekening die hij van lIlalipoC11se geerfd
heeft. Volgens Dr. Harold Koopowitz zeggen Disakwekers**)
dat geur van de moeder geerfd wordt, (letterlijk: eerder door
de zaaddoos-ollder dan door de pollen-ouder). Maar bij
Paphen kan geur ook door de pollen-ouder doorgegeven worden.
Hier is duidelijk nog veel te ontdekken. Dit gegeven over
verschil russen zaaddoos- en pollenouder bracht kwekers van
hybriden van Paphiopedi/um sektie Brachypetalulll ertoe de
Brachypetalum als zaaddoos-ouder te gebruiken om genetische
fouten in de nakomelingen te onderdrllkken.
Een ander geurende hybride van P. malipoense is P. 'Wossner
Jade' (nllllipoense x niveu/Il). Van de zes zaailingen die tot nu
toe gebloeid hebben, geurde er slechts een, de gem deed weer
aan frambozen denken. Geur is in deze groep dus geen alles
of niets kwestie. Zo bezit de laatste hybride van P. malipoense
(P. malipoense x P. emersonii) ook een sterke frambozengeur
volgens Dr. Norito Hasegawa.
Paphiopedilw/l emersonii genoemd naar Emerson ("Doc"
Charles), speelt ook een rol in het Parvisepalum-verhaal.
Beschrijving van zijn geur maakt de diskussie weer wakker,
want sommigen vergelijken het aroma met chocolade, terwijl
anderen het naar een net omgezette komposthoop vinden ruiken.
Ik denk dat de waarheid in het midden ligt. Een ding is
zeker, als P. emersonii gekruist wordt met P. delenatii, dat geeft
dan P. 'Joyce Hasegawa', is er iets betoverends in de 11lCht.
Koopowitz zegt dat het hem doet denken aan een krachtige
"ouderwetse" rozengeur. Stel je rozengeur voor bij een
17 Orchideeen 5/95

De zijlobben wijzen naar buiten en naar voren alsof het vleugeltjes
zijn. Zij zijn ietwat sikkelvormig en 5 x 3,5 mm groot.
De middenlob is breed-ovaal tot niervormig en begint aan een
6 mm lange wigvormige basis: de kleur is intens roodachtig
paars. Op de zijlobben en de basis van het middenstuk van de
middenste lob staan overal roodpaarse puntjes.
Het callus is zadel- tot neusvormig; 2 tot 4 mm groot en geel
gekleurd met helder kastanjebruine vlekjes. Het zuiltje staat
rechtop, is 6 mm hoog met een hoogopstaand klinandrium.
De rand van het zuiltje is in het midden fijn getand en donkerpLlfper
tot paars en heeft afgeronde zijvleugeltjes die geelgroen
getint zijn.
Kultuur
Ol1c. rhodostichll1l is te vinden in de barre Paramo- gebieden
van het Andes-hooggebergte. De klimaatomstandigheden die
daar heersen zijn hier nauwelijks of eigenlijk niet na te bootsen
in onze kassen.
Het zalu nu al duidelijk zijn dat deze plant het in de huiskamer
of op de vensterbank niet zal volhouden. De plant
heeft namelijk behoefte aan zeer veellicht (hooggebergte) en
zeer koele nachttemperaturen. Het best voelt de plant zich
opgebonden op peren- of accaciahout dat bemost is. Ook kurk
voldoet 50ms. De wortels moeten in elk geval vrij zijn en
rechtstreeks aan de lucht blootgesteld. Zeer hoge luchtvochtigheid
(80%) - zeker tijdens de morgen - is noodzakelijk.
Het hele jaar door mag men 2 x per dag, 's morgens en
'5 avonds, vernevelen met een zeer sterk verdunde watervoedingmengeling.
Regenwater is wenselijk. De nachttemperatum
mag tot op 5° C dalen. Wanneer men de dagtemperatuur
op 20° C of zelfs 25° C kan houden heeft men een optimale
kweektemperatuur.
In de zomer mag de plant wei in de tuin, maar dan in de
schaduw van een boom. Oppassen toch voor langdurige
regenval (wat hier wei eens voorkomt) want dan verrotten de
groene delen van de plant, ook in open lucht'
Tijdens de winterperiode moet men gebruik maken van elke
straal zonlicht en toch de plant koel, zeer koel houden.
Regenvlagen zijn in het Paramogebied nooit van lange dum.
De nevelwolken die bijna dagelijks over het gebied strijken
zorgen voor de noodzakelijke vochtvoorziening. Kort na zo'n
beneveling in de Paramo's voigt gewoonlijk een paar uren
zon met een natuurlijke en snelle opdroging van de plant als
gevolg.
Zoals u al weet verschijnt de bloemstengel uit de oksel van
het bovenste schutblad. De bloeiontwikkeling gebeurt zeer
langzaam. Als de knoppen gevormd worden in een periode
dat het zeer koeI, luchtig en zonnig is, dan zullen er zich vee I
bloemknoppen ontwikkelen. Daar de bloemen per stengelgedeelte
na elkaar (telkens 1 per stengeldeel) opengaan strekt de
gehele bloeitijd zich uit over vele weken.
Historiek
het geslacht Oncidillm is aan een steeds voortdurende studie
onderhevig geweest en hoewel het een van de grootste
geslachten van de nieuwe wereld is, (men vindt het geslacht
aileen in Noord-, Centraal- en Zuid-Amerika) zijn weinige
pogingen tot herziening van klassering echt geslaagd.
]uist dit geslacht kent zeer verschillende vormen en dwingt
soms tot revisie.
De eel'stedie zich intensief met dit geslacht bezig hield, was
Lindley, die in 1841 een herziening met 101 soorten maakte en
een uitgebreidere versie in 1855 met 198 soorten. In 1922 werd
een nieuwe poging ondernomen door Kranzlin, maar dat was
eigenlijk geen echte verb.etering, wei een verduidelijking.
Hierna kennen we nog een poging van Garay en John E. Stacy
in 1974.
In de laatste poging is men er rede1ijk in geslaagd het geslacht
Oncidiul1l in herkenbare sec ties in te delen.
Een van de eerste sec ties die Stacy aanpakte was de sec tie
Cucullata. De bekendste uit deze sectie zijn voor ons 011e.
cucullatlll1l, One. llubigewl'l, Onc. phaiaenopsis, Olle. rhodostictu11l
en in zekere mate ook nog OIlC. olivaccum.
Vaak wordt One. Cflcullatlllll verward met One. l1ubigeum .
Niet verwonderlijk want synoniemen van One. 11ll17igeulll zijn
Olle. cucullatum val'. I1I.lbigeulYl en One. olivaceul11 val'. nubigellm.
Dit soort benamingen gaf al gauw allerlei mogelijkheden tot
misvatting en ver.-varring. Dit werd vooral veroorzaakt omdat
er geen vaste afspraken bestonden op het gebied van nomendatum.
Gedurende de 1ge eeuw hebben honderden planten van deze
sec tie in Engeland en op ons kontinent gebloeid en veel van
de bloeivarieteiten werden opgetekend, maar de vroegere
botanici vonden zulke verschillen niet belangrijk genoeg om
de plant als een nieuwe soort te beschrijven.
Zo heeft LindIey veel varieteiten op een hoop gegooid en
maakte hij oorspronkelijk een aparte soort Ol1cidiul1l cucullatum
.
Hoewel hij oorspronkelijk een aparte soort Oncidium I1llbigeum
onderscheidde, maakte hij er later dan weer een varieteit van
Olle. cUCl/ llatul1l van.
Reichenbach heeft nog eens geprobeerd soorten als One. phalael1opsis,
One. olivaccum en 011e. andigcl1um als aparte soO/ten
onder te brengen, maar dat werd niet aanvaard.
De invloed van Lindley werkte door bij Nicolls in 1866, bij
Veitch in 1892 en bij Gower in 1899.
De omschrijving van een sectie, samengesteld L1it schijnbaar
op gelijke wijze bloeiende planten is minder moeilijk dan de
afbakening. Er moet daarvoor vee I minder onderzoek verricht
worden, zowel "in het veld" als op de kwekerijen.
De planten van de sectie cuCllllata komen aileen voor in de
Andes van Zuid-Amerika en groeien daar in een zeer koud en
vochtig klimaat op ongeveer 3000 m hoogte. Zij worden
gevonden van Venezuela tot oord-Peru, maar vooral in
Ecuador.
In het midden van de 19de eeuw werden de planten bij duizenden
"verzameld" en tegen veel geld naar Europa
gestuurd. Zij komen nu nog in kleine aantallen in coliecties
voor. Hoewel er nog steeds planten - tot voor een paar jaar ­
werden aangevoerd, zijn de planten op de bekendste vindplaatsen
toch al uitgeroeid.
One. l'izodostictllll1 werd door prof. Freidrich Kranzlin voor het
eerst officieel beschreven aan de hand van een in 1883 bij de
fa. Sander in St-Albans (UK) bloeiend exemplaar.
Volgens EngIer waren vinder en vindplaats niet bekend.
De var. 1'IIacllios ll111, beschreven door Lindley in 1855 onder de
benaming One. rhodoMicul11 door Linden in Columbia, in de
nabijheid van Mariquita in het woud nabij de Quindio gevonden
werd door Stacy als lectotypus vastgelegd.
Samenvatting
One. rhodostietu111 is een zeldzame overlever.
Als je hem bezit, zorg er goed voor en denk er aan dat hij
bijna als "alpenflora" moet gekweekt worden'
B. Dc Motte.
Uit: "Orchika ", januari 1993
19 Orchideeen 5/95

De cultuur van
Odontoglossums
De eerste Odontoglossums werden in Engeland ingevoerd uit
de nieuwe wereld in 1815. Het duurde echter nog tot 1835
voordat ze er bloeiden. Nadien is de kennis over de cuituur
van Odontoglossums en de verwante geslachten steeds uitgebreid.
De populariteit van het geslacht nam met de jaren toe.
De overvloed van heldere kleuren het jaar rond is de voornaamste
aantrekkingskracht.
Odontogiossllms zijn afkomstig uit Zuid Amerika. Deze epifieten
groeien er in bergwouden op hoogten tussen 1500 en
3600 m, waar de vochhgheid hoog is. achttemperaturen van
10° C mogen overdag oplopen tot 24° C. Regen en zware
dauw houden de Odontoglossums vochtig 's nachts, en mist
compenseert voor de stijgende dagtemperaturen.
Gelijkwaardige kondities worden aanbevolen voor de cultuur
van de planten. Odontoglossums zijn gekruist met planten
van verwante geslachten en ze geven hybriden van uitzonder­
Ujke schoonheid. Een ander voordeel van deze hybriden is
hun grotere verdraagzaamheid van hogere dag- en nachttemperaturen.
Temperatuur
Geef een nachttemperatuur van 10° tot IP C, die mag stijgen
tot 27° C overdag. Hogere nachttemperaturen zijn mogelijk,
doch de groei vertraagt en de bloeitijd wordt verkort.
Een verschil in de temperatuur verhoogt de groeikracht.
Vochtigheid
Geef 50% lllchtvochtigheid voor goede groei. Om de vochtigheid
te verhogen kllnnen de planten gesproeid worden met
een vernevelingstoestel. LlIchtbevochtigers kwmen onder de
tabletten geplaatst worden als alternatief.
Luchtbeweging
Aile Odontoglossums en hun hybriden houden van bewegende
lllcht. Ventilatoren die steeds de lucht in beweging houden
worden zeer gewaardeerd en bovendien vermindert het risico
op schimmeis en andere aantastingen.
Licht
Odontoglossums verdragen tamelijk veellicht. De bladkleur
moet de indicator zijn. Is het blad donkergroen, geef dan meer
licht. Een rode tint op het blad is een aanduiding van teveel
licht. Verplaats dan uw plant.
Potten
Meestal plastic potten gebruiken omdat ze Licht zijn en geen
voedingszouten opnemen. Kleipotten zijn echter ook goed.
Potmengsels
Meestal worden schorsmengsels gebruikt. Meng drie delen
schors met een deel piepschuim. Het mengsel is het gemakkelijkst
als het droog is, dan vult het zeer goed alle gaten tussen
20 Orchideeen 5/ 95
BOVCIl: Odontoglossu11l crispurn.
Onder: Odontoglossum cmentum, Foto's: K. Eisses.
en rond de wortets. Anderen geven andere mengsels.
Toevoegingen van turf, phagnum, beendermeel, koemest,
enz. ... zijn eveneens goed.
Werkt II gemakkelijk met rotswol, dan zal dit ook goed zijn
voor uw OdontoglosSllllS.
Verpotten
Verpot om de 12 tot 24 maanden, als de nieuwe scheut 5 tot 10
cm groot is. De beste tijd is de late herfst of de vroege iente.
Vermijd de zomermaanden. Venvijder al het oude medium,

en knip de dode wortels en bladeren weg. Voeg draineermateriaal
onder in de pot toe. Plaats'de plant in de pot zodat de
onderkant van de bulben 1 cm onder de potrand komt te
staan. Vul het mengsel tot aan de basis van de bulb en duw
het voorzichtig rond de plant. Het water moet er gemakkelijk
doorlopen.
Gieten en bemesten
Uw planten mogen nooit volledig droog staan, noch kletsnat
worden. Om te gieten wordt rekening gehouden met het type
pot, zijn grootte, het medium, de plant en de omgeving waarin
de Odontoglossum groeit. Oagelijks besproeien en de pot
wekelijks gieten is goed voor vele planten.
Geef een zeer verdunde mestoplossing elke twee weken gedurende
aktieve groei en elke maand na de groei.
Geef de bemesting waarmee u gewoonlijk werkt, en geef
water van een zo goed mogelijke kwahteit.
Problemen
Odontoglossums worden belaagd door luis, spint, mijten, enz.
Gebruik de gewone bestrijdingsmiddelen als een doek met
wat zeepsop niet helpt. Siakken kunnen enorme schade aan-
Lillksboven: OdOlltOglosSflll"! spectatissimum.
Links: Odolltoglossum wyattianllln,
Boven: Odontoglossflm crocidipterum, Foto's: K. Eisses.
rich ten aan bloeistengels en bloemen. Reinheid en slakkenkorrels
brengen de oplossing.
Planten aanschaffen
Begin met Odontoglossums die bloeien of bloemknoppen
hebben. Oit laat u toe een mooie voorraad aan te leggen.
Experimenteer met Odontioda, Wi/sonara, Odol1tollin en
Odontocidiul11 als u de lage temperaturen die Odontoglossums
vragen niet kunt geven.
Beloon uzelf met mooie planten, en u bent op de goede weg!
Odontoglossum Vereniging
Yoor wie ge'interesseerd is bestaat er een "Odontoglossum
Alliance". Inlichtingen bij de secretaris: Fred Schull, 1641 7th
Avenue, San Francisco, California 94122 U.S.A.
(Vertaling door GVerhulst van: J. Miller - Odontoglossums ...
A.O.5.B. april 1992, p. 334 - 339)
21 Orchideeen 5/95

Veruolg van pagina 16
sche positie van de kachel is de temperatuur in de kas niet
overal geLijk en vlak onder het glas van het dak is meer licht
dan op de tahletten maar de varia ties zijn beperkt. Als ik
warme en koude soorten in een ruimte ga kweken kan ik het
maar een 500rt naar de zin maken. Ik moet dus kiezen. Ik heb
gekozen voor Oncidiums en Cattleya's die ik heel erg mooi
vind en heb daar andere orchideeen bijgezocht die het in hun
gezelschap ook goed doen."
Hier sprak inderdaad een expert en, alhoewel ik mij al knap
knullig begon te voelen dorst ik toch nog de vraag te stellen
waar ik eigenlijk voor kwam n.!. "Mevrouw in wat voor
mengsel kweekt u uw planten." "Ik gebruik bark", zei zij. "Ik
vind dat heel mooi materiaa!. Het is luchtig en is in allerlei
groottes te verkrijgen.
Het enige waar je op moet letten is, dat het in enkele jaren
verteert en dat doet het vooral onderin de pot. Daar wordt het
dan turfachtig en houdt dan veel te lang vocht vast waardoor
de wortels gaan rotten. Het verraderlijke is, dat de stukken
bark aan de oppervlakte er vaak nog goed u.itzien waardoor je
gemakkelijk op het verkeerde been wordt gezet. Ais je dat
weet en op tijd verpot is het heel mooi materiaa!."
Toen ik bij deze dame vertrok was dat niet in de zwembadpas.
Ventileren
De heldere uiteenzettingen van Ir. H.G. Kronenberg over de
koele kas zijn voor mij aanleiding om terzijde een paar opmerkingen
te maken over geforceerde ventilatie, luchtverversing
met behulp van een of meer v enti1atoren. Daarbij kan
gekozen worden tussen lucht naar binnen blazen of lucht
naar buiten afzuigen. I3ij de eerste indruk lijkt dat op hetzelfde
neer te komen, maar dat is niet zoo Ten opzichte van de
heersende atmosferische druk, ontstaat bij inblazen overdruk
en bij afzuigen onderdruk. Het versch.il daartussen is het verschil
tussen nat en droog. Bij overdruk wordt vocht toegevoerd,
bij onderdruk vocht afgevoerd. Een - nogal extreem ­
voorbeeld kan dat duidelijk maken. Toen wij nog kolenmijnen
hadden in ons land en de mijnwerkers op grote diepte aan de
slag waren voor de nootjes 4, moest daar beneden worden
geventileerd. Niet alleen om ademhalen mogelijk te maken,
maar vooral ook om vrijkomend mijngas te verdrijven en om
een teveel aan warmte af te voeren. Het was gebruikelijk om
daarvoor verse lucht door buizen in schachten en gangen
naar beneden te persen. Totdat iemand bedacht, dat het wei
eens veel minder energie zou kunnen kosten om de lucht van
onder af aan te zuigen; de verse lucht "valt" dan vanzelf naar
beneden.
Oat bleek waar te zijn. Maar er gebeurde nog iets anders.
De mijnen, die altijd kletsnat waren, werden plotseJing helemaal
droog. De "homotrope" ventilatie was uitgevonden.
Zoiets kan bij de plantenkas ook, als deze tenminste voldoende
luchtdicht is om een drukverschil te kunnen handhaven,
een gering drukverschi1 uiteraard. Als de vrije luchtdoorlaat,
de kas uit of in, kleiner is dan het ventilatordebiet, ontstaat
een drukverschil vanzelf. Wie wil drogen of een nat scherm of
hangende mat wil gebruiken VOOT koeling, zuigt af; wie een
hoge luchtvochtigheid wil handhaven blaast lucht naar binnen.
Ais de kas zo luchtdicht is als een mandje dan gaat het
niet. Een vraag is of de aan- en afvoer van lucht aan een zijde
van de kas moet gebeuren of niet. Het probleem is min of
meer vergelijkbaar met dat van de aansluiting van de radiator
bij warmwaterverwanning. Installateurs hebben er een handje
van de aanvoer aan de ene zijde boven en de retour aan de
22 Orchideeen 5/95
Op de nationale bloemen- en plantenvaktentoonstelling in
Aalsmeer zag ik een stand van een firma die handelde in
steenwo!. Ter illustratie hadden ze de stand versierd met een
bloeiende Cymbidium en een bloeiende Cattleya. Zelden had ik
zulke mooie kloeke, rijkbloeiende planten gezien. "Mijnheer,
steenwol is het ideale substraat voor orchideeen. Het is goedkoop,
luchtig, schoon en het verrot niet. Door het waterafstotende
en het watervasthoudende steenwol te mengen, kan
aan elke behoefte worden voldaan."
En.ige tijd later ontmoette ik "autoriteit" opnieuw. "En", vroeg
hij. "Tot mijn schande moet ik je bekennen dat ik het ideaIe
potmengsel nog steeds niet gevonden heb en behvijfel of het
eigenlijk wei bestaat.
Aile mensen die ik bezocht heb gebruiken met veel succes
allerlei heel verschillende mengsels."
"Oat is dan ook gelijk het antwoord op al jouw gezoek" zei
hij. "Hef ideale potmengsel bestaat wei degelijk maar, is voor
iedereen verschillend."
Wordt vervolgd.
L. Hoistvoogd.
andere zijde onder aan te brengen, niet zelden met een leiding
onder de radiator door, in de mening dat het wanne water er
dan wei doorheen moet. Maar het optimale functioneren van
een radiator berust op thermosifonwerking; het gelijkmatig
van boven naar beneden afkoelen van de radiator over zijn
gehele lengte, iets wat slechts met aansluiten boven en onder
aan een zijde kan worden bereikt. Het domweg persen van
warmwater van hot naar her door de radiator heen stelt,
overhoeks, zowat de helft van het verwarmend oppervlak
buiten werking. Kasventilatie is vergelijkbaar, maar een stuk
meer gecompliceerd. Afgezien van dingen als aanvulling van
koolzuurgas in de kas, zal de een ten aanzien van be'invloeding
van temperatuur en luchtvochtigheid anders behoeven
dan een ander en afuankelijk van wat in de kas tot
schoonheid moet worden gebracht. VOOf een gelijkmatige vervanging
van de lucht in het geheel van de kasruimte zal men
betere verwachtingen kUlmen hebben van een "eenzijdige"
aan- en afvoer van lucht, dan van een luchtstroom van de ene
naar de andere zijde van het orchideeenpa.radijs.
Omdat dus hele gedeeJten van de kasruimte van luchtverversing
verstoken kunnen blijven.
L. Wijffels 16-04-1994

Lupiliaris /1a el1ll1((Jcil iia (Lindley & Paxton) Braem - Litho courtesy ofTransfaire SA , Mr. Jean -Michel Vici llard