Cultuurhistorische inventarisatie centrum Coevorden - Planviewer

Cultuurhistorische inventarisatie centrum Coevorden; gemeente Coevorden (provincie Drenthe)
RAAP-rapport 968 / eindversie 07-01-2004
R A A P
ongepubliceerde scriptie van J. Grooten). Janssen (1985) stelt dat de gracht en
palissade de stad nauwelijks verdediging kunnen hebben geboden, maar dat lijkt
een onderschatting van deze verdedigingswerken. Een stadsmuur heeft Coevorden
nooit gehad, maar dit gemis werd in de 16e eeuw teniet gedaan doordat aarden
verdedigingswerken met de opkomst van geschut aan belang wonnen. Overigens
werd de stad in de 16e eeuw herhaaldelijk verwoest (1522, 1536 en 1592; zie
Veenhoven, 1969: 35).
De vestingwerken rond de stad werden in de periode 1605-1613 aangelegd. Janssen
(1985), die de aanleg van de vestingwerken nauwkeurig beschrijft, neemt aan dat
Paulus Simonsz de ontwerper hiervan was. Daarvoor, namelijk in 1580, werd door
de vestingbouwkundige Adriaan Anthonisz reeds een ontwerp voor een vesting
geleverd, maar hiervan werd slechts een klein deel uitgevoerd en bovendien al kort
erna weer gesloopt ten behoeve van de versterking van het kasteel (Janssen, 1985).
In 1609 werd begonnen met de aanleg van een nieuw stratenplan. De uitvoering
nam jaren in beslag en in 1610 en 1617 ruziëden stadhouder en burgers over de
rooilijnen van het stratenplan dat bestaande rooilijnen niet respecteert (Janssen,
1985). Gebeten hond is de uitvoerder en waarschijnlijke ontwerper van het
stratenplan Jan Suermondt. Het vanuit militair oogpunt wenselijke stratenpatroon
betekent vernietiging van een aantal erven en daar zijn de burgers niet van
gediend. Janssen (1985) wijst er op dat het nieuwe stratenpatroon toch het
(onregelmatige) verloop van de Weeshuisstraat (een middeleeuwse straat) heeft
gerespecteerd. Hij vermoedt hier een compromis tussen invloedrijke burgers en
uitvoerder. Dit zal overigens op meer locaties in de stad het geval zijn geweest,
gezien het her en der aanwezige onregelmatige stratenpatroon (zie kaartbijlage 2
voor de middeleeuwse wegen).
De veroveringen van Coevorden in de 16e eeuw en de aanleg van de vestingwerken
in de 16e in het begin van de 17e eeuw leidde tot ontvolking van de stad.
Herhaaldelijk platbranden en het weren van niet-militairen tijdens de aanleg van
de vestingwerken waren funest voor de economie van de stad (Coevorden wordt
dan regelmatig een ‘vlek’ genoemd). In 1611 schrijft de stadhouder aan de drost
dat de stad aanlokkelijk gemaakt moet worden voor burgers (Janssen, 1985).
De vesting Coevorden gold als bijzonder sterk. Desondanks wist Bernard van Galen,
Bisschop van Münster, haar in 1672 te veroveren. Reeds in hetzelfde jaar werd de
vesting heroverd. Een poging van de bisschop in 1673 om Coevorden nogmaals te
veroveren, mislukte. Onder leiding van de beroemde vestingbouwkundige Menno
van Coehoorn werden de vestingwerken van Coevorden aan het begin van de 18e
eeuw verbeterd.
Voor het laatst werd de kracht van de vesting getest in 1813/1814. In de vesting
gelegerde Franse troepen werden vanaf november 1813 belegerd en pas op 3 mei
1814 gaven zij zich over (Napoleon was reeds op 11 april afgetreden; Veenhoven,
1969). Het einde van het vestingtijdperk van Coevorden kreeg definitief haar
beslag met de afbraak van de wallen en poorten en de demping van een groot
deel van de grachten tussen 1870 en 1907; verdedigingstechnisch was haar rol
reeds kort na de Franse tijd uitgespeeld. Drooglegging, ontginning en afgraving
van de Zuid-Drentse venen speelden hierbij een rol.
[17]