Programmaboek Romeo en Julia - Het Nationale Ballet

4
Rudi van Dantzig - choreografie
een bevlogen maker
bevlogen. dat is het eerste woord dat opkomt wanneer het gaat om
rudi van dantzig, de maker van romeo en julia. twintig jaar lang leidde
hij het nationale ballet met een ontembare gedrevenheid. hij wist
het gezelschap tot een eenheid, een familie te smeden en met zijn visie
en eigenzinnige creaties van hans van manen, toer van schayk en hemzelf
zorgde hij voor internationale roem. vorig jaar januari overleed
hij op 78-jarige leeftijd aan de gevolgen van kanker.
Rudi van Dantzig (Amsterdam, 1933-2012) kreeg zijn eerste professionele balletlessen
in 1950 van Sonia Gaskell. In 1952 debuteerde hij bij Gaskells Ballet Recital, dat twee
jaar later zou uitgroeien tot het Nederlands Ballet. Voor deze groep maakte hij in
1955 zijn eerste choreografie, Nachteiland. Vier jaar later behoorde Van Dantzig tot
de oprichters van het Nederlands Dans Theater, maar algauw keerde hij terug naar
Gaskell. In 1961 kwam onder haar leiding Het Nationale Ballet tot stand, waar hij
tot huischoreograaf werd benoemd. In 1965 werd Van Dantzig opgenomen in de
artistieke leiding, naast Gaskell en Robert Kaesen. Na hun vertrek was hij gedurende
twintig jaar enig artistiek leider, tot Wayne Eagling hem in 1991 opvolgde. Daarna
bleef Van Dantzig nog een aantal jaren als huischoreograaf aan het gezelschap
verbonden.
Van Dantzig maakte meer dan vijftig balletten, waarvan er 38 bij Het Nationale
Ballet in première gingen en nog eens zes bij het gezelschap werden ingestudeerd
- de meeste met decors en kostuums van Toer van Schayk. Meest karakteristiek
waren zijn monumentale, maatschappijkritische balletten, waarin hij verbeeldde
hoe de menselijke onschuld ten onder gaat door duistere krachten en alledaagse
tekortkomingen. Choreografieën als Want wij weten niet wat wij doen, Buigen
of barsten en Aartsengelen slachten den hemel rood leverden hem de bijnaam
‘dominee van de dans’ op - een geuzennaam, vond hij zelf.
Tot Van Dantzigs bekendste werken behoren Vier letzte Lieder, Monument voor een
gestorven jongen en zijn succesvolle versies van de avondvullende balletten Romeo
en Julia en Het Zwanenmeer. In het buitenland was vooral Romeo en Julia erg in
trek; Van Dantzig studeerde het ballet enkele jaren terug nog in Hongkong, Canada
en Finland in.
Van Dantzigs werk is uitgevoerd door talloze internationale gezelschappen, in
Europa, de Verenigde Staten, Canada, Australië, China, Japan en Nieuw-Zeeland.
Voor sterdanser Rudolf Nureyev creëerde hij vier balletten, waaronder één bij The
Royal Ballet en één bij het Ballett der Wiener Staatsoper.
In 1986 verscheen Van Dantzigs romandebuut Voor een verloren soldaat, waarvoor
hij de Geertjan Lubberhuizenprijs ontving. In 1993 volgde Het spoor van een
komeet, waarin hij zijn herinneringen aan Rudolf Nureyev en diens optredens met
Het Nationale Ballet neerschreef. Het boek verscheen in 2008 in Engelse vertaling.
Tot Van Dantzigs andere publicaties behoren de verhalenbundel Afgrond, de
novelle De bruid staat rechts van u en een biografie van kunstenaar en verzetsheld
Willem Arondéus. Binnenkort verschijnt bij De Arbeiderspers Rudi van Dantzig,
herinneringen aan Sonia Gaskell.
Toer van Schayk en Rudi van Dantzig in 1979
toer van schayk decor- en kostuumontwerp
Toer van Schayk (Amsterdam, 1936) was gedurende 35 jaar aan
Het Nationale Ballet verbonden. Eerst als solist, waarbij hij opviel
door zijn expressieve en indringende vertolkingen van balletten als
Monument voor een gestorven jongen, De touwen van de tijd en
Romeo en Julia. In 1971 maakte hij, op aandringen van Van
Dantzig, zijn eerste choreografie: Onvoltooid verleden tijd. Vijf jaar
later werd hij benoemd tot huischoreograaf, en creëerde in die
functie meer dan dertig werken, waaronder de avondvullende
producties Landschap en (i.s.m. Wayne Eagling) Notenkraker &
Muizenkoning.
Al die tijd was Van Schayk ook werkzaam als beeldend kunstenaar.
Tot zijn vrije werk behoren beeldhouwwerken en schilderijen, en
daarnaast is hij een van de opmerkelijkste Nederlandse decor- en
kostuumontwerpers. Hij maakte ontwerpen voor zijn eigen balletten
en voor die van Rudi van Dantzig, maar ook voor bijvoorbeeld
Frederick Ashtons Cinderella bij het Engelse Royal Ballet. Sinds zijn
pensionering in 2001 is Van Schayk nog altijd actief betrokken bij
Het Nationale Ballet. Zo ontwierp hij o.a. in 2009 de decors en
kostuums voor de nieuwe Giselle-productie van het gezelschap.
5