Bulletin 22 - Vereniging voor Klinische Psychotherapie

Tijdens de VIII European Conference on Traumatic Stress 22-
25 mei Berlijn 2003, werd door Ulrich Sachsse de workshop:
"Disstress systems of human beings: Consequences for PTSD
therapy strategies" gepresenteerd.
In deze workshop werd een uiterst interessante theorie over
verschil- lende disstress-systemen bij de mens uiteengezet,
gebaseerd op het boek Biologie der Angst van Jaak Panksepp,
en op werk van Allan M. Schore. Deze theorie is controversieel
en niet geaccepteerd door andere onder- zoekers, die
overwegend uitgaan van één disstress-regulatie systeem. Voor
mij is de theorie echter vooral daarom interessant omdat die
over- eenkomt met de klinische ervaring, met kennis en met
onderzoeks- gegevens vanuit verschillende richtingen. De
theorie zou de stukjes van de puzzel theoretisch zo mooi
kunnen verbinden. Daarover later meer. Eerst de theorie zelf.
In de hersenen zijn verschillende centra van agressie
gelokaliseerd. Territoriale agressie, maternale agressie,
agressie bij seksuele rivaliteit of bij een gevecht om voedsel
wordt vanuit verschillende plekken in de hersenen gereguleerd.
Panksepp stelt dat er tenminste twee disstress-systemen zijn
en hij maakt onderscheid tussen het Panieksysteem en het
Angstsysteem. Dit komt overeen met wat uit onderzoek en
praktijk al langer bekend is: namelijk dat je angst pas kan
behandelen als de anxiety (dat wil zeggen de acute angst)
teruggebracht is.
Paniek treedt alleen op in vreemde situaties, men voelt zich
klein, hulpeloos als een kind, en de distress wordt
gevocaliseerd door piepen, huilen, schreeuwen. Deze
vocalisaties (dv’s = distress vocalisaties) kun je als
onderzoeker tellen. Voor de meeste mensen uit de omgeving
zijn deze geluiden onprettig; ze geven stress en hebben als
functie “moeder” of “de kudde” te activeren.
Het panieksysteem is gericht op verbondenheid en relatie.
Door “moeders" aanraking en warmte verdwijnt de paniek. Een
moeilijkheid kan ontstaan als moeder angstig reageert en niet
om kan gaan met de stressor.
Muziek, geuren, een spiegel, nicotine, heroïne en andere
opiaten kunnen moeders functie psychologisch en/of
fysiologisch overnemen als het er om gaat het panieksysteem
tot rust te brengen.
Dv’s kunnen geproduceerd worden door elektrische stimulatie
op drie plaatsen: de hersenstam, het limbische systeem, en
de cortex. Bij de moederbinding en de sociale “kuddebinding”
zijn dezelfde centra actief, waarbij als vuistregel geldt: hoe
meer opioïde in de hersenen van een organisme wordt
aangemaakt, hoe meer kuddevorming; ook het omge- keerde
geldt. Dit mechanisme ontbreekt bijvoorbeeld bij roofdieren.
Bij kuddedieren blijft het panieksysteem reactief.
Symptomen van paniek zijn verbonden met het
parasympathische autonome zenuwstelsel: keel dicht, druk op
de borst, verhoogde darm- mobiliteit, aandrang om te plassen,
weke knieën.
Angst treedt op als een situatie als gevaarlijk wordt
beoordeeld. De bekende fight-flight reactie treedt op. De
adrenaline stroomt toe, de hartslag en de bloedruk gaan
omhoog, bloedsuiker wordt gemobiliseerd en de spierspanning