Bulletin 22 - Vereniging voor Klinische Psychotherapie

Er zijn twee geheugensystemen:
- het expliciete geheugen
- het impliciete geheugen.
Het expliciete geheugen betreft het opslaan van
gebeurtenissen. In de hersenen zijn de hippocampus en de
frontale schors hierbij van groot belang. De hippocampus is
eerst op vier jarige leeftijd volgroeid. Dat betekent dat er vóór
die leeftijd geen bewuste herinnering kan zijn. Men spreekt
hierbij van infantiele amnesie. Freud meende dat er sprake
was van verdringing. Maar wanneer iemand dus een
herinnering vertelt over iets wat op tweejarige leeftijd plaats
vond dan kan hij dat niet uit eigen herinnering weten, maar
alleen doordat bijvoorbeeld iemand dat later heeft verteld.
Het impliciete geheugen betreft de verdringingsfantasieën.
Hierbij zijn mentale inhouden weggemaakt. Dat kan dus na het
vierde levensjaar een rol gaan spelen. Welke oorzaken kunnen
een rol spelen als bepaalde geheugeninhouden niet meer
beschikbaar zijn.
- Bij de opslag vindt selectiviteit plaats. Bij slechte
aandacht is de opslag minder goed en bij goede aandacht is de
opslag beter. Bij dit laatste speelt adrenaline een rol.
- Bij stress is de opslag minder goed.
- De herinneringscontext van het actuele moment speelt
een rol. Bepaalde herinneringen komen alleen weer
beschikbaar in een bepaalde situatie. Bijvoorbeeld bij een
reunie. Of naar aanleiding van zogenoemde
herinneringswachtwoorden.
- Er kan ook sprake zijn van ophaalremming. Daarmee
wordt bedoeld dat het in herinnering brengen van bepaalde
dingen geremd wordt onder invloed van andere herinneringen.
- Men kan ook het vergeten van dingen bevorderen door
vermijdingsgedrag. Bijvoorbeeld kan iemand gebeurtenissen
uit de oorlog vergeten en dit vergeten versterken door geen
krant te lezen of geen radionieuws te beluisteren.
- Het verdringen.
Ladan illustreert bovenstaande met het voorlezen van enkele
fragmenten uit de roman 'Austerlitz' van W.G. Sebald.
Hij oppert verder dat verdringen soms wellicht opgeheven
wordt doordat herinneringswachtwoorden helpen de
herinnering weer naar boven te halen.
Wat de biologische kant betreft is het zo dat het
herinneringsproces in de precuneus begint. In de frontale kwab
is een controlesysteem. Die laat de herinnering door of
blokkeert deze. Ladan oppert dat bij verdringing dit
controlesysteem wellicht werkzaam is.
Herinnering en fantasie.
'Iedere waarneming is een daad van creatie, iedere herinnering
is een daad van verbeelding'. Aldus een uitspraak van Edelman
en Tononi.
Bij het creëren van herinneringen spelen verschillende
aspecten een rol:
- De herinneringscontext van dit moment (present
remembering context), dus van het moment dat men zich iets
tracht te herinneren.
- De terugkijkvertekening. Als men ergens op terug kijkt
wordt het beeld vertekend.
- Een egocentrische vertekening; een herinnering in
eigen voordeel worden vertekend.