Bulletin 22 - Vereniging voor Klinische Psychotherapie

Namelijk dat, behalve bij enkelvoudige problemen waarbij
gedragstherapeutische kortdurende behandelingen voldoende
uitkomst brengen, de eerste stap in de meeste behandelingen
moet zijn: het opbouwen van een behandelrelatie. Pas als de
paniek tot rust is gebracht, kan het leren beginnen, is de
verklaring.
Interessant is verder de aanname dat via de cognitie ook de
onder- liggende paniekreactie, ontstaan in relationele
problemen, te beïnvloeden is. Vanuit neurobiologisch
perspectief gezien, is dit een mogelijk onder- steunende
verklaring voor het succes van psycho-educatie bij bijvoor-
beeld borderline persoonlijkheidsproblematiek en voor het
succes van cognitieve therapievormen.
Het placebo-effect, waarbij het vertrouwen in de behandeling
doorslaggevend lijkt (behandeling als genezend ritueel), zou
vanuit deze theorie gezien kunnen worden als het bieden van
veiligheid als eerste stap, de weg vrijmakend voor eventueel
leren als vervolgstap. Het concept van de holding environment
van Winnicott, waarmee het aanbieden van een steunende
beschermende en stimulerende omgeving wordt bedoeld, is
zeer relevant vanuit dit gezichtspunt: de specifieke nabijheid
maakt specifiek leren mogelijk.
Voorbeelden van de voorwaarde scheppende werking van het
bieden van een holding environment zijn zowel ambulant als
klinisch te vinden. Het “bed op recept” geeft de steun die
dagelijks functioneren mogelijk maakt. Behandeling in een
groep en het volgen van meerdere therapieën geeft de
wenselijke “verdunning”, maar ook de herhaling en steun die
nodig is om in verbondenheid te kunnen gaan leren.
Deze theorie ondersteunt en onderbouwt ook visies op de
fysieke kant van behandelomgevingen. En bijvoorbeeld ook dat
klaslokalen bij voorkeur rust en verbondenheid uitstralen. Een
voorbeeld is verder de genezende werking van een maaltijd
met dierbaren in een goed restau- rant. Dit is ook te verklaren
als contraconditionering:
De aanwezigheid van vertrouwde anderen in een veilige maar
ook stimulerende omgeving bij een vertrouwde activiteit (eten,
ontspanning, grapjes maken) is onverenigbaar met angst,
dempt de angst en paniek en versterkt adequate coping die
daarmee een angstdempend effect krijgt.
Ook wordt met deze theorie duidelijk hoe terecht de
hernieuwde aandacht voor hechtingsprocessen is. Met name
waar de verstoring van de menselijke verbondenheid een
substantieel onderdeel van de problematiek vormt biedt deze
theorie belangrijke aanknopingspunten voor behandeling.
Het efficacy-bevorderende effect van een traumacursus bij
het omgaan met de gevolgen van een trauma ten gevolge van
terreur kan vanuit dit perspectief bezien worden. De aandacht
voor het herstel van de wederzijdse sturingsmechanismen
tussen mensen heeft dan een dubbele werkzaamheid.
Ten eerste wordt op een doordachte manier een context
geboden waarin de veiligheid wordt hersteld en bevestigd door
het benoemen van de cognitieve verwarringen van het
slachtoffer in en na het trauma.
Ten tweede wordt een leerervaring geboden die in het
gewone leven van het slachtoffer niet mogelijk is door de
complexiteit van de processen die voor deze ervaring nodig is.
Ontstaat deze leerervaring wel dan wordt relatieve nabijheid
van anderen, het opdoen van gezamenlijke ervaringen met