Wispelweagen — Maart 2013 - Terwispel

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -Wispelweagen maart 2013 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Conclusie
Nu men weet van de historie, rijdt men niet langer argeloos door het landschap.
Een aantal landschappelijke aspecten in ons gebied ten zuiden van het riviertje het
Oud- of Koningsdiep ademen nog altijd het verveningsverleden uit. Nu we de vaart
zien en de lage weilanden met vele sloten en een aantal oude dijken denken we
aan het verhaal van de grootschalige commerciële vervening in de tweede helft van
de 19 e eeuw. Nu men weet in hoeverre de vervening impact heeft gehad op het
landschap van Terwispel en wat daar tot op heden nog van terug te zien is, wordt
het verhaal zichtbaar en tastbaar.
In het eerste deel van vorige maand was te lezen wat zich in Terwispel en
omstreken heeft afgespeeld en welke impact dit heeft gehad op het landschap.
Hieruit bleek dat de vervening heeft geleid tot vier categorieën van
landschappelijke impact: het ontstaan van nieuwe structuren in het waternetwerk,
zoals de aanleg van de Nieuwe Vaart en de drooglegging van de Wijde Wispel;
omvorming van het landschap van lage weilanden naar grote waterpoelen; verdere
maaivelddaling als indirect gevolg van de vervening; en het ontstaan van nieuwe
buurtschappen, zoals Luxter Tinie (Tijnje), Venebuurt en de Kolderveen.
Naar mate de tijd verstreek, zijn de landschappelijke structuren niet geheel
weggevaagd. In dit tweede deel kwam aan het licht wat de nog overgebleven en
zichtbare sporen van ons verveningsverleden. Overgebleven sporen zijn de vaart,
enkele petgaten en trekgaten met zetwallen in de omgeving van Tijnje, de lage nog
altijd zakkende bodem van de uitgestrekte weilanden, een enkele straatnaam zoals
de Kolderveen en tot slot het dorp Tijnje, die als buurtschap ontstond door het
groeiend aantal inwoners als gevolg van het aantrekken van veenarbeiders uit
andere gebieden.
Deze aspecten herinneren ons aan de tijd waarin turf de voornaamste
brandstof was voor de Nederlandse bevolking, maar ook aan de periode waarin het
gehele achterland van Terwispel veranderde in een grote waterpoel, met
erbarmelijke omstandigheden voor de inwoners van de lage landen van Terwispel.
Iris Koppert
AHN Viewer (2012), zoekterm: Terwispel. http://ahn.geodan.nl/ahn/viewer3/index.html. Geraadpleegd: 17 oktober 2012.
Barends, S., H.G. Baas, M.J. de Harde, J. Renes, R. Rutte, T. Stol, J.C. van Triest, R.J. de Vries & F.J. van Woudenberg (red.) (2010).
Het Nederlandse landschap; een historisch-geografische benadering. Matrijs, Utrecht (10 e , geheel herziene druk).
Brouwer, M. (1987), Terwispel in woord en beeld. Gorredijk: Grafische bedrijven Bos & Co. B.V.
D Bern. Schotanus à Sterringa (1718), Uitbeelding der Heerlijkheit Friesland; zoo in ’t algemeen, als in haare xxx bijzondere grietenijen.
Uitgever François Halma.
Fries Archiefnet (2012), Opsterland: Geschiedenis. http://www.friesarchiefnet.nl/index.php?view=article&id=88&option=com_content.
Geraadpleegd: 4 november 2012.
Gerding, M.A.W. (1970), Proefschrift: Vier eeuwen turfwinning: De verveningen in Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel tussen 1550 en
1950. Wageningen: Landbouwuniversiteit Wageningen.
Google Earth (2012), zoekterm: Terwispel, http://www.google.nl/earth/index.html. Geraadpleegd: 4 oktober 2012.
Google Maps (2012), https://maps.google.nl. Geraadpleegd: 11 november 2012.
Hisgis (2012), Kadastrale kaart van Friesland in 1832. http://www.hisgis.nl/hisgis/gewesten/fryslan/fryslan. Geraadpleegd: 4 november 2012.
Huisman, Ernst (1994), De Turfroute: De vader van de turfschuur. Monument van de maand 9 (3), pp. 9-12.
Karstkarel, Peter (2005), 419 x Friesland: van Slijkenbrug tot Moddergat. Leeuwarden: Friese Pers Boekerij
Kuyper, J. (2000) Gemeente Atlas van Friesland: de kaarten uit de jaren 1877-1889. Leeuwarden: Hugo Suringar. Heruitgave van P.J. de Rijke
en J.H.P. van der Vaart.
Molen, S.J. van der (1977), Opsterlân: Skiednis fan in Wâldgritenij. Leeuwarden: Uitgeverij M.A. van Sijen.
Noordhoff Atlasproducties (2009), De Bosatlas van Fryslân. Groningen: Noordhoff Atlasproducties.
Opsterland Digitaal (2012), http://www.friesland-digitaal.eu/Opsterland/Opsterland.html. Geraadpleegd: 18 september 2012.
Plaatselijk Belang (2012), Geschiedenis van Terwispel. http://terwispel.net/index.php/nl/page/view/5/geschiedenis. Geraadpleegd: 11 november
2012.
Provincie Fryslân (2009), Cultuurhistorische Kaart Fryslân http://www.fryslan.nl/chk. Geraadpleegd: 4 november 2012
Renes, H. (2010). Op zoek naar de geschiedenis van het landschap: handleiding voor onderzoek naar onze historische omgeving. Verloren,
Hilversum (Op zoek naar ... reeks 6).
Schroor, Drs. Meindert ( 1993), De wereld van het Friese landschap. Groningen: Wolters-Noordhoff.
Timmerman, A. & J.S. Hoekstra (1980), De Boorne, van hoogveen naar zee. Noorderlicht 4 (5), pp. 137-147.
Veenstra, Hemmo (1979), Veen in Noord-Nederland. Noorderlicht 3 (4), pp. 101-110.
Frieswijk, Johan (2001), Het verhaal van de turfgravers. Leeuwarden: Geschiedenis in Zuidoost Friesland.
Met dank aan Janco en Janna v/d Werf, Prof. Dr. Hans Renes en de plaatselijke
bibliotheek van Opsterland.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -22- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -