download rapport - Carla van Deursen

P05/367
30 juni 2005
ir. Carla G.L. van Deursen
drs. Theo J. Veerman
INVENTARISATIE VAN EN ADVIES OVER
ZIEKTEVERZUIMMONITORING ONDERWIJS
2005-2010
met medewerking van drs. Cathelijne van der Burg en drs. Petra Molenaar-Cox
Bureau AStri
Stationsweg 26
2312 AV Leiden
Tel.: 071 – 512 49 03
Fax: 071 – 512 52 47
E-mail: astri@astri.nl
Website: www.astri.nl

VOORWOORD
Ziekteverzuim is een belangrijk beleidsonderwerp in vele sectoren, ook in de onderwijssector.
Om het ziekteverzuim in het onderwijs (verder) te laten dalen is een betrouwbaar
inzicht in de omvang en ontwikkeling van het verzuim van groot belang. In
de primaire en voortgezette sector wordt het verzuim al enkel decennia gevolgd, door
jaarlijks onderzoek naar het verzuim van instellingen en hun personeel.
De laatste jaren is dit onderzoek grotendeels gebaseerd geweest op (bewerkingen
van) gegevens uit CASO (Centrale Administratie Salarissen Onderwijs). Door een
aantal ontwikkelingen is het onzeker of de huidige methodiek van het verzuimonderzoek
in de nabije toekomst nog uitvoerbaar is.
Daarom heeft het Ministerie van OCW aan AStri opdracht gegeven tot een inventariserend
onderzoek waarin wordt nagegaan welke bronnen en welke methoden bruikbaar
zijn om in de komende jaren te beschikken over goede verzuimcijfers overeenkomstig
de wensen van OCW.
Het voorliggende rapport brengt verslag uit van dit onderzoek en schetst, per sector,
de wijze waarop in de komende jaren de verzuimmeting/monitoring kan plaats vinden.
Het onderzoek is gebaseerd op interviews met personen binnen instellingen die
zicht hebben op de verzuimregistratie en met contactpersonen van bronnen van verzuimgegevens.
Graag willen wij de geïnterviewde personen danken voor hun grote bereidwilligheid
om aan dit onderzoek mee te werken. Ook danken wij de leden van de Begeleidingscommissie
en met name onze contactpersoon Michael Hoppe voor de opbouwende
commentaren en suggesties gedurende de loop van het project.
Wij hopen dat dit rapport zal bijdragen aan een betrouwbare en stabiele monitoring
van het ziekteverzuim van onderwijspersoneel voor de komende jaren.

INHOUDSOPGAVE
SAMENVATTING 1
1 INLEIDING: DOEL EN VRAAGSTELLING 5
2 ONDERZOEKSMETHODE 7
2.1 Bronnenonderzoek 7
2.1.1 Instellingen 7
2.1.2 Bronnen 9
2.1.3 Aard van verkregen informatie 11
2.1.4 Verwerking informatie tot overzichtstabel 11
2.2 De methodekeuze voor toekomstige verzuimmonitoring 11
3 UITKOMSTEN VAN DE INTERVIEWS 13
3.1 Instellingen 13
3.1.1 Primair onderwijs 13
3.1.2 Voortgezet onderwijs 15
3.1.3 Hoger onderwijs 17
3.1.4 Universiteiten 18
3.2 Bronnen 19
3.2.1 CBS – Nationale Verzuimstatistiek 20
3.2.2 Arbodiensten 22
3.2.3 CASO 25
3.2.4 Drie grote algemene administratiekantoren 27
3.2.5 VO-instellingen die geen gebruik van CASO maken 29
3.2.6 Verzuimmeester 30
3.2.7 Vervangingsfonds 31
3.2.8 Informatiebesluiten/CFI 32
3.2.9 BVE- en HOO-monitor 32
3.3 Conclusie over de bronnen 34
4 TECHNISCH-INHOUDELIJKE SPECIFICATIES VAN DE BRONNEN 41
5 MOGELIJKE SYSTEMEN VOOR TOEKOMSTIGE
VERZUIMREGISTRATIE PER ONDERWIJSSOORT 43
5.1 Uitgangspunten en overwegingen 43
5.2 Systemen geschikt voor het PO 45
5.3 Systemen geschikt voor het VO 46
5.4 Monitoringsystemen voor de overige sectoren 46
5.5 Uitvoering 47

SAMENVATTING
Centrale vraagstelling
Hoe kunnen voor ten minste de komende zes jaren (2005-2010) betrouwbare verzuimcijfers
over het onderwijspersoneel verkregen worden in PO, VO, BVE en HOO?
Het ministerie van OCW heeft AStri gevraagd om dit te onderzoeken.
Achtergrond
In opdracht van OCW wordt al tientallen jaren het ziekteverzuim in het primair en
voortgezet onderwijs gemonitord. Sinds 1985 wordt hiervoor gebruik gemaakt van de
individuele verzuimgegevens in CASO, het systeem waarmee (nagenoeg) alle onderwijssalarissen
verwerkt worden. Per 1 januari 2006 valt het voortgezet onderwijs
echter niet meer onder het Vervangingsfonds (Vf), waarmee ook de verplichting vervalt
om het verzuim in CASO vast te leggen. Daarbij komt dat de grote organisaties
binnen het voortgezet onderwijs zich oriënteren op alternatieven voor CASO. Naast
het VO en het PO wil OCW ook graag verzuiminformatie over de BVE-sector en het
HOO. Dit in overleg met de sectororganisaties die momenteel zelf hun ziekteverzuim
al monitoren.
Basis voor het advies: interviews met bronnen en instellingen
Om een onderbouwd advies te kunnen geven, heeft AStri telefonische interviews gehouden
met contactpersonen van de huidige ‘bronnen van verzuimgegevens’ zoals
CASO, een aantal administratiekantoren, het Vervangingsfonds, de Verzuimmeester
en de projectorganisatie van de arboconvenanten in BVE en HOO. Ook zijn interviews
gehouden met de verantwoordelijken voor de verzuimregistratie bij 32 willekeurig
gekozen instellingen in PO, VO, HBO en universiteiten (in elke sector 8 interviews).
De mogelijkheden voor verzuimmonitoring in de vier sectoren
De mogelijkheden voor monitoring van het ziekteverzuim verschillen per sector. Voor
het primair onderwijs kan de komende vijf jaar nog gebruik gemaakt worden van de
individuele verzuimgegevens uit CASO. In aanvulling hierop kunnen instellingscijfers
worden opgevraagd, op basis van het (nog nader in te vullen) Besluit informatievoorziening
WPO. Voor het voortgezet onderwijs is er vanaf 2006 niet langer één integrale
bron van verzuiminformatie voorhanden. Wij stellen daarom voor om het leveren
van verzuimgegevens op instellingsniveau, onderdeel te laten uitmaken van de verplichte
gegevenslevering aan OCW. Dit op basis van het hierop aan te passen Besluit
informatievoorziening WVO. De sectoren BVE en HOO hebben al enkele jaren
een eigen verzuimmonitor. Wij adviseren OCW om hierbij aan te sluiten. Hieronder
werken wij per sector de mogelijkheden uit.
1

2
Het primair onderwijs
Voor de periode 2005-2010 kan CASO de basis blijven voor de verzuimmonitor in het
primair onderwijs. Wij adviseren de correctiefactoren voortaan achterwege te laten.
Het is niet verantwoord de oude correctiefactoren (gebaseerd op onderzoek uit 1998)
te blijven toepassen. Het verzuim ligt nu op een lager niveau dan destijds. En sinds
de invoering van de Wet Verbetering Poortwachter in 2002 worden fouten eerder
worden opgemerkt en hersteld dan voorheen. Bepalen van betrouwbare correctiefactoren
vergt veel tijd en geld, terwijl de meerwaarde ervan gering is. Door te corrigeren
worden de verzuimkengetallen wel wat preciezer, maar gaan ze afwijken ten opzichte
van instellingen zelf en van andere sectoren.
Begin 2005 is voor het Besluit informatievoorziening WPO van kracht geworden. Dit
besluit biedt de mogelijkheid om instellingsgegevens over ziekteverzuim op te vragen.
De specificaties van het ziekteverzuim moeten op korte termijn worden ingevuld
via een ministeriële regeling. Omdat de levering ervan niet tot een verhoging van de
administratieve lastendruk van mag leiden, kunnen niet méér kengetallen worden gevraagd
dan het Vervangingsfonds nu al doet. Wij adviseren daarom dezelfde verzuimkengetallen
en uitsplitsingen te laten leveren als nu aan het Vervangingsfonds,
maar met aangepaste definitie. De definitie van ziekteverzuim die het Vervangingsfonds
voorschrijft wijkt namelijk op drie punten af van de landelijke definities: geen
parttimercorrectie, schooljaar in plaats van kalenderjaar, en geen maximalisering tot
het einde van de wachttijd voor de WAO (=2 jaar). Wij adviseren om de definities aan
te passen aan de landelijke standaard voor ziekteverzuimregistratie, waardoor de cijfers
vergelijkbaar worden met landelijke statistieken. Ook zal dit beter stroken met de
definities die de eigen verzuimregistratiesystemen van administratiekantoren en instellingen
hanteren.
Het voortgezet onderwijs
Tot nu toe zijn de verzuimkengetallen in het voortgezet onderwijs berekend op basis
van individuele verzuimcijfers. Dit heeft als voordeel dat veel detailinformatie verkregen
kan worden. Vanaf 2006 is dit niet meer integraal mogelijk. Wij adviseren daarom
over te stappen op (geaggregeerde) instellingscijfers als bron. Nu CASO als bron
aan het afbrokkelen is, zou voor individuele gegevens teruggevallen moeten worden
op de circa 180 administratiekantoren. Ontsluiting van de verzuimgegevens via administratiekantoren
is tijdrovend en duur. Administratiekantoren kunnen verzuimgegevens
pas na toestemming van de bevoegd gezagen verstrekken. En de verschillende
registratiesystemen moeten worden aangepast op het uitlezen van de verzuimgegevens
in de gewenste vorm. Vervolgens moeten de cijfers verzameld en bewerkt
worden op een centraal punt.
Naar onze mening vormen instellingscijfers een goed alternatief, mede omdat er al
een bestaande structuur is voor de levering ervan. Sinds circa 10 jaar leveren de VOinstellingen
verplicht een aantal verzuimkengetallen aan het Vervangingsfonds. Dit

met het oog op de declaratie van de vervanging. Het betreft onder andere het verzuimpercentage
per functiegroep, uitgesplitst naar leeftijd en geslacht. Deze verplichting
stopt per 1 januari 2006. Wij adviseren om bij een herziening van het Besluit Informatievoorziening
WVO, de levering van verzuimcijfers hierin op te nemen (in tegenstelling
tot het PO zijn verzuimcijfers hierin momenteel niet opgenomen). Door
overheveling van de verzuimkengetallen van het Vervangingsfonds naar CFI, kan de
verzuimstatistiek VO voor de toekomst geborgd worden. Door koppeling aan BRIN
kunnen de cijfers worden uitgesplitst naar een groot aantal instellingskenmerken. Net
als vermeld voor het primair onderwijs, dienen de definities bij voorkeur aangepast te
worden aan de landelijke standaard voor verzuimregistratie.
Overwogen kan worden om aanvullend op ad hoc basis bij een steekproef van instellingen
individuele verzuimgegevens af te tappen (bijvoorbeeld via de Verzuimmeester
van het Vervangingsfonds), om zo detailinformatie te krijgen.
BVE en HOO
De sectororganisaties binnen BVE en HOO verzamelen geaggregeerde gegevens
van instellingen en bewerken deze tot sectorcijfers. We adviseren OCW daarom om
voor monitoring van BVE en HOO gebruik maken van de bij de sectorale (werkgevers)organisaties
beschikbare geaggregeerde informatie.
Uitvoering
De uitvoering van de monitoring zoals wij die schetsen, vergt de nodige voorbereidingstijd.
Met de volgende stappen moet in ieder geval rekening gehouden worden:
- interne besluitvorming ministerie over systeemkeuzes verschillende sectoren;
- overleg met Vervangingsfonds over aanpassing definities;
- nadere invulling informatiebesluit PO;
- aanpassing informatiebesluit VO;
- overleg met sectororganisaties;
- informeren administratiekantoren en CASO over gewenste aanpassingen cijfers
‘Vervangingsfonds’;
- aanpassingen binnen CFI in verband met verzamelen en vastleggen instellingsgegevens
ziekteverzuim;
- (eventuele aanbesteding van) bewerking en rapportage verzuimcijfers.
3

1 INLEIDING: DOEL EN VRAAGSTELLING
Historie en aanleiding voor het onderzoek
Al bijna veertig jaar (sinds eind jaren zeventig) wordt het ziekteverzuim van het primair
en voortgezet onderwijs gedetailleerd in kaart gebracht. De sector onderwijs is
daarmee één van de sectoren met de langste tijdreeksgegevens over de ontwikkeling
van het ziekteverzuim in het Primair en Voortgezet Onderwijs (PO en VO). De laatste
jaren is dit onderzoek gebaseerd geweest op gegevens uit CASO (Centrale Administratie
Salarissen Onderwijs). Door een aantal ontwikkelingen is het echter onzeker
of de verzuiminformatie uit CASO ook in de toekomst voldoende volledig en representatief
zal blijven, om een goede basis te kunnen vormen voor verzuimmonitoring.
Het Voortgezet Onderwijs zal vanaf 1 januari 2006 niet langer onder het Vervangingsfonds
vallen. De noodzaak om het gedeclareerde verzuim en de vervanging in
CASO vast te leggen, vervalt hiermee. Daarbij komt dat grote instellingen naar verwachting
over zullen gaan stappen of andere personeelsinformatie- en salarissystemen,
die beter aansluiten bij hun informatiebehoeften. In de BVE en het HOO is deze
ontwikkeling al langere tijd gaande, in het VO is deze gestart met de overstap van de
OMO-groep 1 van CASO op een systeem van Raet.
Alternatieven voor CASO
Tegenover het afbrokkelen van CASO staat dat nieuwe bronnen van verzuimgegevens
zijn ontstaan, zoals de Nationale Verzuimstatistiek (NVS) van CBS en BOA en
de Verzuimmeester van het Vervangingsfonds. Het ministerie heeft daarbij wettelijke
mogelijkheden om onderwijsinstellingen te verplichten om (verzuim)informatie te leveren.
Het wegvallen van oude bronnen en het ontstaan van nieuwe is voor OCW
aanleiding om nu na te gaan uit welke bronnen en via welke methoden de benodigde
verzuimgegevens de komende jaren verkregen kunnen worden. Tevens is sprake
van een verbreding van het blikveld. Tot nu toe hebben de jaarlijkse verzuimrapporten
steeds betrekking hadden op PO en VO alleen. OCW wil nu graag alle onderwijssectoren
in het beeld te betrekken, dus ook sectoren Beroeps en Volwasseneneducatie
(BVE), Hoger Onderwijs en Wetenschappelijk Onderzoek 2 (HOO).
Doel van dit onderzoek en onderzoeksvragen
Het doel van dit onderzoek is te inventariseren welke mogelijkheden er zijn om ook
de komende jaren betrouwbare ziekteverzuimgegevens per onderwijssector te verkrijgen,
en welke voor- en nadelen aan de verschillende methoden verbonden zijn.
1
Ons Middelbaar Onderwijs: een bevoegd gezag waar 45 VO-instellingen in Noord Brabant onder vallen.
2
Hieronder vallen: HBO-instellingen, Universiteiten en Wetenschappelijke Onderzoeksinstellingen.
5

6
OCW heeft daarbij een lijst van wensen en eisen opgesteld ten aanzien van de verzuimmaten
en uitsplitsingen naar achtergrondkenmerken die in de toekomstige opzet
idealiter beschikbaar moeten zijn.
De vraagstelling in tweeledig: één naar de mogelijke bronnen van verzuiminformatie,
en één naar de mogelijke methoden om de informatie uit de meest geschikte bronnen
te verwerken tot verzuimkengetallen:
1. Welke potentiële bronnen van verzuimcijfers zijn beschikbaar, en in hoeverre
sluiten zij inhoudelijk en technisch aan bij de eisen/wensen van OCW?
2. Welke methoden zijn potentieel beschikbaar om op basis van die bronnen het
jaarlijkse onderzoek naar ziekteverzuim betrouwbaar en conform de eisen/wensen
van OCW uit te voeren?
Indeling van dit rapport
In hoofdstuk 2 wordt de onderzoeksmethode beschreven. Hoofdstuk 3 beschrijft de
uitkomsten van de interviews die gehouden zijn. In hoofdstuk 4 wordt in tabelvorm
een overzicht gegeven van de kenmerken van de bronnen. In hoofdstuk 5 wordt aangegeven
welke methoden er mogelijk zijn om op basis van de beschikbare bronnen
het ziekteverzuim op een betrouwbare wijze te monitoren.

2 ONDERZOEKSMETHODE
Het onderzoek bestaat uit twee gedeelten:
1. het inventariseren en beschrijven van alle mogelijke bronnen van verzuiminformatie;
2. het op basis hiervan aangeven welke methode(n) voor elk van de onderwijssectoren
het meest geschikt zijn.
De gevolgde aanpak wordt hieronder uitgewerkt.
2.1 Bronnenonderzoek
Er worden twee typen bronnen onderscheiden:
1. scholen/instellingen zelf;
2. instanties die direct of indirect verzuiminformatie van instellingen ontvangen.
Beide typen bronnen zijn onderzocht. De dataverzameling vond plaats door het afnemen
van telefonische interviews met de contactpersonen die zelf over de verzuimregistratie
gaan of die voldoende zicht hebben op hoe het in zijn werk gaat.
2.1.1 Instellingen
De 32 telefonische interviews met instellingen zijn als volgt verdeeld over de sectoren:
- primair onderwijs 8 instellingen;
- voortgezet onderwijs 8 instellingen;
- hoger onderwijs 8 instellingen;
- universiteiten 8 instellingen.
Interviews met individuele BVE-instellingen werden niet nodig geacht, omdat in deze
sector de procesgang rond verzuimregistratie goed geprotocolleerd en geüniformeerd
is.
Selectie en respons
De interviews zijn uitgevoerd door twee ervaren AStri-onderzoekers. Zij hebben zelf
de scholen geselecteerd. Daarbij is gebruik gemaakt van op internet beschikbare
overzichten van instellingen per onderwijssector (onder andere briweb). Bij de selectie
van de instellingen is gelet op spreiding naar omvang, denominatie en regio. Dit
laatste is mede nodig, om een goede variatie in de veelal regionaal georiënteerde
administratiekantoren te krijgen. Via de websites van de geselecteerde instellingen
zijn de telefoonnummers van de locaties waar de personeelsadministratie gehuisvest
7

8
is achterhaald. De medewerking van de instellingen was vlot. De meerderheid was
bereid om mee te werken, slechts een enkele instelling haakte af wegens tijdgebrek
en/of omdat het niet om wettelijk verplichte informatie ging. In de meeste gevallen
kon het interview meteen gehouden worden, een enkele keer moest hiervoor een afspraak
gemaakt worden.
Geïnterviewde persoon
Binnen elke instelling is de persoon geïnterviewd die verantwoordelijk is voor het
bundelen, vastleggen en/of doorgeven van de verzuimmutaties aan arbodienst en/of
administratiekantoor. Voor aanvullende informatie over de verwerking van deze mutaties
is het administratiekantoor benaderd.
Inhoud van de interviews met de instellingen
Hieronder worden de vragen weergegeven die tijdens de interviews met de scholen
aan de orde kwamen.
1. Kenmerken van de school:
- naam van de stichting / central directie / bevoegd gezag;
- aantal scholen, per type onderwijs (globaal);
- totaal aantal personeelsleden (globaal).
2. Hoe verloopt de weg van ziekmelding naar centraal verzamelpunt?
3. Hoe wordt het verzuim centraal vastgelegd?
4. Hoe heet het verzuimregistratiesysteem en hoe bevalt het?
5. Hoe heet het personeelsinformatiesysteem en hoe is de koppeling met het verzuimregistratiesysteem?
6. Kent men de Verzuimmeester? (Indien bekend: overwegingen om deze wel of
niet te gaan gebruiken)
7. Aan welke instanties worden ziekmeldingen van personeel doorgegeven?
a. arbodienst (naam arbodienst);
b. administratiekantoor (naam kantoor en contactpersoon, telefoonnummer);
c. CASO (via AK).
Per instantie (a, b, c):
- Hoe gebeurt dit: e-mail (vast formulier?), per post, fax, internetapplicatie
(naam?), anders?
- Hoe vaak worden mutaties van ziekte en personeel doorgegeven: dagelijks,
wekelijks, bij ziek- en herstelmelding?
- Worden alle verzuimgevallen doorgeven? Zo nee, welke selectie?

2.1.2 Bronnen
Geïnterviewde personen
In overleg met het ministerie van OCW en het Vervangingsfonds is een lijst van te
benaderen bronnen en bijbehorende contactpersonen opgesteld. Deze is door ons
aangevuld met namen of bronnen die in eerder gehouden interviews als relevant genoemd
werden. Bij sommige bronnen zijn uiteindelijk meerdere personen geïnterviewd.
In tabel 2.1 zijn de bronnen en namen van de geïnterviewden weergegeven.
Tabel 2.1 Overzicht van benaderde bronnen met bijbehorende contactenpersonen
Bron geïnterviewde personen sector
CBS Nationale Verzuimstatistiek
(NVS)
John Kartopawiro, projectleider NVS
Judy Moesters, projectteam NVS
Alex Priem, projectteam NVS
CASO Gerrit de Groot
Seiko Wieringa, accountmanager Onderwijs
PinkRoccade
Hugo Mol
Vervangingsfonds Marcel Touw, coördinator verzuim en arbobeleid
Verzuimmeester Paul Meex, systeembeheerder Vervangingsfonds
Heerlen
arbodiensten met raamovereenkomst
PO/VO
PO, VO, BVE,
HOO
PO, VO
PO, VO
PO, VO
Commit Ton Goedhart, bedrijfsbureau met name PO, VO
ArboUnie Ron Vonk, branchemanager Onderwijs met name PO, VO
Achmea Arbo Tecla Jansen, branchemanager Onderwijs met name PO, VO
Ardyn Hans van Dinther, branchemanager Onderwijs met name PO, VO
drie grote administratiekantoren
Metrium Dries Koster, vestigingsmanager met name PO, VO
Merces Guido Loef met name PO, VO
Dyade Martien Korssens, productmanager en hoofd
stafbureau
projectorganisatie arboconvenanten
BVE en
HOO
met name PO, VO
Klaas Keizer, projectleider BVE, HOO
Sophocles Carolien van Zuilekom HOO
Raet/OMO Mike de Wilde, accountmanager Raet
Mw. Van de Zanden, centrale directie OMOgroep
informatiebesluit PO Ton Veugen, ministerie van OCW met name PO
VO
9

10
Medewerking werd vlot gegeven. In de helft van de gevallen is eerst telefonisch contact
opgenomen om een afspraak te maken voor een interview op een later tijdstip.
De gesprekspuntenlijst is vervolgens per e-mail toegestuurd. De drie grote administratiekantoren
en Sophocles zijn direct geïnterviewd, zonder toezending van de gesprekspuntenlijst.
Hetzelfde geldt voor het interview met dhr. Veugen van OCW. Het
interview met dhr. Kartopawiro van het CBS is face-to-face gehouden, alle overige
interviews telefonisch. Alle interviews zijn uitgevoerd door Carla van Deursen.
Inhoud van de interviews met de bronnen
Voor deze interviews is een algemene gesprekspuntenlijst opgesteld. Afhankelijk van
de bron werd op de verschillende onderdelen dieper of minder diep ingegaan. De algemene
gesprekspunten waren als volgt:
1. naam en doel van het registratiesysteem;
2. ontsluitingsinformatie registratiesysteem;
3. weg van ziekmelding naar registratiesysteem;
4. dekkingsgraad onderwijssector;
5. verzuiminformatie op individueel of geaggregeerd niveau en details van de informatie
(kengetallen en periodiciteit);
6. vastgelegde achtergrondkenmerken;
7. betrouwbaarheid, actualiteit en toekomstbestendigheid van het systeem;
8. administratieve lastendruk instellingen.
Werknemers als potentiële bron van informatie niet onderzocht
Een denkbare maar niet verder onderzochte optie is monitoring van het ziekteverzuim
aan de hand van eigen opgaven door een steekproef van werknemers. Uit een
onderzoek van Regioplan is namelijk gebleken dat een dergelijk meetmethode
weliswaar op individueel niveau vrij betrouwbare informatie kan opleveren, maar dat
de representativiteit ervan twijfelachtig is 3 . Omdat deelname hieraan altijd op vrijwillige
basis plaatsvindt, is nooit uit te sluiten dat overwegingen om wel of niet mee te
doen verband houden met het eigen ziekteverzuim. Zieke werknemers hebben bijvoorbeeld
meer tijd, maar ook fysieke en/of geestelijke beperkingen. Ook kan het al
dan niet ziek zijn en de houding ten opzichte van ziekteverzuim (van zichzelf of collega’s)
van invloed zijn op de motivatie om aan een dergelijk onderzoek mee te doen.
Voor monitoringdoeleinden waarbij een betrouwbare weergave van de omvang van
het verzuim van het van belang is, hebben dan ook andere methoden de voorkeur. In
verklarend onderzoek of daar waar het alleen gaat om het volgen van trends (zonder
dan de absolute hoogte van belang is), kan zelfgerapporteerd verzuim wel een bruikbare
bron vormen.
3 M. Diepeveen, A. Vermeij, S. van der Ploeg. Verzuimonderzoek 2004. Notitie van Regioplan voor
Vervangingsfonds/Ministerie van OCW d.d. 27 november 2003.

2.1.3 Aard van verkregen informatie
Vooral inzicht in grote lijnen, minder in details van verzuimkengetallen en achtergrondkenmerken
Bij het opstellen van de offerte hadden wij de intentie om tot in detail te achterhalen
welke verzuimkengetallen de bronnen kunnen opleveren, en welke achtergrondkenmerken
daarbij beschikbaar zijn. Het blijkt echter in de huidige opzet niet mogelijk om
zowel deze details exact te achterhalen (tenzij deze schriftelijk zijn vastgelegd, wat
voor een beperkt aantal bronnen geldt), als een visie te krijgen op de andere relevante
aspecten van de bron. De meeste personen die wij geïnterviewd hebben, hadden
niet alle technisch-inhoudelijke details paraat. Het zou zowel hen als ons veel extra
tijd kosten deze te achterhalen. Dit terwijl detailinformatie niet strikt noodzakelijk is
om tot een methodekeuze te komen. De betrouwbaarheid, representativiteit/dekking,
ontwikkelingsrichting en de ontwikkelingsmogelijkheden van de bronnen zijn voor de
methodekeuze relevanter, dan de exacte informatie die ze op dit moment leveren.
Nadat besloten is via welke bron of bronnen de monitor plaats gaat vinden, kan
alsnog gerichter ingezoomd worden op de technische details ervan.
2.1.4 Verwerking informatie tot overzichtstabel
De informatie die uit de interviews verkregen is, is verwerkt in een overzichtstabel
(zie hoofdstuk 4). Hierin worden de technische en inhoudelijke kenmerken van de
bronnen systematisch (maar globaal) weergegeven. In de tabel wordt niet de huidige
situatie als uitgangspunt genomen, maar de situatie zoals die naar verwachting van
onze informanten tussen 2006 en 2010 zal zijn. Niet bij alle systemen is dat overigens
duidelijk, wat dan in de tabel ook aangegeven wordt.
2.2 De methodekeuze voor toekomstige verzuimmonitoring
Voorafgaand aan het onderzoek heeft het ministerie van OCW aangegeven aan welke
specificaties het toekomstige verzuimmonitoringsysteem idealiter moet voldoen.
Geen van de beschikbare bronnen vormt de perfecte basis voor verzuimmonitoring.
Elke bron heeft één of meerdere beperkingen of bezwaren.
De methodekeuze wordt gevoed door de volgende drie bronnen van informatie:
- de kenmerken van de bronnen van verzuimregistratiesystemen, die tussen
2005 en 2010 beschikbaar (zullen) zijn;
- een inschatting van de kosten versus de baten bij gebruik van deze bronnen
voor verzuimmonitoring;
- een inschatting van de prioriteiten die het ministerie van OCW stelt, daar waar
de optimale optie niet haalbaar is.
11

3 UITKOMSTEN VAN DE INTERVIEWS
3.1 Instellingen
3.1.1 Primair onderwijs
Niveau van interviews
Gesproken is met stichtingen of verenigingen waar meerdere scholen onder vallen.
Een deel ervan is zelfadministrerend, een deel werkt via een algemeen administratiekantoor
(AK). In één geval is gesproken met een administratiekantoor (Bureau
Christelijk Onderwijs Utrecht), waaronder drie stichtingen vallen. In het vervolg van
deze paragraaf worden ze de acht geïnterviewde bronnen aangeduid als ‘stichting’.
Van ziekmelding naar verzuimregistratiesysteem
Medewerkers melden zich in het basisonderwijs over het algemeen ziek bij de
schoolleiding: deze moet immers voor vervanging zorgen. De school geeft de ziekmelding
vervolgens door aan de centrale administratie of rechtstreeks aan het administratiekantoor
(AK). Bij één stichting voeren de directeuren zelf via internet hun verzuimmutaties
in, via de Ziek- en Herstelmeldingsmodule (ZHM) van Dyade. Personeelsmutaties
worden hierin niet zelf aangebracht. Klanten van Metrium kunnen zowel
de ziekte- als de personeelsmutaties zelf via internet aanbrengen, dit wordt dan
ingelezen in PSOD (Personal System On Demand). Bij de meeste stichtingen kunnen
de meldingen echter nog niet geautomatiseerd worden ingelezen bij het AK. De
meldingen worden gedaan per fax, telefoon of e-mail en door het AK handmatig ingevoerd
in het personeelsadministratiesysteem Edukaat 4 , door sommigen ook wel
aangeduid als ‘CASO’.
Van AK naar CASO
Van de geïnterviewde stichtingen, is er maar één aangesloten bij een AK dat Edukaat
niet gebruikt. Het gaat daarbij om Metrium, wat hiervoor PSOD gebruikt. PSOD
heeft een geautomatiseerde koppeling met CASO.
Naar de arbodienst
Ziekmeldingen worden ofwel door het AK, ofwel door de instelling zelf aan de arbodienst
doorgegeven. Via Edukaat kunnen hiervoor lijsten uitgedraaid worden. Het
4 Edukaat is speciaal ontwikkeld voor onderwijs- en hieraan gerelateerde instellingen. Het systeem verleent
toegang tot het salarisverwerkingssysteem CASO. Edukaat is modulair van opzet. De basismodule
bevat alle functionaliteiten voor de salarisadministratie en in naar wens van de instelling uit te
breiden. Volgens www.pinkroccade.nl werken 240 besturen en hun administratiekantoren met Edukaat.
13

14
melden aan de arbodienst gebeurt in de meeste gevallen nog per fax (zelfs als de
arbodienst elektronische meldingsmogelijkheden heeft), soms per e-mail. De meldingen
worden in veel gevallen op dagelijkse basis doorgegeven aan de arbodienst, het
maximum is één keer per week. Eén instelling heeft er bewust voor gekozen om alleen
de langerdurende gevallen (1-2 weken) aan de arbodienst (Ardyn) door te geven.
Een aantal stichtingen geeft aan dat melding in de toekomst mogelijk elektronisch
zal gaan plaatsvinden.
Verzuimoverzichten voor instellingen
Via Edukaat kunnen verzuimoverzichten gemaakt worden over en voor instellingen.
De meeste instellingen kunnen dit niet zelf doen, omdat ze geen toegang tot Edukaat.
Scholen die bij Dyade zijn aangesloten kunnen wel zelf verzuimoverzichten
maken, de Metrium-scholen die gebruik maken van ‘de Verzuimjuf’ ook. Sommige
stichtingen hebben een afdeling Personeelszaken, waar het verzuim tevens wordt
vastgelegd in een eigen systeem (Word of Excel). Scholen die gebruik maken van de
Verzuimmeester (onder de acht geïnterviewde instellingen zaten echter geen actieve
gebruikers) kunnen uiteraard ook verzuimoverzichten uitdraaien.
Verzuimmeester
Eén stichting is bezig met de overstap naar de Verzuimmeester en één stichting
overweegt er gebruikt van te gaan maken. Bij één stichting heeft de geïnterviewde
persoon nooit van de Verzuimmeester gehoord. Voor de overigen is de Verzuimmeester
een min of meer gepasseerd station: of het AK heeft een goed alternatief, of
het AK heeft het gebruik afgeraden, of het beeld bestaat dat het gebruik niet praktisch
is vanwege dubbele administratie.
Conclusie
Het beeld ontstaat dat het AK leidend is voor de ‘stand der techniek’ van de verzuimregistratie
in het Primair Onderwijs. Het is, naast CASO, de enige locatie waar alle
verzuim- en personeelsinformatie is vastgelegd. Bij veel AK’s kan nog veel winst gemaakt
worden wat de eigen administratieve lastendruk betreft, door automatisering
van mutaties van school naar AK en van arbodienst naar AK.
We hebben uit de interviews geen enkel signaal verkregen dat de meldingen aan de
AK’s of de verwerking ervan in CASO onvolledig of onbetrouwbaar zouden zijn. Alle
verzuim- en personeelsmutaties worden in principe doorgegeven, en door AK en/of
afdeling personeelszaken gecontroleerd. Vanuit het Vervangingsfonds is ook de verplichting
opgelegd al het vervangen verzuim vast te leggen in CASO. Alleen dan
wordt tot uitkering van vervangingsgelden overgegaan.
Bij één van de acht stichtingen wordt alleen het langerdurend verzuim aan de AD
doorgegeven, bij de overigen krijgt de arbodienst dezelfde mutaties als het AK.

3.1.2 Voortgezet onderwijs
Niveau waarop de interviews plaatsvonden
Voor een deel zijn stichtingen of verenigingen waar meerdere VO-instellingen onder
vallen geïnterviewd, voor een deel centrale administraties van scholengemeenschappen.
Een deel van de instellingen is zelfadministrerend, een deel heeft een algemeen
administratiekantoor (Onderwijsbureau Hollands Midden, OSG, Onderwijs
Bureau Beverwijk, Consent).
Van ziekmelding naar AK
Ziekmeldingen door het personeel vinden over het algemeen bij de administratie of
de receptie van de vestiging waar men werkt plaats. Er zijn veel variaties in de weg
die de melding vervolgens bewandelt. Het volgende zijn we tegengekomen:
- mutaties gaan naar de centrale administratie van de instelling, daar worden ze
ingevoerd in Verzuimmeester. Via de Verzuimmeester gaan geprinte lijsten
naar het AK, die ze handmatig in Edukaat invoert;
- mutaties worden op de vestiging ingevoerd in E-meld (een internetapplicatie
van ArboNed). Op de centrale administratie wordt dagelijks een mutatielijst uitgedraaid
van E-meld, die naar het AK gemaild wordt. Deze wordt weer handmatig
ingevoerd in Edukaat/CASO;
- het hoofd administratie verzamelt alle ziektemutaties, legt ze vast in Word en
geeft deze per e-mail door aan het AK. Het AK voert ze handmatig in Edukaat
in. (Binnenkort neemt de betreffende instelling een nieuw systeem in gebruik:
Magista, een leerlingenadministratiesysteem, waarin ook verzuim- en personeelsgegevens
kunnen worden vastgelegd);
- mutaties worden door de centrale administratie vastgelegd in Verzuimexpert
(systeem voor verzuimregistratie en -beheersing), wat gekoppeld is aan het PIsysteem.
Er is geen link met CASO, wat als gevolg heeft dat het (eigen) AK de
mutaties alsnog handmatig invoert in Edukaat;
- verzuim- en personeelsgegevens worden op de scholen ingevoerd in Optim.
Het AK krijgt dagelijks een afslag, die geautomatiseerd verwerkt wordt in
CASO. Via een papieren terugrapportage checkt de school of de mutaties
goed in CASO terecht zijn gekomen;
- verzuim- en personeelsgegevens worden door de centrale administratie rechtstreeks
ingevoerd in Edukaat, het systeem van het AK (de meeste klanten van
het betreffende AK – Consent – doen dit overigens niet zelf);
- afdeling P&O of centrale administratie voert mutaties zelf in Edukaat in, de
stichting is zelfadministrerend.
15

16
Van AK naar CASO
Bij alle geïnterviewde VO-instellingen komen de mutaties rechtstreeks of via een tussenliggend
systeem in Edukaat, en vervolgens in CASO terecht. Niet alle respondenten
zijn zich bewust van het verschil tussen Edukaat en CASO. Sommigen zien de
twee systemen als één geheel, en duiden het ofwel aan met Edukaat, ofwel met
CASO.
Naar de arbodienst
Bijna alle geïnterviewden geven aan dat de VO-instelling de mutaties zelf aan de arbodienst
(AD) doorgeeft. In één geval doet het AK dit. Bij één instelling gebeurt het
melden via het webportal E-meld (dus geautomatiseerd te verwerken door de AD), bij
de overigen via fax of e-mail (wat door de AD niet geautomatiseerd verwerkt kan
worden). Dit gebeurt in de regel heel frequent: één of tweedagelijks. Eén instelling
geeft alleen het verzuim vanaf 10 dagen door aan de arbodienst, de overigen geven
alle verzuim door.
Verzuimmeester
Eén van de geïnterviewde VO-instellingen gebruikt de Verzuimmeester. Een andere
instelling gebruikt de Verzuimmeester als een proef, om na te gaan of dit wellicht
meer voordelen heeft dan E-meld (van ArboUnie). Daarbij gaat het met name om de
WVP-activiteiten, die bij E-meld nog niet goed werken. Drie instellingen hebben wel
van de Verzuimmeester gehoord, maar voor een ander systeem gekozen (of hadden
dit al). Eén instelling geeft aan dat de Verzuimmeester mogelijk de moeite waard
wordt, als daarmee de melding aan de arbodienst geautomatiseerd kan gaan plaatsvinden
(wat het moment van interview nog niet het geval was). Eén respondent heeft
er nog nooit van gehoord.
Conclusie
Meer dan in het PO, zijn we in het VO instellingen of koepels tegengekomen die zelf
het verzuim vastleggen in een eigen systeem of waarin instellingen via Edukaat-web
zelf mutaties in Edukaat aanbrengen. Voor zover de AK’s nog handmatig muteren,
kan er nog veel winst gemaakt worden wat hun eigen administratieve lastendruk betreft,
door automatisering van mutaties van school naar AK, en van arbodienst naar
AK.
Er is geen enkel signaal verkregen dat de meldingen aan de AK’s of de verwerking
ervan in CASO onvolledig of onbetrouwbaar zouden zijn. Alle verzuim- en personeelsmutaties
komen in CASO terecht, en men hecht ook aan zorgvuldigheid en
juistheid.

Bij één van de acht geïnterviewden wordt alleen het langerdurend verzuim aan de
AD doorgegeven, bij de overigen krijgt de arbodienst dezelfde mutaties als het AK. In
de meeste gevallen geven de instellingen zelf de melding aan de arbodienst door. Er
is voor hen dus sprake van dubbelmelding van verzuimmutaties (aan AK en AD).
3.1.3 Hoger onderwijs
Niveau van de interviews
We hebben in zeven van de acht gevallen gesproken met een medewerker van de
afdeling P&O, één interview was met de arbocoördinator. Het betreft zowel kleine
HBO-opleidingen met één vestiging als hele grote instellingen met vele vestigingen.
Het aantal personeelsleden varieert van 70 tot 3.600.
Van ziekmelding naar centrale registratie ervan
De procedure van ziekmelding verschilt van instelling tot instelling. Ziekmelding vindt
plaats bij de afdeling Planning en Roostering (1x), bij het afdelingssecretariaat (1x),
bij de leidinggevende (2x), bij de receptie (2x), bij receptie èn leidinggevende (1x) of
bij de directie (1x). Deze sturen de melding vervolgens door naar de afdeling personeelszaken
(6x) of de personeelsadministratie (2x). De weg waarlangs dit gaat verschilt
ook: via een vast schriftelijke formulier (1x), via een afschrift van de fax aan de
arbodienst (1x), telefonisch (1x), per e-mail met cc aan zieke medewerker (1x), per
verzamelmail (1x), via een standaard mailformulier (1x), via een niet-standaard mail
(1x) of via intranet (1x).
Het verzuim wordt bij alle geïnterviewde instellingen vastgelegd: in één geval in een
speciaal verzuimregistratiesysteem, in de overige gevallen in een HRM/PI-systeem
met verzuimregistratiemodule. De volgende systemen zijn in gebruik bij de acht geïnterviewde
instellingen: Edukaat (2x), Peoplesoft (1x), HPA (=Hogeschool Personeels
Administratie) (2x), Promis (1x), Verzuimmanager (1x) en Info Aware (1x).
Verzuim gaat niet naar AK en/of CASO
In tegenstelling tot het PO en VO, wordt in het HBO het verzuim niet doorgegeven
aan een administratiekantoor en/of CASO. De meeste instellingen maken wel gebruik
van CASO voor de salarissen.
Naar de arbodienst
Alle geïnterviewde HBO-instellingen geven zelf hun verzuimmutaties door aan de arbodienst.
Dit gaat op verschillende manieren. Eén instelling maakt dagelijks een geautomatiseerde
koppeling van het eigen systeem (Peoplesoft) met de arbodienst
Commit. Twee instellingen geven de meldingen door via het webportal Meldnet van
arbodienst ArboNed. Bij de overige instellingen is er zowel voor de instelling als voor
de arbodienst sprake van handmatige verwerking: afslag mutaties uit eigen systeem
17

18
wordt dagelijks naar arbodienst gemaild (1x), een uitdraai uit Edukaat wordt gefaxt of
gemaild (2x), of via een standaard faxformulier wat handmatig wordt samengesteld
(2x). Bij alle acht geïnterviewde instellingen worden àlle ziekmeldingen aan de arbodiensten
doorgegeven en gebeurt dit dagelijks.
Naar de HBO-raad
Geen van de geïnterviewden is persoonlijk verantwoordelijk voor het leveren van verzuiminformatie
aan de HBO-raad. Sommigen weten wel dat dit gebeurt, anderen zijn
hiervan niet op de hoogte, maar gaan ervan uit dat het wel zo zal zijn.
3.1.4 Universiteiten
Niveau van de interviews
Bij elk van de acht universiteiten is gesproken met een medewerker van de afdeling
P&O. De kleinste universiteit heeft 700 personeelsleden, de grootste 7.000. Op de
meeste universiteiten hebben de verschillende faculteiten (of enkele faculteiten samen)
eigen afdelingen personeelszaken, waar ook de verzuimregistratie plaatsvindt.
Sommige universiteiten hebben daarnaast tevens een centrale personeelsadministratie.
Bij drie universiteiten wordt het verzuim op centraal niveau geregistreerd, bij
de overigen decentraal.
Van ziekmelding naar centrale registratie ervan
De procedure van ziekmelding verschilt bij de universiteiten minder dan binnen het
HBO. In de meeste gevallen vindt de ziekmelding bij het secretariaat plaats (6x), in
twee gevallen bij de direct leidinggevende. In zes gevallen gaat de melding vervolgens
rechtstreeks naar het eindpunt waar het in het systeem wordt vastgelegd
(meestal de decentrale P&O-afdeling, soms de centrale), bij twee universiteiten gevallen
zit daar nog een schakel tussen. Bij vier (faculteiten van) universiteiten wordt
hiervoor een standaard emailformulier gebruikt, bij de overige vier een ‘vrije’ e-mail
(in twee gevallen gaat een deel ook per telefoon).
Het verzuim wordt bij alle geïnterviewde instellingen vastgelegd in een HRMsysteem.
We zijn vier verschillende systemen tegengekomen: SAP (4x), Oracle (2x),
PeRCC (van PinkRoccade) en Peoplesoft (1x).
Verzuim gaat niet naar AK en/of CASO
De geïnterviewden geven aan dat er geen individuele verzuimcijfers doorgegeven
worden aan andere instellingen of instanties. Alleen aan de VSNU worden jaarlijks
enkele globale cijfers gegeven (‘Wopi-cijfers’). Dit betreft een ‘papieren’ rapportage.
Verder worden aan UWV de 13 e -weeksmeldingen doorgegeven, via een schriftelijk
formulier.

Naar de arbodienst
Van de acht universiteiten hebben er drie een interne en vijf een externe arbodienst.
Het betreft acht verschillende arbodiensten. Eén interne arbodienst heeft zelf toegang
tot het HRM-systeem waarin het ziekteverzuim wordt vastgelegd (Peoplesoft).
De andere interne arbodienst krijgt de mutaties per post, nadat ze handmatig gebundeld
zijn door iemand van personeelszaken. De derde interne arbodienst krijgt ze
geautomatiseerd via een elektronische koppeling tussen beide systemen.
Bij drie universiteiten is een elektronische koppeling met het systeem van de externe
arbodienst. Bij één universiteit gaat dit semi-automatisch. Bij één universiteit worden
uitdraaien uit het eigen systeem wekelijks naar de AD gemaild.
Alle universiteiten geven alle ziekmeldingen aan de arbodienst door. Wel is in sommige
interviews twijfel geuit over de ziekmeldingsdiscipline van de medewerkers.
Omdat er veel wordt thuis gewerkt, vaak congressen worden bezocht en men niet
gewend is de afwezigheid te agenderen, blijft onduidelijk in hoeverre men zich ook
ziek meldt als men ziek is.
Conclusie
Binnen de universiteiten wordt al het gemelde ziekteverzuim vastgelegd in volwaardige
HRM-registratiesystemen. We kunnen er vanuit gaat dat hieruit verzuimkengetallen
kunnen worden berekend, die voldoen aan de landelijke standaard. Bij een
deel van de universiteiten gebeurt dit op centraal niveau, bij een deel op elke faculteit
(of groep van faculteiten) afzonderlijk. De universiteiten leveren jaarlijks één of enkele
verzuimkengetallen aan de VSNU. Een aantal geïnterviewden heeft twijfels geuit
bij de ziekmeldingsdiscipline van het personeel. Empirische informatie hierover is
echter niet beschikbaar, waardoor geen uitspraken gedaan kunnen worden over de
mogelijke omvang van vertekening die dit tot gevolg heeft.
3.2 Bronnen
In deze paragraaf wordt verslag gedaan van de interviews die met vertegenwoordigers
van de verschillende bronnen zijn gehouden (zie paragaaf 2.1.2). Het betreft de
informatie die de bronnen zelf in het interview gegeven hebben, soms aangevuld met
informatie uit publicaties uit die bron. Niet meegenomen is wat uit andere interviews
over die bron te berde is gebracht. In paragraaf worden 3.3 onze conclusies over de
onderzochte bronnen op een rij gezet.
19

20
3.2.1 CBS – Nationale Verzuimstatistiek
De Nationale Verzuimstatistiek (NVS) van het Centraal Bureau voor de Statistiek
(CBS) en de Brancheorganisatie Arbodiensten (BOA) levert sinds 2004 de landelijke
verzuimcijfers. Deze nieuwe reeks start met het jaar 2002. Het is de opvolger van de
Kwartaalstatistiek Ziekteverzuim, die gebaseerd is op een kwartaalenquête onder
een steekproef van bedrijven. De onderwijssector was hierin niet opgenomen. De
kwartaalstatistiek is met ingang van het tweede kwartaal van 2004 stopgezet.
De NVS kent twee bronnen van toelevering. De belangrijkste bron vormt verzuiminformatie
van de zes grootste arbodiensten in Nederland: Achmea Arbo, Arboduo, ArboNed,
ArboUnie, Commit en Maetis. Deze dekken samen ongeveer 80 procent van
de werknemers. Dit wordt aangevuld met informatie uit andere bronnen. Voor veel
bedrijfssectoren lijkt de informatie via de arbodiensten valide verzuiminformatie te leveren.
Het CBS geeft echter aan dat dit voor de sectoren Onderwijs en Gemeenten
niet het geval is. Zowel de hoogte van het door het CBS berekende verzuimpercentage
als het aantal werknemers waarop het cijfer betrekking heeft, zijn aanzienlijk lager
dan verwacht. De CBS-medewerkers die wij hierover gesproken hebben, zeggen
de oorzaak van de discrepantie niet te kennen, en dat het opsporen ervan momenteel
geen prioriteit heeft. Het CBS neemt vooralsnog genoegen met de cijfers die de
onderwijssector zelf levert via CASO en houdt het zelf berekende cijfer buiten de gepubliceerde
statistiek.
Totstandkoming NVS
Om na te gaan waarom het onderwijscijfer dat via de arbodiensten verkregen wordt,
ontoereikend is, is bij het CBS nagevraagd hoe de berekening ervan tot stand komt.
Hieronder worden de verschillende trajectonderdelen beschreven, met daarbij de
(theoretisch) mogelijke foutenbron voor het onderwijs. Dit laatste betreft eigen interpretatie
van AStri, de geïnterviewde personen hebben hier zelf geen uitspraken over
gedaan.
a) Arbodienst: levert CBS bestanden met verzuiminformatie
Het CBS ontvangt van de zes deelnemende arbodiensten elk kwartaal alle nieuwe
ziek- en herstelmeldingen met daarbij de verzuimomvang en het sofi-nummer. Drie
van deze arbodiensten hebben een mantelovereenkomst met het Vervangingsfonds,
alleen Ardyn (de kleinste) levert niet aan het CBS. De CBS-bestanden bevatten
daarom automatisch ook het verzuim van een grote meerderheid van het onderwijspersoneel
in de PO- en VO-sector. De gegevens van die de arbodiensten leveren
vormen de basis voor de bepaling van de teller van het verzuimpercentage en de
meldingsfrequentie.

Mogelijke onderwijsspecifiek foutenbron bij arbodiensten (eigen interpretatie):
- geen: er is geen reden om te veronderstellen dat de deelnemende arbodiensten
het onderwijspersoneel niet volledig doorgeven aan het CBS, en de meldingsdiscipline
in het onderwijs is zeker niet slechter dan in andere sectoren.
b) UWV: koppelt sofi-nummers verzuimers aan aansluitnummers werkgevers
De sofi-nummers worden door UWV gekoppeld aan het VPD-bestand, zodat duidelijk
wordt bij welke werkgever de verzuimer ‘thuishoort’ en hoeveel werknemers onder
deze werkgever vallen (de noemer voor de berekening van het verzuimpercentage
en de meldingsfrequentie). In het VPD-bestand zijn alle bestaande dienstverbanden
opgenomen waarover werknemerspremies verschuldigd zijn. In geval een persoon
gelijktijdig meer dan één dienstverband heeft (wat in het onderwijs veelvuldig voortkomt),
wordt er at random een gekozen. Reden om maar één dienstverband te selecteren
(in plaats van ze naar rato mee te nemen), is dat werkgevers vaak vergeten tijdig
aan UWV te melden dat een dienstverband beëindigd is. Het onderscheid tussen
echte dienstverbanden en ten onrechte openstaande dienstverbanden kan niet gemaakt
worden. Vanaf 2006 zal het CBS overstappen van VPD op Walvis, wat veel
betrouwbaarder is.
Het CBS kan in het interview niet aangeven hoeveel procent van de sofi-nummers
(niet) koppelbaar blijkt aan een werkgever, en hoeveel meervoudige dienstverbanden
er voorkomen in het VPD. Hierover bestaan ook geen externe publicaties.
Mogelijke onderwijsspecifieke foutenbron (eigen interpretatie):
- het geen rekening (kunnen) houden met meervoudige aanstellingen, die in het
onderwijs relatief veel voorkomen;
- de ‘werkgever’ zoals UWV die onderscheidt, zal niet in alle gevallen een onderwijsinstelling
of een bevoegd gezag zijn, maar kan ook een gemeente zijn
waardoor een deel onderwijspersoneel wordt toegerekend aan de sector overheid.
c) CBS: vertaalt UWV-aansluitnummers werkgevers naar sectorspecifieke code
Het werkgeversnummer dat UWV hanteert is niet rechtstreeks vertaalbaar naar de
voor het CBS benodigde bedrijfsactiviteit: de SBI-code, die de basis vormt voor de
sectorindeling. De vertaling van UWV-aansluitnummer naar een SBI-code vindt geautomatiseerd
plaats met behulp van queries. Het CBS heeft niet gevalideerd in hoeverre
dit correct gebeurt, noch in het algemeen, noch specifiek voor de sector onderwijs.
21

22
Mogelijke onderwijsspecifiek foutenbron (eigen interpretatie):
- niet alle ‘werkgevers’ zoals UWV die onderscheidt, behoren primair tot de sector
onderwijs (denk aan gemeenten). Het hieronder vallend personeel zal door
het CBS bij een verkeerde sector worden ondergebracht;
- het niveau waarop het werkgeversnummer van UWV wordt toegekend, verschilt
per bevoegd gezag: alle onderliggende scholen kunnen hetzelfde nummer
krijgen, of allemaal verschillende. Anderzijds kunnen alle scholen binnen
één BG dezelfde arbodienst hebben, of juist verschillende. Dit kan tot gevolg
hebben dat teller (verzuim) en noemer (alle personeel onder aansluitnummer
UWV) niet sporen.
d) Berekening van de verzuimkengetallen
De verzamelingsmethode van de NVS heeft als nadeel dat een werkgever alleen
‘gevonden’ wordt, als er ten minste één werknemer verzuimd heeft. Werkgevers die
niet gekoppeld kunnen worden aan verzuimgeval, hadden ofwel geen verzuim in de
betreffende periode (nulverzuimend klein bedrijf), ofwel ze vallen niet onder de zes
arbodiensten die aan het CBS leveren (maar onder een andere externe of interne arbodienst).
Helaas zijn beiden groepen niet van elkaar te onderscheiden, waardoor
niet exact bepaald kan worden op hoeveel werknemers de verzuimgegevens die de
arbodiensten leveren betrekking hebben. Het CBS maakt daarom gebruik van schattingen
op basis van verwacht (nul)verzuim naar bedrijfsomvang. Er is geen externe
publicatie waarin de correctiefactoren worden weergegeven en verantwoord.
Mogelijke onderwijsspecifiek foutenbron (eigen interpretatie):
- waarschijnlijk geen: BG’s zijn relatief groot (vergeleken bijvoorbeeld met het
MKB), waardoor in het onderwijs zeker niet meer dan gemiddeld opgehoogd
hoeft te worden voor nulverzuim bij kleine instellingen.
3.2.2 Arbodiensten
Algemene gang van zaken ziek en herstelmelding
De arbodiensten registreren in principe alle verzuim van de onderwijsinstellingen die
onder hun zorg vallen. Ze krijgen deze ziekmeldingen rechtstreeks van de instellingen
of van het administratiekantoor. Het grootste deel van de verzuimmutaties van
onderwijsinstellingen komt niet via elektronische koppelingen of een webportal binnen,
maar per post, fax of e-mail. Dit betekent dat het grootste deel van de mutaties
nog handmatig wordt verwerkt. De arbodiensten zouden graag zien dat scholen en
hun administratiekantoren gebruik gaan maken van elektronische koppelingen.
De meeste instellingen hebben met de arbodienst afgesproken alle verzuim door te
geven. In hoeverre deze scholen ook echt alle ziekmeldingen doorgeven, weten de
arbodiensten niet. Het vermoeden bestaat dat kort verzuim wel eens niet doorgege-

ven wordt. Uit onze interviews met AK’s en instellingen hebben wij echter geen aanwijzingen
gekregen dat hier sprake is van bewust of systematisch niet melden 5 .
Het onderwijs staat bij de arbodiensten bekend als relatief slecht gedisciplineerd wat
het doorgeven van hersteldmeldingen betreft. Sinds de Wet Verbetering Poortwachter
is ingevoerd, komt dit echter in de regel snel vroegtijdig aan het licht, en wordt het
verzuim met terugwerkende kracht afgesloten.
Recente ontwikkelingen in verzuimmelding
Elektronische koppeling van systemen die verzuimmutaties bevatten met arbodienstsystemen
is op gang aan het komen. Met CASO (via de administratiekantoren), met
administratiekantoren (via hun eigen nieuwe systemen) en de Verzuimmeester worden
in de loop van 2005 koppelingen gerealiseerd. In hoeverre deze technische mogelijkheden
ook daadwerkelijk benut worden, moet afgewacht worden. Verwacht kan
worden dat door elektronische koppelingen de betrouwbaarheid en volledigheid van
de mutaties verder verbetert.
Een andere ontwikkeling is dat sommige instellingen er bewust voor kiezen niet meer
alle verzuim aan de arbodienst te melden, maar alleen het verzuim waarop de arbodienst
actie moet ondernemen. Dit proces zal versterkt worden door de Maatwerkregeling
die per 1 juli 2005 van kracht wordt. De arbodiensten beschouwen het onderwijs
niet als een sector die voorop zal lopen met bijvoorbeeld het oprichten van een
interne arbodienst. De verwachting is echter wel dat ook de grote instellingen op den
duur de arbozorg anders gaan inrichten. Een deel van de arbodiensten anticipeert
hierop door nieuwe producten aan te bieden, zoals een ‘gedetacheerde bedrijfsarts’.
Enerzijds zal dus de betrouwbaarheid van de mutaties gaan toenemen door elektronische
datakoppelingen, anderzijds zal de volledigheid van de meldingen afnemen
doordat een (steeds groter) deel van de instellingen alleen langer verzuim gaat melden.
Personeelsregistratie
De arbodiensten hebben over het algemeen geen volledige en actuele registratie van
de werknemers die onder hun zorg valt. De arbodiensten ondergaan wat dat betreft
ook een ‘mentaliteitsverandering’. Terwijl men zich vroeger volledigheid nastreefde
(onder andere met het oog op het produceren van verzuimkengetallen), houdt men
daar tegenwoordig niet meer aan vast. Reden hiervoor is dat die informatie niet nodig
is voor hun primaire werkproces van de arbodienst zelf: alleen van verzuimers heeft
men achtergrondinformatie nodig (zoals sofi-nummer en aanstellingsomvang), niet
5 Wij denken niet dat het hier sociaal wenselijke antwoorden betreft. Bij vergelijkbaar onderzoek in
MKB-branches, zegt de helft van werkgevers (die volgens contract alles moeten melden) ronduit dat
ze het niet de moeite waard vinden kort verzuim door te geven aan de arbodienst.
23

24
van degenen die niet ziek zijn. Drie van de vier arbodiensten waarmee een raamovereenkomst
is, bieden scholen wel de mogelijkheid om alle personeelsinformatie
vast te laten leggen, zodat goede verzuimoverzichten gemaakt kunnen worden. De
school moet deze dan eenmalig aanleveren volgens een vast format. De instelling is
verder zelf verantwoordelijk voor het doorgeven van mutaties. Volgens de arbodiensten
laten relatief veel scholen dit bestand vervuilen omdat ze mutaties niet, niet tijdig,
of niet in de juiste vorm doorgeven. Voor de prijsstelling is het uiteraard wel nodig
te weten hoeveel werknemers onder de arbozorg vallen en hoe hoog het ziekteverzuim
is. Hiervoor wordt dan jaarlijks opgaaf gedaan door de school. Informatie
over de hoogte van het ziekteverzuim betrekken scholen dan vaak via CASO.
In tabel 3.1 worden enkel specificaties gegeven van de vier arbodiensten waarmee
het Vervangingsfonds een raamovereenkomst heeft gesloten.
Tabel 3.1. Overzicht kenmerken vier geïnterviewde arbodiensten
Achmea Ardyn ArboUnie Commit
aantal scholen 1.000 450 ? 1.445
aantal werknemers 27.500 ? 50% PO en VO 45.000
spreiding hele land noord en oost hele land midden en west
intern systeem AMI ANS Arbo2000 PRIOS
volledigheid meldingen
personeelsregistratie deel actueel,
deel jaarlijkse
opgave
webportal voor mutaties
en verzuimoverzichten
bestaande elektronische
koppelingen OW
geplande elektronische
koppelingen OW
volledig volledig naar keuze
school
geen rol van betekenis
in OW
actueel jaarlijkse opgave
aantallen
niet beschikbaar
voor OW
geen grote instellingen
Edukaat
Verzuimmeester
toekomst meer maatwerk
gelijkblijven OW
volledig
jaarlijkse opgave
aantallen
ja, E-meld geen rol van betekenis
in OW
Verzuimmeester geen
- Edukaat Verzuimmeester
mutaties via
VDN-loket
(nog) meer
maatwerk
groei OW
meer maatwerk
gelijkblijven OW
gelijkblijven OW
minder melding
kort verzuim
Soorten verzuim en achtergrondkenmerken
In de interviews in niet ingegaan op het soort verzuim en de achtergrondkenmerken
die vastgelegd worden. Deze vloeien echter logisch voort uit het doel van de registratie.
De arbodienst is de enige bron met van informatie over diagnoses van ziektever-

3.2.3 CASO
zuim. Personeelskenmerken die vastgelegd worden zijn in ieder geval: werkgever,
aanstellingsomvang, geslacht, geboortedatum, BRIN-nummer en sofi-nummer.
Achtergrond CASO
CASO bestaat circa veertig jaar. Sinds twee jaar is het bij PinkRoccade ondergebracht,
daarvoor bij het ministerie van OCW. Het is een salarissysteem en tevens
een informatiesysteem voor de bekostiging van scholen. Informatie uit CASO gaat in
hoofdlijnen naar drie partijen: de werkgevers (Bevoegd Gezagen), het Vervangingsfonds
(info over afwezigheid en vervanging) en het ministerie van OCW. CASO heeft
een gebruikersstichting, waarin werkgevers en AK’s vertegenwoordigd zijn. Alle verzoeken
aan CASO om gegevens aan derden te leveren worden hier voorgelegd. De
privacy-waarborging is goed geregeld.
Weg van ziekmelding naar CASO
Simpelweg gaan verzuimmutaties van de school, via het AK naar CASO. De personeels-
en verzuimmutaties worden over het algemeen aangebracht door de AK’s. De
meeste AK’s maken daarvoor gebruik van Edukaat. De AK’s voeren veelal handmatig
de verzuim- en personeelsgegevens in Edukaat in. Een relatief kleine groep scholen
(‘een paar honderd’) voert de mutaties zelf via Edukaatweb (een webtool) in. Dit
systeem beperkt dus de gezamenlijke administratieve lasten voor school / AK. Pink-
Roccade biedt ook Edukaat Managementinformatie (MI) aan. Met die systeem kunnen
AK’s verzuimoverzichten maken voor scholen en deze via bijvoorbeeld internet
beschikbaar stellen. PinkRoccade heeft ook een speciale verzuimmanagementtool:
trajectassistent.
Koppeling van ‘andere’ systemen aan CASO
Dyade (één van de grote algemene AK’s) heeft een eigen applicatie in gebruik waarin
scholen mutaties kunnen invoeren. Deze applicatie is wel gekoppeld aan Edukaat,
maar niet volledig. Naast Edukaat heeft ook nog een CMG-systeem een directe koppeling
CASO.
Betrouwbaarheid, actualiteit en toekomstbestendigheid van het systeem
Volgens PinkRoccade zijn de CASO gegevens zeer betrouwbaar, omdat ze de basis
vormen voor de kostenvergoeding. Mutaties kunnen een half tot anderhalf jaar na dato
optreden (= tot een half jaar na afloop van het schooljaar, in de maand december).
Op dit moment zijn de verzuimgegevens vanaf juni 2004 direct opvraagbaar, voor
oudere gegevens moet men back-ups raadplegen.
Nieuwe ontwikkeling: uitlezen van CASO in andere systemen
25

26
Pink is momenteel bezig met op de markt brengen van een geautomatiseerde koppeling
van CASO-gegevens aan andere systemen, met name arbodiensten (dit is al
(bijna) gerealiseerd bij Commit, bij ArboUnie loopt een pilot met één school) en de
Verzuimmeester. Het gaat in alle gevallen om het uitlezen van CASO-verzuimgegevens,
niet om het binnenhalen van verzuimgegevens ten behoeve van CASO.
Doelgroep voor dit systeem vormden de AK’s, die het bij licentie kunnen gebruiken.
De AK’s kunnen zelf bepalen of zij de kosten weer op de scholen verhalen. De scholen
kunnen proberen de contractkosten verlaagd te krijgen, omdat door de koppeling
de administratieve lasten van de arbodienst lager worden.
Verzuimregistratie VO vanaf 2006
Vanaf 1 januari 2006 is het VO niet langer aangesloten bij het Vervangingsfonds.
Scholen kunnen zich dan ‘particulier verzekeren’ voor vervanging of ervoor kiezen
eigen risicodrager te worden. PinkRoccade verwacht dat het Risicofonds de grootste
speler op deze markt zal zijn. Er is periodiek overleg tussen PinkRoccade en het Risicofonds.
Er zijn nog geen concrete afspraken gemaakt over oplevering van kengetallen
aan het Risicofonds. Op basis van de ervaringen die men binnen het PO heeft
met het Risicofonds, wordt verwacht dat het Risicofonds geen behoefte zal hebben
aan dergelijke kengetallen. Hiermee zou dan de noodzaak voor verzuimregistratie in
CASO vervallen.
Huidige dekkingsgraad en toekomstontwikkelingen
De dekkinggraad voor het PO in CASO is bijna 100 procent. Zolang er geen lumpsum
financiering is, moeten deze instellingen ook gebruik van CASO blijven maken
om voor kostenvergoedingen in aanmerking te komen.
Voor VO is de dekkingsgraad medio 2005 ongeveer 95 procent (alle instellingen uitgezonderd
de OMO-groep). HBO en BVE zitten ook grotendeels bij CASO, maar zij
voeren hier hun verzuim niet in. Verzuim wordt alleen ingevoerd voor zover dit consequenties
voor de salarisuitbetaling heeft. Mogelijk zal het vastleggen van langdurig
verzuim gaan toenemen, nu met de loondoorbetalingverplichting tot twee jaar, er
maar 170 procent uitbetaald mag worden in twee ziektejaren (immers: salarisconsequentie).
Voor de toekomst wordt verwacht dat grote instellingen in het VO zullen overgaan op
eigen HRM-systemen (zoals OMO op een systeem van Raet is overgestapt). Pink-
Roccade is voor deze groep een alternatief voor CASO aan het ontwikkelen, genaamd
Payroll. Dit is een uitgeklede, goedkopere versie van CASO, uitsluitend bedoeld
voor de eindberekening van het salaris en uitbetaling ervan. Ziekteverzuimgegevens
worden hier niet in vastgelegd, hierin voorzien de HRM-systemen van de instellingen.
Payroll wordt momenteel getest in een HBO-instelling. Naar verwachting
zullen in 2007 de eerste VO-instellingen er gebruik van maken.

3.2.4 Drie grote algemene administratiekantoren
Dyade
Dyade voert de administratie voor 583 bevoegd gezagen, verspreid over het hele
land. Ze hebben naar eigen zeggen 30 procent van de PO-markt, het aandeel in het
VO is kleiner. Ze zitten over het hele land, maar het hoge Noorden en Limburg zijn
slecht vertegenwoordigd.
Sinds een jaar of vijf geven scholen hun ziek en herstelmeldingen via een speciale
ziek- en herstelmeldingsapplicatie. Dit gaat via de website van Dyade. De personeelsgegevens
zitten in een andere module. Dyade staat op het standpunt dat scholen
personeelsgegevens niet zelf kunnen muteren: dit zou tot bestandsvervuiling leiden.
Dagelijks vindt uitwisseling tussen de ziek- en herstelmeldingsapplicatie en personeelsinformatie
plaats. De gegevens worden ook dagelijks naar Edukaat overgezet,
vanwaar ze naar CASO gaan. De ziek- en herstelmeldingsapplicatie heeft een
grote verbetering in de herstelmeldingsdiscipline tot gevolg gehad. Elke keer als de
school inlogt in het systeem, verschijnt er een lijst met openstaande verzuimen. Men
ziet dus gedwongen wie er (al dan niet terecht) ziekgemeld staat.
Sinds 2005 is de applicatie ‘webpersoneel’ operationeel. Hiermee worden maandelijks
per school kengetallen uitgedraaid, onder andere van het ziekteverzuim. De
scholen kunnen deze overzichten zelf ophalen/downloaden. Dit kost de school 18 euro
per maand per bestuur.
Dyade is verantwoordelijk voor de wettelijke termijnen (onder andere de 13 e weeksmelding
aan UWV) en hecht daarmee sterk aan een goede vastlegging van het ziekteverzuim.
Verzuim heeft ook salarisconsequenties (o.a. reiskosten inhouden, na één
jaar salaris verminderen).
Voor bijna alle scholen geeft Dyade de meldingen door aan de arbodienst, slechts
een enkele school doet dit zelf. Men heeft met veel verschillende arbodiensten te
maken. Het doorgeven van mutaties gebeurt in alle gevallen door het sturen van formulieren
of faxen. De automatisering hiervan staat nog in de kinderschoenen. Vanuit
PinkRoccade is wel speciale module voor elektronische koppeling aan te schaffen,
maar Dyade is bang dat de scholen niet bereid zullen zijn de meerkosten hiervoor te
betalen.
De Verzuimmeester wordt nog niet gebruikt door de Dyade-scholen, omdat Dyade dit
afraadt. Ze hebben immers al de ziek- en herstelmeldingsapplicatie en zouden dan
dubbel moeten gaan vastleggen. Vanaf oktober 2005 kan de Verzuimmeester gevuld
worden vanuit CASO (en daarmee indirect vanuit Dyade), met zowel verzuim- als
personeelsgegevens. Scholen kunnen daar dan zelf hun verzuimbeheersingsinformatie
aan toevoegen. Dit alles is goed doorgesproken met het Vf.
27

28
Dyade verwacht dat het VO ook na 2005 alle verzuim blijft melden aan Dyade, en dat
alles dus in Edukaat wordt vastgelegd. Alleen het lijntje van de verzuimgegevens met
CASO wordt doorgeknipt. Reden om te blijven melden is dat de nieuwe aanbieders
(dit zullen zijn: Loyalis en het Risicofonds) die informatie ook nodig hebben, en dat
het AK zelf de informatie nodig heeft voor correcte uitbetaling bij ziekte en andere
wettelijke regelingen (zoals 13-weeksmelding).
Dyade weet niet in hoeverre men grote instellingen, die een eigen AK zouden kunnen
gaan vormen, in de toekomst vast kan houden. Men hoopt dat de recente applicaties
een bindend effect zullen hebben.
Merces
Merces heeft 120 werkgevers in het onderwijs als klant, met 24.000 dienstverbanden.
Met Merces is vooral voor de recente ontwikkelingen gesproken. Merces heeft sinds
2005 een eigen pakket, genaamd Merces HRC at work (afgeleid van SAP). Het is
een compleet HRM pakket, met daarin een verzuimregistratie- en WVP module. Vier
VO-scholen en een BVE-instelling maken er inmiddels gebruik van.
Scholen hebben de keuze om het systeem te gebruiken via internet, of het geheel
zelf aan te schaffen (ASP-constructie). In het laatste geval kunnen ze zelfs de salarisbetaling
zelf doen. Merces dient in dat geval alleen nog als cursusbureau, voor
vervanging bij uitval van administratieve kracht op de school en voor inpassing van
nieuwe wet- en regelgeving.
Het nieuwe systeem is soms goedkoper, soms duurder voor de instelling. In alle gevallen
levert het echter meer waar voor het geld, omdat alles nu in één compleet systeem
zit. Er is volgens de geïnterviewde persoon grote tevredenheid over het nieuwe
systeem. Men verwacht dat op den duur het hele VO een dergelijk HRM-systeem zal
hebben. Het PO zal pas over gaan stappen wanneer de lumpsumfinanciering ingaat.
De kengetallen voor het Vf worden via een Word-document geleverd. Ook voor de
overige verplichte kengetallen worden conform de specificaties van OCW uitdraaien
gemaakt.
De overige VO-instellingen zijn nog op Edukaat aangesloten. Merces verwacht dat
ook na 1 januari 2006 de afwezigheid wordt vastgelegd in Edukaat, via deze weg
wordt immers ook de arbodienst bereikt (er is een semi-automatische koppeling met
Commit, ArboUnie en twee kleinere arbodiensten). Of het ook in CASO terecht komt
is niet aan de orde geweest.
Metrium
Metrium verzorgt de administratie voor zo’n 700 scholen in het noorden van het land.
Ongeveer 80 procent is afkomstig uit het primair onderwijs (telling personeelsleden),
de rest uit het VO en enkele scholen uit andere sectoren Tot nu toe bellen en mailen
de meeste scholen de mutaties door, een klein deel doet dit via internet. Alle meldingen
worden door het AK ingevoerd in Optim (dit systeem is vergelijkbaar met Edu-

kaat) en doorgegeven aan de arbodiensten (onder andere Ardyn en ArboUnie) en
CASO.
Met de Verzuimmeester werkt men niet, wel heeft men een afleiding ervan ‘de Verzuimjuf’
uitgezet onder scholen. Over een half jaar gaat men echter over op een
nieuw systeem waar alle scholen via internet op aangesloten worden. Dit heet PSOD
(Personeel en Salaris On Demand). PSOD heeft ook een poortwachterbeheersmodule.
3.2.5 VO-instellingen die geen gebruik van CASO maken
Gesproken is met een medewerkster van de Centrale Directie van de OMO-groep
(administratief) en een accountmanager van Raet.
OMO-groep
Sinds 2004 werkt de OMO-groep (bevoegd gezag voor 45 VO-scholen) met HR Acces,
wat een ziekteregistratiemodule en een Poortwachterbegeleidingsmodule heeft.
Scholen kunnen hiermee zelf verzuimrapportages maken. De scholen voeren hun
verzuimmutaties decentraal in HR Acces in. De personeelsmutaties worden centraal
ingevoerd, de scholen leveren die grotendeels nog via formulieren aan. De feitelijke
loonbetaling verloopt via GMAL van Raet.
Scholen hebben enige vrijheid in de ziekmeldingsprocedure intern en geven zelf de
meldingen door aan de arbodienst (er zijn verschillende arbodiensten). De OMOgroep
is bezig afspraken te maken met arbodiensten over koppeling, zodat verzuim
in de toekomst niet meer ‘handmatig’ aan de arbodienst gemeld hoeft te worden. In
principe wordt àlle verzuim in HR Acces ingevoerd. De Centrale Directie probeert
daar ook zo goed mogelijk op toe te zien, maar kan niet waarborgen dat nooit iets
vergeten wordt.
De meeste instellingen ervaren het nieuwe verzuimregistratiesysteem als een verbetering.
Een enkele school had wel moeite het eigen oude registratiesysteem in Access
of Excel los te laten. Ook Centraal zegt men het huidige systeem als een verbetering
te ervaren “CASO is te weinig flexibel”. Men heeft in het begin wel extra werk
gehad met het systeem, maar men verwacht niet anders bij een overstap. Daarbij
komt dat OMO de eerste onderwijsgroep is die het systeem gebruikt. Allerlei aanpassingen,
onder andere in verband met de verplichte wettelijke gegevensleveringen
aan CFI en Vf, moesten achteraf nog aangebracht/verbeterd worden.
Raet
Volgens de vertegenwoordiger van Raet is de meerwaarde van HR Acces vooral dat
het veel meer HRM-mogelijkheden biedt dan Edukaat. Scholen zullen hier steeds
meer behoefte aan krijgen, mede in verband met nieuwe wetgeving. HR Acces is
29

30
volgens Raet ook goedkoper voor de scholen dan CASO. Reden zou zijn dat CASO
voor elk subdienstverband een aparte berekening maakt (dienstverband is eenheid),
terwijl bij Raet de persoon van de werknemer de eenheid is, en de prijs niet afhangt
van het aantal dienstverbanden. Het systeem zou zich daarmee in twee tot drie jaar
moeten terugverdienen. De vertegenwoordiger van Raet (een accountmanager) is
momenteel met meerdere grote scholengroepen in gesprek. Hij verwacht dat dit jaar
nog enkele daarvan zullen overstappen op HR Access.
3.2.6 Verzuimmeester
De verzuimmeester is een internetapplicatie die door het Vervangingsfonds is ontwikkeld
en waar scholen in het PO en VO kosteloos aan kunnen deelnemen. Doel
van het systeem is verzuimbeheersing (met behulp van een reïntegratievolgsysteem)
en produceren van verzuimkengetallen (managementinformatie). Het reïntegratievolgsysteem
geeft ondersteuning bij het standaard traject van de Wet Verbetering
Poortwachter. Scholen kunnen ook zelf hun eigen actiemomenten erin zetten. Het
systeem bevat een rapportagemodule waarmee scholen verzuimkengetallen kunnen
uitdraaien, naar eigen wens. Ze kunnen bijvoorbeeld zelf eenheden definiëren, waarnaar
het verzuim wordt uitgesplitst en zelf duurklasse-indelingen maken. De personeelsinformatie
kunnen de scholen desgewenst vanuit CASO laten inlezen. Deze informatie
wordt tot 1 oktober 2005 maandelijks ververst, daarna dagelijks. Tot 1 oktober
2005 kunnen scholen de verzuimmutaties uitsluitend handmatig invoeren. Vanaf
oktober 2005 kunnen zowel de verzuimgegevens, als de personeelsgegevens dagelijks
vanuit CASO worden ingelezen. Instellingen kunnen dan kiezen of ze zelf invoeren,
vanuit CASO inlezen, danwel een combinatie van beiden. Ook is sinds kort elektronische
koppeling mogelijk met de arbodiensten.
Ultimo 2005 (einde 4 e kwartaal 2004), hebben 618 besturen zich aangemeld bij de
Verzuimmeester. Onder deze besturen vallen in totaal 138.824 personeelsleden. Dit
is 48 procent van de doelpopulatie, te weten het totale VO en PO. De representativiteit
van de aangemelden ziet er op het oog goed uit. Er zijn geen aanwijzingen dat
bepaalde typen scholen meer interesse voor het systeem hebben dan anderen. Aansluitingsgraad
van PO en VO is ook gelijk. Of de school groot of klein is, lijkt ook niet
uit te maken.
Aanmelding gaat echter lang niet altijd gepaard gaat met actief gebruik van het systeem.
Op dit moment heeft men geen zicht op het daadwerkelijke gebruik. In juli 2005
verwacht men hierop meer zicht te krijgen, omdat dan een applicatie zal draaien
waarmee men het internetverkeer kan monitoren. Het Vervangingsfonds verwacht
een toename van het gebruik als in oktober 2005 de koppelingen met arbodiensten
en CASO zijn gerealiseerd.
Wat verzuimkengetallen en achtergrondkenmerken betreft is de Verzuimmeester volledig
toegespitst op het onderwijs.

3.2.7 Vervangingsfonds
Het Vervangingsfonds (Vf) verzamelt tweejaarlijks een aantal verzuim- en vervangingskengetallen
op geaggregeerd niveau: één keer over de eerste helft van het
schooljaar en één keer over het gehele schooljaar. Het AVR-systeem functioneert
sinds 1995 en in de huidige database kan teruggekeken worden tot 1998. Het systeem
levert de volgende kengetallen en vervangingskengetallen op schoolniveau,
voor zowel het totale personeel, als voor het onderwijzend en ondersteunend personeel
afzonderlijk:
- totale ziekteverzuimpercentage;
- totale afwezigheidspercentage;
- ziekteverzuimpercentage in zes leeftijdscategorieën;
- ziekteverzuimpercentage van mannen en vrouwen afzonderlijk;
- ziekmeldingsfrequentie;
- vier verschillende vervangingskengetallen (wel of niet bekostigd door Vf versus
ziekte/overig verlof);
- totaal en gemiddeld aantal personeelsleden en fte’s;
- procentuele verdeling in leeftijdsgroepen en naar geslacht.
Tot nu toe zijn alle VO en PO instellingen verplicht deze kengetallen te leveren. De
dekkingsgraad in 99,5 procent. Circa driekwart van instellingen laten de kengetallen
via CASO leveren, de overigen via andere systemen. Vanaf 1 januari 2006 geldt dit
alleen nog voor het PO. De verzuimkengetallen worden niet geheel conform de landelijke
standaard berekend: er vindt geen parttimercorrectie plaats, verzuimgevallen
kunnen langer dan twee jaar doorlopen en de observatieperiode is het schooljaar
(exclusief de grote vakantieperiode) in plaats van het kalenderjaar. Het Vf is van plan
de parttimercorrectie in te gaan voeren. Een aansluiting bij de landelijk gebruikelijke
observatieperiode van een kalenderjaar is nog niet voorzien. Ook is niet voorzien in
het afkappen van het verzuim op 1 en/of 2 jaar, zoals ook landelijk gebeurt.
Primaire doel van de verzuimcijfers is probleemscholen te selecteren: scholen met
een systematisch hoog ziekteverzuim. Deze scholen worden bezocht een regioadviseur
om na te gaan of en hoe het verzuim kan worden aangepakt. Sinds een paar
jaar worden de verzuimcijfers ook op de website gepubliceerd. Scholen kunnen zo
benchmarkinformatie opvragen. De benchmarkgegevens zijn geaggregeerd op het
niveau van regio (vier regio’s) , omvang (klein, midden, groot) en denominatie (vier
categorieën). De verzuimcijfers op schoolniveau worden beschikbaar gesteld ten behoeve
van onderzoek. De gegevens wordt vastgelegd in ASCII-databestand en zijn
met bijvoorbeeld SPSS te bewerken.
31

32
3.2.8 Informatiebesluiten/CFI
Informatiebesluiten binnen het onderwijs geven aan welke informatie de schoolbesturen
verplicht moeten opleveren aan OCW. Op 1 maart 2005 is de wijziging in de Wet
op het primair onderwijs en de Wet op de expertisecentra aangenomen. Op 17 maart
is het Besluit informatievoorziening WPO en WEC gepubliceerd in de Staatscourant
en dus geldig geworden (zie www.overheid.nl). Reden voor dit besluit is te waarborgen
dat scholen alle informatie slechts één keer hoeven op te leveren (administratieve
lastenverlichting) en deze volgens een vast format leveren. Elke instantie die informatie
nodig heeft over het onderwijs, kan hiervoor in het centrale systeem (te beheren
door CFI) terecht. De bedoeling is dat instellingsgegevens openbaar worden
(te raadplegen via website), en tot personen herleidbare gegevens alleen met speciale
toestemming. Waarschijnlijk gaat dit via het CBS lopen.
Verplichte informatie moet aan één van de twee criteria voldoen: nodig ofwel voor
bekostiging ofwel voor beleid.
In het besluit is nog niet aangegeven welke verzuiminformatie precies moet worden
opgeleverd. Hiervoor moet nog een ministeriële regeling worden opgesteld. De bedoeling
is vooralsnog dat de PO-scholen alle informatie leveren, zoals het Vervangingsfonds
die nu opvraagt via de ‘Verzuimwijzer’ (verzuim en verlof). Scholen zijn
vrij te kiezen hoe de informatie wordt opgeleverd: via een zelf ingevuld formulier, via
het AK of via CASO.
In het Besluit informatievoorziening WVO is niets opgenomen over levering van ziekteverzuimcijfers.
Bij een herziening van dit besluit zou dit alsnog opgenomen moeten
worden, op dezelfde manier als in het PO.
Maandafslagen CASO
Vanuit de maandelijkse afslagen uit CASO, bezit CFI gegevens over het verzuimde
aantal FTE’s. Door deze te delen door het totaal aantal FTE’s kan een verzuimpercentage
berekend worden 6 .
3.2.9 BVE- en HOO-monitor
In deze twee onderwijssectoren wordt het verzuim op geaggregeerd niveau gemonitord,
volgens een vaste systematiek. Aanleiding hiervoor vormden de arboconvenanten.
De systematiek is vastgelegd in de ‘Toolkit verzuimregistratie en analyse’ 7 .
6 We hebben verder geen achtergrondinformatie over de totstandkoming ervan.
7 W. Falcke, D. Verbaan e.a. (2002). Toolkit verzuimregistratie en analyse. Falke en Verbaan/TNO Arbeid/CQ
Procesmanagement, rapportnummer 02511. Te downloaden via:
http://www.arboservicepunthoo.nl/downloads/verzuimregistratie/toolkit_verzuimregistratie.pdf

Doel van de toolkit is:
1. kwaliteit van registratie in instellingen optimaliseren, door de interne procesgang
van ziekmelding tot registratie goed vast te leggen;
2. sectorale verzuimcijfers leveren, die mede als benchmark voor instellingen
dienen;
3. instellingen input geven betreffende hun eigen verzuim (via instellingsrapportages);
4. benchmark van de onderwijssector met andere sectoren mogelijk maken.
Deelname aan de verzuimmonitor houdt in dat instellingen jaarlijks geaggregeerde
en geüniformeerde cijfers naar een centraal verzamelpunt sturen. De BVE-sector beschikt
sinds 2002 over sectorcijfers. In HOO zijn al langer sectorcijfers beschikbaar,
maar deze werden niet geheel conform de landelijke richtlijnen en volgens voor alle
instellingen uniforme definities berekend. In het kader van de BVE- en HOOarboconvenanten
is er bewust voor gekozen om ‘de basis’ in orde te krijgen: een
goede onderliggende verzuimregistratie door de school zelf en bewustmaking van de
school van het belang ervan.
Kengetallen die verzameld worden
De volgende kengetallen worden volgen de toolkit standaard opgeleverd:
- het totale verzuimpercentage;
- de meldingsfrequentie;
- de gemiddelde verzuimduur;
- het 12-maands voortschrijdend gemiddeld verzuimpercentage.
Uit de toolkit zelf valt niet op te maken over welke periode de cijfers centraal verzameld
worden en naar welke achtergrondkenmerken het verzuim wordt uitgesplitst.
BVE
In principe doen alle instellingen in de sectoren mee aan deze monitoring, de gemiddelde
dekkingsgraad ligt hoger dan 90 procent. Voor een kleine driekwart van de
BVE-instellingen worden de kengetallen via Edukaat/CASO geleverd. Het aandeel
instellingen dat een eigen PI/salarissysteem heeft is echter groeiende. Verzameling
en bewerking tot sectorgemiddelden gebeurt binnen het Arboservicepunt BVE. Het
systeem is niet alleen voor de monitoring van het arboconvenant bedoeld, maar is
ook na afloop ervan geborgd. Op de website van het arboservicepunt zijn voor de jaren
2003 en 2004 uitgebreide sectorrapportages te vinden, gemaakt door Merces 8 .
8 http://www.arboservicepuntbve.nl/html/verzuimregistratie/verzuimcijfers.shtml
33

34
Hierin zijn de volgende kengetallen te vinden:
- verzuimpercentage totaal en verzuimpercentage eerste ziektejaar;
- gemiddelde verzuimduur totaal en op basis van eerste ziektejaar;
- meldingsfrequentie.
uitgesplitst naar:
- combinatie van leeftijd en geslacht;
- combinatie van geslacht en functiesoort;
voor de volgende perioden:
- maanden;
- kwartalen;
- jaren.
HBO en universiteiten
Ook in deze sectoren is de dekkingsgraad hoger dan 90 procent. Het HOO maakt
met circa 30 procent veel minder gebruik van Edukaat/CASO dan de BVE-sector.
Verzameling, berekening van sectorcijfers en verspreiding gebeurt via respectievelijk
de HBO-raad en de VSNU. Het systeem is niet alleen voor de monitoring van het arboconvenant
bedoeld, maar is ook na afloop ervan geborgd.
3.3 Conclusie over de bronnen
Voorbehoud
In de paragrafen 3.1 en 3.2 is verslag gedaan van hetgeen in de interviews met instellingen
en bronnen te berde is gebracht. In sommige gevallen kon de mondeling
verkregen informatie aangevuld worden met rapportages afkomstig van deze bronnen
(zelf opgespoord via internet of ons toegestuurd door de geïnterviewde). Wij
moeten enig voorbehoud maken bij hetgeen wij hierover vermeld hebben in het verslag:
het is onze weergave van hetgeen de geïnterviewde verteld heeft. Beseft moet
dat hetgeen de geïnterviewden verteld hebben, wellicht niet altijd helemaal klopt. Het
‘verzuimregistratieproces’ heeft veel actoren en facetten, die één persoon zelden volledig
kan overzien. We gaan er echter vanuit dat de informatie zoals we die verkregen
hebben, voldoende is om de grote lijnen zichtbaar te krijgen. Daar waar details
over systemen of processen weergegeven zijn, is de weergave mogelijk niet geheel
in overeenstemming met de (formele) werkelijkheid.
Totstandkoming conclusies
Hieronder volgen per bron onze conclusies over de geschiktheid van de bronnen als
basis voor verzuimmonitoring. Hiertoe hebben wij de informatie uit de verschillende
interviews gecombineerd en geïnterpreteerd.

CBS – Nationale verzuimstatistiek
Het CBS gebruikt voor de NVS de verzuimgegevens van de zes grootste arbodiensten
en koppelt deze aan informatie van dienstverbanden, afkomstig van UWV. De
CBS-cijfers zijn om meerdere redenen niet geschikt voor toekomstige verzuimmonitoring
van het onderwijs. Belangrijkste reden is dat de verzuimkengetallen zoals het
CBS die voor het onderwijs berekent, verre van betrouwbaar lijken te zijn. Met name
de gegevens over de dienstverbanden (die op een indirecte, foutengevoelige weg
verkregen worden) lijkt weinig accuraat wat de sector onderwijs betreft. Verder geldt
dat de CBS-cijfers naar slechts een beperkt aantal achtergrondkenmerken uitgesplitst
kunnen worden (alleen persoonskenmerken, geen schoolkenmerken).
Overwogen zou kunnen worden om in samenwerking met het CBS de oorzaken van
de onbetrouwbaarheid van de cijfers proberen op te sporen en te herstellen. De bron
zal echter nooit beter worden dat zijn toeleveranciers (=de arbodiensten), en deze
gaat naar verwachting in ten minste enige mate afkalven (zie onder).
Ten slotte is voor de toekomst, mede vanwege de aanstaande liberalisering van de
aansluitingsplicht bij arbodiensten, onzeker of de informatie over de ‘teller’ van de
verzuimcijfers compleet zal blijven. De continuïteit van deze bron is daardoor niet te
waarborgen.
Arbodiensten
Om meerdere redenen zijn de arbodiensten niet geschikt als bron voor de verzuimmonitoring
in het onderwijs: de registraties bevatten geen informatie over andere verlofvormen
dan ziekteverzuim en geen betrouwbare noemerinformatie (=geen actuele
en volledige personeelsregistratie, en daarmee ook niet van achtergrondkenmerken).
Ook is de verwachting dat een groeiend deel van de instellingen selectief gaat melden
aan de arbodienst, namelijk alleen verzuim waar de arbodienst actie op moet
ondernemen – een gang van zaken die ook nu al voorkomt, en waarvan we in dit onderzoek
enkele gevallen tegenkwamen. De algemene verwachting is verder dat
steeds meer grotere bedrijven interne arbodiensten gaan oprichten, nu per 1 juli 2005
de Maatwerkregeling van kracht gaat worden. De geïnterviewde arbodiensten denken
dat de onderwijssector hierin niet voorop zal gaan lopen, maar dat op den duur
een aantal grote instellingen ook op een eigen interne arbodienst zal overgaan.
Een optie zou kunnen zijn om bij de arbodiensten de verzuimgegevens van alle aangesloten
onderwijsinstellingen op te vragen, en deze te koppelen aan informatie van
het CFI over dienstverbanden, met het BRIN-nummer als sleutel. Dit zou de betrouwbaarheid
van de verzuimkengetallen vergroten, en in ieder geval een sterke
verbetering ten opzichte van de CBS-cijfers geven. Een probleem blijft dat een groeiend
deel van de scholen niet volledig meldt, en dat de instellingen over een groeiend
aantal arbodiensten verdeeld zijn, waarmee afzonderlijke afspraken over levering
gemaakt moeten worden.
35

36
CASO
Verwacht wordt het verzuim van het PO de komende vijf jaar nog wel (nagenoeg)
volledig in CASO terecht komt. Niet ondenkbaar is dat de betrouwbaarheid toe is genomen
ten opzichte van de valideringsonderzoeken van B&A uit de periode 1995-
1998. Sinds de invoering van de Wet Verbetering Poortwachter (WVP) op 1 april in
2002, wordt door scholen steeds meer met geautomatiseerde registratiesystemen
gewerkt. Met deze systemen worden scholen voortdurend alert gemaakt op de al dan
niet terecht openstaande verzuimgevallen.
Verwacht wordt dat het verzuim van VO vanaf 1 januari 2006 (als ze uit het Vervangingsfonds
gaan) nog wel vastgelegd wordt bij de administratiekantoren. Verzuiminformatie
blijft immers nodig voor salarisbetaling (zoals reiskosten inhouden en na één
jaar het percentage verlagen) en ook de nieuwe ‘vervangingsverzekeraars’ Loyalis en
het Risicofonds zullen deze gegevens nodig hebben. Er bestaat waarschijnlijk geen
noodzaak meer voor het doorsturen van de complete afwezigheidregistratie naar
CASO: de nieuwe verzekeraars zullen naar verwachting niet zoals het Vervangingsfonds
kengetallen eisen. Het overleg hierover met het Risicofonds is echter nog
gaande. Al met al is er op dit moment geen goed zicht op de mate waarin het verzuim
(wellicht uit gewoonte, misschien omdat de verzekeraar dit eist) in CASO vastgelegd
blijft worden. Verwacht kan worden dat op den duur, net als in het HBO, alleen
verzuiminformatie die van invloed is op de salarishoogte naar CASO/Payroll
gaat.
Tevens is de verwachting dat de OMO-groep navolging gaat krijgen. Verschillende
spelers zijn momenteel de VO-markt aan het bewerken met complete HRMsystemen
(inclusief verzuimregistratie en beheersingsmodule). Raet verwacht nieuwe
kopers van het systeem, en ook Merces biedt een HRM-systeem wat geheel buiten
CASO omgaat. PinkRoccade sluit op de HRM-systemen aan met Payroll, een salarisbetalingssysteem
wat een goedkoper alternatief voor CASO vormt en geen verzuiminformatie
bevat.
Voor BVE, HBO en universiteiten is verzuimmonitoring via CASO geen optie. Zij
leggen ofwel van oudsher hun verzuim niet vast in CASO en/of druppelen weg bij
CASO. Deze instellingen hebben of krijgen hun eigen complete systemen.
Alternatieve systemen voor CASO
Zowel softwareleveranciers als sommige algemene administratiekantoren bieden op
dit moment instellingen alternatieve systemen aan voor Edukaat. Een deel daarvan
voorziet in salarisbetaling ‘buiten CASO om’. Vooralsnog richten softwareleveranciers
zich met deze HRM-systemen op instellingen die groot genoeg zijn om zelf te administreren.
Wat het gebruik van dergelijke systemen betreft zijn de universiteiten de

voorlopers (100 procent), gevolgd door HBO (70 procent) en BVE (30 procent). In het
VO ligt het percentage nog laag, maar de verwachting is dat dit zal stijgen de komende
jaren. Ten minste één algemeen AK biedt haar scholen een HRM-systeem
aan. Voor het PO worden de komende vijf jaar geen overstappen verwacht, maar
schaalvergroting en veranderingen in financieringswijze (invoering lumpsum), kunnen
ook hier op de langere duur veranderingen tot gevolg hebben.
Administratiekantoren
De administratiekantoren vormen een kwalitatief goede bron van verzuiminformatie.
Met de informatie die door hen vastgelegd wordt, kunnen in principe alle door OCW
gewenste kengetallen berekend worden. Naar onze indruk wordt ook alle verzuim
aan het AK doorgegeven: in ieder geval vinden geen systematische uitsluitingen
plaats (hooguit vergeet de instelling wel eens een enkel verzuimgeval te melden).
Nadeel is dat er veel verschillende administratiekantoren zijn 9 , en er ook meerdere
systemen in omloop zijn of zullen komen. Het meest gebruikte systeem is tot nu toe
Edukaat, maar hierin kunnen ontwikkelingen verwacht worden. Dit zou betekenen dat
voor elk systeem ook interfaces ontwikkeld moeten worden waarmee de data in een
vast format worden uitgeleverd ten behoeve van de OCW-verzuimregistratie. Anderzijds
wordt vooralsnog (naar schatting) van ten minste 80 procent van het VO het
verzuim vastgelegd, zodat met één interface al een groot deel ‘afgetapt’ kan worden.
De AK’s hebben voor levering van individuele verzuiminformatie toestemming nodig
van de bevoegd gezagen. Verzuiminformatie op geaggregeerd niveau, zoals die nu
geleverd wordt aan het Vervangingsfonds, is gemakkelijker te verkrijgen en kan ook
worden verplicht via informatiebesluiten. Al met al is gebruik van AK’s als bron voor
verzuimmonitoring op individueel niveau een relatief goede, maar tijdsintensieve en
kostbare procedure.
Verzuimmeester
Wat verzuimkengetallen en achtergrondkenmerken betreft is de Verzuimmeester een
ideaal systeem, omdat het speciaal voor het onderwijs is ontwikkeld. Het percentage
scholen dat het systeem actief gebruikt is echter nog laag. Vanaf juli 2005 zal het Vf
hierover exacte cijfers kunnen geven. Het Vervangingsfonds verwacht een toename
van het gebruik als in oktober de koppelingen met arbodiensten en CASO zijn gerealiseerd:
dan kan dagelijks de personeels en verzuiminformatie vanuit CASO in het de
Verzuimmeester worden gelezen, en worden mutaties ook automatisch doorgemeld
aan de vier grote arbodiensten.
Wij verwachten dat de Verzuimmeester in het VO verdrongen zal worden door complete
HRM-systemen (al dan niet via het algemeen AK). Voor het PO hangt het ge-
9 In het interview met één van de twee CASO-contactpersonen, werd aangegeven dat er ongeveer 180
administratiekantoren zijn: 20 zelfstandige/algemene en 160 van zelfadministrerende BG’en.
37

38
bruik af van wat de AK’s aan eventuele alternatieven gaan bieden. Op dit moment is
onduidelijk of de Verzuimmeester een voldoende grote en representatieve groep gebruikers
vanuit het PO zal krijgen, om hierop de landelijke monitor te baseren. Vanwege
deze onduidelijkheid mag op dit systeem niet ‘gegokt’ worden. Wel is het systeem
mogelijk geschikt als bron van achtergrondinformatie over ziekteverzuim en andere
verlofvormen, gebaseerd op een beperkte groep scholen.
Vervangingsfonds
Het Vervangingsfonds (Vf) verzamelt tweejaarlijks een aantal verzuimkengetallen op
geaggregeerd niveau. Tot nu toe zijn alle VO en PO instellingen verplicht deze kengetallen
te leveren. Vanaf 1 januari 2006 geldt dit alleen nog voor het PO. De verzuimkengetallen
worden niet geheel conform de landelijke standaard berekend. Naar
onze mening zou een volledige aansluiting bij de landelijke standaard een goede
zaak zijn. Dit zou de hoofddoelstelling (scholen met structureel hoog verzuim signaleren)
niet schaden. Wel zou er een trendbreuk ontstaan: het verzuimpercentage zou
lager worden als het afgekapt wordt op twee jaar, en als de grote vakantieperiode
(waarbinnen het verzuim zeer laag is) ook wordt meegenomen.
Informatiebesluiten PO en VO
Om instellingen te verplichten gegevens te leveren in het kader van verzuimmonitoring,
is het nodig dit wettelijk vast te leggen in een informatiebesluit (tenzij die zoals
nu via CASO passief gaat). Verplichte informatie wordt vastgelegd door het CFI. In
het onlangs ingevoerde informatiebesluit van het PO (voor de overige sectoren gelden
vergelijkbare besluiten), moet via een ministeriële regeling nog worden vastgelegd
welke verzuiminformatie precies moet worden geleverd. De gedachten gaan
daarbij vooralsnog uit naar de kengetallen zoals die nu aan het Vf geleverd moeten
worden. Wij zouden echter adviseren om dan aansluiting te zoeken bij de landelijke
standaard. Voor monitoring op individuele basis – zoals nu via CASO gebeurt –
vormt dit informatiebesluit dus geen basis. Medewerking aan een dergelijke monitoring
kan dus alleen op vrijwillige basis worden verkregen.
In het informatiebesluit voor het VO is niets opgenomen over levering van ziekteverzuimcijfers.
Bij een herziening van het informatiebesluit zou dit alsnog opgenomen
kunnen worden, op dezelfde wijze als voor het PO.
BVE, HBO en universiteiten
Op dit moment vindt al verzuimmonitoring plaats in deze sectoren, op basis van informatie
die de instellingen op geaggregeerd niveau aanleveren aan een centraal
verzamelpunt in de branche. De kengetallen en achtergrondkenmerken die op deze
wijze vastgelegd worden, zijn dus per definitie beperkt. Deze monitoren zijn in het
kader van de arboconvenanten tot stand gekomen. De monitor van de BVE en HBO
is ook na afloop van het convenant geborgd, voor de universiteiten en onderzoeksin-

stellingen is dit nog onduidelijk. De cijfers van de BVE- en HBO-instellingen lijken van
goede kwaliteit, omdat ook de interne procedures geüniformeerd zijn. Binnen de universiteiten
wordt het gemelde verzuim in ‘professionele’ registratiesystemen vastgelegd.
We kunnen er vanuit gaan dat hieruit verzuimkengetallen kunnen worden berekend,
die voldoen aan de landelijke standaard. Wel zijn door enkele geïnterviewden
twijfels geuit bij de ziekmeldingsdiscipline van medewerkers, maar concrete gegevens
hierover zijn er niet.
Indien OCW uitgebreidere informatie wenst dan tot nu toe verzameld wordt, zouden
hiertoe de individuele instellingen benaderd moeten worden (analoog aan wat hierboven
over de AK’s is gemeld).
39

4 TECHNISCH-INHOUDELIJKE SPECIFICATIES VAN DE BRONNEN
In tabel 4.1 zijn de belangrijkste kenmerken van de onderzochten bronnen schematisch
weergegeven. Zoals in hoofdstuk 2 aangegeven, hebben wij niet tot in alle details
de systeemkenmerken van de bronnen kunnen achterhalen. In tabel 4.1 worden
alleen de grote lijnen weergeven. Deze informatie is voldoende om te kunnen bepalen
welke optie of opties overblijven. Na keuze voor een bepaalde optie (of opties)
kan dit verder verkend worden.
De gebruikte afkortingen in de tabel hebben de volgende betekenis:
++ zeer goed
+ goed
+/- matig
- slecht
T toekomst: periode 2006 – 2010
nu op moment van onderzoek: medio 2005
inst. alleen op instellingsniveau, niet op individueel niveau
nvt niet van toepassing
? op moment van onderzoek (medio 2005) nog onduidelijk
41

kenmerken
42
CBS-NVS raamAD AK’s VO/PO
VO/PO
CASO
PO
CASO
VO
Vf PO CFI/IB
(alleen toekomst)
Verzuimmeester
VO/PO
instellingen
BVE/HOO
BVE+HBOmonitor
basisinformatie
verzuim indiv. +/- +/- + + nu+/T? - - + + - -
personeel indiv. - - + + + - - + + - -
vervanging - - + + nu+/T? + (inst) + (inst) - nvt - -
overig verlof - - + + + + (inst) ? (inst) - nvt - -
universiteitsmonitor
kwaliteit cijfers
dekking +/-
+/- + + nu+/T? + + +/- + + +
betrouwbaarheid - - + + nu+/T? + + ? + + +/-?
representativiteit + + + + nu+/T? + + ? + + +
PUV-conform
+ + + + + - kan + + + + +
verbetermog.
+/- + nvt nvt - + (definities) nvt + (dekking) nvt nvt + (melddisc.)
toekomstbest.
+/- +/- + + - + + +PO/?VO nvt + ?
achtergrondkenmerken
instelling - + (via brin) + + + +/- + + + + +
personeel
+/- +/- + + + - +/- + + - -
ontsluiting
extra kosten
adm. lasten inst.
snelheid cijfers
snelheid opzet
cijfers over 2005
kosten/baten
+ - - +/- +/- + + + - + +
+ + + + + + + + - + +
+/- +/- +/- +/- +/- + + + +/- +/- +/-
+ - - + + + - ? - + +
+ + +/-? + + + - + + + +
- +/-? - + +/- + + + - + +
eindoordeel - - +/- + +/- ? +/- + - - + +

5 MOGELIJKE SYSTEMEN VOOR TOEKOMSTIGE VERZUIMREGISTRATIE
PER ONDERWIJSSOORT
5.1 Uitgangspunten en overwegingen
Gestelde voorwaarden
Voorafgaand aan het onderzoek heeft het ministerie van OCW aangegeven aan welke
specificaties het toekomstige verzuimmonitoringsysteem idealiter moet voldoen.
Zo moeten de cijfers betrouwbaar zijn, moet het verzuim naar duur uitgesplitst kunnen
worden, moeten de cijfers conform de landelijke standaard berekend (kunnen)
worden, moet een uitsplitsing mogelijk zijn naar relevante achtergrondkenmerken van
instellingen en personeel en moet de bron toekomstbestendig zijn. Voor de verschillende
onderwijssectoren mogen in principe verschillende systemen opgezet worden.
Naar onze mening vormt geen van de momenteel beschikbare bronnen de ideale basis
voor verzuimmonitoring. Ofwel de bron voldoet niet aan de technisch-inhoudelijke
specificaties, ofwel de ontsluiting van de gegevens kost veel tijd en geld. Ook de (niet
nader onderzochte) verzuimregistratie op basis van door werknemers zelfgerapporteerd
verzuim kan geen stevig fundament vormen voor dè verzuimregistratie van de
onderwijssector.
Belangrijkste randvoorwaarden voor methodekeuze
Om ‘de ideale bron voor verzuimmonitoring’ niet bestaat moeten prioriteiten worden
gesteld. Tijdens de tussentijdse bijeenkomst met de begeleidingscommissie in april
2005 is aangegeven dat in ieder geval de volgende eisen ‘hard’ zijn:
- de verzuimkengetallen moeten betrouwbaar zijn (= een goede weergave van
de werkelijkheid);
- de bron moet toekomstbestendig tot 2010 zijn.
Daarnaast geldt dat hoe groter de directe betrokkenheid van OCW bij de onderwijssector
is, hoe meer detailinformatie nodig is. De betrokkenheid van OCW neemt in de
volgende volgorde af: PO, VO, BVE, HBO, onderzoeksinstellingen en universiteiten.
Wij concluderen hieruit dat in ieder geval voor het primair en voortgezet onderwijs detailinformatie
over het ziekteverzuim beschikbaar moet komen, en dat voor HBO en
universiteiten globale informatie volstaat.
Individuele versus geaggregeerde verzuimgegevens
Wanneer de verzuimgegevens op een basaal, individueel niveau verzameld worden,
geeft dit de meeste mogelijkheden: er kan een groot aantal verzuimkengetallen berekend
worden, dat behalve naar schoolkenmerken ook naar een groot aantal perso-
43

44
neelskenmerken (zoals leeftijd, geslacht, parttimerfractie en functie) uitgesplitst kan
worden. Wanneer gegevens op geaggregeerd niveau worden verzameld, moet het
aantal uitsplitsingen naar persoonskenmerken beperkt blijven.
Voor de mogelijkheden om naar instellingskenmerken uit te splitsen maakt het niet
uit of de gegevens geaggregeerd of individueel zijn: wanneer het BRIN-nummer bekend
is, kan altijd een koppeling gelegd worden tussen verzuimgegevens en andere
instellingsgegevens.
Achteraf corrigeren of afwijkingen accepteren?
Sinds 1995 vormt CASO de basis van de verzuimmonitoring van het PO en VO. Bij
de opzet van deze verzuimmonitor bleek dat niet alle verzuim op correcte wijze in
CASO terecht kwam. In de periode 1995 – 1998 zijn daarom alle ‘verdachte’ verzuimgevallen
gecorrigeerd. Dit gebeurde deels op basis van redeneringen over interne
consistentie, deels door navraag bij de betreffende instellingen. De verzuimkengetallen
werden berekend op basis van de gecorrigeerde basisgegevens. Na toepassing
van deze correcties werd het verzuimpercentage lager. In 1995 ging het om een
verlaging van 0,2 tot 0,5 procentpunt, afhankelijk van de sector 10 .
Met ingang van 1999 is de correctieprocedure vereenvoudigd: na berekening van de
‘vuile’ verzuimkengetallen worden deze ‘geschoond’ op basis van de correctiefactoren
zoals bepaald in de periode 1995-1998. De individuele basisgegevens worden
niet langer gecorrigeerd.
De arbodiensten gaven in de interviews aan dat scholen een relatief slechte discipline
hebben in het hersteld melden. Er zijn echter tegenwoordig meer ‘correctiemomenten’
dan voorheen, die kunnen leiden tot ‘hersteldmelding met terugwerkende
kracht’ in het registratiesystemen van de administratiekantoren en in CASO: de 13 e -
weeksmelding aan UWV, de verminderde loondoorbetaling na 1 jaar en het plan van
aanpak dat bij 8 weken verzuim gemaakt moet worden. Veel instellingen werken ook
met ‘poortwachterbeheerssystemen’ waarin het minder waarschijnlijk is dan vroeger,
dat verzuimgevallen ongemerkt lange tijd ten onrechte open blijven staan, terwijl de
betreffende werknemer het werk hervat heeft.
Al met al verwachten wij dat het verzuim in CASO nu minder vervuild zal zijn dan in
de periode 1995-1998. Ook ligt het verzuim nu op een lager niveau dan destijds. Dit
betekent dat ofwel de correctiefactoren opnieuw berekenend moeten worden, ofwel
dat OCW moet accepteren dat de cijfers enige mate vervuild zijn (en daarmee iets te
hoog uitvallen).
Vóór het accepteren van enige afwijking pleiten de volgende argumenten:
10 Hoffius, R., J. Simons, M. Touw, M. Knotter, J. Klein-Hesselink & E. Braam (1997). Ziekteverzuim Primair
en Voortgezet Onderwijs 1995/1996: Technisch rapport. Den Haag: B&A Groep.

- ook in andere verzuimregistraties van andere sectoren (waaronder de landelijke
van het CBS) zal zich enige mate van vervuiling voordoen;
- verzuimsystemen van scholen zelf en die van het vervangingsfonds (of een
toekomstige CFI-registratie) zullen op vergelijkbare wijze vervuild zijn;
- het verlaagt de kosten van de monitoring aanzienlijk;
- de verzuimkengetallen kunnen sneller na het verstrijken van de observatieperiode
beschikbaar komen.
Wellicht is het wenselijk dat éénmalig een valideringsonderzoek wordt uitgevoerd op
een steekproef van verzuimgevallen, om zo zicht te krijgen op de aard en de omvang
van de vervuiling. Wij denken daarbij aan een vergelijkbare methode als in 1995-
1998, maar op basis van een kleiner aantal verzuimgevallen.
5.2 Systemen geschikt voor het PO
Voor het PO zijn de volgende twee mogelijkheden beschikbaar en geschikt:
1. CASO blijven hanteren met nieuwe correctiefactoren of zonder correctiefactoren
(vanwege vermoedelijk verbeterde registratiediscipline). Voordeel: veel detailinformatie,
nadeel: niet snel na kalenderjaar beschikbaar.
2. Via het Besluit informatievoorziening WPO bij alle instellingen geaggregeerde
verzuimcijfers opvragen, die qua definitie aansluiten bij de landelijke standaard
voor verzuimregistratie (verplichte levering aan CFI, en mede te gebruiken door
Vervangingsfonds, te verwerken tot jaarlijkse rapportage).
CASO geeft voldoende betrouwbare en gedetailleerde informatie op individueel niveau,
maar de snelheid waarmee de verzuimcijfers beschikbaar komen is laag en de
bestendigheid voor de verder gelegen toekomst (na 2010) is onduidelijk. Via de
tweede optie (verplichte levering van geaggregeerde cijfers) kan eveneens voldoende
betrouwbare informatie verkregen worden. De toekomstbestendigheid ervan kan
gegarandeerd worden via het informatiebesluit PO. Voordeel hiervan is dat van alle
instellingen integraal, en redelijk snel informatie verkregen kan worden, uitgesplitst
naar alle mogelijke achtergrondkenmerken van instellingen. Nadeel is dat beperkt detailinformatie
over personeel verkregen wordt.
Advies
Wij adviseren om beide opties uit te voeren. Optie 2 is op dit moment niet noodzakelijk,
maar wel verstandig met het oog op toekomst, nu op korte termijn het informatiebesluit
ingevuld moet gaan worden wat de oplevering van ziekteverzuiminformatie
betreft. Ook biedt dit een extra continuïteitsgarantie voor het geval ook in het PO de
45

46
bekostiging van vervanging via het Vf zou vervallen (hetgeen de registratiediscipline
kan aantasten).
5.3 Systemen geschikt voor het VO
Duidelijk is geworden dat in de komende jaren van steeds minder VO-instellingen de
verzuimgegevens in CASO terecht zullen komen. Op dit moment is alleen nog onduidelijk
in welke mate en met welke snelheid deze ‘leegloop’ zal plaatsvinden. Voor het
VO vervalt vanaf 2005 in ieder geval de optie om de verzuimcijfers integraal via
CASO te verzamelen. Voor integrale individuele verzuiminformatie moet daarom
steeds meer teruggevallen worden op de huidige toeleveranciers van CASO: de administratiekantoren.
Omdat daartoe echter met alle afzonderlijke administratiekantoren
afspraken gemaakt moeten worden, en van elk bevoegd gezag toestemming verkregen
moet worden, is het geen reële optie te proberen over alle VO-instellingen de
individuele verzuimgegevens integraal te verzamelen. Verzameling op individueel niveau
kan alleen steekproefsgewijs plaatsvinden.
Hiermee resteren de volgende twee systeemopties voor het voortgezet onderwijs.
1. Via het aan te passen Besluit informatievoorziening WVO bij alle instellingen
geaggregeerde verzuimcijfers opvragen en laten vastleggen door CFI. Voordeel
hiervan is dat van alle instellingen integraal, en redelijk snel informatie
verkregen kan worden, uitgesplitst naar alle mogelijke achtergrondkenmerken
van instellingen. Nadeel is dat beperkt detailinformatie naar personeelskenmerken
verkregen wordt.
2. Via CASO, administratiekantoren en/of verzuimmeester bij een steekproef van
scholen op vrijwillige basis informatie individuele verzuiminformatie aftappen,
ten behoeve van detailinformatie over het verzuim van personeelsgroepen.
Advies
Wij adviseren om in ieder geval voor optie 1 te kiezen. Dit kan desgewenst worden
aangevuld met optie 2. Bij de keuze voor optie 2 moet door OCW een goede afweging
gemaakt worden tussen de meerwaarde van de informatie en de kosten ervan.
5.4 Monitoringsystemen voor de overige sectoren
De sectororganisaties binnen BVE en HOO verzamelen geaggregeerde gegevens
van instellingen. Individuele gegevens van instellingen worden niet op één of meer
centrale punten vastgelegd, uitgezonderd het deel van de BVE-instellingen dat ge-

uik maakt van Edukaat. Voor verzameling van individuele gegevens zouden voor
een groot deel afzonderlijke instellingen benaderd en afgetapt moeten worden. De
kosten hiervan wegen naar onze mening niet op tegen de baten. We adviseren OCW
daarom om voor monitoring van BVE en HOO gebruik te maken van de bij de sectorale
(werkgevers)organisaties beschikbare geaggregeerde informatie en hierover met
hen in overleg te treden.
5.5 Uitvoering
De uitvoering van de monitoringopties zoals wij die schetsen, vergt de nodige voorbereidingstijd.
Met de volgende stappen moet rekening gehouden worden:
- interne besluitvorming ministerie over systeemkeuzes verschillende sectoren;
- overleg met Vervangingsfonds over aanpassing definities;
- nadere invulling informatiebesluit PO;
- aanpassing informatiebesluit VO;
- overleg met sectororganisaties;
- informeren administratiekantoren en CASO over gewenste aanpassingen cijfers
‘Vervangingsfonds’;
- aanpassingen binnen CFI in verband met verzamelen en vastleggen instellingsgegevens
ziekteverzuim;
- (eventuele aanbesteding van) bewerking en rapportage verzuimcijfers.
47