immaterieel erfgoed 2012 1 - Nederlands Centrum voor Volkscultuur

is gewijd ligt aan de Loverensedijk en is iedere dag open voor een stil
Bij de kapel krijgt
moment, een gebed of voor het opsteken van een kaarsje.
iedereen de gelegenheid
om even te bidden
De huidige kapel is nog niet zo oud. Hij werd na de Tweede Wereldoorlog of een kaarsje op te
gebouwd uit dank dat het dorp zo goed de oorlog was doorgekomen. Tijdens
steken.
de bouwwerkzaamheden werden er oude fundamenten blootgelegd, waardoor
bestaande verhalen over een eerdere kapel werden bevestigd. Het is niet duidelijk
wanneer die eerdere kapel is gebouwd of verloren is gegaan. Wel is duidelijk dat de
waterput, die vlak naast de kapel aan de oever van het snelstromende riviertje de
Keersop ligt, één van de oudste plekken van het dorp is. Mogelijk stamt de put al uit de
achtste eeuw. Hij werd toegewijd aan de heilige Valentinus en door de eerste geloofsverkondigers
in de streek als doopvont gebruikt. Vóór het christendom was de put waarschijnlijk
ook al van betekenis voor de plaatselijke bevolking: waterbronnen werden in
die tijd vereerd als symbool van de oorsprong van het leven.
Een wonderlijk natuurverschijnsel is dat het water in de put altijd hoger staat dan het
waterpeil van het riviertje dat er vlak naast stroomt. Bijzonder is ook dat er geneeskrachtige
eigenschappen aan het bronwater toegeschreven worden. Het water zou verlichting
geven bij huidziekten, koortsen, reumatische pijnen en bij ‘vallende ziekte’.
Hij staat in nood aan onze zij
Voordat de processiegangers naar de kapel trekken, komen ze bij elkaar in de Sint
Servatiuskerk in de Dorpsstraat. Bij de ingang wordt een liturgie uitgedeeld en iedereen
krijgt twee snoephartjes. Rond het beeld van Sint Valentinus staan bossen bloemen in
allerlei kleuren, kindertekeningen met harten hangen aan een lijn.
Het lof doet door de Latijnse gezangen plechtig aan. Iedereen lijkt moeiteloos mee te
kunnen zingen, ook al blijkt na afloop dat zingen in het Latijn geen wekelijkse kost
meer is voor de kerkgangers. ‘Valentinus is ons houvast bij ziekte en tegenslag, onze
voorspreker bij God. Hij staat in nood aan onze zij,’ zegt de pastoor. Een oudere dame
knielt om te bidden, ze heeft een blauwglanzende rozenkrans in haar handen.
Na de dienst verzamelen de mensen zich op het plein voor de kerk waar de kaarsen
worden uitgedeeld. Op de houder, een afgeknipte plastic melkfles, is de tekst van een
Valentijnslied geplakt, zodat iedereen die dat wil mee kan zingen. Er heerst een
gemoedelijke sfeer. Deze avond lopen er naar schatting honderdvijftig mensen mee in
de processie. ‘Het moet eigenlijk niet groter worden,’ zegt één van de processiegangers.
‘Ook niet commercieel. Zo is het precies goed.’ En al lopende verzucht een vrouw: ‘Je
wilt dit aan je kinderen en kleinkinderen meegeven.’ Een oudere dame met een rollator
kan de tocht niet meemaken, maar ze is gelukkig die middag toch even bij de kapel
geweest, opgehaald door een kennis met een auto. ‘Dat is toch wel belangrijk op een
dag als deze,’ vindt ze.
Dat Valentinus een houvast is voor een groot deel van de bevolking van Westerhoven
blijkt niet alleen uit het aantal mensen dat meeloopt. Ook door het jaar heen wordt de
kapel als rust- en steunpunt goed bezocht. Eén van de processiegangers vertelt: ‘We
hadden op het werk een collega die een kleintje heeft moeten afgeven. Dan gaan we
toch wel een paar keer naar de kapel om steun te vragen.’
Als de hele stoet is aangekomen bij de kapel wordt er kort gesproken en gebeden. Ook
wordt er gezongen, dit keer onder begeleiding van de plaatselijke fanfare. Iedereen
krijgt de gelegenheid even naar binnen te gaan in het door kaarsen verlichte kapelletje.
Het blankhouten beeld van Sint Valentinus straalt sereen. Na afloop wordt er warme
chocolademelk met koek geserveerd in de schuur van de boerderij van de familie
Hoeks. ‘We doen dit al vijfentwintig jaar na de processie,’ zegt een van hen. ‘Waarom?
Ach, het is een mooie traditie en we liggen op de route.’
Saamhorigheid
Pastoor Rijkers is al 33 jaar pastoor in Westerhoven en heeft dus heel wat keren met de
processie meegelopen en bij de kapel de menigte toegesproken. Hij beseft wel degelijk
dat deze traditie bijzonder erfgoed is en is er trots op dat zijn parochie in dit opzicht
uniek is in Nederland. Valentinus heeft duidelijk een rol in het dorp. Door de heilige
wordt de verbondenheid met elkaar benadrukt. De klemtoon ligt op zieken en op
mensen in nood. Er ligt hier geen nadruk op de jonggeliefden.
Westerhoven
is de enige
plaats in
Nederland
waar Sint
Valentijn
echt wordt
vereerd.
Het beeld
van Sint Valentijn
in de kapel
6 Immaterieel Erfgoed nummer 1 | 2012 nummer 1 | 2012 Immaterieel Erfgoed
7