immaterieel erfgoed 2012 1 - Nederlands Centrum voor Volkscultuur

Gemeenschap en
Gemeentelijke
inventaris
Immaterieel
erfgoed in een
Noord-Hollandse
kustplaats
Van Nederland wordt na de ratificatie van het UNESCO Verdrag ter bescherming van het Immaterieel
Erfgoed verwacht dat het eigen immaterieel erfgoed in kaart wordt gebracht en dat er vervolgens
maatregelen worden genomen om het veilig te stellen voor de toekomst. Wat betekent dit in de prak-
tijk? Wat valt er onder immaterieel erfgoed en wat niet? En hoe kun je er als gemeenschap of
gemeente beleid op ontwikkelen?
TeksT: Albert van der Zeijden
FoTo’s: Albert van der Zeijden, Nationale
Beeldbank en Silke Lange, Stichting
Adelbertusakker
Immaterieel erfgoed is voor velen nog steeds
een vaag en abstract begrip, misschien wel met
name voor gemeentelijke overheden die dit
beleidsveld, blijkens een onderzoek dat Bureau
Berenschot verrichtte in opdracht van het
ministerie van OCW, nog nauwelijks op het
netvlies hebben. Immaterieel erfgoed is niet
tastbaar, het heeft te maken met erfgoed dat je
van huis uit hebt meegekregen en gemeenschappen
ontlenen er hun culturele identiteit
aan. Dat is in algemene termen de formulering
van unesco, gekoppeld aan de aanbeveling dat
overheden er beleid op ontwikkelen opdat dit
immaterieel erfgoed ook een toekomst krijgt.
Gemeentelijke overheden hebben er nog
nauwelijks ervaring mee en hebben vaak geen
weet van wat er in de eigen gemeente leeft en
welke gemeenschappen erachter schuil gaan,
laat staan wat er van hen verwacht wordt in
termen van beleid. In dit artikel wil ik proberen
een en ander concreet te maken, aan de hand
De wonderput op de Adelbertusakker in de duinen
bij Egmond-Binnen
van het dorp waar ik zelf woon: het Noord-
Hollandse kustplaatsje Egmond aan Zee, in
bestuurlijk opzicht onderdeel van de gemeente
Bergen, waarvan ook de kernen Schoorl en
Bergen deel uitmaken.
Jaar van de tradities
In het kader van het Jaar van de Tradities 2009
nam ik een enquête af onder de Egmondse
bevolking, om zo te weten te komen wat
Egmonders zelf belangrijke tradities vinden.
De antwoorden waren zeer gemêleerd.
De tien meest genoemde tradities waren:
– Kermis
– Visserijdag
– Sinterklaas
– Sint Maarten
– Koninginnedag / vrijmarkt
– Luilak
– Avondwake bij overlijden
– Egmond op z’n kop
– Carnaval
– Nachtmis met Kerstmis
Net buiten de top tien viel de Adelbertusakker
met de wonderput, waar meerdere keren per
jaar en met name op 25 juni - de patroonsdag
van de heilige - de pastoor een heilige mis
organiseert.
Er staan gebruiken op die ook buiten Egmond
populair zijn, maar die hier wel een eigen
Egmondse inkleuring kregen. Op de Egmondse
kermis staan bijvoorbeeld attracties van de
bekende Egmondse kermisfamilies Braak en
Vallentgoed. Sinterklaas wordt hier traditioneel
ingehaald met de reddingsboot, al moest deze
uitgerekend dit jaar verstek laten gaan omdat
vanwege een schip in nood de reddingsboot
dringend elders nodig was. En Koninginnedag
heeft een Egmondse inkleuring gekregen door
de vrijmarkt in de Voorstraat.
Avondwake
Een levensloopritueel uit de lijst is de avondwake,
voor mij als ‘allochtoon’ een gebruik
waar ik erg aan moest wennen. Was ik zelf van
huis uit (in Utrecht) gewend dat de avondwake
toch vooral bedoeld is voor de familie en dat de
vrienden en bekenden verwacht worden tijdens
de uitvaartplechtigheid, in Egmond ligt dit
precies omgekeerd. Het hele dorp loopt uit
tijdens de avondwake en trekt in de kerk in
lange rijen langs de kist. Tijdens de uitvaart
komt alleen de familie.
Dat de Egmonders het vroeger niet breed
hadden, blijkt uit de traditie van de duinlandjes,
een gebruik dat in de enquête ook veel
genoemd is. Duinlandjes zijn een soort
volkstuintjes, gesitueerd in de duinen aan de
noordkant van Egmond, waar de Egmonders
op een eigen landje hun groenten kunnen
verbouwen. Heel pittoresk in dit bijzondere
landschap.
Vissersdorp
Egmond is een dorp, waar het dialect, het
derpers, nog steeds dagelijks gesproken wordt.
Er is nog zeer onlangs wetenschappelijk
onder zoek naar gedaan, vanuit Duitsland nog
wel, door een onderzoeker van de Universiteit
van Munster. Het dialect wordt ook gesproken
op speciaal daarvoor georganiseerde dialectavonden,
met in oude klederdracht gehulde
Egmonders.
20 Immaterieel Erfgoed nummer 1 | 2012 nummer 1 | 2012 Immaterieel Erfgoed
21