Programmaboek Hand van de Meester - Het Nationale Ballet

12
hans van manen
meesterchoreograaf
hoewel hans van manen (11 juli 1932, nieuwer amstel) al
zo’n vijftig jaar geleden het dansersvak voor dat van
choreograaf verruilde, is hij tot op de dag van vandaag
een danser gebleven. in de studio doet hij nog altijd
alle passen voor; vanaf een stoel choreograferen is er
niet bij.
Van Manen wilde altijd al danser worden. Als zevenjarig jongetje
danste hij praktisch elke zondagmiddag tussen de schuifdeuren,
op de radioconcerten vanuit het Concertgebouw. Maar hoe
je danser werd of waar, daar had hij geen flauw benul van: het
circus leek hem nog wel de meest aangewezen plek.
In 1946 komt de fascinerende wereld van het ballet een stap
dichterbij, wanneer de jonge Van Manen als krullenjongen in
de leer gaat bij grimeur en toneelkapper Herman Michels. Zijn
eerste balletlessen krijgt Van Manen van Sonia Gaskell, die hem
in 1951 opneemt in haar groep Ballet Recital. Vervolgens danst
Van Manen bij het Ballet van de Nederlandse Opera en Les
Ballets de Paris van Roland Petit. In 1957 debuteert hij als choreograaf
met Feestgericht, dat wordt bekroond met de
Staatsprijs voor Choreografie.
Vanaf 1961 werkt Van Manen afwisselend bij de twee belangrijkste
dansgezelschappen van Nederland. Van 1961 tot 1970 is
hij mede-artistiek-directeur van het Nederlands Dans Theater
en daarna, van 1973 tot 1987, huischoreograaf van Het
Nationale Ballet. Van 1988 tot 2003 werkt hij, in dezelfde functie,
wederom bij het Nederlands Dans Theater. Sinds januari
2005 is hij opnieuw vaste choreograaf van Het Nationale
Ballet.
Als een van de eerste Nederlandse choreografen heeft Van
Manen in zijn werk een synthese tot stand gebracht tussen de
academische ballettechniek en moderne dans- en bewegingstechnieken.
En mede door zijn vele tv-optredens in de jaren zestig
heeft hij het ‘moderne ballet’ bij een groot publiek populair
weten te maken. In zijn werk streeft Van Manen naar zo min
mogelijk ‘ballast’: hij wil zo essentieel, zo controleerbaar mogelijk
zijn. Vandaar dat de structuur van zijn bewegingscomposities
altijd helder is. Om die spreekwoordelijke helderheid en de
geraffineerde, schijnbare eenvoud van zijn balletten heeft hij de
bijnaam ‘de Mondriaan van de dans’ gekregen.
Inmiddels heeft Van Manen meer dan 125 balletten gecreeerd,
waarvan er 47 op het repertoire van Het Nationale
Ballet staan. Zijn werk wordt uitgevoerd door meer dan 50
buitenlandse balletgezelschappen. Tot de internationale sterren
die zijn balletten vertolkten, behoren Anthony Dowell,
Marcia Haydée, Natalia Makarova, Rudolf Nureyev en
Uliana Lopatkina.
Voor zijn choreografieën ontving Van Manen tal van belangrijke
onderscheidingen, waaronder de Sonia Gaskell-prijs, de
Choreografieprijs van de Vereniging van Schouwburg- en
Concertgebouwdirecties, de Deutsche Tanzpreis, de Gino
Taniprijs en de Musikpreis der Stadt Duisburg. In 1992 werd
hij benoemd tot officier in de Orde van Oranje Nassau. In
2000 ontving hij, vanwege zijn bijzondere verdiensten voor
de Nederlandse dans, de Erasmusprijs en in 2005 werd hij in
het Moskouse Bolsjoi Theater geëerd met de Benois de la
Danse Life Time Achievement Award.
In 2007 – het jaar waarin hij 75 werd – eerde Het Nationale
Ballet hem en zijn werk met een omvangrijk Hans van Manen
Festival. Bij die gelegenheid werd Van Manen in aanwezigheid
van koningin Beatrix bevorderd tot Commandeur in de
Orde van de Nederlandse Leeuw, een koninklijke onderscheiding
voor ‘verdiensten van exceptionele aard’. Afgelopen juli
vierde Het Nationale Ballet Van Manens tachtigste verjaardag
met een speciaal aan hem en zijn werk gewijde galavoorstelling.
De artistieke nalatenschap van Van Manen is ondergebracht
in de Stichting Hans van Manen. De stichting houdt zich bezig
met het conserveren van Van Manens werk, opdat zijn
balletten ook na zijn dood zo authentiek mogelijk zullen worden
uitgevoerd.