Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland

nr. 4
Juli 2012 www.kraamsupportonline.nl
KRAAMSUPPORT
H ÉT VAKBLAD VOOR ALLE KRAAMVERZORGENDEN IN NEDERLAND
BABYTAAL Onderschat baby’s niet | NATIONALE DAG KRAAMZORG
Laat je stem horen! | PTSS Aandachtig luisteren | BLOED IN
MOEDERMELK Meestal onschuldig

Jouw scriptie in
je vakblad!
Heb jij recentelijk een scriptie
geschreven? Dan is het zonde de resul-
taten te laten verstoffen. Meld je aan voor de
rubriek Scriptie en deel je resultaten in jouw
vakblad. Zo hebben je nieuwe collega’s er
ook wat aan! (zie pagina 24).
Als beloning ontvang je de onlangs
herziene versie van het prachtig geillustreerde
boek Bekkenpijn tijdens en
na de zwangerschap
(ISBN-13: 9789 0352 291 98) ter waarde van € 30.
Je kunt je aanmelden door een e-mail te
sturen naar: kraamsupport@y-publicaties.nl.
De redactie neemt dan contact met je op.
Let op: Je mag ook een collega opgeven. Als haar scriptie wordt geplaatst, ontvangen
jullie beiden het boek Bekkenpijn tijdens en na de zwangerschap!

INHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDIN
Coverfoto: Ivonne Zijp | Kraamverzorgende: Laura van Zoelen | Baby: Jade ????????
Foto: Jan Schermer
Maartje van der Zedde
Hoofdredacteur KraamSupport
Pijn is een persoonlijke ervaring. Sommige men-
sen zijn er doodsbang voor, anderen zoeken het
juist op en genieten er zelfs van. Mensen die
bang zijn voor pijn, ervaren ook meer pijn, zo
blijkt uit onderzoek. Dit geldt ook voor beval-
lingspijn. Hoe meer een vrouw zich ertegen ver-
zet en pijn ziet als vijand, hoe meer pijn het doet.
Echter, als ze pijn ziet als vriend en hem omarmt,
zal hij haar helpen. Want bevallingspijn heeft
zeer nuttige functies. Zo dwingt het de beval-
lende vrouw om de aandacht op haar lichaam te
richten, en zorgt het voor de toename van ver-
schillende hormonen die belangrijk zijn voor de
voortgang van de baring. Hoe meer een vrouw
zich dus overgeeft aan de pijn, hoe minder pijn ze
voelt en hoe groter de kans dat de bevalling soe-
pel zal verlopen. Een ervaringsdeskundige op dit
gebied is Neeltje Voogt-Hoonhout. Zij zette naar
eigen zeggen driemaal pijnloos een kind op de
wereld. Hiervoor gebruikt ze een bepaalde tech-
niek dat voor een belangrijk deel bestaat uit aan-
dacht en ontspanning. In deze tijd van medica-
lisering is het belangrijk vrouwen hier op een
goede manier over te informeren. Kraamverzor-
genden die vroegtijdig worden ingezet kunnen
hierbij helpen. Elke vrouw heeft recht op pijnbe-
strijding, maar met meer aandacht voor het eigen
pijnstillende vermogen van het lichaam wordt
hier waarschijnlijk veel minder vaak een beroep
op gedaan.
Maartje van der Zedde
E: kraamsupport@y-publicaties.nl
T: 020-520 60 66
Ik … Laura van Zoelen
Laura van Zoelen maakte tijdens haar werk een sterfgeval
mee. ‘Ik zag het leven letterlijk uit haar verdwijnen. Het
heeft diepe indruk op me gemaakt.’
Nationale Dag Kraamzorg
Als kraamverzorgende word je steeds meer gezien als
professional, maar op het gebied van arbeidsvoorwaarden
is dat nog altijd niet terug te zien. Hoe het tij te
keren? Dat was een van de hoofdthema’s op de 19de
Nationale Dag Kraamzorg.
Posttraumatische stressstoornis
Na een traumatische bevalling kun je de moeder
helpen door haar zover te krijgen dat ze praat.
Ook is het belangrijk te signaleren of er
misschien professionele hulp nodig is.
Babytaal
Onderschat niet wat een baby allemaal kan. Baby’s
maken ouders al veel meer duidelijk dan vaak wordt
gedacht. Als kraamverzorgende kun je ouders helpen de
taal van hun baby te verstaan.
Borstvoeding: bloed in
moedermelk
Een roze, roodachtige of bruine verkleuring van
moedermelk kan wijzen op bloed in de melk.
Wat zijn de oorzaken en wat kun je ouders adviseren?
en verder…
Nieuws
Vier vragen aan
Collegiaal
Mijn scriptie
Jouw mening
Voeding en Verzorging
6
10
14
18
22
4
5
17
26
28
30
KRAAMSUPPORT 4 / 2012
3

NIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWS
www.kraamsupportonline.nl
Meer nieuws
Wil je altijd op de hoogte zijn van het laatste nieuws rond de
kraamzorg. Meld je dan nu aan voor de KraamSupport nieuwsbrief
via de website : www.kraamsupportonline.nl/nieuwsbrief.
Ouders kunnen zelf couveuse zijn
Ouders in het MáximaMedisch Centrum in Veldhoven kunnen sinds kort
zelf de couveuse zijn voor hun te vroeg geboren baby. Het Vrouw Moeder
Kind Centrum van het ziekenhuis heeft als eerste ziekenhuis ter wereld
een speciaal kangoeroevest in gebruik. Het vest bevestigt het kind huidop-huid
met een speciale buidel op de borst van van één van de ouders.
De moeder of vader heeft zo de handen vrij om bijvoorbeeld een boek te
lezen. Speciale bevestigingsstrips zorgen voor een veilige bevestiging
van alle slangen, buizen en draden waarmee de baby aan apparatuur is
verbonden. In de mouwen zitten spiegels, zodat moeder of vader oogcontact
kan maken met de baby.
Het vest werd ontworpen door Anne-Marie Hofstede, verpleegkundige
op een Neonatale Intensive Care Unit (NICU) wiens vierde kind na 25
weken zwangerschap werd geboren; bijna vier maanden te vroeg. Zij en
haar man besloten de kangoeroemethode zoveel mogelijk toe te passen
en brachten gedurende vier maanden vele uren per dag buidelend door.
Benjamin is nu vier jaar en is een gezonde en vrolijke kleuter. Het Nederlandse
bedrijf BabyBloom Healthcare maakte het vest samen met de
ontwerpster productieklaar en zorgde dat het aan alle wetgeving voor
medische producten voldeed. Het product is te koop voor ziekenhuizen
en ouders.
4 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
Pasgeborenen met open
ruggetje lijden minder pijn
dan gedacht
Pasgeborenen met een spina bifida (open ruggetje) lijden veel
minder pijn dan gedacht, ongeacht de ernst van de open rug. Dit
blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC – Sophia Kinderziekenhuis.
Onderzoeker Rob De Jong: ‘Gezien de wetenschappelijke
publicaties in het recente verleden over spina bifida en de nadruk
die daarbij lag op het ondraaglijke en onbehandelbaar lijden, lijkt
er in Nederland nog steeds sprake te zijn van een onjuiste en onterecht
negatieve beeldvorming rondom kinderen met een spina bifida.
Medisch is die beeldvorming niet te onderbouwen. Het is
onduidelijk waarom een dergelijke onjuiste beeldvorming gecreeerd
is. Juiste voorlichting aan (aanstaande) ouders is van wezenlijk
belang bij het nemen van besluiten voor hun kind.’
Zzp’ers eindelijk zelfstandig
gecontracteerd
Na jarenlange discussie heeft coöperatie VGZ als eerste zorgkantoor zelfstandigen
zonder personeel (zzp’ers) gecontracteerd in de AWBZ. In de regio Tilburg
en regio Land van Cuijk zijn 25 zzp’ers – waaronder verpleegkundigen en
verzorgenden – actief bezig met het leveren van persoonlijke verzorging, verpleging
en palliatieve zorg. Volgens Lex Tabak, voorzitter van V&VN Zelfstandigen
wijzen de resultaten van de pilot in de richting van een daadwerkelijke
verandering: ‘We hopen dat er meer pilots ontstaan dit jaar. De voorbereidingen
van deze pilot stonden onder behoorlijke tijdsdruk en daardoor zijn lokale
samenwerkingsverbanden binnen de pilot erg vers. Het kost daarnaast ook
tijd om de cliënt te attenderen op het feit dat zij voor zzp’ers kunnen kiezen.
Kortom, met wat meer voorbereidingstijd kunnen er waarschijnlijk nog voortvarender
resultaten geboekt worden. Dat er behoefte is aan flexibele zorg op
maat met zelf gekozen zorgverleners is namelijk inmiddels wel bewezen.’
‘De oplossing voor slechte
kraamorganisaties is een goede cao’
‘Er zijn goede en slechte organisaties. De oplossing is een goede cao.’
Dat zei Siska de Rijke, vice-voorzitter van de NBvK op de 19de Nationale
Dag Kraamzorg (NDK). Er ontstond een verhitte discussie tussen vakbond
Nu’91 en de NBvK en Abvakabo FNV. Deze laatste weigerde onlangs
het akkoord voor een nieuwe cao te ondertekenen omdat het de grote
problemen in de sector zou negeren. De vakbod heeft een referedum uitgeschreven
om alle medewerkers uit de VVT-sector de mogelijkheid
geven te stemmen over de nieuwe cao VVT. Lees het verslag van de NDK
vanaf pagina 8.

NIEUWSNIEUWSNIEU VIER VRAGEN AANVIER VRAGEN AANVIER VRAGEN A
Kans op
luchtwegklachten
deels al bij
geboorte bepaald
Kinderen die geboren worden
met nauwere luchtwegen hebben
tijdens hun eerste levensjaar
veel vaker klachten van
hoesten en piepende ademhaling.
Dat blijkt uit het WHIST-
LER -onderzoek van het UMC
Utrecht. In de WHISTLER-studie
hebben onderzoekers van het
UMC Utrecht bij 836 pasgeborenen
de longfunctie via een
speciale techniek gemeten. Een
jaar lang hielden ze vervolgens
de gezondheid van de baby’s
bij. Sommige baby’s blijken
nauwere luchtwegen te hebben
dan gemiddeld. Deze kinderen
hebben tijdens het eerste
levensjaar vaker hoestklachten
en een piepende ademhaling.
Ouders bezoeken vaker de
huisarts met het kind en het
kind gebruikt meer medicijnen
tegen luchtwegklachten. De
resultaten suggereren dat de
aanleg van de longen tijdens de
zwangerschap van groot
belang zijn bij het ontwikkelen
van chronische longziekten op
latere leeftijd zoals astma en
COPD. ‘De resultaten benadrukken
dus eens te meer het
belang van een gezonde zwangerschap
voor de levenslange
gezondheid van het kind’, concludeert
kinderlongarts Kors
van der Ent die het onderzoek
leidde. Uit eerder onderzoek
van het UMC Utrecht is gebleken
dat de longfunctie van kinderen
bij de geboorte sterk
achteruitgaat wanneer de moeder
tijdens de zwangerschap in
rokerige ruimten verblijft.
Monique Slaa en Grietje Miedema runnen samen Babybalance, een website met informatiefilms die ouders
betrouwbare informatie bieden voor de eerste zes weken met hun baby. Het ‘videoplatform’ zoals zij het
zelf noemen ging onlangs de lucht in. De reacties zijn positief.
Hoe kwamen jullie op het idee om dit concept te ontwikkelen?
‘We ontmoetten elkaar zes jaar geleden en het klikte tussen ons. We waren beide werkzaam in de kraamzorg
en hadden dezelfde ideeën over de kraamzorg en de periode erna. We merkten allebei dat ouders in de periode
na de kraamzorg vaak in een “gat” vallen en nog met vragen zitten. Vooral ouders met een eerste kindje
zijn vaak onzeker nadat de kraamverzorgende vertrokken is. Ook is het consultatiebureau niet altijd bereikbaar
voor vragen. Met de video’s op onze site laten we zien hoe de zorg volgens het protocol gedaan wordt,
maar ook andere manieren die veilig zijn. Ouders moeten immers ook hun eigen weg ontdekken in de verzorging
en omgang met hun baby. Met Babybalance willen we ouders daarin ondersteunen. Iedereen heeft
namelijk het talent tot zorgen; het moet alleen tot bloei komen.’
Wat is er op de video’s te zien?
‘Het zijn films met betrouwbare professionele informatie in HD kwaliteit. Op de site kun je video’s uploaden
en in je eigen account bewaren. Zo kunnen ouders in hun eigen tijd de video’s die ze gekocht hebben bekijken.
Op hun laptop, tablet en binnen kort ook als app op de smartphone. Op dit moment zijn het video’s over
bijvoorbeeld de dagelijkse verzorging, borstvoeding en troosten. We willen ook voor vaders speciale video’s
gaan maken. Momenteel zijn ze alleen nog in de Nederlandse taal beschikbaar maar binnenkort zijn ze ook
Engelstalig en hopelijk heel snel ook in andere talen zoals Turks en Arabisch.’
Wat voor reactie krijgen jullie?
‘De reacties van professionals zoals lactatiekundigen en verloskundigen maar ook van kraamverzorgende
zijn heel positief. Er zijn al kraamverzorgende die de ouders naar de site verwijzen na het afsluiten van de
kraamweek. Of die samen met de ouders de filmpjes bekijken. Maar vooral ouders zijn positief. Sommigen
zeggen zelfs: “was dit er maar geweest in de tijd dat ik mijn kinderen kreeg”.
Wat kunnen kraamverzorgenden ermee doen?
‘Ze kunnen dus aan ouders laten weten dat deze site bestaat en eventueel samen de filmpjes bekijken. Het is
ook handig als het gezin de Nederlands taal niet goed beheerst. Met een tolkentelefoon is het nog maar
afwachten of de tolk het goed begrijpt en vertaalt want het zijn toch kraamtechnische handelingen. Professionals
kunnen de video’s ook goed gebruiken. Zo zal een lactatiekundige binnenkort een film over kolven met
de hand gebruiken op een borstvoedingssymposium.’
Bezoek voor meer informatie de website www.babybalance.nl.
Monique Slaa en Grietje Miedema
Grietje Miedema is eigenaar van kraamzorgbureau Cradle
dat Nederlandse kraamzorg geeft in het buitenland.
Monique Slaa is eigenaar van kraamzorgbureau Birth Care.
Beiden waren vele jaren werkzaam als kraamverzorgende.
‘Iedereen heeft het
talent tot zorgen;
het moet alleen tot
bloei komen’
KRAAMSUPPORT 2 4 / 2012
5

6 KRAAMSUPPORT 4 / 2012

➫
In deze rubriek vertellen kraamverzorgenden
over hun werk.
Tekst: Maartje van der Zedde | Foto: Ivonne Zijp Laura
van Zoelen
Waarom heb je voor de kraamzorg gekozen?
‘Op de opleiding vond ik dat de leukste stage. Je bent
aan het werk bij een blije gebeurtenis. Het is zorg geven
met een lach. Dat gaat automatisch omdat de mensen
om je heen ook vrolijk zijn.’
Is het altijd vrolijk?
‘Nee, niet altijd. Je maakt soms heftige dingen mee. Zo
werkte ik laatst in een gezin waar eerder een kindje kort
na de geboorte was overleden. Ze hadden een herinneringshoekje
in huis met spulletjes en een foto van de
baby. De eerste twee dagen voelde ik veel spanning in
huis, maar alles liep gelukkig erg goed. Voor mijn
gevoel kon ik niet zo veel voor ze doen, behalve praten
en luisteren. Vooral de vader, een binnenvetter, had het
er heel moeilijk mee. De moeder had het al veel meer
een plekje gegeven. Hij vond erover praten moeilijk.
Toch hebben we er dagelijks over gesproken. Het kindje
heeft een plekje in hun hart.’
Je maakte ook een sterfgeval mee in de
kraamtijd?
‘Op de eerste dag van de zorg overleed de moeder van
de kraamvrouw toen ze op kraamvisite was. Ze zat net
aan haar kopje koffie met de baby op schoot. Ik was
beneden bezig en hoorde iemand roepen: “zuster, zuster!”
Ik heb meteen 112 gebeld en ben gaan reanimeren.
Het was heel heftig; ik zag het leven letterlijk uit haar
verdwijnen. Het heeft diepe indruk op me gemaakt.’
Hoe ben je hiermee omgegaan?
‘Toen ik het op het werk vertelde vroegen ze of ik
behoefte had om met iemand te praten. Ik ben geen
binnenvetter en praat thuis met iedereen dus dat hoefde
niet. Ik wilde graag het gezin afmaken en ben de rest
van de week gebleven. Het was heel dubbel: een kraamweek
draaien en een begrafenis regelen. De ouders
waren lief en benadrukten dat het voor mij ook erg heftig
moest zijn geweest. Maar als die witte jas aangaat
dan ben ik een professional en staat het gezin centraal,
niet ik. Na de zorg ben ik wel twee weken thuisgebleven.
Dat was echt nodig. Ik zag in flitsen steeds haar
ogen voor me, en het leven dat daar langzaam uit verdween.
Gelukkig zijn dit soort dingen wel echt uitzonderingen.’
Want je bent dol op je vak?
‘Ja. Deze manier van zorg geven heeft zoveel charme.
Mensen zijn heel blij met je, vooral als je iets extra’s
voor ze kunt betekenen. Ik wijs ouders vaak op de
draagdoek, wat zeker voor onrustige kindjes echt een
aanrader is. De meeste mensen vinden het een heerlijk
gevoel om hun kindje op die manier bij zich te dragen.
De baby ligt in een natuurlijke houding lekker warm bij
de ouder. Ik werk veel in Amsterdam en daar is de
draagdoek een uitkomst want hij neemt geen ruimte in
beslag. Ouders zijn altijd heel blij met deze tip.’ •
Naam:
Leeftijd:
Woonplaats:
Werkgever:
Opleiding:
Werkervaring:
Kinderen:
Hobby’s:
Laura van Zoelen
24
Alkmaar
ZiNkraamzorg
Verzorgende IG
4 jaar
geen
hardlopen met de hond, zwemmen,
kokkerellen, socializen met vrienden
en familie (uiteten, filmpje kijken,
spelletjes)
KRAAMSUPPORT 4 / 2012
7

Bent u abonnee?
U krijgt € 5 korting op:
Hoe verzorg je een baby? -
praktische tips in gewone taal
Hoeveel slaapt je baby? Hoe geef je
borstvoeding en hoe doe je hem in bad?
Deze dingen staan stap voor stap - in
eenvoudig Nederlands - beschreven in
Hoe verzorg je een baby?
Voor veel kraamouders zijn de ‘gewone’
babyboeken te moeilijk, bijvoorbeeld
tienermoeders en veel allochtone ouders.
Door hen dit makkelijke boek te laten lezen,
kunnen gezondheidsrisico’s bij baby’s worden
teruggedrongen
48 pagina’s A4 | overzichtelijk en kleurrijk | ISBN
978 90 8696 098 9 | €16.50 (met korting €11,50)
ja ik bestel …….. exemplaren van Hoe verzorg je een baby? - praktische tips
in gewone taal voor slechts €11,50 per exemplaar.
Naam ..............................................................................................................................
Abonneenummer (zie adresdrager KraamSupport) ...................................................
Adres ..............................................................................................................................
Postcode en plaats ........................................................................................................
Telefoon .........................................................................................................................
E-mail .............................................................................................................................
Opsturen naar Eenvoudig Communiceren: Antwoordnummer 10554, 1000 RA Amsterdam.
Of: ga naar de webwinkel op www.eenvoudigcommuniceren.nl en vul bij het
bestellen deze kortingscode in: KS0311.

JIJ?
KRAAMSUPPORT-PANEL
WAT VIND
KRAAMSUPPORT ZOU NIETS ZIJN
ZONDER HAAR LEZERS:
JOUW MENING
EN ERVARINGEN
ZIJN VOOR ONS
ONMISBAAR!
Graag willen we jou dan ook uitnodigen om lid te worden
van ons KraamSupport-panel. Wat betekent dat?
Wij leggen jou een aantal keer per jaar een vraag voor
over werkgerelateerde onderwerpen zoals borstvoeding
en fl esvoeding, problemen in je kraamgezin,
aandoeningen bij de kraamvrouw of haar kind, indicatiestelling
en protocollen. Jij reageert vervolgens
per mail op de vragen.
Als jij je aanmeldt als KraamSupport-panellid krijg je
het boek Acute zorg ter waarde van € 15,95 thuisgestuurd!
Geef je op door een e-mail te sturen naar kraamsupport@y-publicaties.nl onder vermelding van
KraamSupport-panel. Vergeet niet je voor- en achternaam, je werkgever en je adres te vermelden.

2 juni: Nationale Dag Kraamzorg 2012 in de Reehorst in Ede
‘Er zijn goede en slechte
kraamorganisaties. De
oplossing is een goede cao!’
Als kraamverzorgende word je steeds meer gezien als professional, maar op het gebied van arbeidsvoorwaarden is dat
nog altijd niet terug te zien. Hoe het tij te keren? Dat was een van de hoofdthema’s op de 19de Nationale Dag Kraamzorg.
Tekst en foto’s: Maartje van der Zedde
10 KRAAMSUPPORT 4 / 2012

Dagvoorzitter Siska de Rijke, vicevoorzitter
van de Nederlandse Beroepsvereniging voor
Kraamverzorgenden (NBvK), opende de dag:
‘Als kraamverzorgende zorg je altijd voor anderen,
maar wie zorg er voor jou? Hoe kun je
het beste voor jezelf zorgen.’ Voordat de diverse
sprekers deze vraag beantwoorden
wordt de zaal onderworpen aan een kennisquiz.
Alle aanwezigen hebben in de informatiemap
een blauw papier gekregen. De Rijke
stelt vragen, en als je denkt dat het antwoord
‘ja’ is dien je het papier omhoog te houden.
De eerste vraag van het oefenrondje mag rekenen
op luid gelach van de zaal: ‘De wachtvergoeding
is nu 4,40 euro per uur, klopt
dat?’ Niemand steekt een blauwe brief in de
lucht. De Rijke: ‘Wat zijn jullie goed! Nee, natuurlijk
klopt dat niet, die is 1,10 per uur.’ De
quiz kent ook heel wat vragen over de kinderen
van bekende Nederlanders, zoals: ‘Jessica
Simpson kreeg een jongetje, klopt dat?’
Een kraamverzorgende naast mij vindt het
een beetje vervelend. ‘Ze zeggen steeds
dat we professionals zijn, stel ons dan niet
van dit soort domme vragen.’ Daar zit wat
in, maar de zaal lijkt er toch wel plezier in te
hebben.
Balans zoek
De eerste spreker is Marian Stroetinga, vakbondsmedewerker
van vakbond Nu’91. Deze
vakbond ondertekende onlangs samen met
CNV Publieke Zaak en BTN een akkoord met
werkgeversorganisaties Actiz en BTN over
een nieuwe cao voor de verzorging, verpleging,
thuis- en kraamzorg. Dit akkoord is ter
goedkeuring verstuurd aan de leden. Stroetinga
vertelt het verhaal van een 50-jarige
kraamverzorgende die haar beroep met
veel passie en plezier uitoefent maar het gevoel
heeft dat ze steeds meer moet inleveren.
De balans tussen werk en privé is volledig
zoek. Er wordt steeds meer flexibiliteit
gevraagd en cao-afspraken worden niet nagekomen.
Het werkgebied wordt steeds groter,
eigen vervoer is verplicht en de reiskosten
worden maar gedeeltelijk vergoed. Ze
weet nooit wanneer ze moet werken en de
Referendum
Abvakabo FNV
Abvakabo FNV wil alle medewerkers uit
de VVT-sector de mogelijkheid geven te
stemmen over de nieuwe cao VVT. Dit
kan via: www.fnvvoorzorg.nl/stem.
werkgever loopt geen risico als er geen werk
is. Ze heeft het gevoel dat het beroep steeds
meer begint te lijken op de kraamzusters uit
de jaren ’50: oudere vrouwen zonder gezin
die altijd oproepbaar waren en hun leven
helemaal wijdden aan de verzorging van anderen.
Ze heeft besloten dat het zo niet langer
kan en met pijn in haar hart de kraamzorg
verlaten. Stroetinga concludeert: ‘Het
is heel belangrijk dat we goede arbeidsvoorwaarden
creëren!’
‘Weggepest’
Stroetinga noemt de belangrijkste punten uit
het akkoord, waaronder een algemene loonsverhoging
van 1,20 procent per 2012 en een
verhoging van het wachtgeld met 10 procent
in 2012 en 20 procent in 2014. Als er vanuit de
zaal een vraag wordt gesteld over min-uren is
het antwoord van Stroetinga dat de werkgever
hier niet verantwoordelijk voor is. Haar
advies is om hier tijdens jaargesprekken met
de werkgever goede afspraken over te maken
om te zorgen dat de min-uren niet voor jouw
rekening komen. Ook over de flexibele inzet
is het volgens haar van belang om zelf afspraken
te maken en hiervoor gebruik te maken
van de ondernemingsraad (or). De voorzitter
van de NBvK Tineke Bogaard staat op
en krijgt een microfoon aangereikt. Ze maakt
zich grote zorgen. Veel organisaties hebben
geen or en ook geen jaargesprekken, en als je
dit soort zaken aankaart bestaat de kans dat
je wordt ‘weggepest’. Bogaard: ‘Flexibele inzet
is prima, maar zorg wel dat het ingekaderd
is. In de vorige cao stond dat je alleen voor minimaal
drie uur kon worden opgeroepen, dat
KRAAMSUPPORT 4 / 2012
11

2 juni: Nationale Dag Kraamzorg 2012 in de Reehorst in Ede
staat er nu niet meer in. Dus je kunt voor 15
minuten worden opgeroepen terwijl je een uur
in je eigen tijd onderweg bent! De vakbonden
zeggen dat je zelf moet overleggen met je
werkgever, maar bij veel organisaties komt
het gewoon niet op papier.’ Stroetinga: ‘Dit
soort verhalen horen we vaak. Word lid van
ons en bel een belangenbehartiger die met
je mee kan naar een gesprek.’ Bogaard: ‘Als
Workshop ‘Veilig slapen’
je lid wordt van een vakbond dan verlies je
óf je baan, óf de werksfeer is verpest.’ Stroetinga:
‘Dan zit je bij een verkeerde werkgever.’
De gemoederen lopen hoog op. Op dat
moment staat Reinier Engelen op in de zaal,
vakbondsmedewerker bij Abvakabo FNV.
Deze vakbond vertegenwoordigt veruit het
grootste deel van de zorgsector en weigerde
het akkoord te ondertekenen omdat het
De workshop over veilig slapen werd verzorgd door VeiligheidNL (voorheen Stichting Consument
en Veiligheid). Ouders weten lang niet altijd wat veilig is en kraamverzorgenden zijn
niet de enigen die advies geven, vertelt de workshopleidster. ‘Wij zijn er pas als ouders alles
al in huis hebben’, merkt een kraamverzorgende op. ‘Er wordt ze in winkels van alles aangesmeerd.
Het zou goed zijn als winkelmedewerkers deze training ook zouden volgen!’
Het goed overbrengen van informatie aan ouders begint met het openen van een gesprek.
Hoe doe je dat? Tijdens deze workshop is een simulatieactrice aanwezig die de pas bevallen
moeder naspeelt. De situatie is als volgt: Je komt binnen en merkt dat moeder Rijssen nogal
warrig en angstig is om haar baby, die volgens haar continu huilt. Ze vertelt je dat ze godzijdank
een manier heeft gevonden om haar dochter rustig te krijgen en dat is als ze de baby op
haar buik in de wieg legt. Doel van het adviesgesprek is bereiken dat de moeder haar baby
op de rug gaat laten slapen omdat dit nu eenmaal veiliger is. Hoe pak je dat aan? Een van de
aanwezige kraamverzorgenden doet een, zeer geslaagde, poging. Ze kijkt de vrouw aan,
stelt haar gerust door te zeggen dat ze dit vaker tegenkomt, toont begrip, en omdat de moeder
oververmoeid is besluit ze om niet te veel in te gaan op de buikligging maar vertelt ze de
moeder dat ze nu eerst zelf moet rusten. Een andere kraamverzorgende stelt haar gerust
door steeds te herhalen: ‘We gaan het samen doen.’ Het woord wiegendood meteen gebruiken
werk averechts, evenals het belerende ‘je weet dat dat niet goed is hè’. Het is bijzonder
om naar te kijken, net een echt gesprek. Al met al een leerzame workshop.
12 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
de grote problemen in de sector zou negeren.
Engelen: ‘Wij hebben niet meegetekend.
Het akkoord is onvoldoende. De salarisverhoging
is minimaal, de balans werk/
privé moet veel beter. De wachtgeldvergoeding
met 30 procent verhogen is veel te weinig.
De werkdruk is te hoog.’ Hij richt zich
tot Stroetinga: ‘We hadden een gezamenlijke
inzet met Nu’91 maar die hebben jullie
losgelaten. Waarom kunnen we niet samen
werken aan concrete afspraken?’ Stroetinga
is het er niet mee eens en wil nog reageren,
maar Siska de Rijke vindt het tijd om
af te ronden. Ze concludeert dat de bonden
verdeeld zijn over het akkoord. Een kraamverzorgende
in de zaal roept nog: ‘Lees het
goed door en trek je eigen conclusies!’ De
Rijke wijst tot slot nog op het referendum
dat Abvakabo FNV heeft uitgeschreven (zie
kader) en zegt: ‘Er zijn goede en slechte organisaties.
De oplossing is een goede cao.
We moeten ook zelf aan de bak voor betere
arbeidsvoorwaarden. Laat je stem horen!’
Lofzang
De volgende spreker is Margreet Westerink.
Zij werkt sinds jaar en dag als zzp’er
en is er erg enthousiast over, maar waarschuwt
dat het niet zomaar iets is en dat
het je soms erg moeilijk wordt gemaakt om
je zaken goed te regelen: facturen, incasso,
contacten en contracten met de zorgverzekeraar,
en vooral problemen met de uitbetaling
zijn een zorgenkindje. Maar de vrij-

heid wil ze nooit meer kwijt, en het is zeker
mogelijk om op deze manier een goed salaris
te verdienen, aldus Westerink, die de
microfoon overdraagt aan Esther van Dalen,
directeur van De Kraamvogel. Zij zet uiteen
waar De Kraamvogel als werkgever voor
staat en gaat in op het verschil tussen werken
als zzp’er en werken in vaste dienst. Eén
van die verschillen is dat je als zzp’er geen
geld krijgt als je door welke reden dan ook
niet kunt werken. Een kraamverzorgende in
de zaal merkt op dat dat ook geldt als je een
0-urencontract hebt. Van Dalen beaamt dit.
Ze eindigt haar verhaal met een lofzang op
het vak van kraamverzorgende: ‘Je vervult zó
veel verschillende rollen: je bent verzorgende,
gastvrouw, coach, psycholoog, maartschappelijk
werker, adviseur, coach, trainer
en professionele vriendin. Je bent een expert
en je product is vertrouwen. Als je binnenkomt
in een gezin weten ze niks en op
dag acht kunnen ze zichzelf redden en heb
je jezelf overbodig gemaakt. Laten we er
met z’n allen voor zorgen dat we dit beroep
naar een hoger plan tillen en naar buiten toe
uitdragen waar jullie voor staan!’ Siska de
Rijke sluit lachend af: ‘Ja, en nu nog een hoger
salaris, applaus!’ •
In de middag konden er diverse workshops
(zie kaders) worden gevolgd, waaronder
‘werken als zzp’er in de kraamzorg’, ‘pijnbestrijding’,
‘overgewicht en voeding’ en ‘communiceren
met lastige ouders’.
Workshop ‘Vroegtijdige inzet van de
kraamverzorgende’
Deze workshop werd gegeven door Leonieke Bos, die zwangerschapscursussen
Samen Bevallen geeft. Aan het begin van de workshop wordt duidelijk dat ze eigenlijk
niet zoveel weet over de vroegtijdige inzet. Ze vertelt dat de ‘kraamhulp’ vroeger langer
aanwezig was en dat dit allemaal is verdwenen, en noemt vervolgens de doula die de
bevallende vrouw tegenwoordig kan bijstaan en de positieve effecten hiervan. Het was
interessant geweest iets meer te horen over het spanningsveld tussen de kraamverzorgende
die vroegtijdig wordt ingezet, de doula en de doulakraamverzorgende. Wie doet
nu eigenlijk wat? Wat zijn de verschillen, en waarom zijn die verschillen er eigenlijk? Dat
Bos steeds spreekt over ‘kraamhulp’ stuit bij een aantal aanwezigen op verzet, en
terecht, temeer daar ‘de kraamverzorgende als professional’ deze dag centraal staat.
Samen met de aanwezigen stelde Bos een lijst samen met tips om de bevallende vrouw
de ondersteunen:
• Zorg dat je er gewoon bent. Soms kunnen ouders het prima zelf af en is het voldoende
om op afstand op een krukje te zitten.
• Zorg dat de partner er niet als een gestreste kip bij loopt.
• Zorg voor rust en een sfeer van vertrouwen.
• Bied warmte aan ter ontspanning: douche, bad, kruik, warme kamer, warme sokken.
• Zorg voor zo min mogelijk prikkels. Veel vrouwen leven in hun hoofd en vinden
het moeilijk de aandacht op hun lichaam te richten. Zet de televisie uit, uiteraard
in overleg. Je kunt ook voorstellen dat ze even op het toilet gaat zitten met de
deur dicht in het donker. Kans is groot dat de weeën dan veel sneller komen.
• Bied wat te eten of te drinken aan.
• De partner is ook aan het bevallen. Stel hem gerust en betrek hem bij de bevalling.
• Wees alert op het bevalproces. Houd de verloskundige op de hoogte van veranderingen.
• Zorg dat de vrouw zo veel mogelijk verticale houdingen aanneemt.
• Vraag of ze gemasseerd wil worden. Het is dan wel goed als je een cursus hebt
gevolgd.
• Coach haar tijdens de weeën en help met ademhalen.
KRAAMSUPPORT 4 / 2012
13

Illustratie: Dokter is Bezig | Foto: Roel Burgler | Tekst: Mirjam Bedaf
➫
In deze rubriek komt telkens een complicatie aan de orde die in
het kraambed kan optreden. KraamSupport raadt je aan altijd
de verloskundige of huisarts in te lichten en te overleggen over
de gewenste behandeling.
POSTTRAUMATISCHE
STRESSSTOORNIS (PTSS)
CCASUS
De bevalling van Mascha ging niet zoals ze had verwacht. Het duurde te lang. En na urenlange weeën zonder pijnstilling,
verschillende kunstgrepen en een dreigend zuurstoftekort bij haar kindje belandde ze alsnog op de operatietafel voor
een spoedkeizersnede. Na drie dagen mochten moeder en zoon naar huis. Ze waren allebei gezond verklaard. Toch ging
het niet goed met Mascha. Ze was de hele tijd gespannen, prikkelbaar en ’s nachts werd ze badend in het zweet wakker
terwijl ze droomde dat haar kindje de bevalling niet had overleefd. Erover praten wilde ze niet. Het kindje leefde en was
gezond, waarom zou ze zeuren? Ze hoorde zich dolgelukkig te voelen. Kraamverzorgende Amanda viel het al de eerste
dag op dat de kersverse moeder weinig losliet over de bevalling. ‘Steeds als ik over de bevalling begon, kapte Mascha
het gesprek af of begon ze over een ander onderwerp. Na een paar dagen uitte ik mijn zorgen aan de man van Mascha. Hij maakte zich ook
zorgen en probeerde daar met Mascha over te praten. Uiteindelijk brak ze en kwamen de tranen. Dat was een heel belangrijk moment. De
pijn van binnen was niet verdwenen, maar het verwerken was in elk geval begonnen.’
PTSS: 1 stress en prikkelbaarheid,
slecht in slaap kunnen valle
14 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
2 herbeleving 3 vermijdingsgedrag

Madeleine de Vilder
Medewerker bij MamaKits in Haarlem
Een ingrijpende of soms zelfs levensbedreigende
gebeurtenis kan aanleiding zijn voor
een posttraumatische stressstoornis (PTSS).
Een PTSS is een angststoornis die zich vaak
uit in het steeds maar weer herbeleven van
de gebeurtenis. Vaak zijn de klachten zo heftig
dat ze het dagelijks functioneren behoorlijk
belemmeren. Vrouwen die in het verleden
lichamelijk of seksueel misbruikt zijn, kunnen
tijdens de bevalling hevige angsten hebben en
het misbruik herbeleven. Hierbij spelen factoren
als pijn en controleverlies een belangrijke
rol. Bij vrouwen zonder trauma’s of psychische
problemen in het verleden kan de bevalling
zelf leiden tot een PTSS. Het kan bijvoorbeeld
optreden na een spannende zwangerschap
met medische complicaties of na een
zware bevalling waarbij dingen ernstig misgaan.
De kans op een PTSS na een bevalling
is 1,5 tot 2 procent. Er zijn drie soorten klachten
die horen bij een PTSS: herbelevingen,
stress en prikkelbaarheid, en vermijdingsgedrag.
Herbelevingen zijn levendige herinneringen
aan een traumatische gebeurtenis. Het
trauma wordt als het ware steeds opnieuw beleefd.
Deze herbelevingen komen vaak onver-
ECOMPLICEERD
‘Praten over traumatische bevalling helpt’
‘In de kraamperiode is natuurlijk nog niet te zeggen of er sprake is van een
PTSS, maar vaak is al wel snel duidelijk of er iets verwerkt moet worden. Een
moeder zal dan nog erg met de bevalling bezig zijn. Ze vraagt veel over de
bevalling en heeft haar partner nodig om het verhaal compleet te maken. Ze
mist delen van de bevalling. Opvallend is dat ze haar verhaal steeds maar
weer wil vertellen. Ik adviseer altijd haar vooral te laten praten, ook al heeft ze
hetzelfde al tien keer verteld. Het is voor de moeder belangrijk over dit ingrijpende
gebeuren te praten. Luister daarom steeds aandachtig en erken dat
de bevalling zwaar en heftig is geweest. En laat haat merken dat het begrijpelijk
is dat ze zich voelt zoals ze zich voelt. Het hebben van nachtmerries is ook
een belangrijk signaal. Veel vrouwen hebben na de bevalling hevige dromen,
maar na een trauma zijn deze dromen angstiger. De moeder droomt bijvoorbeeld
dat het kindje doodgaat of dat er geen arts komt. Meestal weet de
kraamverzorgende wel of de moeder een heftige bevalling heeft meegemaakt.
Is dat inderdaad zo, maar de moeder praat niet over de bevalling,
begin er dan af en toe zelf over. Bij een traumatische bevalling kan een
kraamverzorgende een belangrijke rol spelen. Door de moeder zover te krijgen
dat ze praat en door te signaleren of er misschien professionele hulp
nodig is. Want dat is nodig als het dagelijks leven verstoord raakt. Vertel dat
dan eerlijk aan de vrouw en haar partner. Benadruk dat praten echt helpt, ook
om het plaatje compleet te maken.’
wacht, overdag maar vaak ook ’s nachts, in
de vorm van nachtmerries. Iets wat de vrouw
meemaakt of op televisie ziet kan aanleiding
zijn voor de herbelevingen. Bijvoorbeeld het
zien van een bevalling op tv, of een vraag uit
de omgeving naar een tweede kindje.
Bang
De constante stress en verhoogde prikkelbaarheid
die vrouwen met een PTSS voelen uit zich
vaak in slecht slapen, toegenomen schrikreacties
en overdreven waakzaamheid of alertheid.
Het is bekend dat spanning en stress ook
effect hebben op de pasgeborene. Het kindje
voelt de onrust van moeder en huilt hierdoor
bijvoorbeeld veel. Vrouwen met een geschiedenis
van lichamelijk of seksueel misbruik zijn
vaak voortdurend op hun hoede en houden de
omgeving nauwlettend in de gaten. Het is voor
hen vaak moeilijk om in slaap te vallen. Zeker
als ze in hun eigen slaapkamer zijn misbruikt.
Ook vrouwen met een traumatische bevalling
hebben vaak moeite met inslapen. Ze zijn bang
voor de nachtmerries waarin de bevalling weer
terugkomt. Ook zullen vrouwen met een PTSS
vaak situaties vermijden die hen herinneren
aan het trauma. Bewust en onbewust. Vrouwen
die seksueel of lichamelijk misbruikt zijn denken
vaak liever niet aan de bevalling die komen
gaat. Ze stoppen hun gedachten weg. Vaak treden
de herbelevingen aan het misbruik dan
juist heviger op. Vrouwen die een PTSS oplopen
door een traumatische bevalling vermijden
bijvoorbeeld kraambezoeken. Ze zijn bang om
over bevallingen – en in het bijzonder over hun
eigen bevalling – te praten en te worden herinnerd
aan hun eigen traumatische bevalling.
Onzekerheid
Veel vrouwen zullen de bevalling enigszins als
‘traumatisch’ ervaren. Hiermee proberen ze te
zeggen dat de bevalling zwaar en pijnlijk was.
Toch zullen de meeste van hen geen PTSS ontwikkelen.
Waarom de ene vrouw wel en de andere
vrouw niet een PTSS krijgt hangt van veel
factoren af. Zeker een eerste bevalling verloopt
grotendeels onbekend. Het betekent
verlies van controle en tegelijkertijd is het onvermijdelijk.
Hoe de vrouw in staat is deze onzekerheid
te verdragen is waarschijnlijk van
invloed. Als een vrouw tijdens de zwangerschap
al heel angstig kijkt naar de bevalling
KRAAMSUPPORT 4 / 2012
15

★DOE DE TEST
vindt ze het vaak moeilijker om zich aan de bevalling
over te geven. Verder blijkt uit onderzoek
dat veel stressreacties na de bevalling samenhangen
met complicaties, zoals een plotselinge
en onverwachte keizersnede bij een
dreigend zuurstoftekort van het kindje. Kwetsbare
vrouwen lopen dan een verhoogde kans
op een PTSS. Een goede relatie met de verloskundige
of arts kan helpen om de gebeurtenis
als minder traumatisch te ervaren.
Behoeftes
Vaak herinnert het kindje vrouwen met een
PTSS aan het trauma dat ze hebben doorgemaakt.
Veel vrouwen met een PTSS vinden
het daarom moeilijk om voor hun pasgeboren
kindje te zorgen. Ze hebben én een trauma te
verwerken én ze moeten zorgen voor een kindje.
Hierdoor hebben ze soms moeite om hun
eigen behoeftes te scheiden van de behoeftes
van hun kindje. Voor vrouwen zonder traumatische
bevalling is dat ook al een moeilijke
opgave. Een PTSS kan verder leiden tot angst
1 De kans op een PTSS na de bevalling is:
A 0 tot 0,5 procent.
B 1,5 tot 2 procent.
C 3 tot 4 procent.
Test je kennis Elk
2 Symptomen van een PTSS zijn:
A Herbelevingen, hallucinaties en stress.
B Herbelevingen, stress en vermijdingsgedrag.
C Herbelevingen, hallucinaties en vermijdingsgedrag.
3 Wanneer komen herbelevingen voor?
A Overdag.
B ’s Nachts.
C Overdag en ’s nachts.
4 Spanning en stress van de moeder hebben
effect op de pasgeborene.
A Dat is waar.
B Dat is niet waar.
16 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
voor een volgende zwangerschap en bevalling.
Het vermijden van seksuele gevoelens en seksueel
contact kan hiermee gepaard gaan, wat
weer problemen in de relatie kan veroorzaken.
Ook komt het voor dat vrouwen na een gecompliceerde
bevalling geen vertrouwen meer
hebben in de zorg en vooral in zorgverleners.
Hierdoor durven ze geen hulp te vragen. Iets
wat soms heel hard nodig is.
Behandeling
In het algemeen geldt dat praten het beste
helpt als je iets akeligs hebt meegemaakt. Veel
praten met een vertrouwd iemand uit de naaste
omgeving is daarom ook bij een PTSS het advies.
Wat later na de bevalling kan het helpen
om eens te praten met degene die de bevalling
heeft geleid. Het kan helpen voor de verwerking
om samen (nog een keer) na te gaan hoe de bevalling
is verlopen en wat er eventueel is misgegaan.
Bij onverwachte complicaties is er vaak
veel boosheid naar de verloskundige of gynaecoloog
toe. Het is voor de meeste vrouwen fijn
5 Een PTSS kan leiden tot:
A Angst voor een volgende zwangerschap.
B Vermijden van seksueel contact.
C Beide.
6 Stressreacties na de bevalling hangen vaak
samen met complicaties.
A Dat is waar.
B Dat is niet waar.
7 Wat is het eerste advies bij een PTSS?
A Medicijnen.
B Psychologische hulp.
C Praten met een naaste.
8 Welke vorm van professionele hulp wordt
aanbevolen?
A Cognitieve gedragstherapie.
B Eye Movement and Desensitization
Reprocessing (EMDR).
C Beide.
als zij merken dat de betreffende zorgverlener
het ook erg vindt dat er iets mis is gegaan. Lukt
het niet om het trauma met hulp van naasten te
verwerken, dan is het goed een stap verder te
gaan en professionele hulp te zoeken. De best
onderzochte en meest effectieve behandelingen
bij een PTSS zijn: cognitieve gedragstherapie
en Eye Movement and Desensitization Reprocessing
(EMDR). De huisarts of verloskundige
kan hierover advies geven. Als ondersteuning
kunnen ook antidepressiva worden voorgeschreven,
maar dat heeft niet de voorkeur. Bij
de keuze voor een medicijn is het belangrijk rekening
te houden met de borstvoeding. •
MamaKits biedt ondersteuning bij
emotionele en psychische klachten
rond zwangerschap en bevalling.
Voor advies en overleg is MamaKits
bereikbaar via 023-5187604 of
mamakits@prezens.nl.
goed antwoord levert één punt op. Tel al
je punten bij elkaar op en bekijk de uitslag!
5 C
6 A
7 C
8 C
Uitslag
0-3 goed
Je weet nog niet
voldoende.
3-6 goed
De belangrijkste
dingen weet je.
1 B
2 B
3 C
4 A
Antwoorden
6-8 goed
Je hebt het helemaal
begrepen!

IAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALC
Eenvoudige klassieke vissoep
Ingrediënten: Voor
8 personen: 2 kg vis
uit de Middellandse
Zee • 4 preien (het
witte stuk) • 4 grote
uien • 4 teentjes
knoflook • 8 mooie,
rijpe tomaten •
1 bouquet garni
(peterselie, tijm,
venkel, bascilicum) •
2 snufjes saffraan •
2 kleine rode pepers
Win!
KraamSupport mag vijf exemplaren
weggeven van het boek De Doula. Emotionele
steun bij je bevalling. Een handzaam boek
waarin het fenomeen doula van alle kanten
wordt belicht. Stuur je naam en adres naar:
kraamsupport@y-publicaties.nl onder
vermelding van ‘actie
Doula’ en wie weet is
het boek t.w.v. €
14,90
voor jou!
De Doula is een uitgave
van Uitgeverij
SWP en kost
€ 14,90.
Bereiding: Neem kleine visjes en vraag de visboer de schubben te verwijderen en
de vissen leeg te halen. Snijd de prei in dunne ringen en snipper de ui. Verhit 3 eetlepels
olijfolie in een grote pan en fruit de prei en ui aan. Laat het geheel op laag
vuur 20 minuten garen; voeg 5 minuten voor het einde de grof gehakte knoflookteentjes
en het bouquet garni toe. Snijd ondertussen de vis in stukken en doe alles
(kop, lijf en staart) in de pan. Braad de vis zachtjes aan en verbrokkel de stukken
wanneer ze gaar zijn; reken op 30 minuten. Voeg de in stukjes gesneden tomaten
toe, schenk er 80 cl water bij, breng op smaak met zout en peper en strooi de twee
fijngehakte rode pepers erbij. Breng het geheel aan de kook en laat het vervolgens
20 minuten zachtjes doorkoken. Voeg de saffraan toe. Haal de soep door een
pureezeef en filter hem in een puntzeef om een heel fijne soep te krijgen.
Bron: Basic Vis. Uitgeverij Terra Lannoo. ISBN 978 9089 895 226. Prijs: Prijs: € 17,99.
Je bent niet je brein
Volgens neuroloog Dick Swaab zijn wij ons brein maar
volgens de auteurs van dit boek is dat allesbehalve
waar. Ze leggen uit hoe ons brein werkt en waarom we
soms het gevoel hebben dat we de controle kwijt zijn
over onze gedachten en gevoelens. Dit onaangename
gevoel, dat kan leiden tot paniek, dwangmatig handelen
of depressieve gedachten, klopt echter niet. Met
behulp van een 4-stappenmethode kunnen we ons
volgens hen bevrijden van ongezonde gedachten en
gedrag en slechte gewoontes blijvend veranderen.
Je bent niet je brein is een uitgave van Kosmos
Uitgevers en kost € 24, 95.
5 tot en met 7 oktober
Negenmaandenbeurs 2012
In het najaar vindt een extra beurseditie plaats van de
Negenmaandenbeurs: Nederlands grootste evenement op
het gebied van zwangerschap en baby’s. De Huishoudbeurs
vindt in het najaar niet tegelijkertijd met de Negenmaandenbeurs
plaats.
Organisatie: Amsterdam RAI
Locatie: Beurs- en congrescentrum RAI in Amsterdam
Kosten: € 18,- per dag
Meer informatie en aanmelden: www.negenmaandenbeurs.nl
AGENDA TIP

Babytaal
‘Onderschat niet wat
een baby allemaal kan’
Baby’s maken ouders al veel meer duidelijk dan vaak wordt gedacht. Als kraamverzorgende kun je ouders helpen de
taal van hun baby te verstaan. ‘Baby’s kunnen veel meer dan wij dachten. Een baby “praat” met zijn hele lichaam.’
Tekst: Joke Heikens | Foto’s: iStockphoto
‘Contact met de ouders begint in de buik van
de moeder’, zegt Nynke van der Werf (50),
pedagogisch medewerker op de kinderafdeling
van het Antoniusziekenhuis in Sneek. Van
der Werf werkt sinds 28 jaar met te vroeg
geboren baby’s en baby’s die met de keizersnede
worden geboren. ‘De baby beweegt en
ouders ontvangen die signalen door hun hand
op de buik te leggen. Baby’s antwoorden door
naar die hand toe te bewegen.’ Van der Werf
benadrukt het belang van het contact tussen
ouders en baby de eerste momenten na de
bevalling. ‘Als zorgverleners moeten we daar
niet te veel tussen schuiven, maar het iets tussen
ouders en kind laten zijn. Baby’s zoeken
direct al contact: ze kijken naar hun mama en
papa en strekken hun handje, die de ouder
dan als vanzelf vastpakt. Toen ik kinderen
kreeg was het van huppakee van de buik af,
wegen, wassen en kleren aan. Nu zou ik dat
helemaal niet meer zo gedaan hebben. Het is
niet zo dat alle kinderen uit die generatie
grote problemen hebben, maar we krijgen
steeds meer inzicht in wat een baby nodig
heeft. Je kunt veel leren door naar de
lichaamstaal van ouders en baby kijken.’
18 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
Huid-op-huid
Ouders beschikken over ingeboren kennis,
weet Van der Werf, die zich in het ziekenhuis
bezighoudt met Video Interactie
Begeleiding, waarin de
omgang en interactie tussen
ouders en baby gefilmd
wordt. ‘Baby’s kunnen veel
meer dan wij dachten. De
baby geeft met zijn hele
lichaam signalen, hij
“praat”. Ouders verstaan
dat van nature, met hun
gevoel. Als zorgverleners
kunnen we daarop afstemmen.
Zo nemen vaders een aangeklede
of in een doek gewikkelde
baby als een soort cadeautje
aan. Als een baby daarentegen bloot
bij de vader wordt gelegd, zie je dat hij
daar als vanzelf zijn armen omheen doet
en het kind koestert. Hier in het ziekenhuis
hadden ze eerst zoiets van: “Je vraagt de
vader toch niet om zijn shirt uit te doen?”
Maar als je uitlegt hoe lekker zijn kindje
dat vindt, dat het aanraking en knuffelen

KRAAMSUPPORT 4 / 2012
19

Babytaal
nodig heeft en geniet van huid-op-huidcontact,
dan is die trui zo uit. Na een bevalling is
de vader heerlijk warm door alle (in)spanning.
Laat vader en baby ook lekker knuffelen. Een
doek om de baby heen om hem warm te houden
verstoort het contact. Als kraamverzorgende
kun je rustig kijken hoe het met de
baby gaat, en als de baby het koud krijgt kun
je altijd nog een kruikje bij hem leggen.’
Begroeting
Uit onderzoek blijkt dat pasgeboren baby’s
al langer naar het gezicht van de ouders kijken
dan naar het gezicht van vreemden.
Van der Werf: ‘Ik vind het heel bijzonder
om te zien hoe de baby zijn
hoofdje altijd naar de ouder
20 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
draait. In het eerste uur na de geboorte zijn
baby’s heel alert en maken dan veel oogcontact
met de ouders. De baby verdeelt zijn
aandacht tussen papa en mama, kijkt om de
beurt naar hen. Ook als papa contact zoekt
door bijvoorbeeld een geluidje te maken,
kijkt de baby gericht terug. Kijk rustig naar
wat er gebeurt tussen ouder en kind en kom
niet meteen met tips. De baby helpt de
ouders wel bij het contact maken. Dat is
prachtig om te zien. Ieder contactmoment
heeft een begroeting met hoge tonen en
opgetrokken wenkbrauwen; een uitwisseling
van geluidjes en gezichtsuitdrukkingen
zoals fronsen, de tong uitsteken, ogen
opensperren; en een afsluiting als de toon
lager wordt en de oogjes dichtgaan. Door
een geruststellende gezichtsuitdrukking,
toon en lichaamshouding kunnen ouders
een verdrietige of onrustige baby helpen om
zich te ontspannen. Eerder waren wij veel
sturender, zo van: “Praat maar even of doe
maar dit of dat.” Nu letten we veel meer op
wat de baby en de ouders zelf doen. Ik denk
dat het voor kraamverzorgenden ook heel
mooi kan zijn om te kijken hoe de baby zijn
ouders bij de hand neemt, soms letterlijk.
Door dat te volgen help je de baby om
dingen in zijn eigen tempo te doen.

Soms kost het een baby tijd en kracht om
zijn hoofdje te draaien, maar hij doet het
wel. Er spelen bij sommige ouders vragen
als: doe ik het wel goed en heb ik wel een
band met mijn kind. Jij kunt ze vertellen wat
de baby doet en wat de ouders doen in reactie
daarop, en dat dit maakt dat ze een band
hebben.’
Melodie
Sommige ouders praten weinig uit zichzelf,
maar ook daar heeft een baby een oplossing
voor. ‘De baby maakt zelf geluidjes en
ik heb nog geen ouder meegemaakt die
daar niet op antwoordt. Als een ouder even
wordt afgeleid zal de baby er alles aan doen
om dat contact weer te herstellen. Onderschat
niet wat een baby allemaal kan. Doordat
de baby zijn wenkbrauwen optrekt, tong
uitsteekt of mondje opent, nodigt hij
ouders uit tot contact maken. Ouders passen
automatisch de toonhoogte waarop ze
praten aan, waardoor hun stem veel melodie
heeft. De baby reageert hierop en gaat
ook mond- en tongbewegingen en geluidjes
maken. Een baby doet vaak zijn buikje
omhoog, zeker in bad. Daar wil hij graag
aangeraakt worden, want daar spelen veel
gevoelens zich af. Aanraking op de buik
voelt prettig voor de baby en het stelt hem
gerust. Baby’s genieten van de aanraking
met de handen of mond van de ouders.
Ouders kunnen de taal van hun kindje
onbewust al heel goed verstaan. Het is de
taak van de kraamverzorgende om ouders
hierin te ondersteunen, net als de baby. Zo
help je de band tussen ouders en kind te
versterken.’ •
Nynke van der Werf beveelt het boek
‘Baby’s in beeld’ van Marij Eliens aan voor
iedereen die meer wil weten over babytaal.
Kraamzorgorganisaties kunnen Van der
Werf uitnodigen voor een presentatie met
beeldmateriaal.
KRAAMSUPPORT 4 / 2012
21

Een roze, roodachtige of bruine verkleuring van moedermelk kan wijzen op bloed in de melk. Wat zijn de oorzaken
en wat kun je ouders adviseren?
Bloed kan door diverse oorzaken in moedermelk
terechtkomen. ‘Afhankelijk van
de hoeveelheid bloed, zal de melk duidelijk
rood kleuren’, zegt Roosje van
Gorp, leidster bij Borstvoedingorganisatie
La Leche League. ‘Ik heb meerdere
moeders aan de telefoon gehad die vertelden
dat hun kind “veel bloed” uitspuugde
na het voeden. Ouders omschrijven
het ook vaak als “mijn kind
22 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
dronk bloed”. Het bloed in de melk is
niet schadelijk voor het kind: de samenstelling
is vergelijkbaar met die van de
moedermelk. Omdat het bloed meestal
wordt opgemerkt als de baby voeding teruggeeft,
wordt vaak gedacht dat het
kind misselijk wordt van het bloed. Dat
komt, vermoed ik, doordat het veel indruk
maakt waardoor de ouders vergeten
dat het kind wel vaker melk terug-
geeft, ook als er geen sprake is van
bloed in de moedermelk.’
Twijfel
In geval van twijfel kan met een eenvoudige
test aangetoond worden of het
gaat om bloed afkomstig van de moeder
of om bloed van de jonge baby. ‘Als
er een vermoeden is dat het bloed afkomstig
is van het kind, moet er direct

Foto: iStockphoto
Deze rubriek gaat over borstvoeding. Heb jij een
vraag over borstvoeding? Stuur dan een e-mail
❯ naar: kraamsupport@y-publicaties.nl.
ORSTVOEDING
Oorzaken
Bloed in de moedermelk kan verschillende
oorzaken hebben:
• Tepelkloven
• Kleine poliepen in de melkgangen
die gaan bloeden bij het
op gang komen van de melkproductie
• Letsel of oud trauma
• Verkeerd gebruik van een kolf
• Papiloom – goedaardig gezwel
in het borstweefsel dat druk
uitoefent op de melkgangen
• Borstkanker
overlegd worden met een arts. Als dan
blijkt dat het om bloed van het kind
gaat en de huisarts een ziekenhuisopname
noodzakelijk vindt, kan de moeder
in vrijwel alle gevallen borstvoeding
blijven geven. Mocht dit niet mogelijk
zijn, omdat het kind niet in staat
is om te drinken, dan kan zij overwegen
door afkolven de melkproductie
toch op peil te houden en de borstvoeding
te hervatten wanneer het weer
mogelijk is.
Tepelkloven
De meest voorkomende oorzaak van
bloed in moedermelk is een kloofje in
de tepel. Tepelkloven kunnen gaan
bloeden tijdens het voeden of het kolven.
Dit kan ook gebeuren tijdens het
kolven of juist alleen tijdens het kolven.
Van Gorp: ‘Bij goede begeleiding bij de
borstvoeding zullen de tepelkloven snel
genezen. Het is van belang te kijken
naar de oorzaak van de kloven. Een enkele
keer raakt een kloof ontstoken en
is behandeling door een arts nodig. De
aanwezigheid van bloed is geen reden
om te stoppen met de borstvoeding.
Pijn kan voor de moeder wel een reden
zijn om te willen stoppen.’
Onschuldig
Er zijn ook minder voorkomende oorzaken
van bloed in de moedermelk. Soms
kan er bruinachtige melk uit de borsten
komen, waarbij de oorzaak ligt in
kleine bloedingen die het gevolg zijn
van het oprekken van het weefsel tijdens
de groei in de zwangerschap. Dit
wordt ook wel omschreven als het ‘rusty
pipe syndrom’. Van Gorp: ‘Dit is een
onschuldig verschijnsel dat na een
paar voedingen meestal overgaat. Ook
kleine poliepjes in de melkgangen kunnen
gaan bloeden, maar ook dit is onschuldig
en zal na enkele dagen vanzelf
verdwijnen.’
Zwarte melk
In zeldzame gevallen ligt de oorzaak
van bloed in de moedermelk ergens anders,
weet Van Gorp: ‘Dat kan letsel zijn
– door bijvoorbeeld door stoten, of beknelling
door een autogordel – waardoor
een inwendige bloeduitstorting is
ontstaan. Dit bloed wordt meestal opgenomen
door het weefsel, maar kan
ook worden afgevoerd via de melkgangen.
Er kan ook sprake zijn van “zwarte
moedermelk” uit de borst ten gevolge
van een oud trauma. In de meeste gevallen
een auto-ongeluk dat de moeder
had gehad, vaak jaren voordat zij zwanger
werd.’
Vacuüm
Ook verkeerd gebruik van een kolfapparaat
kan leiden tot inwendig letsel. ‘Dit
komt vooral voor bij gebruik van kolfapparaten
waarbij de moeder zelf het va-
cuüm moet regelen. Een te hoog of
langdurig vacuüm kan inwendig letsel
tot gevolg hebben.’ In de meeste gevallen
zal bloed in de moedermelk na enkele
dagen vanzelf verdwijnen. Als dat
niet zo is en de klacht blijft bestaan,
moet er contact worden opgenomen
met de huisarts.
Verder onderzoek
Mogelijke andere oorzaken kunnen
borstkanker of de aanwezigheid van papilomen
zijn. Een papiloom is een goedaardig
gezwelletje van epitheelcellen.
‘Borstkanker komt heel zelden voor bij
lacterende vrouwen en is dan ook niet
de meest waarschijnlijke oorzaak van
bloedverlies. Maar in geval van twijfel,
als er ook sprake is van andere symptomen,
is het raadzaam om de huisarts in
te schakelen voor advies.’
Diagnose
Als de klachten aanhouden en het niet
duidelijk is waardoor deze worden veroorzaakt,
kan verder onderzoek noodzakelijk
zijn. Een mammografie (röntgenfoto)
is niet bezwaarlijk voor het
voortzetten van de borstvoeding. Wel
kan een lacterende borst door de dichtheid
van het weefsel een onduidelijk
beeld geven. Hierdoor kan het moeilijk
zijn een diagnose te stellen. Een echografie
of een MRI-scan is daardoor een
meer geschikte methode. Ook deze onderzoeken
kunnen zonder schadelijke
gevolgen voor de borstvoeding gedaan
worden. Een echografie kan meestal
goed aantonen of het gaat om een cyste
– een holte gevuld met melk – of om een
gezwel. Het onderzoek verloopt makkelijker
bij een lege dan bij een volle
borst. Het is dus aan te raden de moeder
voor het maken van de echo te laten
voeden. •
KRAAMSUPPORT 4 / 2012
23

Tekst: Maartje van der Zedde | Foto: iStockphoto
EEUWENOUD FENOMEEN
Ondanks de grote voordelen van borstvoeding
is het lang niet altijd en overal
populair geweest om het eigen kind te
voeden, schrijft Lisa van Gaalen in haar
scriptie. ‘Door de eeuwen heen was het
vaak een min – ook wel een stilster, zoogster,
zoogvrouw, minnemoeder of minne
genoemd – die het kind van een ander
borstvoeding gaf, meestal tegen vergoe-
24 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
ding. Vaak lieten vrouwen uit de adel en
de bourgeoisie het voeden over aan betaalde
hulpen.’
Karakter
‘De min werd met zeer veel zorg uitgezocht’,
schrijft Lisa, die voor haar scriptie
in de geschiedenis van dit fenomeen
dook. ‘Uiteraard moest zij kort van tevoren
Onlangs opende het VUmc de deuren van de Nederlandse
Moedermelkbank. Hier kunnen vrouwen hun melk doneren
aan kinderen van moeders met onvoldoende of ongeschikte
melk. Het delen van moedermelk is echter niet iets nieuws.
Kraamverzorgende Lisa van Gaalen dook in de geschiedenis
van dit eeuwenoude fenomeen.
zelf een kind hebben gebaard, dat meestal
werd uitbesteed om de opdrachtgevers te
verzekeren van het exclusieve recht op de
melk van de min. Verder werden de smaak
en het volume van het zog beoordeeld. De
min moest ook een goed karakter hebben
omdat men geloofde dat haar karakter invloed
zou hebben op het karakter van de
zuigeling.’

Psychologische schade
De min was vaak een slavin of een arme boerin
die in haar levensbehoeften kon voorzien
door melk te geven aan niet-verwante nakomelingen,
meestal ten koste van haar eigen
kinderen. Sommige minnen waren meisjes
van het platteland die een bruidsschat bijeen
hoopten te sparen en dan zelf te trouwen en
kinderen te krijgen. Lisa: ‘Velen raakten ongetwijfeld
zeer gehecht aan hun pupillen, maar
slechts weinigen mochten met hen contact
houden, wat vermoedelijk wel wat psychologische
schade zal hebben opgeleverd.’
Miserabel
Het leven van een min ging vaak niet over
rozen. ‘Vooral de minnen die slaven waren
hadden miserabele vooruitzichten’, schrijft
Lisa. ‘Ouders werd aangeraden een min te
zoeken die onlangs een baby had gekregen,
vanwege de betere melk, en er werd geen rekening
gehouden met het kind van de slavin
zelf. De pap van water en meel die het kind
van de slavin kreeg was meestal dodelijk
voor een pasgeborene. Het werd een voedster
daarentegen zwaar aangerekend als zij
de dood van een minnekind op haar geweten
had. De straf die hierop volgde was amputatie
van de borsten.’
Lisa van Gaalen
Scriptieschrijfster
Lisa van Gaalen (40) volgde de
opleiding tot kraamverzorgende
aan het ROC van Amsterdam en
werkt nu bij Kraambureau De Kleine
Amsterdammer. Ze kwam op
het idee voor haar scriptie toen ze
een kraamvrouw meemaakte met
een flinke overproductie en
bedacht dat weggooien zonde is.
‘Ik heb genoten van het maken van
dit verslag. Ik vond het leuk om
alle informatie op te zoeken en te
verwerken en van alles te leren
over de geschiedenis van het
delen van moedermelk, hoe men
daar door de eeuwen heen over
dacht en wat de voor- en nadelen
ervan waren. Ik ben zelf een enorme
voorstander van borstvoeding
omdat dit naar mijn mening het
beste is wat je je baby kunt geven,
het meest natuurlijke en niet is na
te maken. Ik ben blij dat ook premature
baby’s nu veel meer overlevingskans
hebben doordat ze
moedermelk krijgen van andere
moeders wanneer hun eigen moeder
die om allerlei redenen niet
kan geven. Ook het moedermelknetwerk
vind ik een geweldig
idee, zodat ook baby’s van moeders
die ziek zijn borstvoeding
Melkzuster
Wie geld en macht bezat kon een min inhuren,
een beroep dat als ‘het tweede oudste
ter wereld’ werd omschreven. Lisa: ‘Onder
de farao’s van Egypte werden minnen erg
gewaardeerd. Een kind van een koninklijke
min mocht zichzelf “melkzuster” van de
koning noemen en minnen stonden ook op
de gastlijsten van koninklijke bruiloftspartijen.
De oude Grieken beschikten over doulos:
speciale slavinnen om hun kinderen te
zogen. De Griekse beschaving liet tal van
zaken na die verwijzen naar zuigelingenvoeding:
muurschilderingen, beeldjes van
moedergodinnen, geschriften van filosofen
en dramaturgen. In de Griekse mythes werd
aan borstvoeding al een bijzondere betekenis
gegeven.’
Ware moeder
Er ontstonden ook controverses rondom
de min. Aan het eind van de 18e eeuw
raakten de minnen of voedsters in diskrediet
door de hoge sterfte onder zuigelingen.
Om de kindersterfte terug te dringen
propageerde de overheid dat het gezonder
en hygiënischer was baby’s de eigen
moederborst te geven. Lisa: ‘In Nederland
ontstond een ideaal van eenvoudig huise-
IJN SCRIPTIE
BEOORDELING SCRIPTIE:
GOED
kunnen krijgen. Het is liefdadigheidswerk
en het is best veel
gedoe. Je moet aan veel eisen voldoen,
een goede vriezer hebben
en als je niet in de Randstad woont
moet je de melk ook nog zelf
komen brengen. Ik heb veel respect
voor de vrouwen die deze klus
op zich nemen. Als ik een kraamvrouw
tegenkom met een overschot
aan borstvoeding of bij wie
de borstvoeding op één of andere
manier niet lukt, dan zal ik haar
over het bestaan van de moedermelkbank
informeren.’
lijk geluk met het beeld van een ware moeder
die haar kind zoogde. Propaganda voor
borstvoeding was er ook tijdens de Franse
Revolutie. Veel Fransen geloofden dat
er een algemene sociale hervorming zou
komen als moeders hun eigen baby’s zouden
zogen. De kunst- of borstvoedingcontroverse
houdt onze maatschappij al meer
dan honderd jaar in zijn greep. Maar ooit
lag de controverse dus ergens anders:
voed je als moeder zelf of laat je het door
een ander doen?’
Gedroogde moedermelk
In het najaar van 1947 werd in Nederland
een Moedermelk Centrale opgericht, de
eerste centrale voor lyofiel gedroogde
moedermelk in de wereld. ‘De melk werd
alleen op doktersvoorschrift verstrekt,
meestal aan te vroeg geboren baby’s of
jonge kinderen met darmstoornissen. In
1973 werd de Moedermelk Centrale opgeheven
door de opmars van biochemische
vervangingsmiddelen. Later werden veel
banken in de wereld opgeheven doordat
de risico’s op hiv-besmetting te groot werden.’
Met de oprichting van de Nederlandse
Moedermelkbank wint het delen van
moedermelk langzaam weer terrein. •
KRAAMSUPPORT 4 / 2012
25

Neem nu een abonnement op
En je ontvangt gratis dit boek:
JIJ komt aan het woord
in IK.
In dit boek vind je de leukste en
meest inspirerende interviews met
kraamverzorgenden uit de
populaire KraamSupport-rubriek
IK. Je krijgt het gratis bij een
jaarabonnement (voor slechts
€ 50,95). Je kunt IK ook los
bestellen (á € 12,50).
Ga naar:
www.kraamsupportonline.nl
bel 0172 – 476 085 of mail
info@spabonneeservice.nl
De leukste ervaringen van collega’s, de handigste tips, en de leerzaamste praktijkverhalen.
Dát lees je elke maand in KraamSupport. Voor de nodige support in je dagelijkse werk.
KraamSupport is het enige onafhankelijke vaktijdschrift op jouw vakgebied.
Je mag hem dus eigenlijk niet missen.

Nieuws
Ga naar www.kraamsupportonline.
nl en blijf op de hoogte van actuele
ontwikkelingen in de kraamzorg
Vraag en antwoord
Vind antwoorden op de
meest gestelde vragen van
kraamverzorgenden
Weblog
Lees de ervaringen van onze
bloggende kraamverzorgenden
Discussie
Discussieer met je vakgenoten over
allerlei onderwerpen
Meld je aan voor
de gratis e-nieuwsbrief
en ontvang het laatste nieuws
voor kraamverzorgenden
in je mailbox
Uitgeverij
Y-Publicaties
www.kraamsupportonline.nl

➫
Wil je reageren op de vraag van volgende maand of heb je zelf een
vraag waarover je de mening van je collega’s wilt weten? Schrijf of
mail naar Redactie KraamSupport, postbus 10208, 1001 EE
Amsterdam, kraamsupport@y-publicaties.nl.
JOUW MENING
Hoe ga jij om met huisdieren
in het kraamgezin?
In het kraamgezin heb je niet alleen te maken met de ouders en de andere kinderen. Ook huisdieren
verdienen soms bijzondere aandacht. Hoe ga je hiermee om?
Loes Sijm
werkt bij kraamburo 10.nl
Ik ga heel behoedzaam en zorgvuldig om
met huisdieren, en dan met name met
honden. Ik kom niet veel honden meer
tegen in gezinnen, maar nog wel ander ‘klein vee’ zoals konijnen, cavia’s en katten.
Veel gezinnen hebben hun hond goed opgevoed zodat het dier weet dat het
ondergeschikt is aan elk mens in het huis en dus ook aan de nieuwe baby. Jammer
genoeg zijn er ook gezinnen die deze kennis niet hebben en het dier zien als hun
gelijke, of die er zelfs een beetje bang voor zijn. Het dier wordt niet gecorrigeerd in
zijn gedrag zoals grommen, blaffen en waaks blijven, en dit veroorzaakt een
gevoel van onveiligheid in huis. Zelf heb ik één keer een valse hond meegemaakt.
Hij bleef onder aan de trap liggen en liet mij niet meer naar beneden komen. Ik
kreeg op voorhand al hondenkoekjes om het beest te paaien, maar dit had geen
zin. Ook versperde hij mij de weg naar de keuken. Na diverse gesprekken ging de
hond veel naar buiten, zo kon ik mij binnen in elk geval vrij bewegen. Het gezin
erkende het probleem en nam mij serieus. Maar toen de hond, toch af en toe binnen,
de bezoekende huisarts in zijn hand beet was het simpel: of ik naar huis of de
hond weg op de tijden dat ik er ben. Ik heb het gezin uitdrukkelijk gevraagd dit
beest nooit alleen met het kindje te laten, ook al is het iets ouder.’
28 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
Ellie Kalkman
werkt bij Elmar Kraamzorg
‘Ik kom vaak huisdieren tegen in
gezinnen: honden, katten, konijnen,
vogels, vissen, slangen, hagedissen
en weet ik wat al niet meer. Bij honden en katten, meer de gezelschapsdieren
dus, willen mensen altijd dat de baby “geïntroduceerd”
wordt in het gezin en bij de dieren. Bij andere dieren is dat meestal niet
zo. Ik hoor regelmatig dat honden en katten aan de placenta mogen ruiken
of hem op mogen eten, of aan de babyluier mogen ruiken om aan de
“geur” te wennen. Ik geef aan dat me dat zeker wat de placenta betreft
geen goed idee lijkt. Sommige dieren ontwikkelen dan juist sterker hun
“jachtinstinct”. De luier vind ik zelf ook niet hygiënisch. Ik geef altijd aan
dat dieren niet op bed horen in verband met het infectiegevaar bij de
kraamvrouw. Ook vanwege de hygiëne geen dieren in het babybed en in
de box in de kraamtijd. Wel moet je dieren aan de baby laten wennen. Ik
leg ook uit dat ze dieren nooit zonder toezicht in de babykamer moeten
laten en, ook als de baby wat groter is, nooit dier en kind zonder toezicht
bij elkaar moeten laten. Bij een hond vertel ik dat je zo snel mogelijk de
hond moet leren dat hij “lager” in de rangorde is dan de baby!’

Els Manon TuynVerbeek
is werkt kraamverzorgende bij Homecare in bij Eindhoven De Kraamvogel, regio
Arnhem
‘Ik kom regelmatig huisdieren tegen:
honden, katten, konijnen enzovoorts. Bij
meer dan één kat kan ik niet kramen omdat
ik erg allergisch ben. Ik waarschuw de ouders voor haren in de wieg en
box. Meestal hebben ze zelf al geprobeerd de kat buiten de box te houden.
Ballonnen en zilverpapier willen wel helpen. In de wieg of ledikant mogen ze
sowieso niet komen en de deur van de babykamer moet dicht blijven. Ik heb
één keer een hond meegemaakt die ze echt even de deur uit moesten doen.
De verloskundige werd in haar broek gebeten toen ze bij de baby wilde gaan
kijken en de trap opliep. Als ik binnenkwam moest hij ook naar buiten. Hij had
een hekel aan mijn witte pak.’
Ans Burger
werkt bij Kraamzorg De Waarden in
Schoonhoven
‘Ik kom niet heel vaak huisdieren
tegen. Vaker poezen dan honden.
Soms ook wel eens een slang of een
ander speciaal dier. Ik heb wel eens vier poezen aangetroffen die overal op
en in mochten. Er wordt heel verschillend omgegaan met huisdieren.
Meestal hebben mensen zelf al wel een idee van hoe het dier aan de baby
moet wennen, en ze vragen het ook wel aan mij. Ik vind dat je een huisdier,
met name honden en poezen, met beleid en controle aan het kindje moet
laten wennen en ze nooit alleen moet laten met het kindje. Ook vind ik dat
huisdieren niet op slaapkamers en al helemaal niet in bedden horen. Dat
probeer ik zeker wel over te brengen. Soms zien mensen hun huisdier als
een volwaardig lid van het gezin. Dat is lastiger. Verder vind ik dat mensen
zelf voor het dier moeten zorgen: eten geven en uitlaten doe ik niet. Soms
vergeet men het dier gewoon in alle drukte. Daar wijs ik hen op als mij dat
opvalt.’
OUW MENING
Emmy van Someren
is zzp’er
‘Bij de intake zie je meteen al
dat er dieren zijn. Ik zet dan
meteen de namen op het intakeformulier
en vraag of er van mij iets wordt verwacht en of ik ergens
op moet letten zoals deuren gesloten houden, babykamer altijd
dicht et cetera. Gezinnen vinden het geweldig als ik binnenkom
voor de kraamweek en de namen van de huisdieren weet. Ratten,
muizen en fretten vind ik doodeng, en daar weet ik dan ook alleen
de namen van. Meestal hebben mensen niet al te veel huisdieren:
één of twee katten of honden. Vooral bij katten stel ik voor een
muskietennet boven of over de box te hangen. Als de kat er in
springt, schrikt hij zich een hoedje want hij valt: een nuttig leerproces
zullen we maar zeggen. De meeste gezinnen bereiden zich voor
op de combinatie beest/baby dus ik kom gelukkig geen gevaarlijke
situaties tegen!’
Djoke ten Kate
is kraamverzorgende bij Yunio, regio
Oost-Gelderland
‘Ik kom vaak dieren tegen tijdens
mijn werk, meestal honden
en poezen. Je ziet vaak dat
ouders veel vertrouwen hebben in hun eigen huisdier en het de baby
laten likken en besnuffelen. Doordat ik zelf honden en katten heb
gehad kan ik wel goed uitleggen waar ze op moeten letten. Vooral
bij honden leg ik uit wat de plaats van de baby in de roedel moet
zijn. Ik heb een keer een gezin gehad waar ik de kraamverzorgende
moest aflossen en daar bleek een reden voor te zijn: zij en de verloskundige
waren aangevallen door de teckels. Gedurende de kraamweek
moest de hond steeds als er bezoek kwam snel de tuin in en hij
vloog ook de schoorsteenveger aan. Toen papa ging werken moest ik
de verantwoordelijkheid op me nemen en dat heb ik geweigerd.
Maar met een driejarige peuter en een baby en een kraamvrouw in
bed vond ik deze situatie niet verantwoord. Ik ben ook afgelost en
de honden gingen naar opa en oma.’
KRAAMSUPPORT 4 / 2012
29

VOEDING& VERZORGINGVOEDING& VERZORGINGVOEDING& VERZORGINGVOEDING
Baby mee op de fiets
Het op de fiets vervoeren van jonge baby’s die nog niet zelfstandig
kunnen zitten kan op een paar manieren zo veilig
mogelijk:
• In een babyautostoeltje of babyschelp die stevig bevestigd
is in een fietskar of bakfiets. Plaats het autostoeltje
het liefst tegen de rijrichting in. Het kindje wordt dan
door de kooiconstructie van de bak/kar én het stoeltje
beschermd.
• In een babyautostoeltje dat met een speciale drager op
de fiets is bevestigd. Bij een val met de fiets wordt het
kindje dan zo goed mogelijk tegen direct contact met de
ondergrond beschermd.
Voor beide manieren kun je ouders de volgende tips geven:
• Maak de baby in het stoeltje altijd vast met gordels.
• Zorg dat de baby zich prettig voelt, probeer trillingen en
schokken te voorkomen.
• Houd uw kind goed in de gaten; als het kindje zich niet
meer comfortabel voelt, als het kindje huilt of op een andere
manier zijn ongenoegen uit is het tijd om pauze te houden
of te stoppen.
• Maak zeker in het begin nog geen lange tochten.
Een draagzak waarin het kindje op de buik/borst van de berijder
hangt is geen veilige manier om een baby op de fiets te
vervoeren. Het biedt bij een val geen bescherming: de baby
kan uit de draagzak vallen of de bestuurder kan op het kindje
terechtkomen.
Met de huidige gegevens kan geen eenduidige uitspraak
gedaan worden over de minimumleeftijd vanaf wanneer
baby’s op de fiets meegenomen kunnen worden. Tot het
moment dat uw kind het hoofdje zelfstandig rechtop kan
houden, is het waarschijnlijk beter om het kindje niet op de
fiets te vervoeren. Vooral in het begin is het belangrijk dat
alleen korte tochtjes gemaakt worden en de route zo gekozen
wordt dat er geen of weinig hobbels, drempels en trillingen
zijn.
30 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
Blije Mama Massage
De masseurs Cindy Jane van Grinsven en Anita Diesveld willen
hun kennis graag delen met kraamverzorgenden. Samen verzorgen
ze de opleiding ‘Blije Mama Massage’. Dit is een Thaise
postpartum massage waarin de nieuwbakken moeder centraal
staat. Vanaf de tweede of derde dag na de bevalling krijgt zij
zowel fysieke als mentale aandacht door middel van diverse
lichaamsbehandelingen. ‘In Azie worden deze behandelingen in
het ziekenhuis na de bevalling standaard ingezet. In het westen
is dit geheel nieuw’, schrijven de dames op hun website. ‘Er zijn
veel voordelen te benoemen:
denk aan sneller herstel van
het bekken, vermindering van
ppostnatale
pijnen, sterke afna-
mme
van infecties, ondersteuning
vvan
een gezonde lactatie, ver-
mmindering
van zwelling/
ooedeem,
betere bloedcirculatie
een
balancering van de hormo-
ne nen, verlichting van heup-rug-
ne nek- en schouderpijnen en nog
ve veel meer. De massageopleiding
du duurt drie dagen en kost
€ 4495,-.
Ga voor meer informatie
naa naar www.blijemamamassage.nl.
Babygebaren
Met Babygebaren leer je een eenvoudige
Nederlandse gebarentaal waarmee
je kunt communiceren met jonge kinderen.
Kinderen zijn eerder in staat om
gebaren te maken en te begrijpen dan
dat ze kunnen praten. Met gebaren
ontwikkelen kinderen een goed gevoel
voor taal en zullen ze eerder beginnen
met praten. In duidelijke tekeningen
komt het hele scala aan gebaren aan bod en
wordt het ouders gemakkelijker gemaakt om met hun kind te communiceren.
Kijk voor meer informatie op www.babygebaren.nl.
Babygebaren. Gebaren met je kind voor hij kan praten is een
uitgave van Bruna Uitgevers en kost € 18,95.

& VERZORGINGVOEDING& VERZORGINGVOEDING& VERZORGINGVOEDING& VERZOR
VAN KRUISWERK
TOT THUISZORG
Van Kruiswerk tot
Thuiszorg beschrijft de
ontwikkelingen van het
kruiswerk in Nederland
die uiteindelijk leidden tot
de oprichting van grote
thuiszorgorganisaties.
Het boek plaatst de
geschiedenis van de wijkverpleging
en -verzorging,
de kraamzorg en de ontwikkeling
van ouder- en
kindzorg tot jeugdgezondheidszorg
in de context van de politieke, maatschappelijke
en economische ontwikkelingen in het
naoorlogse Nederland. Er is een speciaal hoofdstuk
gewijd aan de kraamzorg.
Van Kruiswerk tot Thuiszorg. De moeizame strijd voor
erkenning van een boeiende maar complexe werksoort
in de periode 1946 – 1990 is een uitgave van
Stichting Else en kost € 59,59.
Uitgeverij
Y-Publicaties
KraamSupport, hét vakblad voor kraamverzorgenden, verschijnt 8 x per jaar, veertiende jaargang, nummer 4 / Juli 2012
Vragen over je abonnement? Klantenservice: S.P. Abonneeservice Postbus 105, 2400 AC Alphen a/d Rijn, telefoon: (0172)
476 085, e-mail: info@spabonneeservice.nl Vragen voor de redactie? Y-Publicaties, Redactie KraamSupport, Postbus
10208, 1001 EE Amsterdam, telefoon: (020) 520 60 66, fax: (020) 520 60 61, e-mail: kraamsupport@ y-publicaties.nl
Abonnementsprijzen Particulier abonnement € 50,95 (Studenten 50% korting) Buitenland € 67,25 Instellingsabonnement
€ 103,50 Proefabonnement Bestel nu een proefabonnement op KraamSupport, en ontvang drie nummers voor slechts € 12,95! Los nummer € 8,00 Abonnementen
Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via www.kraamsupportonline.nl of bij onze klantenservice. Abonnementen lopen automatisch door,
tenzij uiterlijk 30 dagen voor de vervaldatum bij onze klantenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over uw lopende
abonnement kunt u contact opnemen met onze klantenservice. Bij betalen via acceptgiro wordt € 2,50 (incl. btw) aan acceptgirokosten in rekening gebracht. Uitgever
Y-Publicaties, Ralf Beekveldt Hoofd- en beeldredactie Maartje van der Zedde Tekstcorrectie Marijn Mostart Marketing Ron Brassinga, telefoon: (020) 520 60 60
Medewerkers: Roel Burgler, Ivonne Zijp, Anna Kroon, Mirjam Bedaf, Dokter is bezig, José van der Waerden Webredacteur Rhijja Jansen, telefoon (0346) 577 352,
e-mail: rhijja.jansen@reedbusiness.nl Lay-out Thomson Digital Opmaakbegeleiding Hans Jansens (Impaginator.nl) Druk ETR, Estland Advertenties Cross Advertising,
Telefoon: (010) 742 10 23, gezondheidszorg@crossadvertising.nl.
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor
informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid.
KraamSupport wordt mede mogelijk gemaakt door:
Wapen je tegen manipulatie
Manipulatie, als zorgverlener is de
kans groot dat je ermee in aanraking
komt, in welke vorm dan ook.
Van smoezen en kleine leugens tot
oplichting en (machts)misbruik.
Manipulatie kent een aantal basisprincipes,
opgebouwd uit specifieke
trucs en technieken. Ronald
Siecker – arts, neurobioloog en
bedrijfsadviseur – brengt ze in
kaart in de manipulatie-index. Een
handige checklist waarmee je de
trucs makkelijker leert herkennen.
Manipulatie leest als een
ontdekkingstocht langs alle graden
van manipulatie, in alle
omstandigheden: op het werk, in
relaties, op straat, in onderhandelingen. Gewapend met deze kennis
hoor je tijdig alarmbellen afgaan. Het boek helpt je de verschillende
vormen van manipulatie te begrijpen, tegenzetten te doen en
je ertegen te beschermen.
Manipulatie. Van marionet tot regisseur is een uitgave van Uitgeverij
Y-publicaties en kost € 29,50.
KRAAMSUPPORT 4 / 2012
31

Friso,
voor een goede
darmwerking!
Friso Standaard
Goede darmwerking (zachte ontlasting)
Kwaliteit voor een betaalbare prijs
Geïnspireerd door borstvoeding
www.frisomedisch.nl