Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland
Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland
Bekijk het inkijkexemplaar - Cross Media Nederland
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
nr. 4<br />
Juli 2012 www.kraamsupportonline.nl<br />
KRAAMSUPPORT<br />
H ÉT VAKBLAD VOOR ALLE KRAAMVERZORGENDEN IN NEDERLAND<br />
BABYTAAL Onderschat baby’s niet | NATIONALE DAG KRAAMZORG<br />
Laat je stem horen! | PTSS Aandachtig luisteren | BLOED IN<br />
MOEDERMELK Meestal onschuldig
Jouw scriptie in<br />
je vakblad!<br />
Heb jij recentelijk een scriptie<br />
geschreven? Dan is <strong>het</strong> zonde de resul-<br />
taten te laten verstoffen. Meld je aan voor de<br />
rubriek Scriptie en deel je resultaten in jouw<br />
vakblad. Zo hebben je nieuwe collega’s er<br />
ook wat aan! (zie pagina 24).<br />
Als beloning ontvang je de onlangs<br />
herziene versie van <strong>het</strong> prachtig geillustreerde<br />
boek Bekkenpijn tijdens en<br />
na de zwangerschap<br />
(ISBN-13: 9789 0352 291 98) ter waarde van € 30.<br />
Je kunt je aanmelden door een e-mail te<br />
sturen naar: kraamsupport@y-publicaties.nl.<br />
De redactie neemt dan contact met je op.<br />
Let op: Je mag ook een collega opgeven. Als haar scriptie wordt geplaatst, ontvangen<br />
jullie beiden <strong>het</strong> boek Bekkenpijn tijdens en na de zwangerschap!
INHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDINHOUDIN<br />
Coverfoto: Ivonne Zijp | Kraamverzorgende: Laura van Zoelen | Baby: Jade ????????<br />
Foto: Jan Schermer<br />
Maartje van der Zedde<br />
Hoofdredacteur KraamSupport<br />
Pijn is een persoonlijke ervaring. Sommige men-<br />
sen zijn er doodsbang voor, anderen zoeken <strong>het</strong><br />
juist op en genieten er zelfs van. Mensen die<br />
bang zijn voor pijn, ervaren ook meer pijn, zo<br />
blijkt uit onderzoek. Dit geldt ook voor beval-<br />
lingspijn. Hoe meer een vrouw zich ertegen ver-<br />
zet en pijn ziet als vijand, hoe meer pijn <strong>het</strong> doet.<br />
Echter, als ze pijn ziet als vriend en hem omarmt,<br />
zal hij haar helpen. Want bevallingspijn heeft<br />
zeer nuttige functies. Zo dwingt <strong>het</strong> de beval-<br />
lende vrouw om de aandacht op haar lichaam te<br />
richten, en zorgt <strong>het</strong> voor de toename van ver-<br />
schillende hormonen die belangrijk zijn voor de<br />
voortgang van de baring. Hoe meer een vrouw<br />
zich dus overgeeft aan de pijn, hoe minder pijn ze<br />
voelt en hoe groter de kans dat de bevalling soe-<br />
pel zal verlopen. Een ervaringsdeskundige op dit<br />
gebied is Neeltje Voogt-Hoonhout. Zij zette naar<br />
eigen zeggen driemaal pijnloos een kind op de<br />
wereld. Hiervoor gebruikt ze een bepaalde tech-<br />
niek dat voor een belangrijk deel bestaat uit aan-<br />
dacht en ontspanning. In deze tijd van medica-<br />
lisering is <strong>het</strong> belangrijk vrouwen hier op een<br />
goede manier over te informeren. Kraamverzor-<br />
genden die vroegtijdig worden ingezet kunnen<br />
hierbij helpen. Elke vrouw heeft recht op pijnbe-<br />
strijding, maar met meer aandacht voor <strong>het</strong> eigen<br />
pijnstillende vermogen van <strong>het</strong> lichaam wordt<br />
hier waarschijnlijk veel minder vaak een beroep<br />
op gedaan.<br />
Maartje van der Zedde<br />
E: kraamsupport@y-publicaties.nl<br />
T: 020-520 60 66<br />
Ik … Laura van Zoelen<br />
Laura van Zoelen maakte tijdens haar werk een sterfgeval<br />
mee. ‘Ik zag <strong>het</strong> leven letterlijk uit haar verdwijnen. Het<br />
heeft diepe indruk op me gemaakt.’<br />
Nationale Dag Kraamzorg<br />
Als kraamverzorgende word je steeds meer gezien als<br />
professional, maar op <strong>het</strong> gebied van arbeidsvoorwaarden<br />
is dat nog altijd niet terug te zien. Hoe <strong>het</strong> tij te<br />
keren? Dat was een van de hoofdthema’s op de 19de<br />
Nationale Dag Kraamzorg.<br />
Posttraumatische stressstoornis<br />
Na een traumatische bevalling kun je de moeder<br />
helpen door haar zover te krijgen dat ze praat.<br />
Ook is <strong>het</strong> belangrijk te signaleren of er<br />
misschien professionele hulp nodig is.<br />
Babytaal<br />
Onderschat niet wat een baby allemaal kan. Baby’s<br />
maken ouders al veel meer duidelijk dan vaak wordt<br />
gedacht. Als kraamverzorgende kun je ouders helpen de<br />
taal van hun baby te verstaan.<br />
Borstvoeding: bloed in<br />
moedermelk<br />
Een roze, roodachtige of bruine verkleuring van<br />
moedermelk kan wijzen op bloed in de melk.<br />
Wat zijn de oorzaken en wat kun je ouders adviseren?<br />
en verder…<br />
Nieuws<br />
Vier vragen aan<br />
Collegiaal<br />
Mijn scriptie<br />
Jouw mening<br />
Voeding en Verzorging<br />
6<br />
10<br />
14<br />
18<br />
22<br />
4<br />
5<br />
17<br />
26<br />
28<br />
30<br />
KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
3
NIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWSNIEUWS<br />
www.kraamsupportonline.nl<br />
Meer nieuws<br />
Wil je altijd op de hoogte zijn van <strong>het</strong> laatste nieuws rond de<br />
kraamzorg. Meld je dan nu aan voor de KraamSupport nieuwsbrief<br />
via de website : www.kraamsupportonline.nl/nieuwsbrief.<br />
Ouders kunnen zelf couveuse zijn<br />
Ouders in <strong>het</strong> MáximaMedisch Centrum in Veldhoven kunnen sinds kort<br />
zelf de couveuse zijn voor hun te vroeg geboren baby. Het Vrouw Moeder<br />
Kind Centrum van <strong>het</strong> ziekenhuis heeft als eerste ziekenhuis ter wereld<br />
een speciaal kangoeroevest in gebruik. Het vest bevestigt <strong>het</strong> kind huidop-huid<br />
met een speciale buidel op de borst van van één van de ouders.<br />
De moeder of vader heeft zo de handen vrij om bijvoorbeeld een boek te<br />
lezen. Speciale bevestigingsstrips zorgen voor een veilige bevestiging<br />
van alle slangen, buizen en draden waarmee de baby aan apparatuur is<br />
verbonden. In de mouwen zitten spiegels, zodat moeder of vader oogcontact<br />
kan maken met de baby.<br />
Het vest werd ontworpen door Anne-Marie Hofstede, verpleegkundige<br />
op een Neonatale Intensive Care Unit (NICU) wiens vierde kind na 25<br />
weken zwangerschap werd geboren; bijna vier maanden te vroeg. Zij en<br />
haar man besloten de kangoeroemethode zoveel mogelijk toe te passen<br />
en brachten gedurende vier maanden vele uren per dag buidelend door.<br />
Benjamin is nu vier jaar en is een gezonde en vrolijke kleuter. Het <strong>Nederland</strong>se<br />
bedrijf BabyBloom Healthcare maakte <strong>het</strong> vest samen met de<br />
ontwerpster productieklaar en zorgde dat <strong>het</strong> aan alle wetgeving voor<br />
medische producten voldeed. Het product is te koop voor ziekenhuizen<br />
en ouders.<br />
4 KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
Pasgeborenen met open<br />
ruggetje lijden minder pijn<br />
dan gedacht<br />
Pasgeborenen met een spina bifida (open ruggetje) lijden veel<br />
minder pijn dan gedacht, ongeacht de ernst van de open rug. Dit<br />
blijkt uit onderzoek van <strong>het</strong> Erasmus MC – Sophia Kinderziekenhuis.<br />
Onderzoeker Rob De Jong: ‘Gezien de wetenschappelijke<br />
publicaties in <strong>het</strong> recente verleden over spina bifida en de nadruk<br />
die daarbij lag op <strong>het</strong> ondraaglijke en onbehandelbaar lijden, lijkt<br />
er in <strong>Nederland</strong> nog steeds sprake te zijn van een onjuiste en onterecht<br />
negatieve beeldvorming rondom kinderen met een spina bifida.<br />
Medisch is die beeldvorming niet te onderbouwen. Het is<br />
onduidelijk waarom een dergelijke onjuiste beeldvorming gecreeerd<br />
is. Juiste voorlichting aan (aanstaande) ouders is van wezenlijk<br />
belang bij <strong>het</strong> nemen van besluiten voor hun kind.’<br />
Zzp’ers eindelijk zelfstandig<br />
gecontracteerd<br />
Na jarenlange discussie heeft coöperatie VGZ als eerste zorgkantoor zelfstandigen<br />
zonder personeel (zzp’ers) gecontracteerd in de AWBZ. In de regio Tilburg<br />
en regio Land van Cuijk zijn 25 zzp’ers – waaronder verpleegkundigen en<br />
verzorgenden – actief bezig met <strong>het</strong> leveren van persoonlijke verzorging, verpleging<br />
en palliatieve zorg. Volgens Lex Tabak, voorzitter van V&VN Zelfstandigen<br />
wijzen de resultaten van de pilot in de richting van een daadwerkelijke<br />
verandering: ‘We hopen dat er meer pilots ontstaan dit jaar. De voorbereidingen<br />
van deze pilot stonden onder behoorlijke tijdsdruk en daardoor zijn lokale<br />
samenwerkingsverbanden binnen de pilot erg vers. Het kost daarnaast ook<br />
tijd om de cliënt te attenderen op <strong>het</strong> feit dat zij voor zzp’ers kunnen kiezen.<br />
Kortom, met wat meer voorbereidingstijd kunnen er waarschijnlijk nog voortvarender<br />
resultaten geboekt worden. Dat er behoefte is aan flexibele zorg op<br />
maat met zelf gekozen zorgverleners is namelijk inmiddels wel bewezen.’<br />
‘De oplossing voor slechte<br />
kraamorganisaties is een goede cao’<br />
‘Er zijn goede en slechte organisaties. De oplossing is een goede cao.’<br />
Dat zei Siska de Rijke, vice-voorzitter van de NBvK op de 19de Nationale<br />
Dag Kraamzorg (NDK). Er ontstond een verhitte discussie tussen vakbond<br />
Nu’91 en de NBvK en Abvakabo FNV. Deze laatste weigerde onlangs<br />
<strong>het</strong> akkoord voor een nieuwe cao te ondertekenen omdat <strong>het</strong> de grote<br />
problemen in de sector zou negeren. De vakbod heeft een referedum uitgeschreven<br />
om alle medewerkers uit de VVT-sector de mogelijkheid<br />
geven te stemmen over de nieuwe cao VVT. Lees <strong>het</strong> verslag van de NDK<br />
vanaf pagina 8.
NIEUWSNIEUWSNIEU VIER VRAGEN AANVIER VRAGEN AANVIER VRAGEN A<br />
Kans op<br />
luchtwegklachten<br />
deels al bij<br />
geboorte bepaald<br />
Kinderen die geboren worden<br />
met nauwere luchtwegen hebben<br />
tijdens hun eerste levensjaar<br />
veel vaker klachten van<br />
hoesten en piepende ademhaling.<br />
Dat blijkt uit <strong>het</strong> WHIST-<br />
LER -onderzoek van <strong>het</strong> UMC<br />
Utrecht. In de WHISTLER-studie<br />
hebben onderzoekers van <strong>het</strong><br />
UMC Utrecht bij 836 pasgeborenen<br />
de longfunctie via een<br />
speciale techniek gemeten. Een<br />
jaar lang hielden ze vervolgens<br />
de gezondheid van de baby’s<br />
bij. Sommige baby’s blijken<br />
nauwere luchtwegen te hebben<br />
dan gemiddeld. Deze kinderen<br />
hebben tijdens <strong>het</strong> eerste<br />
levensjaar vaker hoestklachten<br />
en een piepende ademhaling.<br />
Ouders bezoeken vaker de<br />
huisarts met <strong>het</strong> kind en <strong>het</strong><br />
kind gebruikt meer medicijnen<br />
tegen luchtwegklachten. De<br />
resultaten suggereren dat de<br />
aanleg van de longen tijdens de<br />
zwangerschap van groot<br />
belang zijn bij <strong>het</strong> ontwikkelen<br />
van chronische longziekten op<br />
latere leeftijd zoals astma en<br />
COPD. ‘De resultaten benadrukken<br />
dus eens te meer <strong>het</strong><br />
belang van een gezonde zwangerschap<br />
voor de levenslange<br />
gezondheid van <strong>het</strong> kind’, concludeert<br />
kinderlongarts Kors<br />
van der Ent die <strong>het</strong> onderzoek<br />
leidde. Uit eerder onderzoek<br />
van <strong>het</strong> UMC Utrecht is gebleken<br />
dat de longfunctie van kinderen<br />
bij de geboorte sterk<br />
achteruitgaat wanneer de moeder<br />
tijdens de zwangerschap in<br />
rokerige ruimten verblijft.<br />
Monique Slaa en Grietje Miedema runnen samen Babybalance, een website met informatiefilms die ouders<br />
betrouwbare informatie bieden voor de eerste zes weken met hun baby. Het ‘videoplatform’ zoals zij <strong>het</strong><br />
zelf noemen ging onlangs de lucht in. De reacties zijn positief.<br />
Hoe kwamen jullie op <strong>het</strong> idee om dit concept te ontwikkelen?<br />
‘We ontmoetten elkaar zes jaar geleden en <strong>het</strong> klikte tussen ons. We waren beide werkzaam in de kraamzorg<br />
en hadden dezelfde ideeën over de kraamzorg en de periode erna. We merkten allebei dat ouders in de periode<br />
na de kraamzorg vaak in een “gat” vallen en nog met vragen zitten. Vooral ouders met een eerste kindje<br />
zijn vaak onzeker nadat de kraamverzorgende vertrokken is. Ook is <strong>het</strong> consultatiebureau niet altijd bereikbaar<br />
voor vragen. Met de video’s op onze site laten we zien hoe de zorg volgens <strong>het</strong> protocol gedaan wordt,<br />
maar ook andere manieren die veilig zijn. Ouders moeten immers ook hun eigen weg ontdekken in de verzorging<br />
en omgang met hun baby. Met Babybalance willen we ouders daarin ondersteunen. Iedereen heeft<br />
namelijk <strong>het</strong> talent tot zorgen; <strong>het</strong> moet alleen tot bloei komen.’<br />
Wat is er op de video’s te zien?<br />
‘Het zijn films met betrouwbare professionele informatie in HD kwaliteit. Op de site kun je video’s uploaden<br />
en in je eigen account bewaren. Zo kunnen ouders in hun eigen tijd de video’s die ze gekocht hebben bekijken.<br />
Op hun laptop, tablet en binnen kort ook als app op de smartphone. Op dit moment zijn <strong>het</strong> video’s over<br />
bijvoorbeeld de dagelijkse verzorging, borstvoeding en troosten. We willen ook voor vaders speciale video’s<br />
gaan maken. Momenteel zijn ze alleen nog in de <strong>Nederland</strong>se taal beschikbaar maar binnenkort zijn ze ook<br />
Engelstalig en hopelijk heel snel ook in andere talen zoals Turks en Arabisch.’<br />
Wat voor reactie krijgen jullie?<br />
‘De reacties van professionals zoals lactatiekundigen en verloskundigen maar ook van kraamverzorgende<br />
zijn heel positief. Er zijn al kraamverzorgende die de ouders naar de site verwijzen na <strong>het</strong> afsluiten van de<br />
kraamweek. Of die samen met de ouders de filmpjes bekijken. Maar vooral ouders zijn positief. Sommigen<br />
zeggen zelfs: “was dit er maar geweest in de tijd dat ik mijn kinderen kreeg”.<br />
Wat kunnen kraamverzorgenden ermee doen?<br />
‘Ze kunnen dus aan ouders laten weten dat deze site bestaat en eventueel samen de filmpjes bekijken. Het is<br />
ook handig als <strong>het</strong> gezin de <strong>Nederland</strong>s taal niet goed beheerst. Met een tolkentelefoon is <strong>het</strong> nog maar<br />
afwachten of de tolk <strong>het</strong> goed begrijpt en vertaalt want <strong>het</strong> zijn toch kraamtechnische handelingen. Professionals<br />
kunnen de video’s ook goed gebruiken. Zo zal een lactatiekundige binnenkort een film over kolven met<br />
de hand gebruiken op een borstvoedingssymposium.’<br />
Bezoek voor meer informatie de website www.babybalance.nl.<br />
Monique Slaa en Grietje Miedema<br />
Grietje Miedema is eigenaar van kraamzorgbureau Cradle<br />
dat <strong>Nederland</strong>se kraamzorg geeft in <strong>het</strong> buitenland.<br />
Monique Slaa is eigenaar van kraamzorgbureau Birth Care.<br />
Beiden waren vele jaren werkzaam als kraamverzorgende.<br />
‘Iedereen heeft <strong>het</strong><br />
talent tot zorgen;<br />
<strong>het</strong> moet alleen tot<br />
bloei komen’<br />
KRAAMSUPPORT 2 4 / 2012<br />
5
6 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
➫<br />
In deze rubriek vertellen kraamverzorgenden<br />
over hun werk.<br />
Tekst: Maartje van der Zedde | Foto: Ivonne Zijp Laura<br />
van Zoelen<br />
Waarom heb je voor de kraamzorg gekozen?<br />
‘Op de opleiding vond ik dat de leukste stage. Je bent<br />
aan <strong>het</strong> werk bij een blije gebeurtenis. Het is zorg geven<br />
met een lach. Dat gaat automatisch omdat de mensen<br />
om je heen ook vrolijk zijn.’<br />
Is <strong>het</strong> altijd vrolijk?<br />
‘Nee, niet altijd. Je maakt soms heftige dingen mee. Zo<br />
werkte ik laatst in een gezin waar eerder een kindje kort<br />
na de geboorte was overleden. Ze hadden een herinneringshoekje<br />
in huis met spulletjes en een foto van de<br />
baby. De eerste twee dagen voelde ik veel spanning in<br />
huis, maar alles liep gelukkig erg goed. Voor mijn<br />
gevoel kon ik niet zo veel voor ze doen, behalve praten<br />
en luisteren. Vooral de vader, een binnenvetter, had <strong>het</strong><br />
er heel moeilijk mee. De moeder had <strong>het</strong> al veel meer<br />
een plekje gegeven. Hij vond erover praten moeilijk.<br />
Toch hebben we er dagelijks over gesproken. Het kindje<br />
heeft een plekje in hun hart.’<br />
Je maakte ook een sterfgeval mee in de<br />
kraamtijd?<br />
‘Op de eerste dag van de zorg overleed de moeder van<br />
de kraamvrouw toen ze op kraamvisite was. Ze zat net<br />
aan haar kopje koffie met de baby op schoot. Ik was<br />
beneden bezig en hoorde iemand roepen: “zuster, zuster!”<br />
Ik heb meteen 112 gebeld en ben gaan reanimeren.<br />
Het was heel heftig; ik zag <strong>het</strong> leven letterlijk uit haar<br />
verdwijnen. Het heeft diepe indruk op me gemaakt.’<br />
Hoe ben je hiermee omgegaan?<br />
‘Toen ik <strong>het</strong> op <strong>het</strong> werk vertelde vroegen ze of ik<br />
behoefte had om met iemand te praten. Ik ben geen<br />
binnenvetter en praat thuis met iedereen dus dat hoefde<br />
niet. Ik wilde graag <strong>het</strong> gezin afmaken en ben de rest<br />
van de week gebleven. Het was heel dubbel: een kraamweek<br />
draaien en een begrafenis regelen. De ouders<br />
waren lief en benadrukten dat <strong>het</strong> voor mij ook erg heftig<br />
moest zijn geweest. Maar als die witte jas aangaat<br />
dan ben ik een professional en staat <strong>het</strong> gezin centraal,<br />
niet ik. Na de zorg ben ik wel twee weken thuisgebleven.<br />
Dat was echt nodig. Ik zag in flitsen steeds haar<br />
ogen voor me, en <strong>het</strong> leven dat daar langzaam uit verdween.<br />
Gelukkig zijn dit soort dingen wel echt uitzonderingen.’<br />
Want je bent dol op je vak?<br />
‘Ja. Deze manier van zorg geven heeft zoveel charme.<br />
Mensen zijn heel blij met je, vooral als je iets extra’s<br />
voor ze kunt betekenen. Ik wijs ouders vaak op de<br />
draagdoek, wat zeker voor onrustige kindjes echt een<br />
aanrader is. De meeste mensen vinden <strong>het</strong> een heerlijk<br />
gevoel om hun kindje op die manier bij zich te dragen.<br />
De baby ligt in een natuurlijke houding lekker warm bij<br />
de ouder. Ik werk veel in Amsterdam en daar is de<br />
draagdoek een uitkomst want hij neemt geen ruimte in<br />
beslag. Ouders zijn altijd heel blij met deze tip.’ •<br />
Naam:<br />
Leeftijd:<br />
Woonplaats:<br />
Werkgever:<br />
Opleiding:<br />
Werkervaring:<br />
Kinderen:<br />
Hobby’s:<br />
Laura van Zoelen<br />
24<br />
Alkmaar<br />
ZiNkraamzorg<br />
Verzorgende IG<br />
4 jaar<br />
geen<br />
hardlopen met de hond, zwemmen,<br />
kokkerellen, socializen met vrienden<br />
en familie (uiteten, filmpje kijken,<br />
spelletjes)<br />
KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
7
Bent u abonnee?<br />
U krijgt € 5 korting op:<br />
Hoe verzorg je een baby? -<br />
praktische tips in gewone taal<br />
Hoeveel slaapt je baby? Hoe geef je<br />
borstvoeding en hoe doe je hem in bad?<br />
Deze dingen staan stap voor stap - in<br />
eenvoudig <strong>Nederland</strong>s - beschreven in<br />
Hoe verzorg je een baby?<br />
Voor veel kraamouders zijn de ‘gewone’<br />
babyboeken te moeilijk, bijvoorbeeld<br />
tienermoeders en veel allochtone ouders.<br />
Door hen dit makkelijke boek te laten lezen,<br />
kunnen gezondheidsrisico’s bij baby’s worden<br />
teruggedrongen<br />
48 pagina’s A4 | overzichtelijk en kleurrijk | ISBN<br />
978 90 8696 098 9 | €16.50 (met korting €11,50)<br />
ja ik bestel …….. exemplaren van Hoe verzorg je een baby? - praktische tips<br />
in gewone taal voor slechts €11,50 per exemplaar.<br />
Naam ..............................................................................................................................<br />
Abonneenummer (zie adresdrager KraamSupport) ...................................................<br />
Adres ..............................................................................................................................<br />
Postcode en plaats ........................................................................................................<br />
Telefoon .........................................................................................................................<br />
E-mail .............................................................................................................................<br />
Opsturen naar Eenvoudig Communiceren: Antwoordnummer 10554, 1000 RA Amsterdam.<br />
Of: ga naar de webwinkel op www.eenvoudigcommuniceren.nl en vul bij <strong>het</strong><br />
bestellen deze kortingscode in: KS0311.
JIJ?<br />
KRAAMSUPPORT-PANEL<br />
WAT VIND<br />
KRAAMSUPPORT ZOU NIETS ZIJN<br />
ZONDER HAAR LEZERS:<br />
JOUW MENING<br />
EN ERVARINGEN<br />
ZIJN VOOR ONS<br />
ONMISBAAR!<br />
Graag willen we jou dan ook uitnodigen om lid te worden<br />
van ons KraamSupport-panel. Wat betekent dat?<br />
Wij leggen jou een aantal keer per jaar een vraag voor<br />
over werkgerelateerde onderwerpen zoals borstvoeding<br />
en fl esvoeding, problemen in je kraamgezin,<br />
aandoeningen bij de kraamvrouw of haar kind, indicatiestelling<br />
en protocollen. Jij reageert vervolgens<br />
per mail op de vragen.<br />
Als jij je aanmeldt als KraamSupport-panellid krijg je<br />
<strong>het</strong> boek Acute zorg ter waarde van € 15,95 thuisgestuurd!<br />
Geef je op door een e-mail te sturen naar kraamsupport@y-publicaties.nl onder vermelding van<br />
KraamSupport-panel. Vergeet niet je voor- en achternaam, je werkgever en je adres te vermelden.
2 juni: Nationale Dag Kraamzorg 2012 in de Reehorst in Ede<br />
‘Er zijn goede en slechte<br />
kraamorganisaties. De<br />
oplossing is een goede cao!’<br />
Als kraamverzorgende word je steeds meer gezien als professional, maar op <strong>het</strong> gebied van arbeidsvoorwaarden is dat<br />
nog altijd niet terug te zien. Hoe <strong>het</strong> tij te keren? Dat was een van de hoofdthema’s op de 19de Nationale Dag Kraamzorg.<br />
Tekst en foto’s: Maartje van der Zedde<br />
10 KRAAMSUPPORT 4 / 2012
Dagvoorzitter Siska de Rijke, vicevoorzitter<br />
van de <strong>Nederland</strong>se Beroepsvereniging voor<br />
Kraamverzorgenden (NBvK), opende de dag:<br />
‘Als kraamverzorgende zorg je altijd voor anderen,<br />
maar wie zorg er voor jou? Hoe kun je<br />
<strong>het</strong> beste voor jezelf zorgen.’ Voordat de diverse<br />
sprekers deze vraag beantwoorden<br />
wordt de zaal onderworpen aan een kennisquiz.<br />
Alle aanwezigen hebben in de informatiemap<br />
een blauw papier gekregen. De Rijke<br />
stelt vragen, en als je denkt dat <strong>het</strong> antwoord<br />
‘ja’ is dien je <strong>het</strong> papier omhoog te houden.<br />
De eerste vraag van <strong>het</strong> oefenrondje mag rekenen<br />
op luid gelach van de zaal: ‘De wachtvergoeding<br />
is nu 4,40 euro per uur, klopt<br />
dat?’ Niemand steekt een blauwe brief in de<br />
lucht. De Rijke: ‘Wat zijn jullie goed! Nee, natuurlijk<br />
klopt dat niet, die is 1,10 per uur.’ De<br />
quiz kent ook heel wat vragen over de kinderen<br />
van bekende <strong>Nederland</strong>ers, zoals: ‘Jessica<br />
Simpson kreeg een jongetje, klopt dat?’<br />
Een kraamverzorgende naast mij vindt <strong>het</strong><br />
een beetje vervelend. ‘Ze zeggen steeds<br />
dat we professionals zijn, stel ons dan niet<br />
van dit soort domme vragen.’ Daar zit wat<br />
in, maar de zaal lijkt er toch wel plezier in te<br />
hebben.<br />
Balans zoek<br />
De eerste spreker is Marian Stroetinga, vakbondsmedewerker<br />
van vakbond Nu’91. Deze<br />
vakbond ondertekende onlangs samen met<br />
CNV Publieke Zaak en BTN een akkoord met<br />
werkgeversorganisaties Actiz en BTN over<br />
een nieuwe cao voor de verzorging, verpleging,<br />
thuis- en kraamzorg. Dit akkoord is ter<br />
goedkeuring verstuurd aan de leden. Stroetinga<br />
vertelt <strong>het</strong> verhaal van een 50-jarige<br />
kraamverzorgende die haar beroep met<br />
veel passie en plezier uitoefent maar <strong>het</strong> gevoel<br />
heeft dat ze steeds meer moet inleveren.<br />
De balans tussen werk en privé is volledig<br />
zoek. Er wordt steeds meer flexibiliteit<br />
gevraagd en cao-afspraken worden niet nagekomen.<br />
Het werkgebied wordt steeds groter,<br />
eigen vervoer is verplicht en de reiskosten<br />
worden maar gedeeltelijk vergoed. Ze<br />
weet nooit wanneer ze moet werken en de<br />
Referendum<br />
Abvakabo FNV<br />
Abvakabo FNV wil alle medewerkers uit<br />
de VVT-sector de mogelijkheid geven te<br />
stemmen over de nieuwe cao VVT. Dit<br />
kan via: www.fnvvoorzorg.nl/stem.<br />
werkgever loopt geen risico als er geen werk<br />
is. Ze heeft <strong>het</strong> gevoel dat <strong>het</strong> beroep steeds<br />
meer begint te lijken op de kraamzusters uit<br />
de jaren ’50: oudere vrouwen zonder gezin<br />
die altijd oproepbaar waren en hun leven<br />
helemaal wijdden aan de verzorging van anderen.<br />
Ze heeft besloten dat <strong>het</strong> zo niet langer<br />
kan en met pijn in haar hart de kraamzorg<br />
verlaten. Stroetinga concludeert: ‘Het<br />
is heel belangrijk dat we goede arbeidsvoorwaarden<br />
creëren!’<br />
‘Weggepest’<br />
Stroetinga noemt de belangrijkste punten uit<br />
<strong>het</strong> akkoord, waaronder een algemene loonsverhoging<br />
van 1,20 procent per 2012 en een<br />
verhoging van <strong>het</strong> wachtgeld met 10 procent<br />
in 2012 en 20 procent in 2014. Als er vanuit de<br />
zaal een vraag wordt gesteld over min-uren is<br />
<strong>het</strong> antwoord van Stroetinga dat de werkgever<br />
hier niet verantwoordelijk voor is. Haar<br />
advies is om hier tijdens jaargesprekken met<br />
de werkgever goede afspraken over te maken<br />
om te zorgen dat de min-uren niet voor jouw<br />
rekening komen. Ook over de flexibele inzet<br />
is <strong>het</strong> volgens haar van belang om zelf afspraken<br />
te maken en hiervoor gebruik te maken<br />
van de ondernemingsraad (or). De voorzitter<br />
van de NBvK Tineke Bogaard staat op<br />
en krijgt een microfoon aangereikt. Ze maakt<br />
zich grote zorgen. Veel organisaties hebben<br />
geen or en ook geen jaargesprekken, en als je<br />
dit soort zaken aankaart bestaat de kans dat<br />
je wordt ‘weggepest’. Bogaard: ‘Flexibele inzet<br />
is prima, maar zorg wel dat <strong>het</strong> ingekaderd<br />
is. In de vorige cao stond dat je alleen voor minimaal<br />
drie uur kon worden opgeroepen, dat<br />
KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
11
2 juni: Nationale Dag Kraamzorg 2012 in de Reehorst in Ede<br />
staat er nu niet meer in. Dus je kunt voor 15<br />
minuten worden opgeroepen terwijl je een uur<br />
in je eigen tijd onderweg bent! De vakbonden<br />
zeggen dat je zelf moet overleggen met je<br />
werkgever, maar bij veel organisaties komt<br />
<strong>het</strong> gewoon niet op papier.’ Stroetinga: ‘Dit<br />
soort verhalen horen we vaak. Word lid van<br />
ons en bel een belangenbehartiger die met<br />
je mee kan naar een gesprek.’ Bogaard: ‘Als<br />
Workshop ‘Veilig slapen’<br />
je lid wordt van een vakbond dan verlies je<br />
óf je baan, óf de werksfeer is verpest.’ Stroetinga:<br />
‘Dan zit je bij een verkeerde werkgever.’<br />
De gemoederen lopen hoog op. Op dat<br />
moment staat Reinier Engelen op in de zaal,<br />
vakbondsmedewerker bij Abvakabo FNV.<br />
Deze vakbond vertegenwoordigt veruit <strong>het</strong><br />
grootste deel van de zorgsector en weigerde<br />
<strong>het</strong> akkoord te ondertekenen omdat <strong>het</strong><br />
De workshop over veilig slapen werd verzorgd door VeiligheidNL (voorheen Stichting Consument<br />
en Veiligheid). Ouders weten lang niet altijd wat veilig is en kraamverzorgenden zijn<br />
niet de enigen die advies geven, vertelt de workshopleidster. ‘Wij zijn er pas als ouders alles<br />
al in huis hebben’, merkt een kraamverzorgende op. ‘Er wordt ze in winkels van alles aangesmeerd.<br />
Het zou goed zijn als winkelmedewerkers deze training ook zouden volgen!’<br />
Het goed overbrengen van informatie aan ouders begint met <strong>het</strong> openen van een gesprek.<br />
Hoe doe je dat? Tijdens deze workshop is een simulatieactrice aanwezig die de pas bevallen<br />
moeder naspeelt. De situatie is als volgt: Je komt binnen en merkt dat moeder Rijssen nogal<br />
warrig en angstig is om haar baby, die volgens haar continu huilt. Ze vertelt je dat ze godzijdank<br />
een manier heeft gevonden om haar dochter rustig te krijgen en dat is als ze de baby op<br />
haar buik in de wieg legt. Doel van <strong>het</strong> adviesgesprek is bereiken dat de moeder haar baby<br />
op de rug gaat laten slapen omdat dit nu eenmaal veiliger is. Hoe pak je dat aan? Een van de<br />
aanwezige kraamverzorgenden doet een, zeer geslaagde, poging. Ze kijkt de vrouw aan,<br />
stelt haar gerust door te zeggen dat ze dit vaker tegenkomt, toont begrip, en omdat de moeder<br />
oververmoeid is besluit ze om niet te veel in te gaan op de buikligging maar vertelt ze de<br />
moeder dat ze nu eerst zelf moet rusten. Een andere kraamverzorgende stelt haar gerust<br />
door steeds te herhalen: ‘We gaan <strong>het</strong> samen doen.’ Het woord wiegendood meteen gebruiken<br />
werk averechts, evenals <strong>het</strong> belerende ‘je weet dat dat niet goed is hè’. Het is bijzonder<br />
om naar te kijken, net een echt gesprek. Al met al een leerzame workshop.<br />
12 KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
de grote problemen in de sector zou negeren.<br />
Engelen: ‘Wij hebben niet meegetekend.<br />
Het akkoord is onvoldoende. De salarisverhoging<br />
is minimaal, de balans werk/<br />
privé moet veel beter. De wachtgeldvergoeding<br />
met 30 procent verhogen is veel te weinig.<br />
De werkdruk is te hoog.’ Hij richt zich<br />
tot Stroetinga: ‘We hadden een gezamenlijke<br />
inzet met Nu’91 maar die hebben jullie<br />
losgelaten. Waarom kunnen we niet samen<br />
werken aan concrete afspraken?’ Stroetinga<br />
is <strong>het</strong> er niet mee eens en wil nog reageren,<br />
maar Siska de Rijke vindt <strong>het</strong> tijd om<br />
af te ronden. Ze concludeert dat de bonden<br />
verdeeld zijn over <strong>het</strong> akkoord. Een kraamverzorgende<br />
in de zaal roept nog: ‘Lees <strong>het</strong><br />
goed door en trek je eigen conclusies!’ De<br />
Rijke wijst tot slot nog op <strong>het</strong> referendum<br />
dat Abvakabo FNV heeft uitgeschreven (zie<br />
kader) en zegt: ‘Er zijn goede en slechte organisaties.<br />
De oplossing is een goede cao.<br />
We moeten ook zelf aan de bak voor betere<br />
arbeidsvoorwaarden. Laat je stem horen!’<br />
Lofzang<br />
De volgende spreker is Margreet Westerink.<br />
Zij werkt sinds jaar en dag als zzp’er<br />
en is er erg enthousiast over, maar waarschuwt<br />
dat <strong>het</strong> niet zomaar iets is en dat<br />
<strong>het</strong> je soms erg moeilijk wordt gemaakt om<br />
je zaken goed te regelen: facturen, incasso,<br />
contacten en contracten met de zorgverzekeraar,<br />
en vooral problemen met de uitbetaling<br />
zijn een zorgenkindje. Maar de vrij-
heid wil ze nooit meer kwijt, en <strong>het</strong> is zeker<br />
mogelijk om op deze manier een goed salaris<br />
te verdienen, aldus Westerink, die de<br />
microfoon overdraagt aan Esther van Dalen,<br />
directeur van De Kraamvogel. Zij zet uiteen<br />
waar De Kraamvogel als werkgever voor<br />
staat en gaat in op <strong>het</strong> verschil tussen werken<br />
als zzp’er en werken in vaste dienst. Eén<br />
van die verschillen is dat je als zzp’er geen<br />
geld krijgt als je door welke reden dan ook<br />
niet kunt werken. Een kraamverzorgende in<br />
de zaal merkt op dat dat ook geldt als je een<br />
0-urencontract hebt. Van Dalen beaamt dit.<br />
Ze eindigt haar verhaal met een lofzang op<br />
<strong>het</strong> vak van kraamverzorgende: ‘Je vervult zó<br />
veel verschillende rollen: je bent verzorgende,<br />
gastvrouw, coach, psycholoog, maartschappelijk<br />
werker, adviseur, coach, trainer<br />
en professionele vriendin. Je bent een expert<br />
en je product is vertrouwen. Als je binnenkomt<br />
in een gezin weten ze niks en op<br />
dag acht kunnen ze zichzelf redden en heb<br />
je jezelf overbodig gemaakt. Laten we er<br />
met z’n allen voor zorgen dat we dit beroep<br />
naar een hoger plan tillen en naar buiten toe<br />
uitdragen waar jullie voor staan!’ Siska de<br />
Rijke sluit lachend af: ‘Ja, en nu nog een hoger<br />
salaris, applaus!’ •<br />
In de middag konden er diverse workshops<br />
(zie kaders) worden gevolgd, waaronder<br />
‘werken als zzp’er in de kraamzorg’, ‘pijnbestrijding’,<br />
‘overgewicht en voeding’ en ‘communiceren<br />
met lastige ouders’.<br />
Workshop ‘Vroegtijdige inzet van de<br />
kraamverzorgende’<br />
Deze workshop werd gegeven door Leonieke Bos, die zwangerschapscursussen<br />
Samen Bevallen geeft. Aan <strong>het</strong> begin van de workshop wordt duidelijk dat ze eigenlijk<br />
niet zoveel weet over de vroegtijdige inzet. Ze vertelt dat de ‘kraamhulp’ vroeger langer<br />
aanwezig was en dat dit allemaal is verdwenen, en noemt vervolgens de doula die de<br />
bevallende vrouw tegenwoordig kan bijstaan en de positieve effecten hiervan. Het was<br />
interessant geweest iets meer te horen over <strong>het</strong> spanningsveld tussen de kraamverzorgende<br />
die vroegtijdig wordt ingezet, de doula en de doulakraamverzorgende. Wie doet<br />
nu eigenlijk wat? Wat zijn de verschillen, en waarom zijn die verschillen er eigenlijk? Dat<br />
Bos steeds spreekt over ‘kraamhulp’ stuit bij een aantal aanwezigen op verzet, en<br />
terecht, temeer daar ‘de kraamverzorgende als professional’ deze dag centraal staat.<br />
Samen met de aanwezigen stelde Bos een lijst samen met tips om de bevallende vrouw<br />
de ondersteunen:<br />
• Zorg dat je er gewoon bent. Soms kunnen ouders <strong>het</strong> prima zelf af en is <strong>het</strong> voldoende<br />
om op afstand op een krukje te zitten.<br />
• Zorg dat de partner er niet als een gestreste kip bij loopt.<br />
• Zorg voor rust en een sfeer van vertrouwen.<br />
• Bied warmte aan ter ontspanning: douche, bad, kruik, warme kamer, warme sokken.<br />
• Zorg voor zo min mogelijk prikkels. Veel vrouwen leven in hun hoofd en vinden<br />
<strong>het</strong> moeilijk de aandacht op hun lichaam te richten. Zet de televisie uit, uiteraard<br />
in overleg. Je kunt ook voorstellen dat ze even op <strong>het</strong> toilet gaat zitten met de<br />
deur dicht in <strong>het</strong> donker. Kans is groot dat de weeën dan veel sneller komen.<br />
• Bied wat te eten of te drinken aan.<br />
• De partner is ook aan <strong>het</strong> bevallen. Stel hem gerust en betrek hem bij de bevalling.<br />
• Wees alert op <strong>het</strong> bevalproces. Houd de verloskundige op de hoogte van veranderingen.<br />
• Zorg dat de vrouw zo veel mogelijk verticale houdingen aanneemt.<br />
• Vraag of ze gemasseerd wil worden. Het is dan wel goed als je een cursus hebt<br />
gevolgd.<br />
• Coach haar tijdens de weeën en help met ademhalen.<br />
KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
13
Illustratie: Dokter is Bezig | Foto: Roel Burgler | Tekst: Mirjam Bedaf<br />
➫<br />
In deze rubriek komt telkens een complicatie aan de orde die in<br />
<strong>het</strong> kraambed kan optreden. KraamSupport raadt je aan altijd<br />
de verloskundige of huisarts in te lichten en te overleggen over<br />
de gewenste behandeling.<br />
POSTTRAUMATISCHE<br />
STRESSSTOORNIS (PTSS)<br />
CCASUS<br />
De bevalling van Mascha ging niet zoals ze had verwacht. Het duurde te lang. En na urenlange weeën zonder pijnstilling,<br />
verschillende kunstgrepen en een dreigend zuurstoftekort bij haar kindje belandde ze alsnog op de operatietafel voor<br />
een spoedkeizersnede. Na drie dagen mochten moeder en zoon naar huis. Ze waren allebei gezond verklaard. Toch ging<br />
<strong>het</strong> niet goed met Mascha. Ze was de hele tijd gespannen, prikkelbaar en ’s nachts werd ze badend in <strong>het</strong> zweet wakker<br />
terwijl ze droomde dat haar kindje de bevalling niet had overleefd. Erover praten wilde ze niet. Het kindje leefde en was<br />
gezond, waarom zou ze zeuren? Ze hoorde zich dolgelukkig te voelen. Kraamverzorgende Amanda viel <strong>het</strong> al de eerste<br />
dag op dat de kersverse moeder weinig losliet over de bevalling. ‘Steeds als ik over de bevalling begon, kapte Mascha<br />
<strong>het</strong> gesprek af of begon ze over een ander onderwerp. Na een paar dagen uitte ik mijn zorgen aan de man van Mascha. Hij maakte zich ook<br />
zorgen en probeerde daar met Mascha over te praten. Uiteindelijk brak ze en kwamen de tranen. Dat was een heel belangrijk moment. De<br />
pijn van binnen was niet verdwenen, maar <strong>het</strong> verwerken was in elk geval begonnen.’<br />
PTSS: 1 stress en prikkelbaarheid,<br />
slecht in slaap kunnen valle<br />
14 KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
2 herbeleving 3 vermijdingsgedrag
Madeleine de Vilder<br />
Medewerker bij MamaKits in Haarlem<br />
Een ingrijpende of soms zelfs levensbedreigende<br />
gebeurtenis kan aanleiding zijn voor<br />
een posttraumatische stressstoornis (PTSS).<br />
Een PTSS is een angststoornis die zich vaak<br />
uit in <strong>het</strong> steeds maar weer herbeleven van<br />
de gebeurtenis. Vaak zijn de klachten zo heftig<br />
dat ze <strong>het</strong> dagelijks functioneren behoorlijk<br />
belemmeren. Vrouwen die in <strong>het</strong> verleden<br />
lichamelijk of seksueel misbruikt zijn, kunnen<br />
tijdens de bevalling hevige angsten hebben en<br />
<strong>het</strong> misbruik herbeleven. Hierbij spelen factoren<br />
als pijn en controleverlies een belangrijke<br />
rol. Bij vrouwen zonder trauma’s of psychische<br />
problemen in <strong>het</strong> verleden kan de bevalling<br />
zelf leiden tot een PTSS. Het kan bijvoorbeeld<br />
optreden na een spannende zwangerschap<br />
met medische complicaties of na een<br />
zware bevalling waarbij dingen ernstig misgaan.<br />
De kans op een PTSS na een bevalling<br />
is 1,5 tot 2 procent. Er zijn drie soorten klachten<br />
die horen bij een PTSS: herbelevingen,<br />
stress en prikkelbaarheid, en vermijdingsgedrag.<br />
Herbelevingen zijn levendige herinneringen<br />
aan een traumatische gebeurtenis. Het<br />
trauma wordt als <strong>het</strong> ware steeds opnieuw beleefd.<br />
Deze herbelevingen komen vaak onver-<br />
ECOMPLICEERD<br />
‘Praten over traumatische bevalling helpt’<br />
‘In de kraamperiode is natuurlijk nog niet te zeggen of er sprake is van een<br />
PTSS, maar vaak is al wel snel duidelijk of er iets verwerkt moet worden. Een<br />
moeder zal dan nog erg met de bevalling bezig zijn. Ze vraagt veel over de<br />
bevalling en heeft haar partner nodig om <strong>het</strong> verhaal compleet te maken. Ze<br />
mist delen van de bevalling. Opvallend is dat ze haar verhaal steeds maar<br />
weer wil vertellen. Ik adviseer altijd haar vooral te laten praten, ook al heeft ze<br />
<strong>het</strong>zelfde al tien keer verteld. Het is voor de moeder belangrijk over dit ingrijpende<br />
gebeuren te praten. Luister daarom steeds aandachtig en erken dat<br />
de bevalling zwaar en heftig is geweest. En laat haat merken dat <strong>het</strong> begrijpelijk<br />
is dat ze zich voelt zoals ze zich voelt. Het hebben van nachtmerries is ook<br />
een belangrijk signaal. Veel vrouwen hebben na de bevalling hevige dromen,<br />
maar na een trauma zijn deze dromen angstiger. De moeder droomt bijvoorbeeld<br />
dat <strong>het</strong> kindje doodgaat of dat er geen arts komt. Meestal weet de<br />
kraamverzorgende wel of de moeder een heftige bevalling heeft meegemaakt.<br />
Is dat inderdaad zo, maar de moeder praat niet over de bevalling,<br />
begin er dan af en toe zelf over. Bij een traumatische bevalling kan een<br />
kraamverzorgende een belangrijke rol spelen. Door de moeder zover te krijgen<br />
dat ze praat en door te signaleren of er misschien professionele hulp<br />
nodig is. Want dat is nodig als <strong>het</strong> dagelijks leven verstoord raakt. Vertel dat<br />
dan eerlijk aan de vrouw en haar partner. Benadruk dat praten echt helpt, ook<br />
om <strong>het</strong> plaatje compleet te maken.’<br />
wacht, overdag maar vaak ook ’s nachts, in<br />
de vorm van nachtmerries. Iets wat de vrouw<br />
meemaakt of op televisie ziet kan aanleiding<br />
zijn voor de herbelevingen. Bijvoorbeeld <strong>het</strong><br />
zien van een bevalling op tv, of een vraag uit<br />
de omgeving naar een tweede kindje.<br />
Bang<br />
De constante stress en verhoogde prikkelbaarheid<br />
die vrouwen met een PTSS voelen uit zich<br />
vaak in slecht slapen, toegenomen schrikreacties<br />
en overdreven waakzaamheid of alertheid.<br />
Het is bekend dat spanning en stress ook<br />
effect hebben op de pasgeborene. Het kindje<br />
voelt de onrust van moeder en huilt hierdoor<br />
bijvoorbeeld veel. Vrouwen met een geschiedenis<br />
van lichamelijk of seksueel misbruik zijn<br />
vaak voortdurend op hun hoede en houden de<br />
omgeving nauwlettend in de gaten. Het is voor<br />
hen vaak moeilijk om in slaap te vallen. Zeker<br />
als ze in hun eigen slaapkamer zijn misbruikt.<br />
Ook vrouwen met een traumatische bevalling<br />
hebben vaak moeite met inslapen. Ze zijn bang<br />
voor de nachtmerries waarin de bevalling weer<br />
terugkomt. Ook zullen vrouwen met een PTSS<br />
vaak situaties vermijden die hen herinneren<br />
aan <strong>het</strong> trauma. Bewust en onbewust. Vrouwen<br />
die seksueel of lichamelijk misbruikt zijn denken<br />
vaak liever niet aan de bevalling die komen<br />
gaat. Ze stoppen hun gedachten weg. Vaak treden<br />
de herbelevingen aan <strong>het</strong> misbruik dan<br />
juist heviger op. Vrouwen die een PTSS oplopen<br />
door een traumatische bevalling vermijden<br />
bijvoorbeeld kraambezoeken. Ze zijn bang om<br />
over bevallingen – en in <strong>het</strong> bijzonder over hun<br />
eigen bevalling – te praten en te worden herinnerd<br />
aan hun eigen traumatische bevalling.<br />
Onzekerheid<br />
Veel vrouwen zullen de bevalling enigszins als<br />
‘traumatisch’ ervaren. Hiermee proberen ze te<br />
zeggen dat de bevalling zwaar en pijnlijk was.<br />
Toch zullen de meeste van hen geen PTSS ontwikkelen.<br />
Waarom de ene vrouw wel en de andere<br />
vrouw niet een PTSS krijgt hangt van veel<br />
factoren af. Zeker een eerste bevalling verloopt<br />
grotendeels onbekend. Het betekent<br />
verlies van controle en tegelijkertijd is <strong>het</strong> onvermijdelijk.<br />
Hoe de vrouw in staat is deze onzekerheid<br />
te verdragen is waarschijnlijk van<br />
invloed. Als een vrouw tijdens de zwangerschap<br />
al heel angstig kijkt naar de bevalling<br />
KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
15
★DOE DE TEST<br />
vindt ze <strong>het</strong> vaak moeilijker om zich aan de bevalling<br />
over te geven. Verder blijkt uit onderzoek<br />
dat veel stressreacties na de bevalling samenhangen<br />
met complicaties, zoals een plotselinge<br />
en onverwachte keizersnede bij een<br />
dreigend zuurstoftekort van <strong>het</strong> kindje. Kwetsbare<br />
vrouwen lopen dan een verhoogde kans<br />
op een PTSS. Een goede relatie met de verloskundige<br />
of arts kan helpen om de gebeurtenis<br />
als minder traumatisch te ervaren.<br />
Behoeftes<br />
Vaak herinnert <strong>het</strong> kindje vrouwen met een<br />
PTSS aan <strong>het</strong> trauma dat ze hebben doorgemaakt.<br />
Veel vrouwen met een PTSS vinden<br />
<strong>het</strong> daarom moeilijk om voor hun pasgeboren<br />
kindje te zorgen. Ze hebben én een trauma te<br />
verwerken én ze moeten zorgen voor een kindje.<br />
Hierdoor hebben ze soms moeite om hun<br />
eigen behoeftes te scheiden van de behoeftes<br />
van hun kindje. Voor vrouwen zonder traumatische<br />
bevalling is dat ook al een moeilijke<br />
opgave. Een PTSS kan verder leiden tot angst<br />
1 De kans op een PTSS na de bevalling is:<br />
A 0 tot 0,5 procent.<br />
B 1,5 tot 2 procent.<br />
C 3 tot 4 procent.<br />
Test je kennis Elk<br />
2 Symptomen van een PTSS zijn:<br />
A Herbelevingen, hallucinaties en stress.<br />
B Herbelevingen, stress en vermijdingsgedrag.<br />
C Herbelevingen, hallucinaties en vermijdingsgedrag.<br />
3 Wanneer komen herbelevingen voor?<br />
A Overdag.<br />
B ’s Nachts.<br />
C Overdag en ’s nachts.<br />
4 Spanning en stress van de moeder hebben<br />
effect op de pasgeborene.<br />
A Dat is waar.<br />
B Dat is niet waar.<br />
16 KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
voor een volgende zwangerschap en bevalling.<br />
Het vermijden van seksuele gevoelens en seksueel<br />
contact kan hiermee gepaard gaan, wat<br />
weer problemen in de relatie kan veroorzaken.<br />
Ook komt <strong>het</strong> voor dat vrouwen na een gecompliceerde<br />
bevalling geen vertrouwen meer<br />
hebben in de zorg en vooral in zorgverleners.<br />
Hierdoor durven ze geen hulp te vragen. Iets<br />
wat soms heel hard nodig is.<br />
Behandeling<br />
In <strong>het</strong> algemeen geldt dat praten <strong>het</strong> beste<br />
helpt als je iets akeligs hebt meegemaakt. Veel<br />
praten met een vertrouwd iemand uit de naaste<br />
omgeving is daarom ook bij een PTSS <strong>het</strong> advies.<br />
Wat later na de bevalling kan <strong>het</strong> helpen<br />
om eens te praten met degene die de bevalling<br />
heeft geleid. Het kan helpen voor de verwerking<br />
om samen (nog een keer) na te gaan hoe de bevalling<br />
is verlopen en wat er eventueel is misgegaan.<br />
Bij onverwachte complicaties is er vaak<br />
veel boosheid naar de verloskundige of gynaecoloog<br />
toe. Het is voor de meeste vrouwen fijn<br />
5 Een PTSS kan leiden tot:<br />
A Angst voor een volgende zwangerschap.<br />
B Vermijden van seksueel contact.<br />
C Beide.<br />
6 Stressreacties na de bevalling hangen vaak<br />
samen met complicaties.<br />
A Dat is waar.<br />
B Dat is niet waar.<br />
7 Wat is <strong>het</strong> eerste advies bij een PTSS?<br />
A Medicijnen.<br />
B Psychologische hulp.<br />
C Praten met een naaste.<br />
8 Welke vorm van professionele hulp wordt<br />
aanbevolen?<br />
A Cognitieve gedragstherapie.<br />
B Eye Movement and Desensitization<br />
Reprocessing (EMDR).<br />
C Beide.<br />
als zij merken dat de betreffende zorgverlener<br />
<strong>het</strong> ook erg vindt dat er iets mis is gegaan. Lukt<br />
<strong>het</strong> niet om <strong>het</strong> trauma met hulp van naasten te<br />
verwerken, dan is <strong>het</strong> goed een stap verder te<br />
gaan en professionele hulp te zoeken. De best<br />
onderzochte en meest effectieve behandelingen<br />
bij een PTSS zijn: cognitieve gedragstherapie<br />
en Eye Movement and Desensitization Reprocessing<br />
(EMDR). De huisarts of verloskundige<br />
kan hierover advies geven. Als ondersteuning<br />
kunnen ook antidepressiva worden voorgeschreven,<br />
maar dat heeft niet de voorkeur. Bij<br />
de keuze voor een medicijn is <strong>het</strong> belangrijk rekening<br />
te houden met de borstvoeding. •<br />
MamaKits biedt ondersteuning bij<br />
emotionele en psychische klachten<br />
rond zwangerschap en bevalling.<br />
Voor advies en overleg is MamaKits<br />
bereikbaar via 023-5187604 of<br />
mamakits@prezens.nl.<br />
goed antwoord levert één punt op. Tel al<br />
je punten bij elkaar op en bekijk de uitslag!<br />
5 C<br />
6 A<br />
7 C<br />
8 C<br />
Uitslag<br />
0-3 goed<br />
Je weet nog niet<br />
voldoende.<br />
3-6 goed<br />
De belangrijkste<br />
dingen weet je.<br />
1 B<br />
2 B<br />
3 C<br />
4 A<br />
Antwoorden<br />
6-8 goed<br />
Je hebt <strong>het</strong> helemaal<br />
begrepen!
IAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALCOLLEGIAALC<br />
Eenvoudige klassieke vissoep<br />
Ingrediënten: Voor<br />
8 personen: 2 kg vis<br />
uit de Middellandse<br />
Zee • 4 preien (<strong>het</strong><br />
witte stuk) • 4 grote<br />
uien • 4 teentjes<br />
knoflook • 8 mooie,<br />
rijpe tomaten •<br />
1 bouquet garni<br />
(peterselie, tijm,<br />
venkel, bascilicum) •<br />
2 snufjes saffraan •<br />
2 kleine rode pepers<br />
Win!<br />
KraamSupport mag vijf exemplaren<br />
weggeven van <strong>het</strong> boek De Doula. Emotionele<br />
steun bij je bevalling. Een handzaam boek<br />
waarin <strong>het</strong> fenomeen doula van alle kanten<br />
wordt belicht. Stuur je naam en adres naar:<br />
kraamsupport@y-publicaties.nl onder<br />
vermelding van ‘actie<br />
Doula’ en wie weet is<br />
<strong>het</strong> boek t.w.v. €<br />
14,90<br />
voor jou!<br />
De Doula is een uitgave<br />
van Uitgeverij<br />
SWP en kost<br />
€ 14,90.<br />
Bereiding: Neem kleine visjes en vraag de visboer de schubben te verwijderen en<br />
de vissen leeg te halen. Snijd de prei in dunne ringen en snipper de ui. Verhit 3 eetlepels<br />
olijfolie in een grote pan en fruit de prei en ui aan. Laat <strong>het</strong> geheel op laag<br />
vuur 20 minuten garen; voeg 5 minuten voor <strong>het</strong> einde de grof gehakte knoflookteentjes<br />
en <strong>het</strong> bouquet garni toe. Snijd ondertussen de vis in stukken en doe alles<br />
(kop, lijf en staart) in de pan. Braad de vis zachtjes aan en verbrokkel de stukken<br />
wanneer ze gaar zijn; reken op 30 minuten. Voeg de in stukjes gesneden tomaten<br />
toe, schenk er 80 cl water bij, breng op smaak met zout en peper en strooi de twee<br />
fijngehakte rode pepers erbij. Breng <strong>het</strong> geheel aan de kook en laat <strong>het</strong> vervolgens<br />
20 minuten zachtjes doorkoken. Voeg de saffraan toe. Haal de soep door een<br />
pureezeef en filter hem in een puntzeef om een heel fijne soep te krijgen.<br />
Bron: Basic Vis. Uitgeverij Terra Lannoo. ISBN 978 9089 895 226. Prijs: Prijs: € 17,99.<br />
Je bent niet je brein<br />
Volgens neuroloog Dick Swaab zijn wij ons brein maar<br />
volgens de auteurs van dit boek is dat allesbehalve<br />
waar. Ze leggen uit hoe ons brein werkt en waarom we<br />
soms <strong>het</strong> gevoel hebben dat we de controle kwijt zijn<br />
over onze gedachten en gevoelens. Dit onaangename<br />
gevoel, dat kan leiden tot paniek, dwangmatig handelen<br />
of depressieve gedachten, klopt echter niet. Met<br />
behulp van een 4-stappenmethode kunnen we ons<br />
volgens hen bevrijden van ongezonde gedachten en<br />
gedrag en slechte gewoontes blijvend veranderen.<br />
Je bent niet je brein is een uitgave van Kosmos<br />
Uitgevers en kost € 24, 95.<br />
5 tot en met 7 oktober<br />
Negenmaandenbeurs 2012<br />
In <strong>het</strong> najaar vindt een extra beurseditie plaats van de<br />
Negenmaandenbeurs: <strong>Nederland</strong>s grootste evenement op<br />
<strong>het</strong> gebied van zwangerschap en baby’s. De Huishoudbeurs<br />
vindt in <strong>het</strong> najaar niet tegelijkertijd met de Negenmaandenbeurs<br />
plaats.<br />
Organisatie: Amsterdam RAI<br />
Locatie: Beurs- en congrescentrum RAI in Amsterdam<br />
Kosten: € 18,- per dag<br />
Meer informatie en aanmelden: www.negenmaandenbeurs.nl<br />
AGENDA TIP
Babytaal<br />
‘Onderschat niet wat<br />
een baby allemaal kan’<br />
Baby’s maken ouders al veel meer duidelijk dan vaak wordt gedacht. Als kraamverzorgende kun je ouders helpen de<br />
taal van hun baby te verstaan. ‘Baby’s kunnen veel meer dan wij dachten. Een baby “praat” met zijn hele lichaam.’<br />
Tekst: Joke Heikens | Foto’s: iStockphoto<br />
‘Contact met de ouders begint in de buik van<br />
de moeder’, zegt Nynke van der Werf (50),<br />
pedagogisch medewerker op de kinderafdeling<br />
van <strong>het</strong> Antoniusziekenhuis in Sneek. Van<br />
der Werf werkt sinds 28 jaar met te vroeg<br />
geboren baby’s en baby’s die met de keizersnede<br />
worden geboren. ‘De baby beweegt en<br />
ouders ontvangen die signalen door hun hand<br />
op de buik te leggen. Baby’s antwoorden door<br />
naar die hand toe te bewegen.’ Van der Werf<br />
benadrukt <strong>het</strong> belang van <strong>het</strong> contact tussen<br />
ouders en baby de eerste momenten na de<br />
bevalling. ‘Als zorgverleners moeten we daar<br />
niet te veel tussen schuiven, maar <strong>het</strong> iets tussen<br />
ouders en kind laten zijn. Baby’s zoeken<br />
direct al contact: ze kijken naar hun mama en<br />
papa en strekken hun handje, die de ouder<br />
dan als vanzelf vastpakt. Toen ik kinderen<br />
kreeg was <strong>het</strong> van huppakee van de buik af,<br />
wegen, wassen en kleren aan. Nu zou ik dat<br />
helemaal niet meer zo gedaan hebben. Het is<br />
niet zo dat alle kinderen uit die generatie<br />
grote problemen hebben, maar we krijgen<br />
steeds meer inzicht in wat een baby nodig<br />
heeft. Je kunt veel leren door naar de<br />
lichaamstaal van ouders en baby kijken.’<br />
18 KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
Huid-op-huid<br />
Ouders beschikken over ingeboren kennis,<br />
weet Van der Werf, die zich in <strong>het</strong> ziekenhuis<br />
bezighoudt met Video Interactie<br />
Begeleiding, waarin de<br />
omgang en interactie tussen<br />
ouders en baby gefilmd<br />
wordt. ‘Baby’s kunnen veel<br />
meer dan wij dachten. De<br />
baby geeft met zijn hele<br />
lichaam signalen, hij<br />
“praat”. Ouders verstaan<br />
dat van nature, met hun<br />
gevoel. Als zorgverleners<br />
kunnen we daarop afstemmen.<br />
Zo nemen vaders een aangeklede<br />
of in een doek gewikkelde<br />
baby als een soort cadeautje<br />
aan. Als een baby daarentegen bloot<br />
bij de vader wordt gelegd, zie je dat hij<br />
daar als vanzelf zijn armen omheen doet<br />
en <strong>het</strong> kind koestert. Hier in <strong>het</strong> ziekenhuis<br />
hadden ze eerst zoiets van: “Je vraagt de<br />
vader toch niet om zijn shirt uit te doen?”<br />
Maar als je uitlegt hoe lekker zijn kindje<br />
dat vindt, dat <strong>het</strong> aanraking en knuffelen
KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
19
Babytaal<br />
nodig heeft en geniet van huid-op-huidcontact,<br />
dan is die trui zo uit. Na een bevalling is<br />
de vader heerlijk warm door alle (in)spanning.<br />
Laat vader en baby ook lekker knuffelen. Een<br />
doek om de baby heen om hem warm te houden<br />
verstoort <strong>het</strong> contact. Als kraamverzorgende<br />
kun je rustig kijken hoe <strong>het</strong> met de<br />
baby gaat, en als de baby <strong>het</strong> koud krijgt kun<br />
je altijd nog een kruikje bij hem leggen.’<br />
Begroeting<br />
Uit onderzoek blijkt dat pasgeboren baby’s<br />
al langer naar <strong>het</strong> gezicht van de ouders kijken<br />
dan naar <strong>het</strong> gezicht van vreemden.<br />
Van der Werf: ‘Ik vind <strong>het</strong> heel bijzonder<br />
om te zien hoe de baby zijn<br />
hoofdje altijd naar de ouder<br />
20 KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
draait. In <strong>het</strong> eerste uur na de geboorte zijn<br />
baby’s heel alert en maken dan veel oogcontact<br />
met de ouders. De baby verdeelt zijn<br />
aandacht tussen papa en mama, kijkt om de<br />
beurt naar hen. Ook als papa contact zoekt<br />
door bijvoorbeeld een geluidje te maken,<br />
kijkt de baby gericht terug. Kijk rustig naar<br />
wat er gebeurt tussen ouder en kind en kom<br />
niet meteen met tips. De baby helpt de<br />
ouders wel bij <strong>het</strong> contact maken. Dat is<br />
prachtig om te zien. Ieder contactmoment<br />
heeft een begroeting met hoge tonen en<br />
opgetrokken wenkbrauwen; een uitwisseling<br />
van geluidjes en gezichtsuitdrukkingen<br />
zoals fronsen, de tong uitsteken, ogen<br />
opensperren; en een afsluiting als de toon<br />
lager wordt en de oogjes dichtgaan. Door<br />
een geruststellende gezichtsuitdrukking,<br />
toon en lichaamshouding kunnen ouders<br />
een verdrietige of onrustige baby helpen om<br />
zich te ontspannen. Eerder waren wij veel<br />
sturender, zo van: “Praat maar even of doe<br />
maar dit of dat.” Nu letten we veel meer op<br />
wat de baby en de ouders zelf doen. Ik denk<br />
dat <strong>het</strong> voor kraamverzorgenden ook heel<br />
mooi kan zijn om te kijken hoe de baby zijn<br />
ouders bij de hand neemt, soms letterlijk.<br />
Door dat te volgen help je de baby om<br />
dingen in zijn eigen tempo te doen.
Soms kost <strong>het</strong> een baby tijd en kracht om<br />
zijn hoofdje te draaien, maar hij doet <strong>het</strong><br />
wel. Er spelen bij sommige ouders vragen<br />
als: doe ik <strong>het</strong> wel goed en heb ik wel een<br />
band met mijn kind. Jij kunt ze vertellen wat<br />
de baby doet en wat de ouders doen in reactie<br />
daarop, en dat dit maakt dat ze een band<br />
hebben.’<br />
Melodie<br />
Sommige ouders praten weinig uit zichzelf,<br />
maar ook daar heeft een baby een oplossing<br />
voor. ‘De baby maakt zelf geluidjes en<br />
ik heb nog geen ouder meegemaakt die<br />
daar niet op antwoordt. Als een ouder even<br />
wordt afgeleid zal de baby er alles aan doen<br />
om dat contact weer te herstellen. Onderschat<br />
niet wat een baby allemaal kan. Doordat<br />
de baby zijn wenkbrauwen optrekt, tong<br />
uitsteekt of mondje opent, nodigt hij<br />
ouders uit tot contact maken. Ouders passen<br />
automatisch de toonhoogte waarop ze<br />
praten aan, waardoor hun stem veel melodie<br />
heeft. De baby reageert hierop en gaat<br />
ook mond- en tongbewegingen en geluidjes<br />
maken. Een baby doet vaak zijn buikje<br />
omhoog, zeker in bad. Daar wil hij graag<br />
aangeraakt worden, want daar spelen veel<br />
gevoelens zich af. Aanraking op de buik<br />
voelt prettig voor de baby en <strong>het</strong> stelt hem<br />
gerust. Baby’s genieten van de aanraking<br />
met de handen of mond van de ouders.<br />
Ouders kunnen de taal van hun kindje<br />
onbewust al heel goed verstaan. Het is de<br />
taak van de kraamverzorgende om ouders<br />
hierin te ondersteunen, net als de baby. Zo<br />
help je de band tussen ouders en kind te<br />
versterken.’ •<br />
Nynke van der Werf beveelt <strong>het</strong> boek<br />
‘Baby’s in beeld’ van Marij Eliens aan voor<br />
iedereen die meer wil weten over babytaal.<br />
Kraamzorgorganisaties kunnen Van der<br />
Werf uitnodigen voor een presentatie met<br />
beeldmateriaal.<br />
KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
21
Een roze, roodachtige of bruine verkleuring van moedermelk kan wijzen op bloed in de melk. Wat zijn de oorzaken<br />
en wat kun je ouders adviseren?<br />
Bloed kan door diverse oorzaken in moedermelk<br />
terechtkomen. ‘Afhankelijk van<br />
de hoeveelheid bloed, zal de melk duidelijk<br />
rood kleuren’, zegt Roosje van<br />
Gorp, leidster bij Borstvoedingorganisatie<br />
La Leche League. ‘Ik heb meerdere<br />
moeders aan de telefoon gehad die vertelden<br />
dat hun kind “veel bloed” uitspuugde<br />
na <strong>het</strong> voeden. Ouders omschrijven<br />
<strong>het</strong> ook vaak als “mijn kind<br />
22 KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
dronk bloed”. Het bloed in de melk is<br />
niet schadelijk voor <strong>het</strong> kind: de samenstelling<br />
is vergelijkbaar met die van de<br />
moedermelk. Omdat <strong>het</strong> bloed meestal<br />
wordt opgemerkt als de baby voeding teruggeeft,<br />
wordt vaak gedacht dat <strong>het</strong><br />
kind misselijk wordt van <strong>het</strong> bloed. Dat<br />
komt, vermoed ik, doordat <strong>het</strong> veel indruk<br />
maakt waardoor de ouders vergeten<br />
dat <strong>het</strong> kind wel vaker melk terug-<br />
geeft, ook als er geen sprake is van<br />
bloed in de moedermelk.’<br />
Twijfel<br />
In geval van twijfel kan met een eenvoudige<br />
test aangetoond worden of <strong>het</strong><br />
gaat om bloed afkomstig van de moeder<br />
of om bloed van de jonge baby. ‘Als<br />
er een vermoeden is dat <strong>het</strong> bloed afkomstig<br />
is van <strong>het</strong> kind, moet er direct
Foto: iStockphoto<br />
Deze rubriek gaat over borstvoeding. Heb jij een<br />
vraag over borstvoeding? Stuur dan een e-mail<br />
❯ naar: kraamsupport@y-publicaties.nl.<br />
ORSTVOEDING<br />
Oorzaken<br />
Bloed in de moedermelk kan verschillende<br />
oorzaken hebben:<br />
• Tepelkloven<br />
• Kleine poliepen in de melkgangen<br />
die gaan bloeden bij <strong>het</strong><br />
op gang komen van de melkproductie<br />
• Letsel of oud trauma<br />
• Verkeerd gebruik van een kolf<br />
• Papiloom – goedaardig gezwel<br />
in <strong>het</strong> borstweefsel dat druk<br />
uitoefent op de melkgangen<br />
• Borstkanker<br />
overlegd worden met een arts. Als dan<br />
blijkt dat <strong>het</strong> om bloed van <strong>het</strong> kind<br />
gaat en de huisarts een ziekenhuisopname<br />
noodzakelijk vindt, kan de moeder<br />
in vrijwel alle gevallen borstvoeding<br />
blijven geven. Mocht dit niet mogelijk<br />
zijn, omdat <strong>het</strong> kind niet in staat<br />
is om te drinken, dan kan zij overwegen<br />
door afkolven de melkproductie<br />
toch op peil te houden en de borstvoeding<br />
te hervatten wanneer <strong>het</strong> weer<br />
mogelijk is.<br />
Tepelkloven<br />
De meest voorkomende oorzaak van<br />
bloed in moedermelk is een kloofje in<br />
de tepel. Tepelkloven kunnen gaan<br />
bloeden tijdens <strong>het</strong> voeden of <strong>het</strong> kolven.<br />
Dit kan ook gebeuren tijdens <strong>het</strong><br />
kolven of juist alleen tijdens <strong>het</strong> kolven.<br />
Van Gorp: ‘Bij goede begeleiding bij de<br />
borstvoeding zullen de tepelkloven snel<br />
genezen. Het is van belang te kijken<br />
naar de oorzaak van de kloven. Een enkele<br />
keer raakt een kloof ontstoken en<br />
is behandeling door een arts nodig. De<br />
aanwezigheid van bloed is geen reden<br />
om te stoppen met de borstvoeding.<br />
Pijn kan voor de moeder wel een reden<br />
zijn om te willen stoppen.’<br />
Onschuldig<br />
Er zijn ook minder voorkomende oorzaken<br />
van bloed in de moedermelk. Soms<br />
kan er bruinachtige melk uit de borsten<br />
komen, waarbij de oorzaak ligt in<br />
kleine bloedingen die <strong>het</strong> gevolg zijn<br />
van <strong>het</strong> oprekken van <strong>het</strong> weefsel tijdens<br />
de groei in de zwangerschap. Dit<br />
wordt ook wel omschreven als <strong>het</strong> ‘rusty<br />
pipe syndrom’. Van Gorp: ‘Dit is een<br />
onschuldig verschijnsel dat na een<br />
paar voedingen meestal overgaat. Ook<br />
kleine poliepjes in de melkgangen kunnen<br />
gaan bloeden, maar ook dit is onschuldig<br />
en zal na enkele dagen vanzelf<br />
verdwijnen.’<br />
Zwarte melk<br />
In zeldzame gevallen ligt de oorzaak<br />
van bloed in de moedermelk ergens anders,<br />
weet Van Gorp: ‘Dat kan letsel zijn<br />
– door bijvoorbeeld door stoten, of beknelling<br />
door een autogordel – waardoor<br />
een inwendige bloeduitstorting is<br />
ontstaan. Dit bloed wordt meestal opgenomen<br />
door <strong>het</strong> weefsel, maar kan<br />
ook worden afgevoerd via de melkgangen.<br />
Er kan ook sprake zijn van “zwarte<br />
moedermelk” uit de borst ten gevolge<br />
van een oud trauma. In de meeste gevallen<br />
een auto-ongeluk dat de moeder<br />
had gehad, vaak jaren voordat zij zwanger<br />
werd.’<br />
Vacuüm<br />
Ook verkeerd gebruik van een kolfapparaat<br />
kan leiden tot inwendig letsel. ‘Dit<br />
komt vooral voor bij gebruik van kolfapparaten<br />
waarbij de moeder zelf <strong>het</strong> va-<br />
cuüm moet regelen. Een te hoog of<br />
langdurig vacuüm kan inwendig letsel<br />
tot gevolg hebben.’ In de meeste gevallen<br />
zal bloed in de moedermelk na enkele<br />
dagen vanzelf verdwijnen. Als dat<br />
niet zo is en de klacht blijft bestaan,<br />
moet er contact worden opgenomen<br />
met de huisarts.<br />
Verder onderzoek<br />
Mogelijke andere oorzaken kunnen<br />
borstkanker of de aanwezigheid van papilomen<br />
zijn. Een papiloom is een goedaardig<br />
gezwelletje van epitheelcellen.<br />
‘Borstkanker komt heel zelden voor bij<br />
lacterende vrouwen en is dan ook niet<br />
de meest waarschijnlijke oorzaak van<br />
bloedverlies. Maar in geval van twijfel,<br />
als er ook sprake is van andere symptomen,<br />
is <strong>het</strong> raadzaam om de huisarts in<br />
te schakelen voor advies.’<br />
Diagnose<br />
Als de klachten aanhouden en <strong>het</strong> niet<br />
duidelijk is waardoor deze worden veroorzaakt,<br />
kan verder onderzoek noodzakelijk<br />
zijn. Een mammografie (röntgenfoto)<br />
is niet bezwaarlijk voor <strong>het</strong><br />
voortzetten van de borstvoeding. Wel<br />
kan een lacterende borst door de dichtheid<br />
van <strong>het</strong> weefsel een onduidelijk<br />
beeld geven. Hierdoor kan <strong>het</strong> moeilijk<br />
zijn een diagnose te stellen. Een echografie<br />
of een MRI-scan is daardoor een<br />
meer geschikte methode. Ook deze onderzoeken<br />
kunnen zonder schadelijke<br />
gevolgen voor de borstvoeding gedaan<br />
worden. Een echografie kan meestal<br />
goed aantonen of <strong>het</strong> gaat om een cyste<br />
– een holte gevuld met melk – of om een<br />
gezwel. Het onderzoek verloopt makkelijker<br />
bij een lege dan bij een volle<br />
borst. Het is dus aan te raden de moeder<br />
voor <strong>het</strong> maken van de echo te laten<br />
voeden. •<br />
KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
23
Tekst: Maartje van der Zedde | Foto: iStockphoto<br />
EEUWENOUD FENOMEEN<br />
Ondanks de grote voordelen van borstvoeding<br />
is <strong>het</strong> lang niet altijd en overal<br />
populair geweest om <strong>het</strong> eigen kind te<br />
voeden, schrijft Lisa van Gaalen in haar<br />
scriptie. ‘Door de eeuwen heen was <strong>het</strong><br />
vaak een min – ook wel een stilster, zoogster,<br />
zoogvrouw, minnemoeder of minne<br />
genoemd – die <strong>het</strong> kind van een ander<br />
borstvoeding gaf, meestal tegen vergoe-<br />
24 KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
ding. Vaak lieten vrouwen uit de adel en<br />
de bourgeoisie <strong>het</strong> voeden over aan betaalde<br />
hulpen.’<br />
Karakter<br />
‘De min werd met zeer veel zorg uitgezocht’,<br />
schrijft Lisa, die voor haar scriptie<br />
in de geschiedenis van dit fenomeen<br />
dook. ‘Uiteraard moest zij kort van tevoren<br />
Onlangs opende <strong>het</strong> VUmc de deuren van de <strong>Nederland</strong>se<br />
Moedermelkbank. Hier kunnen vrouwen hun melk doneren<br />
aan kinderen van moeders met onvoldoende of ongeschikte<br />
melk. Het delen van moedermelk is echter niet iets nieuws.<br />
Kraamverzorgende Lisa van Gaalen dook in de geschiedenis<br />
van dit eeuwenoude fenomeen.<br />
zelf een kind hebben gebaard, dat meestal<br />
werd uitbesteed om de opdrachtgevers te<br />
verzekeren van <strong>het</strong> exclusieve recht op de<br />
melk van de min. Verder werden de smaak<br />
en <strong>het</strong> volume van <strong>het</strong> zog beoordeeld. De<br />
min moest ook een goed karakter hebben<br />
omdat men geloofde dat haar karakter invloed<br />
zou hebben op <strong>het</strong> karakter van de<br />
zuigeling.’
Psychologische schade<br />
De min was vaak een slavin of een arme boerin<br />
die in haar levensbehoeften kon voorzien<br />
door melk te geven aan niet-verwante nakomelingen,<br />
meestal ten koste van haar eigen<br />
kinderen. Sommige minnen waren meisjes<br />
van <strong>het</strong> platteland die een bruidsschat bijeen<br />
hoopten te sparen en dan zelf te trouwen en<br />
kinderen te krijgen. Lisa: ‘Velen raakten ongetwijfeld<br />
zeer gehecht aan hun pupillen, maar<br />
slechts weinigen mochten met hen contact<br />
houden, wat vermoedelijk wel wat psychologische<br />
schade zal hebben opgeleverd.’<br />
Miserabel<br />
Het leven van een min ging vaak niet over<br />
rozen. ‘Vooral de minnen die slaven waren<br />
hadden miserabele vooruitzichten’, schrijft<br />
Lisa. ‘Ouders werd aangeraden een min te<br />
zoeken die onlangs een baby had gekregen,<br />
vanwege de betere melk, en er werd geen rekening<br />
gehouden met <strong>het</strong> kind van de slavin<br />
zelf. De pap van water en meel die <strong>het</strong> kind<br />
van de slavin kreeg was meestal dodelijk<br />
voor een pasgeborene. Het werd een voedster<br />
daarentegen zwaar aangerekend als zij<br />
de dood van een minnekind op haar geweten<br />
had. De straf die hierop volgde was amputatie<br />
van de borsten.’<br />
Lisa van Gaalen<br />
Scriptieschrijfster<br />
Lisa van Gaalen (40) volgde de<br />
opleiding tot kraamverzorgende<br />
aan <strong>het</strong> ROC van Amsterdam en<br />
werkt nu bij Kraambureau De Kleine<br />
Amsterdammer. Ze kwam op<br />
<strong>het</strong> idee voor haar scriptie toen ze<br />
een kraamvrouw meemaakte met<br />
een flinke overproductie en<br />
bedacht dat weggooien zonde is.<br />
‘Ik heb genoten van <strong>het</strong> maken van<br />
dit verslag. Ik vond <strong>het</strong> leuk om<br />
alle informatie op te zoeken en te<br />
verwerken en van alles te leren<br />
over de geschiedenis van <strong>het</strong><br />
delen van moedermelk, hoe men<br />
daar door de eeuwen heen over<br />
dacht en wat de voor- en nadelen<br />
ervan waren. Ik ben zelf een enorme<br />
voorstander van borstvoeding<br />
omdat dit naar mijn mening <strong>het</strong><br />
beste is wat je je baby kunt geven,<br />
<strong>het</strong> meest natuurlijke en niet is na<br />
te maken. Ik ben blij dat ook premature<br />
baby’s nu veel meer overlevingskans<br />
hebben doordat ze<br />
moedermelk krijgen van andere<br />
moeders wanneer hun eigen moeder<br />
die om allerlei redenen niet<br />
kan geven. Ook <strong>het</strong> moedermelknetwerk<br />
vind ik een geweldig<br />
idee, zodat ook baby’s van moeders<br />
die ziek zijn borstvoeding<br />
Melkzuster<br />
Wie geld en macht bezat kon een min inhuren,<br />
een beroep dat als ‘<strong>het</strong> tweede oudste<br />
ter wereld’ werd omschreven. Lisa: ‘Onder<br />
de farao’s van Egypte werden minnen erg<br />
gewaardeerd. Een kind van een koninklijke<br />
min mocht zichzelf “melkzuster” van de<br />
koning noemen en minnen stonden ook op<br />
de gastlijsten van koninklijke bruiloftspartijen.<br />
De oude Grieken beschikten over doulos:<br />
speciale slavinnen om hun kinderen te<br />
zogen. De Griekse beschaving liet tal van<br />
zaken na die verwijzen naar zuigelingenvoeding:<br />
muurschilderingen, beeldjes van<br />
moedergodinnen, geschriften van filosofen<br />
en dramaturgen. In de Griekse mythes werd<br />
aan borstvoeding al een bijzondere betekenis<br />
gegeven.’<br />
Ware moeder<br />
Er ontstonden ook controverses rondom<br />
de min. Aan <strong>het</strong> eind van de 18e eeuw<br />
raakten de minnen of voedsters in diskrediet<br />
door de hoge sterfte onder zuigelingen.<br />
Om de kindersterfte terug te dringen<br />
propageerde de overheid dat <strong>het</strong> gezonder<br />
en hygiënischer was baby’s de eigen<br />
moederborst te geven. Lisa: ‘In <strong>Nederland</strong><br />
ontstond een ideaal van eenvoudig huise-<br />
IJN SCRIPTIE<br />
BEOORDELING SCRIPTIE:<br />
GOED<br />
kunnen krijgen. Het is liefdadigheidswerk<br />
en <strong>het</strong> is best veel<br />
gedoe. Je moet aan veel eisen voldoen,<br />
een goede vriezer hebben<br />
en als je niet in de Randstad woont<br />
moet je de melk ook nog zelf<br />
komen brengen. Ik heb veel respect<br />
voor de vrouwen die deze klus<br />
op zich nemen. Als ik een kraamvrouw<br />
tegenkom met een overschot<br />
aan borstvoeding of bij wie<br />
de borstvoeding op één of andere<br />
manier niet lukt, dan zal ik haar<br />
over <strong>het</strong> bestaan van de moedermelkbank<br />
informeren.’<br />
lijk geluk met <strong>het</strong> beeld van een ware moeder<br />
die haar kind zoogde. Propaganda voor<br />
borstvoeding was er ook tijdens de Franse<br />
Revolutie. Veel Fransen geloofden dat<br />
er een algemene sociale hervorming zou<br />
komen als moeders hun eigen baby’s zouden<br />
zogen. De kunst- of borstvoedingcontroverse<br />
houdt onze maatschappij al meer<br />
dan honderd jaar in zijn greep. Maar ooit<br />
lag de controverse dus ergens anders:<br />
voed je als moeder zelf of laat je <strong>het</strong> door<br />
een ander doen?’<br />
Gedroogde moedermelk<br />
In <strong>het</strong> najaar van 1947 werd in <strong>Nederland</strong><br />
een Moedermelk Centrale opgericht, de<br />
eerste centrale voor lyofiel gedroogde<br />
moedermelk in de wereld. ‘De melk werd<br />
alleen op doktersvoorschrift verstrekt,<br />
meestal aan te vroeg geboren baby’s of<br />
jonge kinderen met darmstoornissen. In<br />
1973 werd de Moedermelk Centrale opgeheven<br />
door de opmars van biochemische<br />
vervangingsmiddelen. Later werden veel<br />
banken in de wereld opgeheven doordat<br />
de risico’s op hiv-besmetting te groot werden.’<br />
Met de oprichting van de <strong>Nederland</strong>se<br />
Moedermelkbank wint <strong>het</strong> delen van<br />
moedermelk langzaam weer terrein. •<br />
KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
25
Neem nu een abonnement op<br />
En je ontvangt gratis dit boek:<br />
JIJ komt aan <strong>het</strong> woord<br />
in IK.<br />
In dit boek vind je de leukste en<br />
meest inspirerende interviews met<br />
kraamverzorgenden uit de<br />
populaire KraamSupport-rubriek<br />
IK. Je krijgt <strong>het</strong> gratis bij een<br />
jaarabonnement (voor slechts<br />
€ 50,95). Je kunt IK ook los<br />
bestellen (á € 12,50).<br />
Ga naar:<br />
www.kraamsupportonline.nl<br />
bel 0172 – 476 085 of mail<br />
info@spabonneeservice.nl<br />
De leukste ervaringen van collega’s, de handigste tips, en de leerzaamste praktijkverhalen.<br />
Dát lees je elke maand in KraamSupport. Voor de nodige support in je dagelijkse werk.<br />
KraamSupport is <strong>het</strong> enige onafhankelijke vaktijdschrift op jouw vakgebied.<br />
Je mag hem dus eigenlijk niet missen.
Nieuws<br />
Ga naar www.kraamsupportonline.<br />
nl en blijf op de hoogte van actuele<br />
ontwikkelingen in de kraamzorg<br />
Vraag en antwoord<br />
Vind antwoorden op de<br />
meest gestelde vragen van<br />
kraamverzorgenden<br />
Weblog<br />
Lees de ervaringen van onze<br />
bloggende kraamverzorgenden<br />
Discussie<br />
Discussieer met je vakgenoten over<br />
allerlei onderwerpen<br />
Meld je aan voor<br />
de gratis e-nieuwsbrief<br />
en ontvang <strong>het</strong> laatste nieuws<br />
voor kraamverzorgenden<br />
in je mailbox<br />
Uitgeverij<br />
Y-Publicaties<br />
www.kraamsupportonline.nl
➫<br />
Wil je reageren op de vraag van volgende maand of heb je zelf een<br />
vraag waarover je de mening van je collega’s wilt weten? Schrijf of<br />
mail naar Redactie KraamSupport, postbus 10208, 1001 EE<br />
Amsterdam, kraamsupport@y-publicaties.nl.<br />
JOUW MENING<br />
Hoe ga jij om met huisdieren<br />
in <strong>het</strong> kraamgezin?<br />
In <strong>het</strong> kraamgezin heb je niet alleen te maken met de ouders en de andere kinderen. Ook huisdieren<br />
verdienen soms bijzondere aandacht. Hoe ga je hiermee om?<br />
Loes Sijm<br />
werkt bij kraamburo 10.nl<br />
Ik ga heel behoedzaam en zorgvuldig om<br />
met huisdieren, en dan met name met<br />
honden. Ik kom niet veel honden meer<br />
tegen in gezinnen, maar nog wel ander ‘klein vee’ zoals konijnen, cavia’s en katten.<br />
Veel gezinnen hebben hun hond goed opgevoed zodat <strong>het</strong> dier weet dat <strong>het</strong><br />
ondergeschikt is aan elk mens in <strong>het</strong> huis en dus ook aan de nieuwe baby. Jammer<br />
genoeg zijn er ook gezinnen die deze kennis niet hebben en <strong>het</strong> dier zien als hun<br />
gelijke, of die er zelfs een beetje bang voor zijn. Het dier wordt niet gecorrigeerd in<br />
zijn gedrag zoals grommen, blaffen en waaks blijven, en dit veroorzaakt een<br />
gevoel van onveiligheid in huis. Zelf heb ik één keer een valse hond meegemaakt.<br />
Hij bleef onder aan de trap liggen en liet mij niet meer naar beneden komen. Ik<br />
kreeg op voorhand al hondenkoekjes om <strong>het</strong> beest te paaien, maar dit had geen<br />
zin. Ook versperde hij mij de weg naar de keuken. Na diverse gesprekken ging de<br />
hond veel naar buiten, zo kon ik mij binnen in elk geval vrij bewegen. Het gezin<br />
erkende <strong>het</strong> probleem en nam mij serieus. Maar toen de hond, toch af en toe binnen,<br />
de bezoekende huisarts in zijn hand beet was <strong>het</strong> simpel: of ik naar huis of de<br />
hond weg op de tijden dat ik er ben. Ik heb <strong>het</strong> gezin uitdrukkelijk gevraagd dit<br />
beest nooit alleen met <strong>het</strong> kindje te laten, ook al is <strong>het</strong> iets ouder.’<br />
28 KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
Ellie Kalkman<br />
werkt bij Elmar Kraamzorg<br />
‘Ik kom vaak huisdieren tegen in<br />
gezinnen: honden, katten, konijnen,<br />
vogels, vissen, slangen, hagedissen<br />
en weet ik wat al niet meer. Bij honden en katten, meer de gezelschapsdieren<br />
dus, willen mensen altijd dat de baby “geïntroduceerd”<br />
wordt in <strong>het</strong> gezin en bij de dieren. Bij andere dieren is dat meestal niet<br />
zo. Ik hoor regelmatig dat honden en katten aan de placenta mogen ruiken<br />
of hem op mogen eten, of aan de babyluier mogen ruiken om aan de<br />
“geur” te wennen. Ik geef aan dat me dat zeker wat de placenta betreft<br />
geen goed idee lijkt. Sommige dieren ontwikkelen dan juist sterker hun<br />
“jachtinstinct”. De luier vind ik zelf ook niet hygiënisch. Ik geef altijd aan<br />
dat dieren niet op bed horen in verband met <strong>het</strong> infectiegevaar bij de<br />
kraamvrouw. Ook vanwege de hygiëne geen dieren in <strong>het</strong> babybed en in<br />
de box in de kraamtijd. Wel moet je dieren aan de baby laten wennen. Ik<br />
leg ook uit dat ze dieren nooit zonder toezicht in de babykamer moeten<br />
laten en, ook als de baby wat groter is, nooit dier en kind zonder toezicht<br />
bij elkaar moeten laten. Bij een hond vertel ik dat je zo snel mogelijk de<br />
hond moet leren dat hij “lager” in de rangorde is dan de baby!’
Els Manon TuynVerbeek<br />
is werkt kraamverzorgende bij Homecare in bij Eindhoven De Kraamvogel, regio<br />
Arnhem<br />
‘Ik kom regelmatig huisdieren tegen:<br />
honden, katten, konijnen enzovoorts. Bij<br />
meer dan één kat kan ik niet kramen omdat<br />
ik erg allergisch ben. Ik waarschuw de ouders voor haren in de wieg en<br />
box. Meestal hebben ze zelf al geprobeerd de kat buiten de box te houden.<br />
Ballonnen en zilverpapier willen wel helpen. In de wieg of ledikant mogen ze<br />
sowieso niet komen en de deur van de babykamer moet dicht blijven. Ik heb<br />
één keer een hond meegemaakt die ze echt even de deur uit moesten doen.<br />
De verloskundige werd in haar broek gebeten toen ze bij de baby wilde gaan<br />
kijken en de trap opliep. Als ik binnenkwam moest hij ook naar buiten. Hij had<br />
een hekel aan mijn witte pak.’<br />
Ans Burger<br />
werkt bij Kraamzorg De Waarden in<br />
Schoonhoven<br />
‘Ik kom niet heel vaak huisdieren<br />
tegen. Vaker poezen dan honden.<br />
Soms ook wel eens een slang of een<br />
ander speciaal dier. Ik heb wel eens vier poezen aangetroffen die overal op<br />
en in mochten. Er wordt heel verschillend omgegaan met huisdieren.<br />
Meestal hebben mensen zelf al wel een idee van hoe <strong>het</strong> dier aan de baby<br />
moet wennen, en ze vragen <strong>het</strong> ook wel aan mij. Ik vind dat je een huisdier,<br />
met name honden en poezen, met beleid en controle aan <strong>het</strong> kindje moet<br />
laten wennen en ze nooit alleen moet laten met <strong>het</strong> kindje. Ook vind ik dat<br />
huisdieren niet op slaapkamers en al helemaal niet in bedden horen. Dat<br />
probeer ik zeker wel over te brengen. Soms zien mensen hun huisdier als<br />
een volwaardig lid van <strong>het</strong> gezin. Dat is lastiger. Verder vind ik dat mensen<br />
zelf voor <strong>het</strong> dier moeten zorgen: eten geven en uitlaten doe ik niet. Soms<br />
vergeet men <strong>het</strong> dier gewoon in alle drukte. Daar wijs ik hen op als mij dat<br />
opvalt.’<br />
OUW MENING<br />
Emmy van Someren<br />
is zzp’er<br />
‘Bij de intake zie je meteen al<br />
dat er dieren zijn. Ik zet dan<br />
meteen de namen op <strong>het</strong> intakeformulier<br />
en vraag of er van mij iets wordt verwacht en of ik ergens<br />
op moet letten zoals deuren gesloten houden, babykamer altijd<br />
dicht et cetera. Gezinnen vinden <strong>het</strong> geweldig als ik binnenkom<br />
voor de kraamweek en de namen van de huisdieren weet. Ratten,<br />
muizen en fretten vind ik doodeng, en daar weet ik dan ook alleen<br />
de namen van. Meestal hebben mensen niet al te veel huisdieren:<br />
één of twee katten of honden. Vooral bij katten stel ik voor een<br />
muskietennet boven of over de box te hangen. Als de kat er in<br />
springt, schrikt hij zich een hoedje want hij valt: een nuttig leerproces<br />
zullen we maar zeggen. De meeste gezinnen bereiden zich voor<br />
op de combinatie beest/baby dus ik kom gelukkig geen gevaarlijke<br />
situaties tegen!’<br />
Djoke ten Kate<br />
is kraamverzorgende bij Yunio, regio<br />
Oost-Gelderland<br />
‘Ik kom vaak dieren tegen tijdens<br />
mijn werk, meestal honden<br />
en poezen. Je ziet vaak dat<br />
ouders veel vertrouwen hebben in hun eigen huisdier en <strong>het</strong> de baby<br />
laten likken en besnuffelen. Doordat ik zelf honden en katten heb<br />
gehad kan ik wel goed uitleggen waar ze op moeten letten. Vooral<br />
bij honden leg ik uit wat de plaats van de baby in de roedel moet<br />
zijn. Ik heb een keer een gezin gehad waar ik de kraamverzorgende<br />
moest aflossen en daar bleek een reden voor te zijn: zij en de verloskundige<br />
waren aangevallen door de teckels. Gedurende de kraamweek<br />
moest de hond steeds als er bezoek kwam snel de tuin in en hij<br />
vloog ook de schoorsteenveger aan. Toen papa ging werken moest ik<br />
de verantwoordelijkheid op me nemen en dat heb ik geweigerd.<br />
Maar met een driejarige peuter en een baby en een kraamvrouw in<br />
bed vond ik deze situatie niet verantwoord. Ik ben ook afgelost en<br />
de honden gingen naar opa en oma.’<br />
KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
29
VOEDING& VERZORGINGVOEDING& VERZORGINGVOEDING& VERZORGINGVOEDING<br />
Baby mee op de fiets<br />
Het op de fiets vervoeren van jonge baby’s die nog niet zelfstandig<br />
kunnen zitten kan op een paar manieren zo veilig<br />
mogelijk:<br />
• In een babyautostoeltje of babyschelp die stevig bevestigd<br />
is in een fietskar of bakfiets. Plaats <strong>het</strong> autostoeltje<br />
<strong>het</strong> liefst tegen de rijrichting in. Het kindje wordt dan<br />
door de kooiconstructie van de bak/kar én <strong>het</strong> stoeltje<br />
beschermd.<br />
• In een babyautostoeltje dat met een speciale drager op<br />
de fiets is bevestigd. Bij een val met de fiets wordt <strong>het</strong><br />
kindje dan zo goed mogelijk tegen direct contact met de<br />
ondergrond beschermd.<br />
Voor beide manieren kun je ouders de volgende tips geven:<br />
• Maak de baby in <strong>het</strong> stoeltje altijd vast met gordels.<br />
• Zorg dat de baby zich prettig voelt, probeer trillingen en<br />
schokken te voorkomen.<br />
• Houd uw kind goed in de gaten; als <strong>het</strong> kindje zich niet<br />
meer comfortabel voelt, als <strong>het</strong> kindje huilt of op een andere<br />
manier zijn ongenoegen uit is <strong>het</strong> tijd om pauze te houden<br />
of te stoppen.<br />
• Maak zeker in <strong>het</strong> begin nog geen lange tochten.<br />
Een draagzak waarin <strong>het</strong> kindje op de buik/borst van de berijder<br />
hangt is geen veilige manier om een baby op de fiets te<br />
vervoeren. Het biedt bij een val geen bescherming: de baby<br />
kan uit de draagzak vallen of de bestuurder kan op <strong>het</strong> kindje<br />
terechtkomen.<br />
Met de huidige gegevens kan geen eenduidige uitspraak<br />
gedaan worden over de minimumleeftijd vanaf wanneer<br />
baby’s op de fiets meegenomen kunnen worden. Tot <strong>het</strong><br />
moment dat uw kind <strong>het</strong> hoofdje zelfstandig rechtop kan<br />
houden, is <strong>het</strong> waarschijnlijk beter om <strong>het</strong> kindje niet op de<br />
fiets te vervoeren. Vooral in <strong>het</strong> begin is <strong>het</strong> belangrijk dat<br />
alleen korte tochtjes gemaakt worden en de route zo gekozen<br />
wordt dat er geen of weinig hobbels, drempels en trillingen<br />
zijn.<br />
30 KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
Blije Mama Massage<br />
De masseurs Cindy Jane van Grinsven en Anita Diesveld willen<br />
hun kennis graag delen met kraamverzorgenden. Samen verzorgen<br />
ze de opleiding ‘Blije Mama Massage’. Dit is een Thaise<br />
postpartum massage waarin de nieuwbakken moeder centraal<br />
staat. Vanaf de tweede of derde dag na de bevalling krijgt zij<br />
zowel fysieke als mentale aandacht door middel van diverse<br />
lichaamsbehandelingen. ‘In Azie worden deze behandelingen in<br />
<strong>het</strong> ziekenhuis na de bevalling standaard ingezet. In <strong>het</strong> westen<br />
is dit geheel nieuw’, schrijven de dames op hun website. ‘Er zijn<br />
veel voordelen te benoemen:<br />
denk aan sneller herstel van<br />
<strong>het</strong> bekken, vermindering van<br />
ppostnatale<br />
pijnen, sterke afna-<br />
mme<br />
van infecties, ondersteuning<br />
vvan<br />
een gezonde lactatie, ver-<br />
mmindering<br />
van zwelling/<br />
ooedeem,<br />
betere bloedcirculatie<br />
een<br />
balancering van de hormo-<br />
ne nen, verlichting van heup-rug-<br />
ne nek- en schouderpijnen en nog<br />
ve veel meer. De massageopleiding<br />
du duurt drie dagen en kost<br />
€ 4495,-.<br />
Ga voor meer informatie<br />
naa naar www.blijemamamassage.nl.<br />
Babygebaren<br />
Met Babygebaren leer je een eenvoudige<br />
<strong>Nederland</strong>se gebarentaal waarmee<br />
je kunt communiceren met jonge kinderen.<br />
Kinderen zijn eerder in staat om<br />
gebaren te maken en te begrijpen dan<br />
dat ze kunnen praten. Met gebaren<br />
ontwikkelen kinderen een goed gevoel<br />
voor taal en zullen ze eerder beginnen<br />
met praten. In duidelijke tekeningen<br />
komt <strong>het</strong> hele scala aan gebaren aan bod en<br />
wordt <strong>het</strong> ouders gemakkelijker gemaakt om met hun kind te communiceren.<br />
Kijk voor meer informatie op www.babygebaren.nl.<br />
Babygebaren. Gebaren met je kind voor hij kan praten is een<br />
uitgave van Bruna Uitgevers en kost € 18,95.
& VERZORGINGVOEDING& VERZORGINGVOEDING& VERZORGINGVOEDING& VERZOR<br />
VAN KRUISWERK<br />
TOT THUISZORG<br />
Van Kruiswerk tot<br />
Thuiszorg beschrijft de<br />
ontwikkelingen van <strong>het</strong><br />
kruiswerk in <strong>Nederland</strong><br />
die uiteindelijk leidden tot<br />
de oprichting van grote<br />
thuiszorgorganisaties.<br />
Het boek plaatst de<br />
geschiedenis van de wijkverpleging<br />
en -verzorging,<br />
de kraamzorg en de ontwikkeling<br />
van ouder- en<br />
kindzorg tot jeugdgezondheidszorg<br />
in de context van de politieke, maatschappelijke<br />
en economische ontwikkelingen in <strong>het</strong><br />
naoorlogse <strong>Nederland</strong>. Er is een speciaal hoofdstuk<br />
gewijd aan de kraamzorg.<br />
Van Kruiswerk tot Thuiszorg. De moeizame strijd voor<br />
erkenning van een boeiende maar complexe werksoort<br />
in de periode 1946 – 1990 is een uitgave van<br />
Stichting Else en kost € 59,59.<br />
Uitgeverij<br />
Y-Publicaties<br />
KraamSupport, hét vakblad voor kraamverzorgenden, verschijnt 8 x per jaar, veertiende jaargang, nummer 4 / Juli 2012<br />
Vragen over je abonnement? Klantenservice: S.P. Abonneeservice Postbus 105, 2400 AC Alphen a/d Rijn, telefoon: (0172)<br />
476 085, e-mail: info@spabonneeservice.nl Vragen voor de redactie? Y-Publicaties, Redactie KraamSupport, Postbus<br />
10208, 1001 EE Amsterdam, telefoon: (020) 520 60 66, fax: (020) 520 60 61, e-mail: kraamsupport@ y-publicaties.nl<br />
Abonnementsprijzen Particulier abonnement € 50,95 (Studenten 50% korting) Buitenland € 67,25 Instellingsabonnement<br />
€ 103,50 Proefabonnement Bestel nu een proefabonnement op KraamSupport, en ontvang drie nummers voor slechts € 12,95! Los nummer € 8,00 Abonnementen<br />
Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via www.kraamsupportonline.nl of bij onze klantenservice. Abonnementen lopen automatisch door,<br />
tenzij uiterlijk 30 dagen voor de vervaldatum bij onze klantenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk, telefonisch of per e-mail. Ook voor informatie over uw lopende<br />
abonnement kunt u contact opnemen met onze klantenservice. Bij betalen via acceptgiro wordt € 2,50 (incl. btw) aan acceptgirokosten in rekening gebracht. Uitgever<br />
Y-Publicaties, Ralf Beekveldt Hoofd- en beeldredactie Maartje van der Zedde Tekstcorrectie Marijn Mostart Marketing Ron Brassinga, telefoon: (020) 520 60 60<br />
Medewerkers: Roel Burgler, Ivonne Zijp, Anna Kroon, Mirjam Bedaf, Dokter is bezig, José van der Waerden Webredacteur Rhijja Jansen, telefoon (0346) 577 352,<br />
e-mail: rhijja.jansen@reedbusiness.nl Lay-out Thomson Digital Opmaakbegeleiding Hans Jansens (Impaginator.nl) Druk ETR, Estland Advertenties <strong>Cross</strong> Advertising,<br />
Telefoon: (010) 742 10 23, gezondheidszorg@crossadvertising.nl.<br />
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor<br />
informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid.<br />
KraamSupport wordt mede mogelijk gemaakt door:<br />
Wapen je tegen manipulatie<br />
Manipulatie, als zorgverlener is de<br />
kans groot dat je ermee in aanraking<br />
komt, in welke vorm dan ook.<br />
Van smoezen en kleine leugens tot<br />
oplichting en (machts)misbruik.<br />
Manipulatie kent een aantal basisprincipes,<br />
opgebouwd uit specifieke<br />
trucs en technieken. Ronald<br />
Siecker – arts, neurobioloog en<br />
bedrijfsadviseur – brengt ze in<br />
kaart in de manipulatie-index. Een<br />
handige checklist waarmee je de<br />
trucs makkelijker leert herkennen.<br />
Manipulatie leest als een<br />
ontdekkingstocht langs alle graden<br />
van manipulatie, in alle<br />
omstandigheden: op <strong>het</strong> werk, in<br />
relaties, op straat, in onderhandelingen. Gewapend met deze kennis<br />
hoor je tijdig alarmbellen afgaan. Het boek helpt je de verschillende<br />
vormen van manipulatie te begrijpen, tegenzetten te doen en<br />
je ertegen te beschermen.<br />
Manipulatie. Van marionet tot regisseur is een uitgave van Uitgeverij<br />
Y-publicaties en kost € 29,50.<br />
KRAAMSUPPORT 4 / 2012<br />
31
Friso,<br />
voor een goede<br />
darmwerking!<br />
Friso Standaard<br />
Goede darmwerking (zachte ontlasting)<br />
Kwaliteit voor een betaalbare prijs<br />
Geïnspireerd door borstvoeding<br />
www.frisomedisch.nl