Download PDF (15.938,42 Kb) - De Bolster
Download PDF (15.938,42 Kb) - De Bolster
Download PDF (15.938,42 Kb) - De Bolster
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
2013<br />
Catalogus<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
1
Even voorstellen...<br />
Wortel en knolgewassen<br />
2<br />
<strong>De</strong> vertegenwoordigster<br />
van de <strong>Bolster</strong>. “Ik ben<br />
verantwoordelijk voor de<br />
verkoop en marketing<br />
Bloemkool Alpha 1440binnen<br />
ons bedrijf. Basilicum Tijdens Genovese 3020<br />
beurzen kunt u mij ook<br />
Voor de vroegste oogst zaaien tegenkomen.” eind Eenjarig, laagblijvend, sterk<br />
september-begin oktober, onder geurend kruid. Verlangt een warme<br />
glas overwinteren en half Frank maart Vosselman en beschutte plek. Zaaien vanaf<br />
uitplanten op 60 x 50 cm, onder glas maart onder glas en in mei in de<br />
of buiten. <strong>De</strong>ze teelt geeft de Mededirecteur minste volle met grond. een Uitplanten op 30 x 30<br />
kans op aantastingen van commerciële koolvlieg insteek: cm. Als “Ik de planten jong zijn kan<br />
of rupsen. <strong>De</strong> oogst is in juni. zoek Er de kan uitdaging men in de het scheuten gebruiken (niet te<br />
ook gezaaid worden in jan. ontdekken - febr. van diep nieuwe afsnijden). Zodra de stengels<br />
onder glas, dan buiten uitplanten markten.” Frank harder is vaak worden te alleen de blaadjes<br />
vinden bij de klant en denkt<br />
half april op 70 x 50 cm, de oogst gebruiken. Voor pesto het ras<br />
graag met u mee!<br />
hiervan is eind juni - juli. 1 pakje Genovese gebruiken.<br />
voor ongeveer 30 m².<br />
Patrick Hoogendoorn<br />
Citroenmelisse 3080 Dille 3090<br />
Meerjarig, hoogte 60 cm. Zaaien Eenjarig, hoogte ongeveer 100<br />
in mei op zaaibed en in september cm. Zaaien in april op rijen, afstand<br />
overplanten op 30 x 40 cm. In het 30 cm. <strong>De</strong> bloei is vanaf begin<br />
tweede jaar beginnen de planten juli, het zaad is rijp in september.<br />
zich B.O.B. sterk team te ontwikkelen. (<strong>Bolster</strong> Organic <strong>De</strong> naar Breeding <strong>De</strong> team) zaden worden onder andere<br />
citroen geurende blaadjes, liefst gebruikt bij het maken van zuurkool<br />
geoogst <strong>De</strong> prachtige tegen en de unieke bloei, biologische worden kraamkamer en het van inleggen van augurken.<br />
de <strong>Bolster</strong> wordt goed bewaakt en beheerd door een<br />
bijvoorbeeld voor thee gebruikt. Ook verse plantdelen en onrijpe<br />
driekoppig team: Loes, Bart en Bertille (v.l.n.r.).<br />
Goed te drogen.<br />
bloemschermen kunnen worden<br />
gebruikt in o.a. visgerechten.<br />
Verspreid gezaaid in de tuin, bijv.<br />
tussen tuinbonen, beperkt het de<br />
overlast van bladluizen.<br />
<strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
biologische zaden<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
Monique Hoogendoorn<br />
Regelt de boekhouding<br />
en staat de klant graag<br />
te woord. “Ik heb een<br />
leuke, veelzijdige functie.<br />
Ik regel bijvoorbeeld alle<br />
administratie, maar ook de<br />
orderafhandeling.”<br />
Annemarie Kruize<br />
Mededirecteur met een<br />
hands-on mentaliteit: “Ik<br />
ben verantwoordelijk voor<br />
het coördineren van de<br />
productie, verwerking<br />
en verpakking van onze<br />
zaden.” Patrick is vaak op<br />
het veld te vinden.<br />
Oude Oenerweg 13<br />
8161 PL Epe<br />
Tel.: +31 (0)578-621433<br />
Fax.: +31 (0)578-621418<br />
Basilicum Dark Opal 3030<br />
Eenjarig, laagblijvend, sterk<br />
geurend kruid. Verlangt een warme<br />
en beschutte plek. Zaaien vanaf<br />
maart onder glas en in mei in de<br />
volle grond. Uitplanten op 30 x 30<br />
cm. Als de planten jong zijn kan<br />
men de scheuten gebruiken (niet te<br />
diep afsnijden). Zodra de stengels<br />
harder worden alleen de blaadjes<br />
gebruiken. Voor pesto het ras<br />
Genovese gebruiken.<br />
Hyssop 3110<br />
Meerjarig, hoogte ongeveer 50 cm.<br />
Heesterachtige plant, die tijdens<br />
de uitbundige bloei vanaf half juli<br />
graag door insecten wordt bezocht.<br />
Zaaien in april-juni, plantafstand<br />
30 cm. Gebruik in o.a. soep,<br />
vleesgerechten en voor thee.<br />
Email: info@debolster.eu<br />
Website: www.bolster.nl
Alsem 3010<br />
02 Inleiding<br />
Groenten<br />
08 Blad en Stengelgewassen<br />
22 Koolgewassen<br />
24 Peulvruchten<br />
34 Vruchtgewassen<br />
Basilicum Genovese 3020<br />
Meerjarig, tot 150 cm hoog. Ook Eenjarig, laagblijvend, sterk<br />
wel absintalsem genoemd. Sterk geurend kruid. Verlangt een warme<br />
kruid, verwant <strong>42</strong> aan de in het Wortel- wild en en Knolgewassen<br />
beschutte plek. Zaaien vanaf<br />
voorkomende bijvoet. Alsem is maart onder glas en in mei in de<br />
grijzer van kleur en sterker van volle grond. Uitplanten op 30 x 30<br />
smaak. Zaaien april tot juni, enkele cm. Als de planten jong zijn kan<br />
planten zijn meestal wel voldoende. men de scheuten gebruiken (niet te<br />
Plantafstand 48 50 x 50 cm. Kruiden Alsem diep afsnijden). Zodra de stengels<br />
remt de groei van naastgelegen harder worden alleen de blaadjes<br />
planten. Een plantenaftreksel helpt gebruiken. Voor pesto het ras<br />
tegen bladluis, aardvlo, slakken en Genovese gebruiken.<br />
58 Kiemgroenten<br />
ook tegen vlooien bij huisdieren.<br />
62 Groenbemesters<br />
66 Bloemen Eenjarig<br />
88 Bloemen Meerjarig<br />
Citroenmelisse 3080<br />
Dille 3090<br />
102 Algemene teelttips<br />
Meerjarig, hoogte 60 cm. Zaaien Eenjarig, hoogte ongeveer 100<br />
in mei op zaaibed en in september cm. Zaaien in april op rijen, afstand<br />
overplanten op 104 30 x 40 cm.<br />
Zaaikalender<br />
In het 30 cm. <strong>De</strong> bloei is vanaf begin<br />
tweede jaar beginnen de planten juli, het zaad is rijp in september.<br />
zich sterk te ontwikkelen. <strong>De</strong> naar <strong>De</strong> zaden worden onder andere<br />
citroen geurende blaadjes, liefst gebruikt bij het maken van zuurkool<br />
geoogst tegen de bloei, worden en het inleggen van augurken.<br />
bijvoorbeeld voor thee gebruikt. Ook verse plantdelen en onrijpe<br />
Goed te drogen.<br />
bloemschermen kunnen worden<br />
gebruikt in o.a. visgerechten.<br />
Verspreid gezaaid in de tuin, bijv.<br />
tussen tuinbonen, beperkt het de<br />
overlast van bladluizen.<br />
Inhoudsopgave<br />
Wortel en knolgewassen<br />
Basilicum Dark Opal 3030<br />
Eenjarig, laagblijvend, sterk<br />
geurend kruid. Verlangt een warme<br />
en beschutte plek. Zaaien vanaf<br />
maart onder glas en in mei in de<br />
volle grond. Uitplanten op 30 x 30<br />
cm. Als de planten jong zijn kan<br />
men de scheuten gebruiken (niet te<br />
diep afsnijden). Zodra de stengels<br />
harder worden alleen de blaadjes<br />
gebruiken. Voor pesto het ras<br />
Genovese gebruiken.<br />
Hyssop 3110<br />
Meerjarig, hoogte ongeveer 50 cm.<br />
Heesterachtige plant, die tijdens<br />
de uitbundige bloei vanaf half juli<br />
graag door insecten wordt bezocht.<br />
Zaaien in april-juni, plantafstand<br />
30 cm. Gebruik in o.a. soep,<br />
vleesgerechten en voor thee.<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
3<br />
3
Inleiding<br />
4<br />
Beste <strong>Bolster</strong>vrienden,<br />
Met trots presenteren wij u onze nieuwe catalogus! <strong>De</strong><br />
oogsten zijn inmiddels binnengehaald en de zaden<br />
liggen voor u in de schappen. We kunnen u weer een<br />
prachtig assortiment aanbieden. Bij het doorbladeren<br />
van deze catalogus kunt u alvast dromen en plannen<br />
maken voor het komende tuinier- en teeltseizoen.<br />
We hopen dat u geniet van onze vertrouwde rassen<br />
alsook van de nieuwe aanwinsten in het assortiment.<br />
Naast rasbeschrijvingen en teelttips, vindt u ook<br />
her en der artikelen over het <strong>Bolster</strong>team en de<br />
werkzaamheden die bij zaadproductie en veredeling<br />
komen kijken. Wij wensen u veel leesplezier!<br />
Zaadgoed = cultureel erfgoed<br />
Gelukkig beschouwen steeds meer mensen zaadgoed<br />
als een stuk cultureel erfgoed waar we zuinig<br />
op moeten zijn. Door een uitgebreid en divers aanbod<br />
van groentes, kruiden en bloemen aan te bieden,<br />
proberen wij dit cultureel erfgoed veilig te stellen. Dit<br />
doen we in bondgenootschap met…jullie: de vele<br />
tuiniers en tuinders die deze zaden met passie en<br />
enthousiasme uitzaaien op menig tuin- en akkerland<br />
en zo zorgen voor een levende biodiversiteit! We<br />
zijn als <strong>Bolster</strong>team zeer blij te merken dat steeds<br />
meer mensen actief meewerken aan het creëren van<br />
een gezamenlijke groene toekomst door biologische<br />
groentes en kruiden te telen en mooie bloementuinen<br />
aan te leggen. We hopen dat jullie dat ook dit jaar<br />
weer met veel vreugde en genot mogen doen!<br />
Tuin- en akkerbiodiversiteit<br />
Uw tuin is een prima omgeving om te leren over het<br />
fragiele evenwicht dat in het ecologische systeem<br />
bestaat. Als één soort, zoals bijvoorbeeld de bladluis,<br />
te hard in aantal groeit zal de populatie van de<br />
predatorsoort (de natuurlijke vijand), zoals de<br />
sluipwesp of gaasvlieg, automatisch ook groeien en<br />
het evenwicht weer herstellen.<br />
Insecten houden van bio<br />
Het zal u als biologische tuinier of tuinder niet<br />
vreemd in de oren klinken dat insecten van bio<br />
houden. Ze worden in biologische gewassen niet<br />
door insecticiden bedreigd. Ze vinden er veelal ook<br />
een grote diversiteit aan nectar en pollen, waardoor<br />
ze gezond en weerbaar blijven. Er zijn bovendien<br />
genoeg schuilplaatsen voor ze om eitjes te leggen en<br />
allerlei verpoppingsstadia door te maken.<br />
Bio houdt van insecten<br />
Biologische telers houden ook van insecten. We<br />
hebben ze nodig voor de bestuiving, zodat we<br />
vruchten en zaden krijgen. Insecten kunnen natuurlijk<br />
ook plagen gaan vormen - dat wijst op een onbalans.<br />
Het aantrekken van de juiste natuurlijke vijanden om<br />
het tij weer te keren is een uitdaging. Bij de <strong>Bolster</strong><br />
leren we ook daarover elk jaar weer bij. Als u meer wil<br />
weten over de interacties tussen de gewassen en de<br />
insecten bij ons op de velden, kunt u hiervoor terecht<br />
op pagina 100 in de catalogus.<br />
Biologisch dynamische zaadproductie<br />
<strong>De</strong> <strong>Bolster</strong> is één van de weinige bedrijven in Nederland<br />
dat biologische en biologisch dynamische zaden van<br />
eigen productie aanbiedt. Zaden vermeerderd op<br />
eigen bedrijf krijgen het <strong>De</strong>meter-keurmerk. Zaden<br />
vermeerderd op een ander biologisch bedrijf (wel<br />
biologisch, maar niet biologisch dynamisch) krijgen<br />
het EKO-keurmerk. Skal is de certificerende instantie<br />
die controles en inspecties uitvoert. In Nederland<br />
zorgt de stichting Skal voor de controle op in totaal<br />
ruim 3300 bedrijven. Meer informatie over de eisen<br />
van de certificering kunt u vinden op www.skal.nl of<br />
www.demeter-bd.nl.
Vanzelfsprekend zijn al onze zaden GMO-vrij.<br />
Genetische manipulatie, al is het een indrukwekkend<br />
staaltje biotechnologie, is iets waar wij vanuit de<br />
biologische gedachte beslist niet achter staan. Hier<br />
gaat het ingrijpen in de natuur ons te ver. Ook in de<br />
veredeling beperken wij ons tot klassieke technieken<br />
van kruisen en selecteren, grijpen enkel op het<br />
gehele-plant niveau in en respecteren de grenzen die<br />
de natuur aangeeft.<br />
Holland Select<br />
Vanaf 2012 verzorgen wij de biologische<br />
vermeerdering en verkoop van een aantal rassen van<br />
Holland Select. Holland Select is een familiebedrijf uit<br />
Andijk (Noord-Holland) dat bonenrassen ontwikkelt<br />
en produceert voor de professionele markt. Wij zijn<br />
erg blij met deze samenwerking. Hiermee hebben we<br />
ons assortiment peulvruchten flink kunnen uitbreiden.<br />
Het betreft in totaal 13 rassen, die in deze catalogus<br />
aangegeven staan met het logo:<br />
Inleiding<br />
Oude rassen bij de <strong>Bolster</strong><br />
In ons assortiment zitten verschillende<br />
oude rassen en ´vergeten groenten´.<br />
Oude rassen hebben vaak bijzondere<br />
kwaliteiten op het gebied van smaak<br />
of esthetische waardes als vorm, kleur<br />
en geur. Een aantal van de vergeten<br />
groenten bieden we nu zelfs aan in<br />
pakketvorm. Op deze manier willen wij<br />
deze bijzondere groenten extra onder<br />
de aandacht brengen, zodat ze niet<br />
helemaal worden vergeten.<br />
Onze pakketten kunt u vinden op:<br />
www.bolster.nl/zadenpakketten<br />
Sommige van onze rassen staan op de<br />
Oranje Lijst; een verzameling van rassen<br />
die al voor 1940 geteeld werden. <strong>De</strong><br />
lijst wordt uitgegeven door het Centrum<br />
Genetische Bronnen en de Oerakker. Als<br />
u hierin geïnteresseerd bent, kunt u de<br />
lijst online inkijken op:<br />
www.deoerakker.nl.<br />
Nieuwe rassen bij de <strong>Bolster</strong><br />
Naast de zaadvermeerdering, wat in<br />
de bio zadenwereld erg zeldzaam is,<br />
ontwikkelen we sinds 2003 ook nieuwe<br />
rassen aangepast aan de condities<br />
van de moderne biologische landbouw.<br />
Sinds 2010 doen we dat met een team<br />
van 3 veredelaars. <strong>De</strong> beste biologische<br />
rassen dienen robuust, groeikrachtig,<br />
zoveel mogelijk ziekteresistent,<br />
productief, mooi, makkelijk oogst- en<br />
verwerkbaar te zijn en het liefst ook nog<br />
zeer smakelijk! Er kan soms wel tot 10<br />
jaar aan vooraf gaan, voordat een nieuw<br />
ras gelanceerd kan worden. Die lange<br />
ontwikkelingsduur heeft zowel te maken<br />
met de lange wensenlijst, alsook met de<br />
strenge eisen t.a.v. raszuiverheid.<br />
Bij de <strong>Bolster</strong> gebruiken we de klassieke<br />
veredelingstechnieken van observatie,<br />
kruising en selectie. Tot nog toe heeft<br />
Bart Vosselman (de senior veredelaar<br />
van de <strong>Bolster</strong>) al vijf rassen op de<br />
markt weten te brengen: de tuinbonen<br />
Eleonora en Ratio, de rucola coltivata<br />
Esmee, de pompoenen Solor en Fictor<br />
en de cherrytomaat Bartelly. <strong>De</strong>ze<br />
nieuwe rassen zijn ook beschikbaar voor<br />
de particulier. Het veredelingswerk wordt<br />
gefinancierd door de eigen zadenverkoop<br />
alsook door een subsidiebijdrage van de<br />
stichting Zaadgoed (www.zaadgoed.nl).<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
5<br />
5
Inleiding<br />
6<br />
Bestellen via de website<br />
Op onze website zijn zowel bestellingen in<br />
kleinverpakkingen als in grootverpakkingen<br />
gemakkelijk en snel door te geven. Neemt u dus<br />
gauw een kijkje op www.bolster.nl!<br />
Als u het afgelopen jaar een bestelling via de website<br />
geplaatst heeft, hoeft u dit jaar niet opnieuw een<br />
account aan te maken. U kunt met uw emailadres<br />
en klantnummer inloggen. Bent u het klantnummer<br />
vergeten, dan is dit geen probleem. U klikt op de<br />
knop ´login´ en dan op ´wachtwoord vergeten´ (rechts<br />
bovenin op het scherm). Hier kunt u uw emailadres<br />
invullen, waarna u automatisch uw klantnummer per<br />
email ontvangt.<br />
Heeft u nog niet eerder via de website besteld,<br />
dan werkt dit als volgt:<br />
1. Klik op de knop ‘registreren’ bij het inloggedeelte<br />
van de website. Vul hier uw gegevens in.<br />
2. U ontvangt een email waarin u de gegevens kunt<br />
controleren. In deze email staat tevens het<br />
klantnummer waarmee u kunt inloggen.<br />
3. In het vervolg kunt u bestellen door bij ´login´ uw<br />
emailadres en wachtwoord in te vullen.<br />
4. Nadat u bent ingelogd kunt u producten toevoegen<br />
door op het winkelmandje dat bij de producten<br />
vermeld staat te klikken. Een overzicht van de door<br />
u toegevoegde producten vindt u in ‘uw<br />
winkelwagen’ (rechts in uw scherm, onder het<br />
inloggedeelte van de website).<br />
5. Wanneer de bestelling compleet is, klikt u bij het<br />
mandje op ‘afrekenen’. <strong>De</strong> bestelling wordt dan<br />
naar ons verstuurd.<br />
6. Daarna kunt u via Multisafepay de betaling<br />
afhandelen.<br />
7. U ontvangt per email een bevestiging van de<br />
bestelling.<br />
Wilt u liever bestellen via een bestellijst?<br />
Bij deze catalogus is een bestellijst toegevoegd.<br />
<strong>De</strong>ze kunt u invullen en toesturen naar het<br />
volgende adres:<br />
<strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
Oude Oenerweg 13<br />
8161 PL Epe<br />
Vergeet niet uw adresgegevens<br />
bovenaan de lijst in te vullen.<br />
Snelle levering<br />
Een vast team van enthousiaste en gemotiveerde<br />
medewerkers probeert elke bestelling binnen enkele<br />
werkdagen af te handelen. Alleen in piekperiodes<br />
(februari, maart) kan het iets langer duren.<br />
Bij orders beneden de € 20,- wordt € 4,- voor verzend-<br />
en administratiekosten in rekening gebracht. Bij<br />
orders boven de € 20,- binnen Nederland worden geen<br />
extra kosten in rekening gebracht. Voor bestellingen<br />
buiten Nederland worden de verzendkosten wel<br />
doorberekend.<br />
Kiemkracht<br />
Wij stellen hoge eisen aan de kwaliteit van het zaad.<br />
Daarom voeren wij van alle zaden die op voorraad<br />
liggen, elk jaar opnieuw kiemproeven uit. Op deze<br />
manier zorgen wij ervoor dat wij zaden uitleveren met<br />
een zo hoog mogelijke kwaliteit. Ook wanneer er een<br />
nieuwe partij zaad geoogst is, wordt hier eerst een<br />
kiemproef op uitgevoerd, voordat het verkocht wordt.<br />
Wanneer een zaadpartij een te lage kiemkracht<br />
heeft, wordt deze eerst opnieuw geschoond en weer<br />
getest. Als blijkt dat deze zaadpartij nog een te lage<br />
kiemkracht heeft, wordt de partij niet verkocht.<br />
Door verschillende omstandigheden, denk hierbij aan<br />
te natte of droge grond, te koud weer, vogels of muizen<br />
die de zaden opeten kan het echter voorkomen dat<br />
er minder planten opkomen dan u had gehoopt. Wij<br />
willen graag helpen om dit probleem voor te zijn. Kijk<br />
voor onze tips op pagina 102 en 103.<br />
Zaden in grootverpakkingen<br />
Zaden in grootverpakking kunnen zowel via de<br />
website, als via email of fax besteld worden. <strong>De</strong><br />
zaden zijn verpakt in de standaard verpakkingshoeveelheden<br />
die op de prijslijst staan vermeld.<br />
Voor winkeliers en tuinverenigingen<br />
Voor de verkoop van onze zaden hebben we displays<br />
beschikbaar, zodat de zaden mooi gepresenteerd<br />
kunnen worden in winkels of tuincentra.<br />
Tuinverenigingen met een gezamenlijke bestelling<br />
voor de leden kunnen korting krijgen. We adviseren u<br />
graag over de opties en het te verkopen assortiment.<br />
Neemt u hierover contact met ons op.<br />
Klantspecifieke verpakkingen<br />
<strong>De</strong> <strong>Bolster</strong> levert aan verschillende bedrijven zaden<br />
die verpakt zijn in klantspecifieke verpakkingen. <strong>De</strong>ze<br />
zaden worden verkocht door winkelketens of gebruikt<br />
voor promotionele doeleinden. Dit is mogelijk bij een<br />
afname van minimaal 1000 stuks per soort. Voor<br />
verdere vragen en/of een offerte kunt u contact met<br />
ons opnemen.
Wilt u ons bezoeken?<br />
Als u graag een kijkje neemt in de wereld van de<br />
veredeling en zaadvermeerdering bent u van harte<br />
welkom op onze open dag op zaterdag 13 juli 2013.<br />
Er is dan heel wat te zien en te leren op onze kleurrijke<br />
velden!<br />
Wij horen graag van u en wensen u veel lees- en<br />
natuurlijk tuinplezier!<br />
Warme groene groeten,<br />
Het <strong>Bolster</strong>team<br />
Inleiding<br />
Europees keurmerk<br />
Het EKO-logo zal vanaf 2013<br />
steeds minder te zien zijn op de<br />
verpakkingen van de <strong>Bolster</strong>. Hier<br />
zal het nieuwe Europese Biokeurmerk<br />
voor in de plaats komen.<br />
Beide keurmerken staan voor<br />
dezelfde kwaliteiten en principes. Op<br />
den duur zal het nieuwe Europese<br />
Bio-keurmerk de keurmerken<br />
van de 27 lidstaten die dezelfde<br />
kwaliteit garanderen overbodig<br />
maken. Dit is overzichtelijker voor<br />
de consument en praktisch voor<br />
het handelsverkeer. <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong> gaat<br />
met zijn tijd mee en heeft besloten<br />
nu al over te gaan op het Europese<br />
Bio-keurmerk.<br />
Het Europese Bio-keurmerk<br />
is bedoeld voor voorverpakte<br />
biologische producten die<br />
geproduceerd zijn in de EU (inclusief<br />
teelt, bereiding en distributie).<br />
In Europese wetgeving is precies<br />
vastgelegd waaraan biologische<br />
voeding en landbouw moeten<br />
voldoen. <strong>De</strong> woorden ‘biologisch’,<br />
‘bio’ en ‘organic’ zijn zelfs<br />
wettelijk beschermd. Wie op<br />
voedingsproducten ‘biologisch’<br />
zet terwijl het niet biologisch is<br />
volgens de regels van de wet,<br />
begaat een economisch delict. <strong>De</strong><br />
consument heeft er recht op dat wat<br />
bio heet, ook echt bio is. Daarom<br />
zijn door de overheid controleinstanties<br />
aangewezen. Inspecties,<br />
steekproeven en eventuele sancties<br />
voor bedrijven die de regels niet<br />
strikt volgen, horen daar natuurlijk<br />
bij. In Nederland zorgt de stichting<br />
Skal voor de controle op in totaal<br />
ruim 3300 bedrijven.<br />
Wij leveren 100% biologische zaden<br />
en voldoen meer dan ruimschoots<br />
aan de wettelijke voorwaarden.<br />
Eko logo<br />
Europees keurmerk<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
7<br />
7
Teamfoto<br />
8<br />
8<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
<strong>Bolster</strong>team<br />
<strong>Bolster</strong>team foto:<br />
<strong>De</strong> <strong>Bolster</strong> is een dynamisch jong bedrijf, sociaal<br />
en actief op diverse fronten. Een met een hart en<br />
een ziel, op mensenmaat. In de zomervakantie,<br />
in de periode van het vele wieden en oogsten,<br />
wordt het vaste team verdubbeld met een groep<br />
enthousiaste vakantiewerkers.<br />
Rij boven vlnr:<br />
Margreet, Marijn, Marco, Frank, Patrick en<br />
Annemarie.<br />
Rij midden vlnr:<br />
Tommy, Bart, Frank, Dustin, Loes, Karin en<br />
Bertille.<br />
Rij onder vlnr:<br />
Monique, Saskia en Diane.<br />
Op de foto ontbreken:<br />
Eelko, Roy Jasper, Mayra, Hessel, Tim, Maartje<br />
Linda, Marit, Lotte en Truus
Teamfoto<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
9<br />
9
10<br />
1<br />
Groenten<br />
Groenten, vers uit eigen tuin op uw bord, het hele jaar rond:<br />
het toppunt van gezonde voeding! <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong> draagt hier<br />
graag aan bij.<br />
Blad- en stengelgewassen:<br />
<strong>De</strong> meeste blad- en stengelgewassen houden van een vrij<br />
rijke, vochtige en goed doorlatende bodem. Het zijn veelal<br />
snelle groeiers en daardoor ook gevoelig voor vroegtijdig<br />
schieten. Zaai ze daarom wat regelmatiger in kleine<br />
hoeveelheden, zodat u constant kunt oogsten.<br />
<strong>De</strong> nieuwkomers in het assortiment van dit jaar zijn: Asian<br />
Sla Tatsoi, Asian Sla Red Giant en de zeer kleurige en<br />
veelzijdige snijbiet Bright Lights. Laat u verrassen!<br />
Spinazie kan al zeer vroeg gezaaid worden en wordt vanaf<br />
maart opgevolgd door andijvie, rucola, raapsteeltjes en<br />
de verschillende slasoorten. Wilt u het teeltseizoen nog<br />
oprekken, dan biedt een tunneltje of kas uitkomst. Daarin<br />
kan naast spinazie ook snijbiet overwinteren, al heeft deze<br />
wel behoefte aan een jasje van bijvoorbeeld vliesdoek. Met<br />
dit assortiment blad- en stengelgewassen kunt u uzelf in<br />
ieder geval het hele jaar rond van vers bladgroen voorzien!
Andijvie<br />
Cichorium endivia<br />
Een klassieker in de Nederlandse<br />
keuken is wel: andijviestamppot! Het<br />
breiden hiervan is net zo eenvoudig<br />
als het telen van dit groene lof. Er<br />
kan feitelijk maar weinig misgaan.<br />
Wel moet u er rekening mee houden<br />
dat uitzaai in het voorjaar vroegtijdige<br />
schieters kan opleveren. <strong>De</strong> meeste<br />
andijvie wordt gezaaid in de periode<br />
half juni tot eind juli. Zo kunt u tot<br />
diep in de herfst genieten van dit<br />
gewas. Nauwer planten dan 30 x 35<br />
cm geeft geen hogere opbrengst en<br />
het risico van smet is groter.<br />
Bladmosterd<br />
Brassica juncea var. rugosa<br />
Bladmosterd wordt veelal in een jong<br />
stadium, als mini-groente, gegeten,<br />
maar kan ook prima als volwassen<br />
plant gebruikt worden. Mosterd wordt<br />
geteeld voor de olie in de zaden, als<br />
specerij, medicinale plant en groente.<br />
In de Himalaya regio van India wordt<br />
bladmosterd al meer dan 5000 jaar<br />
geteeld en gegeten. Ook in vele<br />
andere landen vormt bladmosterd<br />
onderdeel van het dagelijks maal en<br />
het wordt net als spinazie of andere<br />
bladgroenten bereid. Het blad heeft<br />
een aangenaam pittige smaak.<br />
Bladmosterd is goed winterhard en<br />
wordt in de late zomer gezaaid om<br />
in de herfst en winter gegeten te<br />
worden. In de voorzomer gezaaid<br />
schieten de planten makkelijk door,<br />
maar geeft dan mooie eetbare, gele<br />
bloemen.<br />
Andijvie<br />
Nummer Vijf 2 1010<br />
Verreweg het meest geteelde type.<br />
Breedbladig met goed gevuld hart en<br />
zachte smaak. 1 zakje voor ongeveer<br />
40 m².<br />
Bladmosterd<br />
Golden frills 1032 Purple frills 1035<br />
Heel fijn ingesneden blaadjes en<br />
frisgroen van kleur. <strong>De</strong>ze kunnen van<br />
maart tot oktober gezaaid worden<br />
en van april tot november geoogst.<br />
Ze hebben graag een zonnige<br />
standplaats. 1 zakje voor ongeveer 7<br />
m².<br />
Blad- en stengelgewassen<br />
Andijvie<br />
Krulandijvie Wallone 1020<br />
Fraai uiterlijk vanwege het fijne,<br />
ingesneden en sterk gekrulde blad.<br />
Uitstekend te gebruiken als rauwkost<br />
en garnering, maar ook prima geschikt<br />
voor stamppot en stoven. 1 zakje voor<br />
ongeveer 40 m².<br />
Bladmosterd<br />
Heeft geheel dezelfde groeiwijze<br />
als de Golden Frills, maar heeft een<br />
dieppaarse kleur. 1 zakje voor ongeveer<br />
7 m².<br />
11
Mescluns<br />
12<br />
Mescluns zijn oorspronkelijk mengsels van<br />
verschillende jong geoogste slasoorten met diverse<br />
andijvie-achtigen. Het woord mesclun komt van het<br />
Provençaalse mescal, dat mengsel betekent. <strong>De</strong><br />
verschillende kleuren en smaken maken mesclun<br />
een aantrekkelijke mix en de variatiemogelijkheden<br />
zijn oneindig. Tevens zijn eetbare bloemen goed aan<br />
deze slamix toe te voegen voor een nog kleurrijker<br />
geheel; kijk voor meer informatie over eetbare<br />
bloemen op pagina 99 van deze catalogus.<br />
<strong>De</strong> mesclun bladgroenten worden meestal door<br />
elkaar heen gezaaid en tegelijkertijd gesneden na<br />
een groeitijd van 4 à 5 weken, wanneer de blaadjes<br />
ongeveer 10 cm lang zijn. Wanneer net boven het<br />
groeipunt gesneden wordt, kan na twee weken een<br />
tweede keer geoogst worden met een totaal aantal<br />
oogsten oplopend tot drie. Het groeipunt is te vinden<br />
in het hart van de plant, daar waar de blaadjes het<br />
kleinst zijn.<br />
Bij de <strong>Bolster</strong> hebben we twee soorten mesclun in<br />
ons assortiment opgenomen: Aziatische mesclun<br />
en puur sla mesclun. <strong>De</strong>ze mixen zijn dusdanig<br />
samengesteld dat de verschillende soorten tegelijk<br />
gezaaid en geoogst kunnen worden.<br />
Telen van mesclun<br />
<strong>De</strong> beste groeiperiodes zijn april t/m augustus.<br />
Uitdunnen of wat ruimer zaaien is van belang om in<br />
kritische perioden (nat weer) smet door schimmels<br />
te voorkomen. In een kas of tunneltje kunt u ook<br />
in de winterperiode telen. In deze periode neemt<br />
echter het risico op schimmelziektes toe, omdat dan<br />
vrijwel geen groei plaatsvindt. Voor alle bladgroentes<br />
geldt dan ook dat het nitraatgehalte duidelijk<br />
hoger is. Dit nitraatgehalte hangt samen met het<br />
bemestingsniveau, let er dus op dat u niet te veel<br />
bemest.
Een heerlijk mengsel van jong te<br />
oogsten Aziatische bladgewassen:<br />
paksoi, raapsteel mizuna,<br />
bladmosterd purple frills en<br />
bladmosterd golden frills.<br />
<strong>De</strong>ze mesclun is vrij pittig van smaak<br />
en geschikt voor teelt in de lente.<br />
Zaaien: van april tot eind juni. Houd<br />
tussen de rijen 15 cm aan. Zaai op<br />
1 cm in de rij en dun later uit op 2-3<br />
cm. U kunt de zaden ook met wat<br />
zand of suiker mengen en zo op<br />
een rijtje zaaien, resulterend in een<br />
mooi dicht gewas dat gemakkelijk in<br />
Een kleurig slamengsel bestaande<br />
uit de slasoorten red salad bowl,<br />
suzan, wonder der vierjaargetijden<br />
en little leprechaun.<br />
Het mengsel ziet er erg mooi uit,<br />
groeit goed en kan in de lente en<br />
zomer geteeld worden. Puur sla<br />
mesclun heeft een zachte smaak<br />
en wordt daarom ook wel babyleaf<br />
genoemd.<br />
Zaaien: van april tot september.<br />
Houd tussen de rijen 15 cm aan. Zaai<br />
op 1 cm in de rij en dun later uit op<br />
2-3 cm. Ook voor deze slamix geldt<br />
Aziatische mesclun 1825<br />
bundeltjes te snijden is. Op deze manier<br />
hoeft u de rijen niet uit te dunnen.<br />
Eerste oogst: na 3 à 4 weken.<br />
Inhoud zakje: goed voor ongeveer<br />
5 m2.<br />
Puur sla mesclun 1827<br />
dat u de zaden alvorens ze te zaaien<br />
met zand of suiker kunt vermengen,<br />
zodat uitdunnen niet meer nodig is.<br />
Eerste oogst: na 3 à 4 weken.<br />
Inhoud zakje: goed voor ongeveer<br />
5 m2.<br />
13
Blad- en stengelgewassen<br />
14<br />
Cichorium intybus var. foliosum<br />
Groenlof Zuckerhut 1360<br />
Groenlof is een typische groente<br />
voor de herfst en vroege winter, want<br />
het kan enige vorst verdragen. <strong>De</strong><br />
langwerpige kroppen kunt u net als<br />
andijvie gebruiken - zowel rauw als<br />
gekookt. Groeit op elke grond, een<br />
lichte bemesting is al voldoende. Bij<br />
voorkeur rechtstreeks (ter plekke)<br />
zaaien, de beste zaaitijd is eind juni<br />
tot half juli. Een goede plantafstand<br />
is 30 x 15 cm. Bij invallende vorst het<br />
gewas onder glas overplanten, daarbij<br />
het slechte buitenblad verwijderen. 1<br />
zakje voor ongeveer 5 m².<br />
Brassica rapa var. chinensis<br />
Paksoi Taisai 1570<br />
Taisai is een snelgroeiend bladgewas<br />
uit Oost-Azië met grijsgroene<br />
bladeren in een los rozet. Opvallend<br />
zijn de brede witte bladstelen en<br />
de witte bladnerven. Vanwege snel<br />
doorschieten is het niet verstandig om<br />
Taisai al zeer vroeg in het voorjaar te<br />
zaaien. Op tijd oogsten komt de smaak<br />
ten goede. Mochten er bij de oogst al<br />
wat bloemknoppen zichtbaar zijn, dan<br />
is dat feitelijk geen enkel probleem.<br />
Teel dit gewas niet als u problemen<br />
heeft met knolvoet in de bodem. Dun<br />
rechtstreeks zaaien op een rijafstand<br />
van 30 cm en later uitdunnen op 25<br />
cm. 1 zakje voor ongeveer 10 m².<br />
Apium graveolens var. dulce<br />
Groenselderij Tall Utah 1370<br />
Geurige groente, waarvan de stengels<br />
en het jonge blad worden gegeten. Rijk<br />
aan voedingsstoffen. Selderij is een<br />
‘lichtkiemer’ en mag dus niet te diep<br />
gezaaid worden. Bovendien verloopt<br />
de kieming traag en kan deze tot wel 3<br />
weken duren. Groenselderij heeft<br />
duidelijk meer groeikracht dan<br />
bleekselderij. Selderij vraagt een<br />
krachtige humeuze grond. Onder glas<br />
zaaien, tweede helft april in een bakje<br />
en verspenen op 10 cm of in potjes.<br />
Eind mei, begin juni uitplanten op 35 x<br />
35 cm. <strong>De</strong> stengels zijn volgroeid aan<br />
het eind van de zomer. Kan niet veel<br />
vorst verdragen, dus in de herfst tijdig<br />
beschermen. 1 zakje voor ongeveer 350<br />
planten.<br />
Brassica rapa var. rosularis<br />
Asian Sla Tatsoi 1572<br />
Tatsoi is een variant op de Paksoi. <strong>De</strong><br />
donkere, ronde, dikke blaadjes zijn<br />
knapperig, lekker en gezond. Rauw of<br />
als spinazie te bereiden. Tatsoi is niet<br />
moeilijk te telen; het kiemt en groeit vlot.<br />
4 à 5 weken na het zaaien kunnen de<br />
kropjes of afzonderlijke blaadjes geoogst<br />
worden.<br />
Zaaien: direct in de volle grond of in een<br />
zaaibak, vanaf maart tot juli en vanaf<br />
half augustus tot midden september.<br />
Niet te dik zaaien. Wanneer de eerste<br />
echte blaadjes verschijnen kunt u al<br />
verspenen. Uitplanten op 30x30 cm.<br />
Gevoelig voor knolvoet. Water geven<br />
belangrijk. Bescherm in het begin tegen<br />
koude nachten. Sterke plant, goed<br />
winterhard, lang oogstbaar en lang te<br />
bewaren. 1 zakje voor ongeveer 10 m².<br />
Cynara cardunculus<br />
Kardoen 1380<br />
Een heel oude, meerjarige groente<br />
uit het Middellandse Zeegebied,<br />
waarvan de gebleekte bladribben<br />
gekookt gegeten worden. Daartoe<br />
kunt u de plant voor de bloei ongeveer<br />
3 weken met een jutezak omwikkelen.<br />
<strong>De</strong> meeste kardoen wordt echter<br />
geteeld vanwege de zeer fraaie,<br />
artisjokachtige bloemen. Als men<br />
op tijd zaait bloeit kardoen al in het<br />
eerste jaar. Het gewas kan vrij veel<br />
vorst verdragen, dus alleen bij strenge<br />
vorst afdekken. Zaaien onder glas in<br />
de loop van april of rechtstreeks eind<br />
mei. Plantafstand 80 x 60 cm. 1 zakje<br />
voor ongeveer 4 m².<br />
Helaas geen foto beschikbaar<br />
Brassica juncea<br />
Asian Sla Red Giant 1575<br />
Een uit Azië afkomstig bladgewas uit de<br />
mosterdfamilie. Als amsoi bekend vanuit<br />
de Javaanse of Surinaamse keuken.<br />
Losse krop met mooi rood-groen,<br />
pittig, iets gebobbeld, rond blad. Verder<br />
bekend als mosterdsla, mosterdkool<br />
of meer algemeen bladkool. Net als de<br />
andere kruisbloemigen vatbaar voor<br />
knolvoet!<br />
Zaaien: vanaf maart tot oktober onder<br />
glas of plastic tunnel. Buiten van half juni<br />
of vanaf half augustus tot half september.<br />
Niet te dik zaaien. Plant uit op 25x25 cm.<br />
Kan goed vorst verdragen. Snelgroeiend<br />
(5 weken na zaaien al oogstbaar) en lang<br />
te oogsten. Bij plukken of niet te diep<br />
snijden kan meerdere malen geoogst<br />
worden. 1 zakje voor ongeveer 10 m².
Prei vraagt een voedzame en diep<br />
losgemaakte grond. Vanwege de trage<br />
beginontwikkeling is het verstandig om<br />
prei (zowel de zomer- als herfstprei)<br />
vanaf eind maart tot half mei dun<br />
uit te zaaien op een zaaibed en pas<br />
later uit te planten. Dit type prei heeft<br />
minder last van slijtageverschijnselen<br />
in de late herfst/winter dan zomerprei<br />
en kan vrij veel vorst verdragen.<br />
Uitplanten in juni/juli op 40 x 15 cm.<br />
Eventueel tegen de winter bij elkaar<br />
zetten en bij strenge vorst afdekken.<br />
1 zakje voor ongeveer 15 m2.<br />
Raapsteel<br />
Namenia 1720<br />
Namenia is een smakelijk ras met<br />
ietwat grove, malse bladeren en een<br />
korte groeiduur. 1 zakje voor ongeveer<br />
5 m².<br />
Raapsteel<br />
Brassica rapa subsp. campestris<br />
Allium porrum<br />
Gelukkig worden nog steeds veel<br />
mensen blij zodra er de eerste<br />
raapsteeltjes zijn. Het is een typische<br />
voorjaarsgroente. In de zomer gaan<br />
ze makkelijk schieten, maar in<br />
Raapsteel<br />
Prei Blauwgroene Herfst 1690<br />
de herfst niet meer. Al vanaf eind<br />
januari kan in de koude kas gezaaid<br />
worden en vanaf half maart of in<br />
augustus tot begin september in de<br />
volle grond. Te weinig bemesting kan<br />
geel blad opleveren, maar wat geler<br />
blad betekent niet ongeschikt voor<br />
consumptie. Het blad en de steeltjes<br />
kunnen in een stamppot verwerkt<br />
worden of rauw in salade gegeten<br />
worden.<br />
Mizuna 1725<br />
Zaaien kan best op rijtjes - afstand<br />
10-15 cm - vanaf begin mei tot ver<br />
in de herfst. Vroeg uitzaaien (maart<br />
en april) wordt afgeraden in verband<br />
met vroegtijdig schieten. Bij een late<br />
uitzaai onder glas (oktober) kan men<br />
gedurende een heel lange periode<br />
in de winter van dit gewas genieten,<br />
het risico van vorstschade is klein.<br />
Eenmaal per 3 à 4 weken in kleine<br />
porties uitzaaien geeft een goede<br />
oogstspreiding.<br />
Blad- en stengelgewassen<br />
Rucola sla<br />
Fijne Japanse bladkool, losse krop<br />
met honderden geveerde bladeren,<br />
lichtgroen met een lichte nerf. Kan<br />
enkele graden vorst verdragen.<br />
Rijafstand: ca. 25 cm. Oogst na 6<br />
weken, op 10 à 15 cm hoogte. 1 zakje<br />
is goed voor 5 m².<br />
Eruca sativa subsp. sativa<br />
Rucola Esmee 1760<br />
Het fijne blad van dit ras van de<br />
<strong>Bolster</strong> is mooi ingesneden. <strong>De</strong> smaak<br />
is pittig nootachtig, maar niet bitter.<br />
Oogst vanaf ca. vier weken na het<br />
zaaien, de jonge bladeren vlak boven<br />
de grond afsnijden of met wortel en al<br />
optrekken.1 zakje voor ongeveer 5 m².<br />
15
Blad- en stengelgewassen<br />
16<br />
Diplotaxis tenuifolia<br />
Rucola selvatica (wilde rucola) 1765<br />
Om een goed resultaat te bereiken<br />
met de teelt van Rucola selvatica<br />
is het belangrijk om een mooi<br />
homogeen zaaibed aan te leggen<br />
met niet teveel grote kluiten. Wilde<br />
rucola kiemt enigszins traag; een<br />
bodemtemperatuur van ca. 20 graden<br />
is wenselijk. <strong>De</strong> bladeren kunnen<br />
gedurende een lange periode, vanaf<br />
ongeveer 8 weken na het zaaien,<br />
geoogst worden. Bloemen regelmatig<br />
verwijderen. Bij directe zaai kunt u 1<br />
zakje voor ongeveer 10 m² gebruiken.<br />
Mooie sla met knapperig blad, een<br />
tussentype van gewone kropsla en<br />
ijsbergsla. Is gemakkelijker te telen<br />
dan ijsbergsla. 1 zakje voor ongeveer<br />
20 m².<br />
Sla soorten<br />
Lactuca sativa<br />
Wij kunnen u een breed assortiment<br />
aan slatypen leveren. Alle slarassen<br />
zijn goed te telen. Sla heeft een<br />
korte groeiduur (6 à 8 weken) en het<br />
is dan ook belangrijk om de planten<br />
in een jong stadium te verspenen/<br />
verplanten. Sla is vooral lekker<br />
wanneer u niet te veel bemest.<br />
Wanneer u elke week sla wilt eten,<br />
moet er wel regelmatig gezaaid/<br />
geplant worden. <strong>De</strong> eerste zaai onder<br />
glas kan al in februari plaatsvinden,<br />
in de vollegrond vanaf half maart tot<br />
begin augustus. Een gebruikelijke<br />
plantafstand is 30 x 30 cm. Door<br />
een gedeelte van de sla wat dichter<br />
bij elkaar te zetten en vroeger te<br />
oogsten, kunt u volstaan met 1<br />
zaaisel per 3 à 4 weken. Voor alle<br />
slasoorten geldt dat de hoeveelheid<br />
zaad per zakje voldoende is voor ca.<br />
20 m².<br />
Eikenbladsla<br />
Lactuca sativa<br />
Kroppende Sla<br />
Bindsla Little leprechaun 1780<br />
Dit ras ziet er zeer fraai uit en levert<br />
weinig teeltproblemen op. Vormt een<br />
losse krop van vrij hoog opstaande<br />
paarsachtige bladeren. Voor vers<br />
gebruik en later ook gestoofd. 1 zakje<br />
voor ongeveer 20 m².<br />
Kroppende Sla<br />
<strong>De</strong> red salad bowl en salad bowl zijn<br />
snelle groeiers, maar traagschietend<br />
en hebben dus een lange oogsttijd.<br />
Ze zijn in een vroeg stadium – na<br />
ongeveer 30 dagen - ook geschikt<br />
Eikenbladsla<br />
Bataviasla Blonde de Paris 1840<br />
als pluksla (babyleaf). Vanwege<br />
het planttype (weinig kroppend)<br />
kunnen natuurlijke vijanden zoals<br />
sluipwespen en lieveheersbeestjes<br />
de bladluizen beter te lijf gaan.<br />
Inhoud: voor 20 m².<br />
Red salad bowl 1835<br />
Prachtig roodbladige, licht gekrulde<br />
eikenbladsla. Zacht blad met een<br />
zoete smaak, mooie opfleuring van<br />
salades. Hoe kouder het wordt, hoe<br />
roder de bladeren zijn. 1 zakje voor<br />
ongeveer 20 m².
Groene, licht gekrulde eikenbladsla.<br />
Zacht blad met een zoete smaak. 1<br />
zakje voor ongeveer 20 m².<br />
Pluksla<br />
Pluksla Catalogna 1832<br />
Erg smakelijke, stevige, donkergroene<br />
sla met lange, ingesneden bladeren.<br />
Wordt ook wel hertshoornbladsla<br />
genoemd. Is vroeg en schiet niet snel<br />
door (schotvast). Weinig gevoelig voor<br />
ziekten of aantastingen. 1 zakje voor<br />
ongeveer 20 m².<br />
Pluksla<br />
Lactuca sativa<br />
Eikenbladsla<br />
Zaaien: half maart tot juni, onder glas<br />
kan dat al vanaf eind februari. Ruim<br />
zaaien of planten (30 x 30cm) kan<br />
prima; de bladeren zijn in dit geval<br />
wat groter en steviger dan bij dichter<br />
Pluksla<br />
Salad Bowl 1833<br />
zaaien. Regelmatig plukken is van<br />
belang voor de malsheid van de<br />
bladeren en bevordert de doorgroei.<br />
Uiteindelijk gaan de planten schieten<br />
en wordt het tijd voor een nieuw<br />
zaaisel.<br />
Blackseeded Simpson 1830<br />
Het telen van ijsbergsla is wat meer<br />
risicovol, maar dat kan ook juist<br />
een uitdaging zijn. IJsbergsla is<br />
gemiddeld wat zoeter en heeft een<br />
dik blad dat lang krokant blijft. <strong>De</strong><br />
groeiduur is 2 weken langer dan<br />
andere slatypes. Zaaien: maart-juli,<br />
oogst: juni-okt, afstand in de rij: 25-<br />
30 cm.<br />
Blad- en stengelgewassen<br />
IJsbergsla<br />
Lactuca sativa<br />
Een snelgroeiend type zonder<br />
kropvorming. <strong>De</strong> bladeren zijn<br />
geelgroen en hebben een mooie, iets<br />
gebobbelde bladstructuur. <strong>De</strong> plant<br />
heeft de vorm van een kegel en na<br />
afsnijden/plukken ontwikkelen zich<br />
nieuwe bladeren in het hart van de<br />
plant. 1 zakje voor ongeveer 20 m².<br />
IJsbergsla<br />
Saladin 1850<br />
Maakt middelgrote tot grote kroppen.<br />
Is weinig schotgevoelig. Minder<br />
geschikt voor een herfstteelt. 1 zakje<br />
voor ongeveer 20 m².<br />
17
Blad- en stengelgewassen<br />
18<br />
IJsbergsla<br />
Grazer Krauthäuptel 2 1845<br />
<strong>De</strong> ijsbergsla variëteit Grazer<br />
Krauthäuptel 2 is een traditioneel<br />
Oostenrijkse variëteit uit de regio rond<br />
de stad Graz. <strong>De</strong> planten hebben<br />
helgroene, knapperige bladeren met<br />
een rood randje. Maakt middelgrote<br />
tot grote koppen. Is schotvast en<br />
minder gevoelig voor valse meeldauw<br />
(Bremia). 1 zakje voor ongeveer 10<br />
m².<br />
Lactuca sativa (Kropsla)<br />
Wonder der Vier Jaargetijden 1820 Kropsla Zwart Duits 1810<br />
<strong>De</strong> naam van dit ras zegt eigenlijk al<br />
veel. Een zeer betrouwbaar ras voor<br />
voorjaar, zomer en herfst. Een mooie<br />
kropvorm, weinig smetgevoelig, lekker<br />
mals en de paarsrode kleur van de<br />
buitenste bladdelen geeft een extra<br />
fleur aan uw tuin en siert uw bord. 1<br />
zakje voor ongeveer 20 m².<br />
Lactuca sativa<br />
Kropsla Suzan 1800<br />
Een stevige bladstructuur met een<br />
zware krop, vooral geschikt voor de<br />
zomer. 1 zakje voor ongeveer 20 m².<br />
Lactuca sativa<br />
<strong>De</strong> naam zwart heeft betrekking op de<br />
zaadkleur. Een groene malse kropsla<br />
voor voorjaar en zomer. 1 zakje voor<br />
ongeveer 20 m².<br />
Lactuca sativa<br />
Kropsla Twellose Gele 1790<br />
Een snelgroeiend type, ook in kouder<br />
weer. <strong>De</strong> kroppen zijn mals en<br />
geelgroen (een echte botersla van<br />
vroeger). Typisch geschikt voor een<br />
vroege teelt. 1 zakje voor ongeveer<br />
20 m².<br />
Krulsla<br />
Lactuca sativa<br />
<strong>De</strong> beste plantafstand is 35 x 35cm.<br />
Oogstklaar 2-3 maanden na het<br />
zaaien. Vanwege het planttype<br />
(weinig kroppend) kunnen natuurlijke<br />
vijanden zoals sluipwespen en<br />
lieveheersbeestjes bladluizen beter<br />
te lijf gaan.
Krulsla<br />
Snelgroeiende rood-bruine krulsla<br />
met een open bladrozet met sterk<br />
ingesneden bladeren. Zeer decoratief<br />
en zacht blad. Ze zijn in een vroeg<br />
stadium ook geschikt als pluksla<br />
(babyleaf). 1 zakje voor ongeveer 20<br />
m².<br />
Snijbiet<br />
Bright Lights 1885<br />
Een prachtige snijbiet met heel<br />
kleurrijke steeltjes (rood, paars, oranje,<br />
geel en wit). <strong>De</strong> bladeren van deze<br />
snijbiet zijn grotendeels groen. Ook na<br />
het roerbakken of stoven behouden<br />
de stelen hun sierlijke kleur. <strong>De</strong> bright<br />
lights is echt een lust voor uw maag en<br />
oog! 1 zakje voor ongeveer 4 m².<br />
Krulsla<br />
Lollo rossa 1837 Lollo Bionda 1836<br />
Heeft een open bladrozet met sterk<br />
ingesneden malse bladeren. Het blad<br />
is heldergroen en ziet er aantrekkelijk<br />
uit. Ze zijn in een vroeg stadium ook<br />
geschikt als pluksla (babyleaf). 1 zakje<br />
voor ongeveer 20 m².<br />
Snijbiet<br />
Donkergroene Gladde Witribbige 3 1900 Groene Gewone 1890<br />
Fors planttype met brede, witte<br />
bladstelen en groen blad. Vooral<br />
geschikt voor stoven en roerbakken.<br />
Iets te grof voor salades, tenzij u wat<br />
dichter zaait. 1 zakje voor ongeveer 4<br />
m².<br />
Blad- en stengelgewassen<br />
Gemakkelijk te telen bladgroente<br />
op alle grondsoorten. Zaaien in de<br />
vollegrond van begin april tot begin<br />
augustus op een rijafstand van 30 cm;<br />
ca. 25 zaden per strekkende meter<br />
gebruiken. Dit gewas kan meerdere<br />
malen gesneden worden, tot ver in<br />
de herfst. 1 pakje is voldoende voor<br />
ongeveer 4 m².<br />
Snijbiet<br />
Snijbiet<br />
Beta vulgaris var. cicla<br />
Helaas geen foto beschikbaar<br />
Veel groen blad en dunne bladstelen.<br />
1 zakje voor ongeveer 4 m².<br />
19
Blad- en stengelgewassen<br />
20<br />
Snijbiet<br />
Rhubarb Chard 1910<br />
Rode snijbiet met lange bladstelen<br />
en iets gekroesd blad. Qua smaak<br />
is snijbiet voor menigeen niet de<br />
truffel van de groentetuin, maar het<br />
fraaie uiterlijk van Rhubarb Chard<br />
compenseert heel veel. 1 zakje voor<br />
ongeveer 4 m².<br />
Spinazie<br />
Nores type Noorman 1930 Vroeg Reuzenblad 1920<br />
Rondzadig, groeit en schiet duidelijk<br />
trager dan Vroeg Reuzenblad. Kan<br />
ook na begin april gezaaid worden<br />
(latere teelten). 1 zakje voor ongeveer<br />
4 m².<br />
Vooral als men vroeg in het voorjaar<br />
spinazie wil zaaien, is het belangrijk<br />
dat er voldoende stikstof in de<br />
bodem beschikbaar is. Spinazie is<br />
weinig vorstgevoelig, afdekken is<br />
niet nodig. <strong>De</strong> hoeveelheid zaad per<br />
pakje is voldoende voor 4 m².<br />
Scherpzadige rassen zijn snelle<br />
groeiers, maar schieten ook snel<br />
door en worden voor de vroegste<br />
teelt gebruikt. Voor de latere teelten<br />
worden de trager doorschietende<br />
rondzadige rassen geteeld. Vanaf<br />
december en januari kan onder glas<br />
gezaaid worden, voor een oogst<br />
vanaf eind februari tot april. Zomer-<br />
en herfstteelten worden van april<br />
tot half september in de volle grond<br />
gezaaid en geoogst vanaf eind mei<br />
tot oktober. In september kan nog<br />
een winterteelt gezaaid worden.<br />
Spinazie<br />
Spinazie<br />
Spinacia oleracea<br />
Scherpzadig, een snelle groeier,<br />
speciaal geschikt voor een vroege<br />
teelt. Zaaien vanaf januari onder glas<br />
en vanaf half februari tot begin april<br />
in de volle grond. Daarna dient u, in<br />
verband met vroegtijdig schieten,<br />
gebruik te maken van het ras Nores.<br />
Vanaf begin augustus kunt u wel<br />
weer gebruik maken van het Vroeg<br />
Reuzenblad. Oogsten kan na 4 tot 6<br />
weken. 1 zakje voor ongeveer 4 m².<br />
Spinazie<br />
Nieuw-Zeelandse spinazie 1610<br />
<strong>De</strong> naamgeving is in dit geval zeer<br />
verwarrend. Nieuw-Zeelandse spinazie<br />
behoort tot de familie van Posteleinachtigen<br />
(Portulacaceae) en ziet er ook totaal anders<br />
uit als de gewone spinazie. <strong>De</strong> planten<br />
van Nieuw-Zeelandse spinazie hebben<br />
veel meer groeikracht, niet in de hoogte<br />
maar zijdelings, de stengels kruipen als<br />
het ware over de grond. <strong>De</strong> blaadjes en<br />
stengeltoppen kunnen regelmatig geplukt<br />
worden. <strong>De</strong> bereidingswijze (gestoofd) is<br />
gelijk als bij spinazie. Omdat de planten<br />
vorstgevoelig zijn en de zaden alleen bij<br />
hogere temperaturen kiemen, kan het best<br />
in april in een bakje onder glas worden<br />
gezaaid. <strong>De</strong> kieming is traag (ca. 3 weken).<br />
Een ruime plantafstand (minimaal 60 cm)<br />
is gewenst. Ter plaatse zaaien in mei kan<br />
ook, mits het warm genoeg is. 1 pakje is<br />
voldoende voor 10m².<br />
Tuinmelde<br />
Artiplex hortensis<br />
Een winterharde eenjarige<br />
bladgroente, die net zoals spinazie<br />
zowel vers als gestoofd gegeten<br />
kan worden. Groeit op elke grond<br />
en vraagt niet veel bemesting. Kan<br />
zowel koud als warm gezaaid worden<br />
van maart tot augustus. Oogsten kan<br />
vervolgens van april tot september.<br />
Om steeds jong blad te kunnen<br />
oogsten moet vaker achtereen<br />
worden gezaaid. Is gevoelig voor<br />
schot (in juli). Na schieten zijn de<br />
blaadjes nog eetbaar (stengels zijn<br />
dan te vezelig). Zaaien op rijen 30<br />
cm van elkaar. 1 zakje is voldoende<br />
voor ongeveer 5 m².
Tuinmelde<br />
Lichtgroene Tuinmelde 1990<br />
Levert weinig teeltproblemen op.<br />
Vormt een losse krop van vrij hoog<br />
opstaande frisgroene bladeren. 1<br />
zakje voor ongeveer 5 m².<br />
Veldsla<br />
Grote Noordhollandse 1870<br />
Dit is een relatief snelgroeiend en<br />
productief type met nogal lange<br />
bladeren. <strong>De</strong> bladkleur is wat lichter.<br />
Grofzadig. 1 zakje voor 7 m².<br />
Tuinmelde<br />
Rode Tuinmelde 2000<br />
<strong>De</strong>ze rode variëteit heeft veel<br />
sierwaarde. Levert weinig<br />
teeltproblemen op. Vormt een<br />
losse krop van vrij hoog opstaande<br />
paarsachtige bladeren. 1 zakje voor<br />
ongeveer 5 m².<br />
Veldsla<br />
Vit 1880<br />
Een echt professioneel ras<br />
met donker en kort blad in een<br />
kenmerkende rozetvorm. <strong>De</strong> zaden<br />
zijn aanmerkelijk kleiner en de groei<br />
is trager in vergelijking met de Grote<br />
Noordhollandse. 1 zakje voor 7 m².<br />
Blad- en stengelgewassen<br />
Veldsla<br />
Valerianella locusta<br />
Veldsla is typisch een gewas voor de<br />
late herfst en winter. <strong>De</strong> plantjes zijn<br />
weinig kwetsbaar en kunnen veel<br />
vorst verdragen. Stelt weinig eisen<br />
aan de grond. Omdat de zaaiperiode<br />
(augustus/september) gunstig valt,<br />
kan men met veldsla de vrijgekomen<br />
stukjes grond goed benutten. Zaaien<br />
in oktober is te laat, tenzij men<br />
beschikt over een kas/platte bak.<br />
Een nauwe rijafstand van 10 cm is<br />
mogelijk, maar een ruimere afstand<br />
is plezieriger i.v.m. schoffelen.<br />
Cressida Lepidium sativum<br />
Tuinkers 1980<br />
<strong>De</strong> jonge blaadjes zijn smakelijk en<br />
gezond. Kiemt en groeit snel, dus<br />
met regelmatige tussenpozen zaaien<br />
(buiten vanaf begin maart). Kan ook<br />
het gehele jaar door binnenshuis in<br />
bakjes op de vensterbank groeien.<br />
21
Blad- en stengelgewassen<br />
22<br />
Claytonia perfoliata<br />
Winterpostelein 2030<br />
Bladgroente voor gebruik als salade,<br />
in rauwkost of stamppot in herfst en<br />
winter. Nooit problemen met ziekten<br />
en plagen! Winterhard, alleen bij kale<br />
vorst wordt de kleur van het blad<br />
minder mooi en is afdekken gewenst.<br />
Geen bemesting nodig. Zaaien in<br />
augustus. Als de bodemtemperatuur<br />
nog te hoog is, komt de kieming veel<br />
trager op gang. <strong>De</strong> zaden zijn klein,<br />
door de zaden te mengen met fijn zand<br />
is het gemakkelijker om voldoende<br />
ruim te zaaien. Indien gebruik gemaakt<br />
wordt van een zaaimachine is mengen<br />
met suiker een goede methode. Een<br />
rijafstand van 20 à 25 cm hanteren. In<br />
de rij niet te dicht zaaien! 1 zakje voor<br />
6 m².<br />
Teeltinformatie Koolgewassen<br />
Portulaca oleracea<br />
Zomerpostelein 2040<br />
Een zeer snelgroeiende zomergroente<br />
met een heldergroene bladkleur.<br />
Menging met zand vergemakkelijkt de<br />
uitzaai (fijne zaden). Alleen zaaien bij<br />
voldoende warmte en zeker niet voor<br />
half mei. Ca. 3 weken na zaaien kan<br />
al geoogst worden. 1 zakje voor 2 m².<br />
Koolgewassen zijn de kampioenen wat betreft de late teelten – zij helpen ons de winter door. Anders dan de blad- en<br />
stengelgewassen zijn het langzame groeiers. Daarom houden ze van rijke en zware bodems, waar ze langzaam maar gestaag<br />
kunnen ontwikkelen. Zo krijgen ze een compacte kool en zijn ze beter bewaarbaar. Dit geld vooral voor de sluitkolen, witte en<br />
rode kool en spruitjes.<br />
Verder is het belangrijk dat de bodem niet zuur is (voldoende hoge pH), voldoende vocht wordt aangeleverd en de temperaturen<br />
niet te hoog zijn. U kunt kolen het best grote hoeveelheden verteerde compost geven. Zo nodig – als de bodem vrij arm of<br />
licht is - kan dit lokaal in het plantgat gegeven worden, eventueel met wat gedroogde mestkorrel en kalk toe. Later in het<br />
groeiseizoen kan met verse compost bijgemest worden. Spitskool, savooiekool en boerenkool zijn wat minder veeleisend en<br />
zijn gemakkelijker ook op wat minder zware en minder bemeste (zand)bodems te telen. Raapachtigen als koolrabi, koolraap,<br />
raap, radijs, rammenas, raapsteeltjes en de Chinese kooltypes hebben vooral behoefte aan genoeg vocht, een hoge pH, géén<br />
te hoge bemesting en zijn meer lichte grond-types. Op zware grond volstaat voor de koolgewassen een vruchtwisseling van 1<br />
op 4, op lichte grond is 1 op 6 aangewezen. Dit o.a. om knolvoet minder kans te geven.<br />
Overwinteren:<br />
Sommige kolen kunnen in de winter op het land blijven staan en ‘op afroep’ geoogst worden. Savooie kolen bijvoorbeeld<br />
kunnen heel wat vorst verdragen, al kunnen ze ook ingekuild worden (dicht bij elkaar herplant) om ze tegen hevige vorst te<br />
beschermen. Spruitjes en boerenkool worden zelfs lekkerder (zoeter) als er vorst overheen is gegaan. Bloemkool Flora Blanca<br />
kan ook op het land blijven, mits afgedekt met een blad, maar de bloemkool Alpha overwintert dan weer liever onder glas.<br />
Niet overwinterbaar zijn broccoli, Chinese kool en koolrabi. <strong>De</strong> palmkool lukt het wel in Toscane, maar helaas niet in Nederland.<br />
Rode en witte kool kan je goed bewaren op een koele, vorstvrije plaats. Eenmaal volgroeid, moeten ze wel vóór de vorst<br />
binnengehaald worden. Ons nieuwe koolgewas van dit jaar is de Flora Blanca (letterlijk vertaald ‘witte bloem’) - een oud ras<br />
met een mooie witte kop.
Brassica oleracea var. botrytis<br />
Bloemkool Alpha 1440 Bloemkool Flora Blanca 1445<br />
Voor de vroegste oogst zaaien rond<br />
eind september-begin oktober, onder<br />
glas overwinteren en half maart<br />
uitplanten op 60 x 50 cm, onder glas<br />
of buiten. <strong>De</strong>ze teelt geeft de minste<br />
kans op aantastingen van koolvlieg of<br />
rupsen. <strong>De</strong> oogst is in juni. Er kan ook<br />
gezaaid worden in januari- februari<br />
onder glas, dan buiten uitplanten half<br />
april op 70 x 50 cm, de oogst hiervan<br />
is eind juni - juli. 1 zakje voor ongeveer<br />
30 m².<br />
Brassica oleracea var. Cymosa<br />
Broccoli Groene Calabrese 1460 Chinese kool Granaat 1470<br />
Nauw verwant aan bloemkool. Zowel<br />
de hoofdscheut als de zijscheuten<br />
kunnen gegeten worden. Voor een<br />
goede uitgroei van de scheuten moet<br />
voldoende mest/compost gegeven<br />
worden en gebruik bij het verplanten<br />
alleen jonge planten. Een vroege<br />
teelt is mogelijk door voor te zaaien<br />
onder glas (maart). Een opkweek in<br />
de vollegrond kan vanaf half april.<br />
Uitplanten na 4 tot 5 weken op een<br />
afstand van minimaal 45 x 45 cm. <strong>De</strong><br />
scheuten worden normaliter geoogst<br />
vlak voordat de eerste gele bloemetjes<br />
zichtbaar worden, maar iets later<br />
oogsten is ook geen probleem. 1 zakje<br />
is voldoende voor ongeveer 20 m².<br />
Brassica oleracea var. botrytis<br />
Een oud Nederlands ras. Eén van de<br />
eerste rassen die niet een gelige, maar<br />
een mooie witte kop heeft. <strong>De</strong> Flora Blanca<br />
is meest geschikt voor de herfstteelt en<br />
kan ook overwinteren. Herfstteelt van<br />
bloemkool is wat makkelijker dan de<br />
zomerteelt en kan als nateelt komen na<br />
sla, vroege aardappelen, zomerprei of<br />
peulgewassen. Zaai ze half mei tot begin<br />
juli op een zaaibed in de vollegrond.<br />
Plant ze in de zomer 4 weken na het<br />
zaaien uit, om het risico op boorders<br />
(vroege, kleine bloemkooltjes) te<br />
beperken. Oogst: september-december.<br />
Tegen vorst beschermen door de kool<br />
met een blad af te dekken. <strong>De</strong> Flora<br />
Blanca is goed zelfdekkend. 1 zakje voor<br />
ongeveer 30 m².<br />
Brassica pekinensis<br />
Dit ras produceert forse, lange, groene<br />
kroppen. Chinese kool kan niet erg veel<br />
vorst verdragen en is schietgevoelig.<br />
Voorzaaien en vervolgens uitplanten<br />
kan alleen bij zeer jonge planten,<br />
tenzij men gebruik maakt van potten.<br />
Ter plaatse dun uitzaaien van half<br />
juli tot begin augustus is de beste<br />
methode. Een rijafstand van 40 cm<br />
aanhouden en in de rij uitdunnen op<br />
30 cm. Vroeger uitzaaien geeft een<br />
groter risico op schieters. <strong>De</strong> oogst<br />
valt in oktober, november. 1 zakje is<br />
voldoende voor ongeveer 8 m².<br />
Koolgewassen<br />
Brassica oleracea var. Laciniata<br />
Boerenkool Westlandse Winter 1450<br />
Het telen van boerenkool levert weinig<br />
problemen op. Kan ‘s winters op het<br />
veld blijven staan en wordt zoeter van<br />
smaak als het heeft gevroren. Zaaien<br />
in mei-juni op zaaibed en na ca. 6<br />
weken overplanten op 65 x 50 cm. 1<br />
zakje is voldoende voor ongeveer 30<br />
m².<br />
Spruitkool<br />
Groninger 1580<br />
<strong>De</strong> Groninger spruitkool is een oud<br />
landras met veel variatie. <strong>De</strong> spruitjes<br />
die niet mooi gesloten zijn, kunnen<br />
gebruikt worden voor stamppot.<br />
Zaaitijd half april tot uiterlijk half mei<br />
op zaaibed, uitplanten eind mei tot<br />
begin juli op 60 x 50 cm. 1 zakje is<br />
voor ongeveer 30 m²<br />
23
Koolgewassen<br />
24<br />
Koolrabi<br />
Koolrabi<br />
Brassica oleracea var. gongylodes<br />
Koolrabi is een snelgroeiend gewas<br />
met een heerlijke smaak, ook prima<br />
als rauwkost. Verplanten moet altijd<br />
in een jong stadium geschieden.<br />
Omdat koolrabi weinig gevoelig is<br />
voor doorschieten kan al vrij vroeg<br />
gezaaid worden. Voorzaaien onder<br />
glas vanaf half februari, buiten<br />
zaaien vanaf half maart tot half juli.<br />
Uitplanten op 30 x 30 cm.<br />
Superschmelz 1500<br />
<strong>De</strong>ze koolrabi moet wat ruimer geplant<br />
worden dan de <strong>De</strong>likatess Blauwe<br />
en <strong>De</strong>likatess Witte. <strong>De</strong> knollen kunt<br />
u door laten groeien tot wel 2 kg of<br />
meer, zonder dat ze houtig worden. 1<br />
zakje voor ongeveer 10 m².<br />
Koolrabi<br />
<strong>De</strong>likatess Blauwe 1480<br />
Fraaie blauwpaarse knollen met wit<br />
vruchtvlees. 1 zakje voor ongeveer 10<br />
m².<br />
Savooie kool<br />
Brassica oleracea var. sabauda<br />
Savooie kool kan enige vorst<br />
verdragen en kan daarom vrij lang<br />
op de tuin blijven staan. Buiten<br />
voorzaaien (eind april-mei) en na ca.<br />
6 weken uitplanten op 60 x 50 cm. 1<br />
zakje voor ongeveer 30 m².<br />
Koolrabi<br />
<strong>De</strong>likatess Witte 1490<br />
Lichtgroene knol. 1 zakje voor<br />
ongeveer 10 m².<br />
Savooie kool<br />
Bloemendaalse Gele 1530<br />
<strong>De</strong>ze unieke kool moet behouden<br />
blijven voor het nageslacht, dus<br />
veel telen! Slobberkool is de oude<br />
bijnaam. Mocht slobberen niet passen<br />
bij uw eetcultuur, dan gewoon korter<br />
koken. Heerlijk en zacht van smaak.<br />
<strong>De</strong> groengele, later goudgele, licht<br />
gekroesde kool kan een plaatje voor<br />
uw tuin zijn. <strong>De</strong> vorm varieert van<br />
spits tot meer bolvormig. <strong>De</strong>ze kool<br />
verdraagt lichte tot zelfs matige vorst.<br />
1 zakje voor ongeveer 30 m².
Savooie kool<br />
Westlandse Putjes 1520<br />
Donkergroene, gekroesde kool,<br />
waarvan de bovenste bladeren niet<br />
helemaal gesloten zijn. Kan een<br />
lange tijd geoogst worden, vanaf het<br />
einde van de zomer tot in de winter.<br />
Verdraagt lichte vorst. 1 zakje voor<br />
ongeveer 30 m².<br />
Brassica oleracea var. alba<br />
Middelgrote ronde sluitkool, geschikt<br />
om te bewaren. <strong>De</strong> teelt is volledig<br />
vergelijkbaar met rode kool (zie<br />
aldaar). 1 zakje voor ongeveer 30 m².<br />
Bewaarkool<br />
Witte en rode kool zijn goede<br />
bewaarkolen. Ze moeten op het land<br />
blijven tot ze volgroeid zijn en vóór de<br />
eerste vorst binnengehaald worden.<br />
Daarna kunnen ze op een koele,<br />
vorstvrije plaats bewaard worden.<br />
Hang ze hier op, los van elkaar en<br />
met touwtjes rond de stelen. Zo<br />
zijn ze 4 tot 6 weken bewaarbaar.<br />
Wanneer de kolen ingekuild worden,<br />
zijn ze echter langer te bewaren.<br />
Inkuilen kan buiten in een geul of<br />
kuil, waar ze met de wortel er nog<br />
aan in gezet worden. <strong>De</strong> koolkroppen<br />
mogen elkaar en de grond niet raken.<br />
Wat stro aan de zijkanten zorgt voor<br />
verluchting. Bovenop komt een laag<br />
stro en plastic. Als ze gezond de kuil<br />
in gaan, kunnen ze tot mei of juni<br />
goed blijven. Dit systeem kan ook<br />
in een kelder worden nagebootst<br />
in een kist met vochtig zand. Dat<br />
is weliswaar gemakkelijker, maar<br />
de kolen zullen er minder lang<br />
houdbaar zijn dan buiten, omdat de<br />
temperatuur in de kelder hoger is.<br />
Brassica oleracea var. alba<br />
Witte kool Langedijker bewaar 1560 Witte kool Roem van Enkhuizen 2 1540<br />
Een relatief snelgroeiende, zware<br />
kool voor de productie van zuurkool in<br />
september. Vrij barstgevoelig. <strong>De</strong> teelt<br />
is volledig vergelijkbaar met rode kool<br />
(zie aldaar). 1 zakje voor ongeveer 30<br />
m².<br />
Koolgewassen<br />
Brassica oleracea var. alba<br />
Witte kool Filderkraut 1550<br />
<strong>De</strong> meest smaakvolle van de witte<br />
kolen (zacht en wat zoeter) met een<br />
spitse groeiwijze. <strong>De</strong> kool wordt wat<br />
later gevormd en kan fors uitgroeien.<br />
Een betrouwbaar ras met weinig<br />
teeltproblemen. Ook zeer geschikt<br />
voor zuurkool. <strong>De</strong> teelt is volledig<br />
vergelijkbaar met rode kool (zie<br />
aldaar). 1 zakje voor ongeveer 30 m².<br />
Brassica oleracea var. Rubra<br />
Rode kool Langedijker Bewaar 2 1510<br />
Middelgrote, hoogronde kool. Buiten<br />
zaaien op zaaibed tot uiterlijk eind april<br />
en na ongeveer 6 weken overplanten<br />
op 70 x 60 cm. Tegen de winter op<br />
een koele, vorstvrije plaats bewaren,<br />
bijvoorbeeld met de wortels eraan<br />
in een bak met zand of ophangen<br />
in de kelder, hierbij het buitenblad<br />
verwijderen. Onder plat glas kan ook,<br />
maar dan wel goed luchten en bij<br />
vorst afdekken. Zonodig slecht blad<br />
afpellen. 1 zakje voor ongeveer 30 m².<br />
25
Peulvruchten<br />
Intro<br />
Bij de peulvruchten onderscheiden we verschillende soorten uit dezelfde familie (Leguminosae of Fabaceae),<br />
namelijk erwten (Pisum sativum), bonen (Phaseolus vulgaris), pronkbonen (Phaseolus coccineus) en tuinbonen<br />
(Vicia faba).<br />
Stikstofwortelknolletjes<br />
Peulvruchten behoren tot de vlinderbloemigen. Bijzonder aan deze familie is dat ze weinig voeding nodig hebben,<br />
omdat ze in symbiose met een bodembacterie (Rhizobium) stikstof kan binden uit de lucht. <strong>De</strong> stikstof wordt<br />
vastgelegd in zogenaamde wortelknolletjes waarin de bacteriën leven. Peulvruchten onttrekken daardoor weinig<br />
voedingsstoffen aan de bodem. Dit wil niet zeggen dat ze in het geheel géén bemesting nodig hebben; juist in<br />
de beginfase kan de hoeveelheid stikstof toch kritisch zijn omdat het vormingsproces van wortelknolletjes nog op<br />
gang moet komen. Een matige hoeveelheid rijpe compost voor het uitzaaien volstaat meestal.<br />
<strong>De</strong> peulvrucht is voedzaam, smakelijk, gemakkelijk te telen en een goede voorvrucht voor andere gewassen.<br />
Wat wil een tuinier nog meer?<br />
Erwten zijn langedagplanten waarvoor geldt dat een vroege uitzaai (maart/april) de beste resultaten oplevert. Zaaien<br />
in mei en later geeft onvoldoende peulzetting en problemen met meeldauw. Bij erg natte weersomstandigheden<br />
zijn erwten gevoelig voor schimmels bij de kieming (o.a. Fusarium). Geef voor het uitzaaien een matige<br />
hoeveelheid rijpe compost. In verband met bodemschimmels wordt een vruchtwisseling van 1 op 6 aangeraden.<br />
26<br />
Teeltinformatie erwten<br />
Van erwten eten we de zaden en soms ook de peulen die er omheen zitten. Daardoor ontstaat het onderscheid tussen<br />
doperwten en capucijners en peultjes. <strong>De</strong> peulen van doperwten en capucijners hebben een perkamentachtig<br />
vlies, waardoor ze te hard zijn om op te eten. Bij erwten en capucijners moeten daarom de zaden uit de peulen<br />
worden gedopt. <strong>De</strong> zaden worden meestal vers geconsumeerd; invriezen kan uitstekend (wel licht blancheren).<br />
Het is ook mogelijk het gewas af te laten rijpen en de gedroogde zaden te gebruiken.<br />
Peultjes hebben niet zo’n hard vlies en dus kan de jonge peul volledig gegeten worden, met de nog jonge zaden<br />
erin. <strong>De</strong> peulen zijn het zoetst wanneer de zaden net zichtbaar zijn. In een later stadium kunnen ze ook als<br />
doperwten gegeten worden.<br />
Bij de erwten worden de lagere soorten stamsoorten genoemd en de hogere soorten rijssoorten. <strong>De</strong> lage rassen<br />
zijn over het algemeen wat vroeger dan de hogere rassen. Al moet u bij de rijstypes de moeite nemen een<br />
klimconstructie te bouwen, ze geven wel meer opbrengst en zijn makkelijk te plukken.<br />
<strong>De</strong> stamsoorten kunnen in principe zonder ondersteuning geteeld worden, maar een teelt langs (kort) gaas of<br />
met rijshout maakt het doorplukken gemakkelijker en de peulen liggen niet op de grond.<br />
Rijstypen hebben altijd steunmateriaal nodig. Bij de teelt langs gaas kan aan beide zijden van het gaas een rij<br />
gezaaid worden. Tussen de rijen ongeveer 50 cm aanhouden en in de rij 3 à 5 cm. Tussen dubbele rijen 60-120<br />
cm open laten. Het beste kunt u de rijen volgens de noord-zuidas aanleggen, zodat er weinig schaduw op de<br />
planten valt. Daardoor drogen ze sneller op en vermindert de kans op meeldauwaantasting.<br />
Voorzaaien kan vanaf eind januari in een koude serre of een platte bak. Zaai ze op 3 à 5 cm van elkaar en op 3<br />
à 4 cm diep. In de loop van maart (wanneer de plantjes ongeveer 5-8 cm zijn), kunnen ze op dezelfde afstand in<br />
een geultje uitgeplant worden. Direct zaaien kan op zijn vroegst begin maart. Let erop dat de grond droog genoeg<br />
is. Bescherm de erwten tegen vogelvraat: zaai in eerste instantie diep genoeg (3 à 4 cm diep) en maak in een<br />
later stadium eventueel gebruik van netten.
Capucijner<br />
Blauwschokkers (rijs) 1220 Rozijnerwt (stam) 1230<br />
Een fors gewas, kan 2 meter hoog<br />
worden. Zowel de bloemen als peulen<br />
zijn paars.<br />
Doperwt, lange type (Rijs)<br />
Eerste vroege mei 1270<br />
Een vroeg en productief ras. <strong>De</strong> zaden<br />
zijn vrij fijn en rond. Lengte ca. 140 cm.<br />
Capucijner<br />
Laagblijvende capucijner, ca. 70 cm.<br />
<strong>De</strong> bloemen zijn violet van kleur maar<br />
de peulen groen. <strong>De</strong> gedroogde zaden<br />
hebben een fraai kleurpatroon.<br />
Doperwt, lange type (Rijs)<br />
Senator 1290<br />
Senator is groeikrachtig en geeft een<br />
goede productie. Kreukzadige erwt,<br />
die wat zoet van smaak is. Vrij laat<br />
en daardoor complementair aan de<br />
Eerste vroege mei. Lengte ca. 140 cm<br />
lang.<br />
Peulvruchten<br />
Doperwt, kort type (stam)<br />
Kelvedon wonder 1240<br />
Zoete, kreukzadige doperwt. Goede<br />
smaak. Lengte ca. 70 cm.<br />
Stampeul / Sugar Snap<br />
Norli 1300<br />
Een bekend en veel geteeld ras.<br />
Smakelijke peulen en een goede<br />
productie. Duidelijke verschillen<br />
tussen peulen en sugar snaps zijn er<br />
in feite niet. <strong>De</strong> term `Sugar Snap´<br />
wordt gebruikt zodra de peulen iets<br />
verder doorgegroeid zijn (de zaden<br />
worden zichtbaar). In dit latere<br />
stadium is er sprake van een duidelijk<br />
zoetere smaak. Rijafstand 50 cm.<br />
Gewaslengte ca. 70 cm. Enige vorm<br />
van gewasondersteuning maakt het<br />
plukken gemakkelijker.<br />
27
Peulvruchten<br />
28<br />
Peulen, Lange typen (rijs)<br />
Sweet Horizon 1305<br />
Bij uitstek geschikt voor de<br />
professionele teelt. Dit hangt samen<br />
met de peulgrootte en de verschillende<br />
resistenties. Een midden-vroeg tot<br />
laat ras met hoog productiepotentieel.<br />
Maakt sterke, gezonde planten.<br />
<strong>De</strong> peultjes zijn vrij donker, quasi<br />
draadloos en worden 9-10 cm lang<br />
en zo´n 22 mm breed. Tolerant<br />
voor (Ascochyta) AT en resistent<br />
ten aanzien van meeldauw (PM) en<br />
Fusarium (F1).<br />
Peulen, Lange typen (rijs)<br />
Heraut 1310<br />
Vroeg, enigszins forse peulen. Hoogte<br />
ongeveer 140 cm.<br />
Peulen, Lange typen (rijs)<br />
Grijze roodbloeiende 1330<br />
<strong>De</strong> rode bloemen zien er fraai uit. Zeer<br />
productief, plukt iets lastiger doordat<br />
het een bladrijker plant is. Lengte ca.<br />
130 cm.<br />
Peulen, Lange typen (rijs)<br />
Hendriks 1320<br />
Groeit lang door, met een lange<br />
oogstperiode. Zeer betrouwbaar<br />
en sterk ras. Weinig gevoelig voor<br />
Fusarium. Lengte tot ruim 2 meter.
Teeltinformatie bonen<br />
Peulvruchten<br />
Bonen zijn meer warmteminnend dan erwten en komen wat later in het seizoen. Alle boonsoorten<br />
zijn gevoelig voor nachtvorst en houden niet van natte of koude zaai- en plantomstandigheden.<br />
Verder verdragen ze geen zure grond en vragen een matige bemesting. Rijpe compost, die voor<br />
het zaaien of planten wordt ingewerkt, is de meest geschikte bemesting. U kunt het best een<br />
vruchtwisseling van minstens 1 op 4 aanhouden.<br />
Bij de bonen onderscheiden we de ‘gewone boon’ (Phaseolus vulgaris), de pronkboon (Phaseolus<br />
coccineus) en de tuinboon (Vicia faba). <strong>De</strong> gewone boon en de pronkboon zijn afkomstig uit<br />
Zuid-Amerika en de tuinboon behoort tot de oorspronkelijke peulvruchten van het Middellandse<br />
Zeegebied. <strong>De</strong> gewone boon is van oorsprong een klimmend type, maar er zijn ook lage (stam)<br />
varianten ontwikkeld. Van een aantal rassen wordt de hele peul gegeten, van andere de verse<br />
of droge zaden/bonen. We onderscheiden hier drie types, namelijk: snijbonen, droogbonen en<br />
slabonen. Afhankelijk van hun planthoogte krijgen ze het voorvoegsel ‘stam’ of ‘stok’, waarbij<br />
de stambonen zonder ondersteuning kunnen groeien en de stokbonen altijd een structuur<br />
nodig hebben waarop ze kunnen klimmen. <strong>De</strong> stamsoorten zijn meestal vroeger dan de hogere<br />
stoksoorten.<br />
Over het algemeen gelden voor de bonen uit het Phaseolus-geslacht (gewone boon en pronkboon)<br />
de volgende teeltaanwijzingen: zaai de stambonen vrij diep (2-5 cm) in een geultje en leg om de<br />
5-10 cm een zaadje. Hanteer een rijafstand van 45 à 50 cm. Het zaaien in pollen op een afstand<br />
van 45 x 45 cm met steeds 4 bonen bij elkaar functioneert ook goed.<br />
Ook de stokbonen mogen vrij diep gezaaid worden (2-5 cm). Gezien stokbonen snelle groeiers<br />
zijn, moeten ze regelmatig geplukt worden. Zo dragen ze ook langer door. Plaats bij de stokbonen<br />
steunmateriaal. Hier is het aantal planten per vierkante meter belangrijk. <strong>De</strong> planten mogen geen<br />
kluwen gaan vormen, want dan krijgen schimmels veel kans. Een oude leidraad, maar nog steeds<br />
actueel, is 8 à 10 planten per m² aanhouden. Twee keer zaaien (half mei en eind juni) geeft een<br />
goede oogstspreiding.<br />
Voorzaaien onder glas in potten kan van half april tot half mei. Vanaf eind april kunt u ze in<br />
een platte bak zaaien. In de vollegrond kunnen de stokslabonen in de periode half mei tot half<br />
juni gezaaid worden en de stamslabonen in de periode begin mei tot begin juli. <strong>De</strong> grond moet<br />
minimaal 10-12° C zijn en niet te vochtig. <strong>De</strong> oogst van de stokslabonen begint in juli en loopt tot<br />
oktober. Stokbonen kunnen langer doorgeplukt worden dan stambonen, maar u kunt de oogst van<br />
de stambonen spreiden door ze 2 tot 3 keer in kleinere hoeveelheden te zaaien. <strong>De</strong> oogst begint<br />
dan rond eind juli en loopt tot oktober.<br />
29
Peulvruchten<br />
30<br />
Pronkboon<br />
Phaseolus coccineus<br />
Pronkbonen zijn in een jong stadium<br />
uitstekende snijbonen met een<br />
goede malsheid en smaak, maar in<br />
een ouder stadium wordt de schil<br />
iets ruw en vormt zich op de buik-<br />
en rugnaad een draad en bevat de<br />
peulwand een vlies dat niet gaar<br />
kookt. In dat stadium kunnen nog wel<br />
de onrijpe zaden gegeten worden.<br />
Teelt als stoksnijboon. Zaaitijd half<br />
mei tot half juni. Vanwege de forse<br />
groei slechts 2 à 3 zaden per stok<br />
zaaien en een ruime afstand (80 x<br />
80 cm) tussen stokken hanteren. Er<br />
zijn witbloeiende soorten met witte<br />
zaden en roodbloeiende soorten met<br />
rode zaden. U kunt de pronkbonen<br />
oogsten van augustus tot oktober.<br />
Pluk ze regelmatig en op tijd. Als de<br />
peulen te dik geworden zijn, kunt u<br />
nog wel de onrijpe zaden opeten.<br />
Stamdroogboon<br />
Phaseolus vulgaris<br />
Droogbonen zijn goede groeiers en<br />
mogen daarom wat ruimer gezaaid<br />
worden, op ca. 10 cm in de rij, op een<br />
rijafstand van 50 cm. Zaaitijd: mei.<br />
Weinig ziektegevoelig. <strong>De</strong> peulen<br />
hebben een perkamentachtig vlies,<br />
dus gebruik alleen de zaden voor<br />
consumptie.<br />
Oogst de droogbonen vanaf eind<br />
augustus als ze beginnen te<br />
verkleuren. Dan trekt u ze uit de<br />
grond en hangt ze in bosjes op in<br />
een beschutte plaats. Als de peulen<br />
na enkele weken voldoende droog<br />
zijn (scherp), kunt u de zaden<br />
gemakkelijk uit de peulen ritsen.<br />
Bewaar de gedorste zaden op een<br />
droge plaats.<br />
Mocht u last van de bonenkever<br />
hebben (kleine gaatjes in de zaden<br />
zichtbaar), leg dan de bonen<br />
gedurende een paar weken in<br />
de diepvries (-18 C). 1 zakje is<br />
voldoende voor ca. 8 m².<br />
Pronkboon<br />
Lady Di 1205<br />
Een draadloze pronkboon! <strong>De</strong> talrijke,<br />
prachtig rode bloemen zorgen voor<br />
een kleurrijke tuin. <strong>De</strong> zaden zijn<br />
zwart/rood. <strong>De</strong> peulen zijn zo’n 28-30<br />
cm lang. <strong>De</strong> Lady Di heeft een grote<br />
groeikracht. Resistent tegen bonenrol-<br />
(V1) en bonenscherpmozaïekvirus<br />
(BYMV).<br />
Stramdroogboon<br />
Bruine Kogelboon 1140<br />
Matig grote, eivormige/ronde zaden.<br />
Stevige planten.<br />
Pronkboon<br />
Emergo 1200<br />
Een witbloeiend ras met zeer lange,<br />
dikke en donkergroene peulen.<br />
Aangename smaak, maar duidelijk<br />
verschillend van de gewone snijboon.<br />
Het gewas is zeer fors en heeft weinig<br />
last van windschade; wordt daarom<br />
vaak als windbescherming gebruikt.<br />
Pluk regelmatig, anders vormt zich<br />
een vlies en een draad.<br />
Stramdroogboon<br />
Friese Woudboon 1120<br />
Langwerpige crème-kleurige zaden<br />
met een zachte schil.
Stamslaboon<br />
Phaseolus vulgaris<br />
Wanneer het weer voldoende gunstig<br />
is, kan vanaf begin mei tot begin juli<br />
gezaaid worden op rijen. Zaai ze vrij<br />
diep (2-5 cm) in een geultje en leg<br />
om de 5-10 cm een zaadje. Of zaai<br />
in pollen op een afstand van 45 x 45<br />
cm met steeds 4 bonen bij elkaar.<br />
<strong>De</strong> oogst valt in de periode eind juliseptember.<br />
1 zakje is voldoende<br />
voor ongeveer 9 m².<br />
<strong>De</strong> bonen van Holland Select staan<br />
gerangschikt op dikte van de boon.<br />
Stamslaboon<br />
Faraday 1083<br />
Faraday is ook een nieuw professioneel<br />
ras sinds 2010. Een zeer fijne boon<br />
(6,5–8 mm) van het type haricot<br />
vert, met bijzonder uniforme, lange<br />
(13-14 cm) peulen met een mooie<br />
donkere kleur. Dit ras heeft een ruime<br />
oogstperiode en goede houdbaarheid,<br />
waardoor het zowel geschikt is voor<br />
industrie als voor verse markt. <strong>De</strong><br />
vruchtzetting is homogeen, het is<br />
een productief ras. <strong>De</strong> planthoogte<br />
is ongeveer 50 cm. Resistent tegen<br />
vlekken- (A) en vetvlekkenziekte (Ps),<br />
alsmede bonenrolmozaïekvirus (V1).<br />
Stamslaboon<br />
Compass 1081<br />
Een extra dunne sperzieboon van<br />
het type haricot vert (
Peulvruchten<br />
32<br />
Stamslaboon<br />
Cantare 1075<br />
Cantare is ontwikkeld door Pop Vriend<br />
Zaden. Het is een malse, slanke boon<br />
die vrij lang geplukt kan worden.<br />
Heeft geen steun nodig en groeit<br />
op elke grondsoort. Resistent tegen<br />
rolmozaïek (V1) en vlekkenziekte (A).<br />
Snijboon<br />
(stam en stok)<br />
Phaseolus vulgaris<br />
<strong>De</strong> snijbonen mogen vanaf half mei<br />
tot juli gezaaid worden.<br />
Zaai de stamsnijbonen op rijen, vrij<br />
diep (2-5 cm) in een geultje en leg<br />
om de 5-10 cm een zaadje. Of zaai<br />
ze in pollen op een afstand van 45 x<br />
45 cm met steeds 4 bonen bij elkaar.<br />
Zaai de stoksnijbonen met 4-5 bonen<br />
per stok, op een afstand van 75 x 75<br />
cm.<br />
Snijbonen zijn zeer productief.<br />
<strong>De</strong> oogst begint in juli en loopt tot<br />
oktober. Pluk ze vroeg genoeg, als<br />
ze nog lekker mals zijn. Pluk ze ook<br />
regelmatig door (2 x per week) en<br />
verwijder te dikke bonen om de groei<br />
er in te houden.<br />
Stamslaboon<br />
Dubbele Witte zonder draad 1080<br />
Malse en smakelijke boon die vrij<br />
lang doorgeplukt kan worden. Relatief<br />
weinig schimmelgevoelig bij slechte/<br />
natte weersomstandigheden.<br />
Stamsnijboon<br />
Capitano 1215<br />
Een nieuwe, platpeulige, gele<br />
stamsnijboon (wasboon) die 20 mm<br />
breed en 15 cm lang is. <strong>De</strong> peulen<br />
hebben al in een vroeg stadium<br />
een mooie gele kleur. Opstaand<br />
planttype met een uniforme zetting,<br />
rechte peulen en een uniforme kleur.<br />
Geschikt voor mechanische oogst en<br />
handpluk. Pluk vroeg genoeg, als ze<br />
nog lekker mals zijn. Resistent tegen<br />
vlekken- (A) en vetvlekkenziekte (Ps),<br />
alsmede bonenrolmozaïekvirus (V1).<br />
Planthoogte is ongeveer 50 cm.<br />
Stamslaboon<br />
Saxa 1090<br />
Een echt oud ras dat niet mag<br />
verdwijnen. Het speciale van dit ras<br />
is: relatief vroeg, goed bestand tegen<br />
slecht weer en een goede (bonen)smaak.<br />
Het boontje ziet er wat minder<br />
mooi uit. Maar is dat erg?<br />
Stamsnijboon<br />
Nassau 1195<br />
Een groene, platpeulige stamsnijboon,<br />
met een breedte van 17 mm en een<br />
lengte van 16 cm. <strong>De</strong> peulkleur is<br />
vrij lichtgroen. Nassau is bijzonder<br />
sterk. Pluk vroeg genoeg, als ze nog<br />
lekker mals zijn. Resistent tegen<br />
vlekken- (A) en vetvlekkenziekte (Ps),<br />
alsmede bonenrolmozaïekvirus (V1).<br />
Planthoogte is ongeveer 50 cm.
Stoksnijboon<br />
Vitalis 1176<br />
Standaardras. Een donkergroene<br />
midden-vroege snijboon, van 20 mm<br />
breed en 20 cm lang. Vitalis is zowel<br />
geschikt voor teelt onder glas als voor<br />
buitenteelt. Door de trage zaadgroei<br />
geeft dit ras een hoger percentage<br />
eerste-kwaliteit peulen. Resistent<br />
tegen bonenrolmozaïekvirus (V1).<br />
Stokslaboon<br />
Phaseolus vulgaris<br />
Alle stokbonen hebben een “fraai<br />
mechanisme van klimmen”: of het nu<br />
schuin, recht of gekronkeld is, altijd<br />
omslingerend en altijd met rechtse<br />
bochten wordt blindelings de weg<br />
naar boven gevonden. Het materiaal<br />
(bamboestokken, bonenstaken, touwen,<br />
etc.) dat u gebruikt als materiaal maakt<br />
niet zoveel uit, maar het geheel moet<br />
bij volle belasting wel voldoende stabiel<br />
zijn. In iedere volkstuin is wel iemand<br />
te vinden die uitleg wil geven wat nu<br />
feitelijk het “beste” systeem is. Een oude<br />
leidraad, maar nog steeds actueel, is 8 à<br />
10 planten per m² aanhouden.<br />
Belangrijke voordelen van stokbonen zijn<br />
dat ze geen problemen met schimmels<br />
geven (het gewas kan goed opdrogen),<br />
ze een lange oogstperiode hebben en een<br />
hoge opbrengst geven. In de vollegrond<br />
mogen de stokslabonen in de periode half<br />
mei tot half juni gezaaid worden. <strong>De</strong> oogst<br />
van de stokslabonen begint in juli en loopt<br />
tot oktober.<br />
Stoksnijboon<br />
Golden Gate 1174<br />
Geeft een zeer mooie draadloze,<br />
geelpeulige snijboon. <strong>De</strong> Golden<br />
Gate is midden-vroeg en is zowel<br />
geschikt voor kas- als buitenteelt.<br />
<strong>De</strong> peulen zijn zo´n 24 mm breed<br />
en 24-26 cm lang. Resistent tegen<br />
bonenrolmozaïekvirus (V1).<br />
Stokslaboon<br />
Cobra 1172<br />
Cobra is een fijne (7-9 mm dikte), lange<br />
(20 cm), zwartzadige sperzieboon. <strong>De</strong><br />
peul is wat lichter groen. <strong>De</strong>ze elegante<br />
boon is midden-vroeg, geschikt<br />
voor kas- en buitenteelten en wordt<br />
gekenmerkt door trage zaadgroei.<br />
Resistent tegen vlekkenziekte (A) en<br />
bonenrolmozaïekvirus (V1).<br />
Peulvruchten<br />
Stoksnijboon<br />
Helda 1190<br />
Verreweg het meest geteelde ras in<br />
de vollegrond. <strong>De</strong> peulen zijn lang, vrij<br />
breed en afgeplat.<br />
Stokslaboon<br />
Mechelse Tros 1160<br />
<strong>De</strong> boontjes zijn klein, vroeg en<br />
rijkdragend.<br />
33
Peulvruchten<br />
34<br />
Stokslaboon<br />
Neckargold 1171<br />
<strong>De</strong> Neckargold is buitengewoon<br />
smaakvol. Hoge opbrengst van lange<br />
(23-25 cm), fijne, diepgele, malse<br />
peulen. Midden-vroeg rijp. Stevig<br />
planttype met diepe beworteling.<br />
Resistent tegen bonenrolmozaïekvirus<br />
(V1).<br />
Tuinboon (Vicia faba)<br />
Stokslaboon<br />
Neckarkönigin 1170<br />
Een absolute topper, zowel qua<br />
smaak als productie! <strong>De</strong> ca. 20 cm<br />
lange peulen zijn zeer vlezig en blijven<br />
uitermate lang mals. Spekboon is<br />
eigenlijk een te ordinaire naam voor<br />
deze Königin; “Chateaubriandboon” of<br />
iets dergelijks zou passender zijn.<br />
Advies: voor uitzaai de zaden iets<br />
aanprikken met een naald. Dit<br />
bevordert de opname van vocht en<br />
geeft een betere opkomst!<br />
Phaseolus vulgaris<br />
Stokdroogboon Stokkievitsboon 1180<br />
Zowel de peulen als zaden zijn fraai<br />
rood gespikkeld. <strong>De</strong> peulenschil is<br />
perkamentachtig, dus alleen de zaden<br />
consumeren. In gekookte vorm is<br />
de zaadhuid dun en zacht. Teelt als<br />
stokslabonen, 3 à 4 bonen per stok.<br />
Eind september, begin oktober kunnen<br />
de peulen geplukt worden. Na enkele<br />
weken nadrogen kunnen de zaden<br />
gedorst of uitgedopt worden.<br />
Met de tuinboon duikt u ver in de Europese geschiedenis. Voor het Amerikaanse Phaseolus-geslacht in onze<br />
contreien verzeild was geraakt, met o.a. de witte bonen, bruine bonen en sperziebonen, was in Europa, Noord-<br />
Afrika en het Midden-Oosten alleen de tuinboon bekend. Er werden ook andere peulvruchten gegeten, zoals<br />
erwten, linzen en kekererwten, maar die werden geen bonen genoemd. Van tuinbonen zijn nog heerlijke Romeinse<br />
recepten te vinden, zoals Tuinbonen à la Vitellius, o.a. op de website www.coquinaria.nl van Christianne Muusers.<br />
In verschillende groeistadia kunnen verschillende delen van de tuinboon gegeten worden. Zo kent ze een grote<br />
diversiteit aan culinaire mogelijkheden. Zowel de jonge bladscheuten (rauw of als spinazie), als de jonge peulen<br />
wanneer de zaden nog niet rijp zijn, de verse bonen, de peulen wanneer de bonen rijp zijn en de gedroogde bonen<br />
kunnen gegeten worden. Tuinbonen zijn in het bijzonder een smakelijke culinaire combinatie met dille. En deze<br />
combinatie is bovendien effectief als mengteelt om de zwarte bonenluis tegen te gaan! Tevens – het zal u niet<br />
verbazen – is bonenkruid bekend als een goed toekruid voor tuinbonen.<br />
Tuinbonen hebben een goede koudetolerantie. Ter plaatse zaaien kan vanaf begin maart tot half april. Extra<br />
vervroeging is mogelijk door in februari voor te zaaien. Bij zaaien of uitplanten minimaal een afstand van 60 x<br />
20 cm aanhouden. Dichter zaaien levert geen extra peulopbrengst op. Let erop dat de oogstperiode zeer kort is!<br />
Idealiter oogst u alles in 1 week. Met verschillende zaaidata wordt spreiding van de oogst verkregen.<br />
Zaai van februari tot half april buiten. Rijafstand: 60 cm, in de rij: 15 à 20 cm. Vervroegen kan door in februari onder<br />
glas te zaaien en begin april buiten uit te planten. Oogst: juli, de voorgezaaide bonen in juni.<br />
Er zijn nu reeds twee <strong>Bolster</strong> tuinboonrassen verkrijgbaar: Eleonora en Ratio. U kunt ze samen zaaien en toch een<br />
verlengd oogstseizoen hebben, omdat Ratio ongeveer 10 dagen vroeger rijp is dan Eleonora.
Tuinboon<br />
Express Type selectie Eleonora 1210<br />
Dit professionele ras van de <strong>Bolster</strong><br />
heeft een goede productie. Het<br />
gewas is kort en daardoor weinig<br />
gevoelig voor omvallen. <strong>De</strong> peulen<br />
zijn glimmend, lang, vrij fijn en goed<br />
gevuld met ca. 5 zaden. Uitstekende<br />
smaak en zeer geschikt om in te<br />
vriezen.<br />
Tuinboon<br />
Ratio (p)* 1212<br />
Een nieuw ras van de <strong>Bolster</strong>. Hoge<br />
opbrengst en erg vroeg. Ratio is<br />
ongeveer 10 dagen vroeger rijp dan<br />
Eleonora. Door de goede vertakking<br />
blijft het gewas kort en gaat niet<br />
legeren. <strong>De</strong> peulen zijn erg mooi en<br />
goed gevuld.<br />
*(p)= Proefzaadregeling. Dit ras is nog<br />
in aanmelding bij NAK tuinbouw.<br />
Recept voor Tuinbonenpuree à la Vitellius<br />
Peulvruchten<br />
Dit oerrecept is een zeer voedzame puree van verse tuinbonen en tuinkruiden uit de Romeinse<br />
receptenverzameling <strong>De</strong> re coquinaria. Kan als warm voorgerecht dienen, voor 4 à 6 personen. Lekker met<br />
geroosterd volkorenbrood.<br />
Ingrediëntenlijst<br />
2,5 kilo ongedopte tuinbonen, of 900 gram tuinbonen uit de diepvries (ongeveer 600 gram dubbel gedopt)<br />
2 eetlepels olijfolie<br />
zout en peper naar smaak<br />
1/4 theelepel saffraandraadjes met 1 eetlepel kokend water<br />
50 gram tuinkruiden (peterselie, oregano, munt, salie, basilicum)<br />
3,5 deciliter kokend water (of bouillon)<br />
Bereiding<br />
Haal de tuinbonen uit hun peulen en verwijder het grijze velletje van de boontjes (dubbel doppen). Stamp<br />
de verse kruiden tot een ‘puree’. Kneus de saffraandraadjes in een eetlepel heet water zodat de kleur goed<br />
vrijkomt.<br />
Verhit de olijfolie in een pan met dikke bodem tot matig heet. Doe de tuinboontjes erbij, bestrooi met<br />
peper en zout, en roer om totdat de boontjes bedekt zijn met een laagje olie. Voeg het saffraanwater en<br />
kokend water toe. Laat met deksel op de pan op laag vuur vijf minuten stoven. Giet de boontjes af, vang het<br />
kookvocht op. Pureer de helft van de boontjes in een vijzel of blender met het kookvocht om een wat dikke<br />
soep te krijgen. Doe terug in de pan, met de hele boontjes en de tuinkruiden. Breng weer tegen de kook aan,<br />
en dien op.<br />
Op www.coquinaria.nl van Christianne Muusers is het oorspronkelijke recept en meer achtergrondinformatie<br />
te vinden.<br />
35
Vruchtgewassen<br />
36<br />
Teeltinformatie vruchtgewassen<br />
<strong>De</strong> vruchtgewassen komen uit een beperkt aantal families, namelijk de komkommerfamilie (pompoen, courgette, augurk,<br />
komkommer en watermeloen), de nachtschadefamilie (tomaat, paprika, peper en aubergine) en de grassenfamilie (suikermaïs).<br />
Een groot deel van de vruchtgewassen kan het best beschut geteeld worden in een kas of tunnel. Wie niet over een kas of<br />
tunnel beschikt, vindt gelukkig genoeg variatie en teeltplezier bij de pompoen, courgette, augurk, komkommer en suikermaïs.<br />
Wat de leden van de komkommerfamilie gemeen hebben is dat ze houden van een rijkelijke organische bemesting, zon en<br />
een vochtige bodem. Het zijn weelderige groeiers die meestal weinig teeltzorgen vragen en veel vruchten dragen. Pompoen is<br />
de topper wat de weelderige groei betreft en kan werkelijk overal om- en overheen geleid worden. Indien u niet genoeg ruimte<br />
heeft om de pompoen over de grond te laten kruipen, kunt u hem ook over een boom, een dak, de composthoop of een houten<br />
constructie heen leiden. U hoeft dus niet per se een heel grote tuin te hebben om toch van deze heerlijke wintergroente te<br />
kunnen genieten. Pompoen is bovendien erg rijk aan vitamine C en kan (afhankelijk van het ras) tot ver in de winter bewaard<br />
worden. Ze moeten dan wel rijp geoogst worden; pas wanneer de vruchtsteel rimpelig en ingedroogd is mogen ze geknipt<br />
worden. Daarna moeten ze in een droge ruimte bewaard worden die goed geventileerd wordt en idealiter een temperatuur van<br />
8-12°C heeft. Pompoen houdt niet van een koude bewaring. Beneden 8°C kan koudeschade optreden, waarna de vruchten<br />
versneld gaan rotten. Pas op voor muizen en ratten!<br />
Sinds dit jaar is de watermeloen Sugar Baby aan ons assortiment toegevoegd. Het is een veel geteeld ras en ziet er uit als<br />
een typische watermeloen, maar dan in een kleiner formaat. In ons klimaat kan Sugar Baby het best beschut worden geteeld.<br />
<strong>De</strong>ze watermeloen kan wel buiten geteeld worden, mits de zomer niet te koud en nat is. Een mooi nieuwe experiment voor de<br />
avontuurlijke tuinier?<br />
Ook nieuw bij de vruchtgewassen is de Bartelly! Bartelly is een samenvoegsel van de namen van twee van de eigenaren<br />
van de <strong>Bolster</strong>: Bart en Elly. <strong>De</strong> Bartelly is een bijzonder robuuste, productieve en smaakvolle cherrytomaat. Het is een<br />
professioneel ras, wat betekent dat het ook voor de professionele tuinder zeer geschikt is. Zeker het proberen waard!<br />
Solanum melongena<br />
Aubergine Violetta lunga 3 1025 Augurk Hokus 1030<br />
Een tamelijk vroeg ras dat vrij slanke<br />
donkerpaarse vruchten met een<br />
groene steel vormt. Pas op voor de<br />
stekels. <strong>De</strong>ze aubergine kan het best<br />
in de kas geteeld worden. Zaaien:<br />
februari binnen bij 20-25 graden,<br />
uitplanten vanaf maart tot begin mei.<br />
Plantafstand 75 x 50 cm. 1 zakje is<br />
voldoende voor ongeveer 10 m².<br />
Cucumis sativus<br />
Geschikt voor de volle grond op<br />
een beschutte, zonnige plek. Zeer<br />
geschikt voor inmaak. Regelmatig<br />
doorplukken en te dikke vruchten<br />
verwijderen. Augurken kunnen prima<br />
liggend (vlakvelds) geteeld worden.<br />
Verticaal telen, bijv. langs touwen kost<br />
veel extra arbeid! Augurken worden<br />
vaak eind april voorgezaaid in potten<br />
of in een bak. Maar ook ter plaatse<br />
zaaien, ca. half mei, is goed mogelijk<br />
mits het voldoende warm is. <strong>De</strong><br />
planten zijn vorstgevoelig. Een goede<br />
plantafstand is 150 x 40 cm. Om het<br />
gewas in toom te houden, kan men de<br />
ranken terugleiden of snoeien. 1 zakje<br />
is voldoende voor ongeveer 6 m².<br />
Courgette<br />
Cucurbita pepo<br />
Courgetteplanten zijn uiterst<br />
productief. Professionele telers<br />
snijden zelfs elke dag om een juiste<br />
vruchtmaat te verkrijgen. Zoveel<br />
discipline verwachten wij niet van<br />
u, maar het is wel verstandig om<br />
regelmatig de jonge vruchten te<br />
plukken - als ze ongeveer 15 cm lang<br />
zijn. Er worden dan steeds nieuwe<br />
vruchten gevormd tot in de herfst.<br />
Courgetteplanten ranken niet. Ze zijn<br />
niet bestand tegen nachtvorst.
Courgette<br />
Een lichtgroene courgette. Voorzaaien<br />
vanaf eind april en ter plaatse vanaf<br />
half mei. 1 plant per 0,8 m² als norm<br />
hanteren. 1 zakje voor ongeveer 10<br />
m².<br />
Cucumis sativus<br />
Komkommer Gele Tros 1430<br />
Sterk ras voor de volle grond. <strong>De</strong> vruchten<br />
zijn niet groen maar witachtig. Voor<br />
een goede smaak op tijd snijden. Het<br />
uiteinde van de komkommer kan soms<br />
(bij groeistagnatie) iets bitter worden. <strong>De</strong><br />
teelt is volledig vergelijkbaar met augurk.<br />
Komkommers kunnen zowel liggend als<br />
verticaal geteeld worden. Vanaf eind april<br />
kan onder glas gezaaid worden. Eind mei<br />
in potjes overplanten en buiten uitplanten<br />
op 40 cm, rijafstand 150 cm. Komkommers<br />
hebben niet zo’n stevig wortelgestel,<br />
wees dus voorzichtig met het uitplanten<br />
van de zaailingen en laat ze liefst niet<br />
te lang in potjes staan (
Vruchtgewassen<br />
38<br />
Capsicum annuum<br />
Paprika Jubilandska 1620<br />
Zoet, niet scherp. Langwerpige<br />
vruchten die eerst groen zijn en<br />
bij rijping rood verkleuren. Het is<br />
een laagblijvende soort, snoeien of<br />
opbinden is niet nodig. Bij voorkeur<br />
onder glas telen. In maart in een bakje<br />
zaaien en binnen bij minimaal 20°C<br />
opkweken. <strong>De</strong> kieming duurt vrij lang.<br />
Overplanten in potjes en eind aprilmei<br />
uitplanten op 50 x 50 cm. Enkele<br />
bamboestokken en touw gebruiken ter<br />
vermijding van omvallen van planten,<br />
c.q. breken van takken. <strong>De</strong> oogst is<br />
in september en oktober. 1 zakje is<br />
voldoende voor ongeveer 8 m².<br />
Cucurbita moschata<br />
Muscat de Provence 1675<br />
Geeft middelgrote, platte, vlakronde<br />
vruchten met diepe ribben. <strong>De</strong> schil<br />
is eerst groen/beige, maar na afrijping<br />
kleurt de pompoen naar oranje/crème.<br />
Het vruchtvlees is mooi oranje. Eind<br />
april, begin mei warm voortrekken<br />
onder glas, liefst bij zonnig weer.<br />
Eind mei buiten uitplanten; 1 plant<br />
per 2 m². Rechtstreeks zaaien kan<br />
dan ook. Oogsten dient voor de vorst<br />
te gebeuren, als het blad verdord is.<br />
Te gebruiken in soepen en pasteien.<br />
Droog te bewaren bij 10-15ºC.<br />
Capsicum annuum<br />
Westlandse Lange Rode (peper) 1640<br />
<strong>De</strong> vrij kleine vruchten zijn scherp van<br />
smaak, langwerpig, puntig van vorm,<br />
eerst groen en bij rijping overgaand<br />
in rood. Geschikt om te drogen. Bij<br />
voorkeur onder glas telen of onder<br />
verhoogd plat glas. In maart in een<br />
bakje zaaien en binnen bij minimaal<br />
20°C opkweken. <strong>De</strong> kieming duurt vrij<br />
lang. Overplanten in potjes en eind<br />
april-mei uitplanten op 50 x 50 cm.<br />
<strong>De</strong> oogst is in september en oktober.<br />
1 zakje is voldoende voor ongeveer 8<br />
m².<br />
Cucurbita moschata<br />
Butternut 1685<br />
Traditioneel, rankend ras. Crèmekleurige<br />
vruchten. Kleine zaadholte,<br />
zachte smaak en matig houdbaar.<br />
Pompoen<br />
Cucurbita moschata<br />
Eind april/begin mei warm voorzaaien<br />
onder glas en tijdens de kieming<br />
niet te veel water geven. Oppassen<br />
voor muizen, want die zijn dol op<br />
pompoenzaden. Zijn de zaden<br />
eenmaal gekiemd, dan is dit geen<br />
probleem meer. Na ca. 3 weken buiten<br />
uitplanten; 1 plant per 2 m². Ter plekke<br />
zaaien kan in mei, mits het voldoende<br />
warm is om een vlotte kieming te<br />
bewerkstelligen. Per zaaiplek 2<br />
zaden op 3 à 4 cm diepte zaaien. Na<br />
opkomst één plant laten staan. Ook<br />
buiten kunnen muizen roet in het eten<br />
gooien. U kunt preventief handelen<br />
door direct na het zaaien een bloempot<br />
omgekeerd op de zaaiplek te plaatsen.<br />
Na een week de potten wel weghalen!<br />
Pompoenen kunnen flink ranken,<br />
dus aan de buitenkant van het veldje<br />
regelmatig de ranken terugleggen.<br />
Pompoenen kunnen vanaf half<br />
september geoogst worden; voorkom<br />
in ieder geval nachtvorstschade. Oogst<br />
alleen voldoende rijpe vruchten; de<br />
vruchtstelen moeten verkleurd en<br />
wat rimpelig/ kurkachtig zijn. Droog<br />
bewaren bij niet te lage temperaturen.<br />
Cucurbita maxima<br />
Gele Centenaar 1670<br />
<strong>De</strong> vruchten worden zeer groot,<br />
gewichten van 15 à 30 kg zijn vrij<br />
normaal. Niet de ideale maat voor<br />
een soepje; ook de smaak van deze<br />
pompoen is nogal flauw. <strong>De</strong> vruchten<br />
kunnen wel gebruikt worden voor<br />
inmaak of voor verwerking tot chutney<br />
of jam. <strong>De</strong>ze grote vruchten kunnen<br />
ook als decoratie in de tuin dienen. Na<br />
wat vorst zijn het vooral merels die het<br />
een lekker hapje vinden.
Cucurbita maxima<br />
Solor 1665<br />
Een rankende oranje pompoen met een<br />
gemiddeld vruchtgewicht van ca. 1,1<br />
kg. Het ras is vroegbloeiend; ca. 7 tot<br />
10 dagen vroeger dan het standaardras<br />
Uchiki Kuri. Dit geeft de mogelijkheid bij<br />
ongunstige weersomstandigheden het<br />
zaaimoment nog wat uit te stellen. Solor<br />
is een zeer flexibele groeier, d.w.z. bij<br />
meer standruimte per plant resulteert<br />
dat onmiddellijk in meer vruchten per<br />
plant. <strong>De</strong> kans op te grove vruchten<br />
(zwaarder dan 1,5 kg) is praktisch nihil.<br />
Wij adviseren dan ook om niet te dicht te<br />
zaaien( 10 tot 12 duizend zaden per ha).<br />
Onder normale omstandigheden zal bij<br />
deze zaaidichtheid een opbrengst van 16<br />
à 17 duizend vruchten (18 à 19 ton) per<br />
ha gerealiseerd kunnen worden.<br />
Een belangrijk pluspunt van Solor is de<br />
goede bewaarbaarheid van de vruchten.<br />
1 zakje voor ongeveer 20 m².<br />
Cucurbita maxima<br />
Groene Hokkaido 1660<br />
Groene vruchten met geel-oranje<br />
vruchtvlees; overwegend 1,0 tot 1,5<br />
kg. <strong>De</strong> smaak is minstens zo goed als<br />
van de oranje typen, maar de vruchten<br />
zijn iets minder goed houdbaar.<br />
Geschikt voor soep en diverse andere<br />
gerechten.<br />
Cucurbita maxima<br />
Fictor 1655<br />
Dit ras vertoont qua uiterlijk vrij<br />
veel gelijkenis met Solor. <strong>De</strong> extra<br />
pluspunten van dit ras zijn:<br />
a) duidelijk meer groeikracht<br />
(vooral van belang bij ongunstige<br />
weersomstandigheden),<br />
b) een nog wat hogere opbrengst en<br />
c) de vruchten hebben een wat meer<br />
glanzend uiterlijk.<br />
Bovendien lijkt de bewaarbaarheid<br />
van Fictor nog wat beter te zijn dan<br />
van Solor. Fictor is een zogenaamd<br />
FIC-ras, een nieuw rasconcept van de<br />
<strong>Bolster</strong> (kijk voor meer informatie op<br />
onze website). 1 zakje voor ongeveer<br />
20 m².<br />
Cucurbita maxima<br />
Red Kuri (Hokkaido Orange) 1650<br />
Een oud en bekend ras met veel<br />
oranje-rode vruchten en een wat<br />
kleinere vruchtmaat (0,8 à 1,0 kg).<br />
Matige houdbaarheid.<br />
Vruchtgewassen<br />
Solor en Fictor<br />
Gemengd uitzaaien<br />
Pompoenen zijn kruisbevruchters<br />
en de bestuiving geschiedt vooral<br />
door hommels en bijen. Pompoenen<br />
hebben een grote aantrekkingskracht<br />
vanwege de grote hoeveelheid<br />
nectar per bloem. Om een optimale<br />
opbrengst te verkrijgen is het van<br />
belang dat er op het moment dat<br />
de eerste vrouwelijke bloemen<br />
verschijnen:<br />
a) voldoende mannelijke bloemen<br />
zijn en<br />
b) de kwaliteit van het stuifmeel goed<br />
is.<br />
In dat opzicht vullen Solor en<br />
Fictor elkaar goed aan. Gezien de<br />
ervaringen van de laatste jaren<br />
adviseren wij nu een verhouding van<br />
ongeveer 2/3 Fictor en 1/3 Solor aan<br />
te houden.<br />
Cucurbita maxima<br />
Zapallito 1680<br />
Niet-rankende zomerpompoen. <strong>De</strong><br />
groene vruchten moeten in een<br />
jong, onrijp stadium geoogst en<br />
geconsumeerd worden. Nauwer<br />
uitplanten; 1 plant per 0,8 m².<br />
39
Vruchtgewassen<br />
40<br />
Zea mays convar. saccharata<br />
Suikermais Golden Bantam 1940<br />
Een echt zware bemesting is bij<br />
suikermais niet nodig en resulteert<br />
in minder zoete kolven. Zaaien in de<br />
loop van april tot half mei onder glas in<br />
een bakje/tray of in kleine potjes en na<br />
half mei buiten uitplanten op 75 x 20 à<br />
25 cm. Rechtstreeks zaaien kan vanaf<br />
half mei. <strong>De</strong> kolven op tijd oogsten!<br />
1 zakje is voldoende voor ongeveer<br />
4 m².<br />
Tomaat<br />
Cerise (noire) 1971 Clementine 1972<br />
Zeer attractieve tomaatjes van 50 à<br />
60 gram. <strong>De</strong> vruchten hebben een<br />
donkerrode glimmende kleur en een<br />
bijzonder zoete smaak. 1 zakje voor<br />
ongeveer 10 m².<br />
Tomaat<br />
Tomaat<br />
Solanum lycopersicum<br />
Tomaten vereisen een warme,<br />
zonnige en beschutte standplaats.<br />
Zaaien in maart tot half april onder<br />
glas of voor een raam binnenshuis.<br />
Overplanten in potjes met een<br />
diameter van 10-15 cm. Na 20<br />
mei buiten of begin mei in de kas<br />
uitplanten op een afstand van 75 x 50<br />
cm. Bij elke plant een stok plaatsen en<br />
de stengel af en toe vastbinden. Ook<br />
kan de plant aan een touw omhoog<br />
worden geleid. <strong>De</strong> uitlopers in de<br />
bladoksels (zogenaamde dieven)<br />
tijdig uitbreken of wegsnijden (alleen<br />
bij droog weer). Eventueel toppen;<br />
twee blaadjes boven de vierde<br />
vruchttros. Een teelt in de buitenlucht<br />
zonder overkapping is risicovol,<br />
vanwege de schimmel Phytophtora<br />
infestans (aardappelziekte).<br />
Tomaat met zeer grote trossen van<br />
ronde, gele vruchtjes. 1 zakje voor<br />
ongeveer 10 m².<br />
Tomaat<br />
Tomaat Bartelly F1 1948<br />
Professioneel ras dat inmiddels al door<br />
verschillende biologische telers in<br />
binnen- en buitenland geteeld wordt.<br />
Biologisch veredeld bij de <strong>Bolster</strong>.<br />
Voor de ongestookte teelt in kassen of<br />
tunnels. Sterk vertakte trossen en licht<br />
ovale vruchten met een zeer goede<br />
smaak. Geschikt voor losse pluk met<br />
kroontje. Het vruchtgewicht is 15-<br />
16 gram. Hoge productie, opvallend<br />
gezond en veel groeikracht. Resistent<br />
tegen de thans voorkomende<br />
stammen van Fulvia fulva (Ff: 1-5).<br />
Volledige resistentie tegen het<br />
tomaten mozaïekvirus (ToMV). 1 zakje<br />
voor ongeveer 2 m².<br />
Tomaat<br />
Mirabelle Blanche 1973<br />
Tomaat met trossen van 6 - 9 stuks.<br />
<strong>De</strong> vruchten zijn wit/ivoorkleurig<br />
transparant en roze gemarmerd.<br />
<strong>De</strong>ze kerstomaatjes hebben een<br />
gewicht van ongeveer 10 gram en<br />
een diameter van 2,5 cm. 1 zakje voor<br />
ongeveer 10 m².
Tomaat<br />
<strong>De</strong> ronde vruchten van de ‘Tigerella’<br />
zijn in het onrijpe stadium lichtgroen<br />
met donkergroene strepen. In het rijpe<br />
stadium kleuren ze naar rood, waarbij<br />
de strepen doorkleuren naar oranje.<br />
Het zachte vruchtvlees smaakt<br />
heerlijk. 1 zakje voor ongeveer 10 m².<br />
Tomaat<br />
Matina 1960<br />
Ronde smakelijke tomaat. <strong>De</strong> tomaten<br />
rijpen zeer vroeg. Het blad is anders<br />
dan bij andere tomatenrassen en lijkt<br />
wat op aardappelblad. Vormt een open<br />
gewas. 1 zakje voor ongeveer 10 m².<br />
Tomaat<br />
Tigerella Bicolore 1974 Green Zebra 1975<br />
<strong>De</strong> Green Zebra geeft zeer bijzondere<br />
vruchten van ongeveer 100 gram.<br />
Onrijp zijn ze lichtgroen met<br />
donkergroene strepen en rijp zijn ze<br />
geel met groene strepen. Bij volledige<br />
rijpheid blijft het zachte vruchtvlees<br />
prachtig heldergroen en heeft dan<br />
een fijne friszure smaak. 1 zakje voor<br />
ongeveer 10 m².<br />
Tomaat<br />
Zeer groeikrachtig. Produceert<br />
grote trossen van smaakvolle, zoete<br />
tomaten. <strong>De</strong> vruchten zijn net iets<br />
grover dan cherrytomaten. 1 zakje<br />
voor ongeveer 10 m².<br />
Vruchtgewassen<br />
Tomaat<br />
Marmande 1950<br />
Vrij grote vleestomaat, iets geribd. 1<br />
zakje voor ongeveer 10 m².<br />
Citrullus lanatus<br />
Zuckertraube 1970 Watermeloen Sugar Baby 2027<br />
Mooie kleine watermeloen van<br />
ongeveer 1,5 à 2 kg. Kan het best<br />
vlakvelds in een kas of platte bak<br />
geteeld worden. Insecten zorgen voor<br />
de bestuiving, dus zorg dat deze bij<br />
de bloemen kunnen komen. Vermijd<br />
een te natte plaats en overmatige<br />
bemesting. Zaaien: vanaf half april<br />
tot eind mei binnen of in de kas<br />
voorzaaien. Maak de grond niet te<br />
nat. Zaailingen vanaf half mei tot half<br />
juni uitplanten. Zorg voor voldoende<br />
ruimte. <strong>De</strong> vruchten kunnen na 35<br />
dagen al rijp zijn. Een ingedroogd<br />
steeltje is een teken van rijpheid. Ze<br />
blijven lang goed aan de plant, pluk ze<br />
daarom best vlak voor consumptie. 1<br />
zakje voor ongeveer 5 m².<br />
41
Van zaadje tot tomaatje<br />
<strong>42</strong><br />
U heeft tomatenzaad in huis, maar hoe zorgt u er nu voor dat deze zaden uitgroeien tot volwassen planten die u<br />
van heerlijke tomaten kunnen voorzien? Op deze pagina vindt u een korte beschrijving die u hierbij kan helpen.<br />
Binnen- of buitenteelt?<br />
U kunt tomatenplanten in principe zowel buiten als in een kas telen. Een teelt buiten echter zal veelal teleurstellende resultaten<br />
opleveren. <strong>De</strong> planten blijven dan vaak lang nat en zijn meer blootgesteld aan schimmels. Vooral een aantasting met de<br />
schimmel Phytophthora infestans – ook wel aardappelziekte genoemd – zal moeilijk te vermijden zijn. Die duikt soms al in juni<br />
op en verspreidt zich snel in het gewas. <strong>De</strong> bladeren sterven dan af en de tomatenproductie stopt. <strong>De</strong> bladeren weghalen is<br />
meestal uitstel van executie. Als de planten deze ziekte gehad hebben is het verstandig het loof niet op de composthoop te<br />
gooien. Aangezien voorkomen beter is dan genezen, adviseren we de tomaatjes in een glazen of plastic kweekkas of tunnel<br />
te telen. Dit kan aantasting met Phytophthora verlaten of voorkomen. Doordat het warmer is in de kas zullen de tomaten ook<br />
sneller groeien en meer produceren.<br />
Kraamzorg<br />
U geeft de tomaatjes de beste start door de zaden eerst binnen voor te zaaien en ze als jonge plant in de volle grond te<br />
verplanten. Vanaf maart tot half april kunnen ze op een warme plek onder glas of op de vensterbank gekweekt worden.<br />
Ze kunnen in principe direct in een 8-10 cm pot gezaaid worden. Een andere methode is in een kiembakje en vervolgens<br />
verspenen. Verspeen na ongeveer 2 weken, als de eerste echte blaadjes verschenen zijn.<br />
Plant ze nooit eerder buiten dan eind mei, na de ijsheiligen. Tomaten houden niet van koud weer! In de kas kan eerder<br />
uitgeplant worden. Een gebruikelijke plantafstand in de kas is 75 cm (afstand tussen de rijen) x 50 cm (afstand tussen de<br />
planten in een rij).<br />
Ondersteunen en Indraaien<br />
<strong>De</strong> eerste twee à vier weken na opkomst zal het plantje nog keurig omhoog groeien, maar in een latere fase zal hij onder<br />
zijn eigen gewicht bezwijken. U kunt daarom best bij het uitplanten direct een stok plaatsen of een touw hangen waarlangs<br />
de plant omhoog geleid kan worden.<br />
Bij de <strong>Bolster</strong> gebruiken we touwen. Aan de voet van de plant kunt u het touw door middel van een los lusje vastmaken. Zorg<br />
er voor dat het touw slap hangt, zodat er genoeg speling is om gedurende de groei het touw meerdere malen spiraalsgewijs<br />
om de plant heen te draaien. Let er bij het indraaien op dat geen takjes of trosjes in de beknelling komen, zodat de plant alle<br />
vrijheid om te groeien behoudt.<br />
Water, temperatuur en bemesting<br />
Jonge planten hebben veel water nodig om te groeien. Wanneer de vruchten eenmaal zijn gezet voldoet minder water. Geef<br />
bij voorkeur water bij zonnig weer en probeer te voorkomen dat de bladeren nat worden.<br />
Over het algemeen kunnen tomaten flink wat warmte hebben, maar pas bij zonnig weer op dat de temperatuur niet te hoog<br />
oploopt. Er moet wel op de één of andere manier geventileerd kunnen worden.<br />
Tomaten hebben tamelijk veel bemesting nodig. Dit kan met dierlijke mest alsook met compost.<br />
Dieven<br />
Naarmate de plant groeit, verschijnen in de bladoksels (de ruimte tussen stengel en blad) zijscheuten; zogenaamde dieven.<br />
<strong>De</strong>ze dieven beroven de plant van kostbare voedingsstoffen en als ze blijven staan wordt het een chaos van stengels en<br />
bladeren. Het is daarom beter deze dieven in een zo vroeg mogelijk stadium te verwijderen. Als de dieven jong zijn kunnen ze<br />
met de hand worden afgebroken. Hebben de dieven een omvang gelijk aan de stengel of zelfs dikker bereikt, dan kan beter<br />
een mesje worden gebruikt om de dief weg te snijden. In verband met wondheling kunt u het best alleen dieven bij zonnig<br />
weer.<br />
Blad snijden<br />
Om het gewas ‘luchtig’ te houden kunt u de onderste bladeren vanaf de hoofdstengel van de plant afsnijden. Het is gebruikelijk<br />
de onderste bladeren te verwijderen tot aan de tros waar al wat rijpe vruchten zitten. Ook voor deze handeling is het uitermate<br />
belangrijk te wachten op zonnig weer.<br />
Toppen<br />
Wanneer de plant op het einde van de teelt – meestal in oktober - de hoogte bereikt heeft die u wenselijk vindt kunt u de plant<br />
‘toppen’, oftewel ‘een topje kleiner maken’. Dit zorgt ervoor dat de plant alle energie in het rijpen van de gezette vruchten kan<br />
steken, resulterend in heerlijk smaakvolle tomaten die op hun toppunt van rijpheid geplukt kunnen worden.<br />
En nu: smullen maar!
Bij de <strong>Bolster</strong> worden rijpe tomaten<br />
vermalen en het vruchtvlees wordt<br />
weggespoeld. <strong>De</strong> zaden blijven over.<br />
In de bladoksels groeien ‘dieven’; zij<br />
stelen de voeding van de plant.<br />
Help de plant langs het touw omhoog<br />
te groeien door hem spiraalsgewijs<br />
naar boven in te draaien.<br />
Na twee dagen drogen, schonen en<br />
kiemkracht toetsen zijn ze klaar om<br />
volgend jaar te worden gezaaid!<br />
Verwijder deze dieven in een zo jong<br />
mogelijk stadium.<br />
Ongeveer 9 weken na het zaaien<br />
verschijnen de eerste groene tomaten<br />
aan de plant.<br />
Van zaadje tot tomaatje<br />
Tomatenzaad kiemt snel - al na 1,5<br />
week. Zo’n 4 weken later staat er een<br />
mooi plantje te pronken.<br />
Naarmate de plant groeit, zal hij<br />
steun nodig hebben. Dit kan d.m.v.<br />
een lange stok of een touw.<br />
Met enig geduld worden ze heerlijk<br />
rood, sappig en smaakvol.<br />
43
Wortel- en knolgewassen<br />
44<br />
Teeltinformatie wortel- en knolgewassen<br />
<strong>De</strong> wortel- en knolgewassen gaan goed samen, omdat ze vergelijkbare eisen stellen aan de bodem en<br />
bemestingscondities. Ze doen het goed in losse grond waarin ze gemakkelijk kunnen wortelen en over het<br />
algemeen houden ze niet van een rijke bemesting. Stikstof stimuleert immers vooral de ontwikkeling van het blad.<br />
Kliswortel, pastinaak, radijs, schorseneer, witlof en wortels doen het uitstekend zonder bemesting. Ideaal is dus een<br />
vochthoudende, goed verluchte, humusrijke bodem met een neutrale pH-waarde en een goede bodemstructuur.<br />
Bieten, knolselderij, koolraap, uien en venkel vereisen daarentegen duidelijk meer bemesting.<br />
Het is bij alle wortel- en knolgewassen op een gegeven moment nodig om te ´dunnen´. U kiest dan welke plantjes<br />
mogen doorgroeien en zorgt dat deze genoeg ruimte krijgen door de andere plantjes voorzichtig weg te halen.<br />
Zorg hierbij dat u de ´blijvers´ niet beschadigt.<br />
<strong>De</strong> schermbloemigen wortel, pastinaak, wortelpeterselie en knolvenkel worden steevast belaagd door de<br />
wortelvlieg. <strong>De</strong> biologische bestrijding hiervan is erg moeilijk en preventie is dus belangrijk. <strong>De</strong> meest efficiënte<br />
maatregel is het overspannen met fijnmazig gaas. U kunt het gaas aanbrengen als de plantjes boven de grond<br />
komen. Laat het gaas gedurende de hele teelt de wortels van het gewas bedekken.<br />
Onze nieuwe aanwinst binnen de wortel- en knolgewassen is de Chioggia. Chioggia is een zeer smakelijke<br />
Italiaanse rode biet, met bovendien prachtige rood-witte kringen.<br />
Arcitum lappa<br />
Kliswortel Tonkinokawa Long 1390 Knolselderij Roem van Zwijndrecht 1410<br />
Een Japanse variëteit van de bekende<br />
klitwortel, waarvan de zaden zo<br />
heerlijk aan de kleren blijven hangen.<br />
In het eerste jaar na het zaaien worden<br />
geen bloemen gevormd en dus ook<br />
geen klitten. Alleen de wortels, die in<br />
dit eerste jaar gevormd worden zijn<br />
smaakvol. <strong>De</strong> wortels hetzelfde als<br />
schorseneer bereiden; tevens voor<br />
medicinale doeleinden te gebruiken.<br />
Zaaien in april/mei op een rijafstand<br />
van 40 à 50 cm, in de rij uitdunnen<br />
op 35 cm. <strong>De</strong> wortels kunnen zeer<br />
fors worden en zijn oogstbaar vanaf<br />
het eind van de zomer. Het opgraven<br />
heeft een goed effect op de conditie. 1<br />
zakje voor ca. 4 m².<br />
Apium graveolens var. rapaceum<br />
Knolselderij heeft een lange groeiperiode<br />
en juist in het eindstadium, als de groei<br />
van de knol moet plaatsvinden, moet<br />
de plant kunnen beschikken over<br />
voldoende voedingsstoffen. Dit vraagt<br />
een krachtige, liefst humeuze grond.<br />
Een schepje kompost in het plantgat<br />
werkt erg goed. Voorzaaien in maart<br />
in een bakje op een warme plaats (ca.<br />
20°C). Na ca. 1 maand verspenen in<br />
potjes of op wachtbed zetten in kas of<br />
platte bak. Uitplanten in de vollegrond<br />
vanaf 2e helft mei op 50 x 40 m².<br />
Eind oktober opsteken, wat grond<br />
afschudden, buitenste blad afsnijden en<br />
bij elkaar ingraven, de knol net onder<br />
de grond. Bij vorst afdekken. Vorstvrij<br />
inkuilen is ook mogelijk, dan al het blad<br />
verwijderen.<br />
Foeniculum vulgare<br />
Knolvenkel Fino 1<strong>42</strong>0<br />
Plagen of ziekten spelen bij de teelt<br />
van knolvenkel geen rol. Een goede<br />
vochtvoorziening is wel van belang.<br />
Begin mei tot uiterlijk half juli kan<br />
ter plaatse gezaaid worden. Bij een<br />
rijafstand van 40 cm moet in de<br />
rij gedund worden op 15 – 20 cm.<br />
Vervroegen door voor te zaaien onder<br />
glas is mogelijk. In de herfst kan het<br />
gewas lang op het veld staan, met het<br />
aanaarden van de knollen of tijdelijk<br />
afdekken kan vorstschade voorkomen<br />
worden. 1 zakje voor ca. 6 m².
Brassica rapa var. napus<br />
Vrij gemakkelijk te telen knolgewas;<br />
goed te combineren met een vroeg<br />
ruimend gewas. Voor herfst- en<br />
wintergebruik, bestand tegen lichte<br />
nachtvorst. Knollen bewaren op een<br />
koele plaats of buiten inkuilen. Men<br />
kan ter plaatse zaaien of op een<br />
zaaibed, van half mei tot half juni.<br />
Uitplanten of uitdunnen van eind juni<br />
tot begin juli op 50 x 40 cm. Uitdunnen<br />
in de rij op ca. 5 cm. 1 zakje voor ca.<br />
25 m².<br />
Brassica rapa var. majalis<br />
Meiraap Platte Witte Mei 1700<br />
Snelgroeiend knolgewas. Platronde<br />
knol met wit vruchtvlees. Bemesting<br />
is niet nodig. Zaaien in maart-april op<br />
een rijafstand van 30 cm en uitdunnen<br />
op 10 à 15 cm. <strong>De</strong> oogst is in meijuni.<br />
Meiraapjes doen het ook goed<br />
in de herfst; half augustus zaaien.<br />
<strong>De</strong> knolletjes kan men eind oktober<br />
inkuilen en tot in de winter bewaren. 1<br />
zakje voor ca. 15 m².<br />
Pastinaca sativa subsp. sativa<br />
Koolraap Friese Gele 1590 Pastinaak Tender and True 1630<br />
Pinksternakelknollen, oftewel<br />
pastinaak, was vroeger een<br />
hoofdingrediënt van de warme maaltijd,<br />
later verdrongen door aardappel en<br />
peen. <strong>De</strong> knollen lijken op peen, maar<br />
hebben een witte kleur. Gemakkelijk<br />
te telen, vraagt weinig bemesting<br />
en kan vrij veel vorst verdragen. Ter<br />
plaatse zaaien vanaf half maart tot<br />
half mei. Bij een rijafstand van 35 cm,<br />
de planten uitdunnen op 10 à 15 cm. 1<br />
zakje voor ca. 5 m².<br />
Wortel- en knolgewassen<br />
Radijs<br />
Raphanus sativus<br />
Radijsjes zijn snel oogstbaar en vers<br />
uit de tuin zijn ze heerlijk pittig en<br />
knapperig. Ook het jonge blad kan<br />
gegeten worden. Dun zaaien vanaf<br />
maart (tot september) op rijtjes met<br />
een afstand van 15 cm. <strong>De</strong> oogst is al<br />
na 4 – 6 weken. Regelmatig zaaien.<br />
Aantasting door larven van de koolvlieg<br />
is te voorkomen met insectengaas. 1<br />
zakje voor ca. 3 m².<br />
Brassica rapa var. majalis<br />
Meiraap Goldana type Ronde Gele 1710<br />
Snelgroeiend knolgewas. Ronde gele<br />
knol met geel vruchtvlees. Bemesting<br />
is niet nodig. Zaaien in maart-april op<br />
een rijafstand van 30 cm en uitdunnen<br />
op 10 à 15 cm. <strong>De</strong> oogst is in meijuni.<br />
Meiraapjes doen het ook goed<br />
in de herfst; half augustus zaaien.<br />
<strong>De</strong> knolletjes kan men eind oktober<br />
inkuilen en tot in de winter bewaren. 1<br />
zakje voor ca. 15 m².<br />
Radijs<br />
Cherry Belle 1730<br />
Mooie ronde rode radijs, die niet snel<br />
voos wordt. 1 zakje voor ongeveer 3<br />
m².<br />
45
Wortel- en knolgewassen<br />
46<br />
Radijs<br />
French Breakfast 2 1740<br />
Mooie, halflange radijs met roodwitte<br />
kleur. 1 zakje voor ongeveer 3 m².<br />
Rode biet<br />
Cylindra, type halflange 1060<br />
Smalle, hoogopgroeiende biet.<br />
Smakelijk, ook zeer geschikt voor<br />
garnering. Niet te vroeg zaaien. 1<br />
zakje voor ongeveer 5 m².<br />
Rode biet<br />
Rode biet<br />
Beta vulgaris var. rubra<br />
Zaaitijd van april tot eind juni. Bij vroeger<br />
zaaien verloopt de kieming moeilijker<br />
en is er risico op kiemschimmels. Voor<br />
bewaring is de tweede helft van mei de<br />
beste zaaiperiode. Afstand tussen de<br />
rijen 30 cm, later uitdunnen op 7 à 10<br />
cm, niet verplanten. 1 zakje voor ca. 5<br />
m².<br />
Bij de oogst (van begin juni tot<br />
december) hoeft u het blad niet weg te<br />
gooien, want dit is heel smaakvol en kan<br />
op vele manieren bereid worden. Rode<br />
bieten, ook wel krootjes genoemd,<br />
kunnen goed bewaard worden. Trek<br />
de bieten in de herfst voor de vorst op,<br />
draai het loof eraf en kuil ze in zand in<br />
op een vorstvrije plaats.<br />
Egyptische platronde 1040<br />
Vroeg ras, zoet van smaak. Kan eind<br />
februari al onder glas voorgezaaid<br />
worden, zodat u eind maart zaailingen<br />
kunt uitplanten. 1 zakje voor ongeveer<br />
5 m².<br />
Rode biet<br />
Chioggia 1065<br />
Een oud ras afkomstig uit het Italiaanse<br />
plaatsje Chioggia. Het vruchtvlees<br />
heeft prachtige rood-witte kringen en<br />
een bijzonder zachtzoete smaak. Is<br />
geschikt om rauw te eten, de kleur<br />
blijft dan ook bewaard. Gekookt blijft<br />
de biet zoet, maar de kleuren zwakken<br />
dan af. Goede opbrengst en mooie<br />
grote kroten. 1 zakje voor ongeveer 5<br />
m².<br />
Rode biet<br />
Kogel 2 1050<br />
Ras voor zomer- en herfstteelt, zeer<br />
geschikt voor bewaring. 1 zakje voor<br />
ongeveer 5 m².
Allium fistulosum<br />
Stengelui Ishikura Long White 2005<br />
<strong>De</strong> Stengelui, ook wel bekend als<br />
Japanse bosui, vormt geen bol maar<br />
een lange, dikke, witte schacht. Het<br />
loof is frisgroen en heeft een goede<br />
tolerantie tegen trips. <strong>De</strong> planten<br />
staan keurig recht omhoog. 1 zakje<br />
voor ongeveer 2 m².<br />
Ui<br />
Rijnsburger 4 2010<br />
Dit ras geeft mooie, ronde, strogele<br />
uien, die uitstekend te bewaren zijn. 1<br />
zakje voor ongeveer 4 m².<br />
Uien hebben een lange groeiperiode.<br />
Vroegtijdig zaaien, d.w.z. maart tot<br />
uiterlijk half april, is dan ook belangrijk.<br />
Later zaaien geeft meer kans op uien<br />
met verdikte stengels. Rijafstand<br />
25 cm, uitdunnen op 5 à 10 cm.<br />
Plaatsing van sterk geurende planten<br />
als kamille, bonenkruid en wortelen in<br />
de directe nabijheid van de uien zou<br />
een verstorend effect op de uienvlieg<br />
kunnen hebben. Zodra in september<br />
het loof gaat afsterven, moeten de uien<br />
opgetrokken worden. <strong>De</strong> bollen moeten<br />
goed kunnen opdrogen. <strong>De</strong> uien zijn tot<br />
in het voorjaar goed te bewaren, mits<br />
ze koel en droog liggen. Zogenaamde<br />
dikhalzen apart houden en als eerste<br />
opeten. 1 zakje voor ca. 4 m².<br />
Ui<br />
Wortel- en knolgewassen<br />
Ui<br />
Allium cepa<br />
Red long of Florence 2025<br />
Flesvormige ui met een mooie rode<br />
kleur. <strong>De</strong> smaak is mild en zoet.<br />
Geschikt om als sla-uitje te gebruiken.<br />
<strong>De</strong>ze ui is niet geschikt voor bewaring.<br />
Ui<br />
Noordhollandse Bloedrode 2020<br />
<strong>De</strong>ze iets afgeplatte ui heeft een<br />
prachtige kleur en is wat pittiger van<br />
smaak. <strong>De</strong> opbrengst is meestal iets<br />
lager. 1 zakje voor ongeveer 4 m².<br />
Ui<br />
Stuttgarter 2015<br />
Dit ras wordt ook wel Stuttgarter<br />
Riesen genoemd. Een goed<br />
bewaarbare, gele, platronde ui. Ook<br />
prima geschikt voor bosuitjes. 1 zakje<br />
voor ongeveer 4 m².<br />
47
Wortel- en knolgewassen<br />
48<br />
Wortel<br />
Daucus carota sativus<br />
Zomerwortelen kunnen al in februari<br />
onder glas gezaaid worden (oogst<br />
in juni). In de vollegrond kan men<br />
zaaien vanaf begin maart tot juli. Vroeg<br />
zaaien geeft minder problemen met<br />
de wortelvlieg. Rijafstand ca. 25 cm,<br />
eventueel uitdunnen op een halve cm.<br />
Winterwortelen voor bewaring zaaien<br />
in mei en tijdig uitdunnen op een paar<br />
cm.<br />
Mest verpest de smaak van wortel,<br />
dus geef geen mest! Problemen met<br />
de wortelvlieg zijn het best oplosbaar<br />
met insectengaas; dek de planten vrij<br />
snel na opkomst af. Een eenvoudig<br />
framewerk/kooitje dat verplaatsbaar is,<br />
werkt het plezierigst.<br />
Raphanus sativus<br />
Ramenas Ronde Zwarte 1750<br />
Voor rauwkost in de herfst en winter.<br />
Zaaien van half juli tot begin augustus;<br />
rijafstand 40 cm en uitdunnen op 15<br />
cm. Voor de winter optrekken, loof<br />
afdraaien en in zand vorstvrij bewaren.<br />
1 zakje voor ca. 8 m².<br />
Winterwortel<br />
Flakkeese 2 2070<br />
Eind september of oktober de wortels<br />
rooien en het loof afdraaien. <strong>De</strong><br />
wortels koel bewaren, zand voorkomt<br />
uitdroging. Laat u zich niet verrassen<br />
door muizen. 1 zakje voor ca. 15 m².<br />
Schorseneer<br />
Verb. Reuzen Nietschieters 1770<br />
Lange wortel met donkerbruine schil.<br />
<strong>De</strong> schil verwijderen met dunschiller of<br />
schrappen na kort koken. Verbouwen<br />
op een diep losgemaakte, homogene<br />
grond, anders gaat de wortel zich<br />
vertakken. Niet bemesten. Zaaien<br />
van half april tot half mei op een<br />
rijafstand van 25 cm, eerder zaaien<br />
geeft schieters. Uitdunnen op 10 cm,<br />
niet verplanten. <strong>De</strong> oogst is tijdens de<br />
herfst en winter. Winterhard. 1 zakje<br />
voor ca. 4 m².<br />
Zomerwortel<br />
Nantes 2 2060<br />
Mooie cilindrische wortelvorm met<br />
stomp puntje, zoet van smaak. Bij<br />
een ruimere plantafstand worden de<br />
wortels wat dikker. 1 zakje voor ca.<br />
7 m².
Peterselie<br />
Wortelpeterselie 3210<br />
Behalve het gladde, donkergroene<br />
blad kan ook de verdikte wortel worden<br />
gebruikt. Misschien een overbodige<br />
opmerking: eerst het blad gebruiken<br />
en dan de wortel, niet andersom.<br />
Zaaien in april-mei, rijafstand 30 cm<br />
en in de rij uitdunnen op 15 cm.<br />
<strong>De</strong> smaak van zelf geteelde witlof is<br />
erg goed. Belangrijk bij het trekken/<br />
forceren is dat de groei niet te snel<br />
verloopt en dat de grond waarin de<br />
wortels worden gezet arm is (weinig<br />
stikstof bevat). Ook de teelt van de<br />
wortels/pennen moet plaatsvinden<br />
op onbemeste grond. Zaaien in mei<br />
op een rijafstand van 35 cm, later<br />
uitdunnen op 12 cm. Het zaad moet<br />
ondiep gezaaid worden. Eind oktober,<br />
begin november kunnen de wortels<br />
worden gerooid. Het loof net boven<br />
het groeipunt, ongeveer 3 cm boven<br />
de wortelhals, afsnijden (dit kan ook<br />
met een schop). Het trekken/ forceren<br />
kan in een kuil buiten, onder plat gas<br />
Wortel- en knolgewassen<br />
Cichorium intybus var. foliosum<br />
Witlof Hollandse Middelvroeg 2050<br />
of kas en zelfs in de kelder. <strong>De</strong> wortels bij<br />
elkaar rechtop of iets schuin in de grond<br />
plaatsen, met de bovenkant net boven<br />
maaiveld. Vervolgens afdekken met<br />
een losse laag grond van ongeveer 15<br />
cm. Zodra matige vorst verwacht wordt<br />
de kuil afdekken. Aan het eind van de<br />
winter zijn de kroppen voldoende groot.<br />
Vanzelfsprekend zijn de kroppen op een<br />
warmere plaats sneller goed. 1 zakje voor<br />
8 m².<br />
49
Interview<br />
50<br />
50<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
Naam:<br />
Marijn Zwart<br />
Leeftijd:<br />
33 jaar<br />
Opleiding:<br />
Bos- en natuurbeheer<br />
(Wageningen Universiteit)<br />
Functie:<br />
Hoofd zaadteelt<br />
“IK ERVAAR DE BIOLOGISCHE<br />
SECTOR ALS INNOVATIEF EN<br />
OPLOSSINGSGERICHT”
MARIJN....<br />
Wat houdt jouw functie precies in ?<br />
Ik organiseer de teelt van de gewassen op de locatie<br />
van de <strong>Bolster</strong> van A tot Z en stuur hierbij het team<br />
aan. In de zomer werken veel scholieren op het land,<br />
mijn taken bestaan dan voornamelijk uit het aansturen<br />
van personeel. Buiten de vakanties om ben ik zelf ook<br />
meer met de handen bezig, zoals wieden, schoffelen,<br />
zaaien en oogsten. Het verbaast mij nog steeds dat<br />
het financieel haalbaar is om zoveel mensen op een<br />
klein stuk land te laten werken.<br />
Wat maakt het werk zo leuk?<br />
Ik ben dag in, dag uit met planten aan het werk. Het<br />
werk is afwisselend, fysiek en buiten. Dit laatste<br />
maakt het tegelijk chaotisch; je moet constant met de<br />
omstandigheden van het moment omgaan en daar je<br />
planning op aanpassen. <strong>De</strong> vooraf bedachte langetermijnplanning<br />
kan in de praktijk heel anders lopen<br />
door weersinvloeden.<br />
Verder vind ik het een uitdaging een grote groep<br />
jongeren met verschillende achtergronden aan te<br />
sturen, dit is nieuw voor mij. Het leren werken met<br />
machines is ook uitdagend.<br />
Als je in de zaadteelt werkt, val je van de ene<br />
verbazing in de andere. Je ziet gewassen in een<br />
gedaante die je normaal gesproken niet tegen komt.<br />
Zo heb ik me nooit gerealiseerd dat groenlof familie<br />
is van de blauwbloeiende cichoreiplanten, die je vaak<br />
in de wegberm tegenkomt.<br />
Zijn er ook minpunten aan het werk?<br />
<strong>De</strong> trekker is niet voor kleine mensen gemaakt, ik<br />
moet bijna staan om bij de pedalen te kunnen! En in<br />
zekere zin is biologisch een stuk minder romantisch<br />
dan het lijkt, want het grootste deel van de tijd ben je<br />
kwijt aan onkruid wieden en schoffelen.<br />
Waarom bij de <strong>Bolster</strong>?<br />
Ik kom uit de glastuinbouw in het westen en wilde<br />
altijd al graag de volle randstad verlaten. Als echt<br />
buitenmens kon ik er alleen maar van dromen dat<br />
ik ooit op een ‘boerderij’ (want zo zie ik de <strong>Bolster</strong><br />
nog altijd een beetje) terecht zou komen. Na een jaar<br />
lang ervaring op biologische boerderijen in Nieuw-<br />
Zeeland te hebben opgedaan, groeide mijn interesse<br />
in de biologische sector.<br />
Het leuke aan de <strong>Bolster</strong> vind ik dat het een<br />
kleinschalig bedrijf is met korte lijnen, dit maakt het<br />
persoonlijk. Iedere medewerker wordt gestimuleerd<br />
mee te draaien met verschillende werkzaamheden.<br />
Bovendien mag je je eigen ideeën aandragen en<br />
uitvoeren als je veranderingen wilt doorvoeren.<br />
Interview<br />
<strong>De</strong> cirkel is gesloten, alles is dicht bij huis en het<br />
gehele proces van zaaien tot zaadschoning en<br />
verkoop van de zaden maak je mee. Daarnaast<br />
zit het veredelingsteam er ook bij, dus deze<br />
wetenschappelijke tak vind ik ook interessant om<br />
mee te krijgen. Daarnaast ben ik terecht gekomen in<br />
een jong en enthousiast team. En het zal u misschien<br />
verbazen: het gros van de medewerkers is hoger<br />
opgeleid, ondanks dat het meeste buitenwerk niet<br />
veel hersenactiviteit vereist.<br />
Waarom biologisch?<br />
Ik ervaar de biologische sector als innovatief en<br />
oplossingsgericht. Het is een uitdaging te werken<br />
met wat de natuur te bieden heeft. Het oogsten van<br />
biologische zaden waarin zoveel arbeid is gestoken,<br />
geeft extra voldoening.<br />
Wat is je favoriete gewas en waarom?<br />
Ik heb wel een bijzonder gevoel bij radijs; toen ik hier<br />
net kwam werken gingen we radijs oogsten en ik vind<br />
het nog altijd ongelooflijk hoe uit zo’n klein radijsje<br />
zo’n grote plant ontstaat. Nu werkt dit natuurlijk bij<br />
vele planten zo, maar ik kende radijs voorheen alleen<br />
als losse groente en niet als plant.<br />
Wat is je favoriete jaargetijde om in te werken?<br />
<strong>De</strong> zomer, want ik houd wel van de chaos en de race<br />
tegen de klok. Alles groeit hard, waaronder onkruid.<br />
Je bent dan tegelijk bezig met zaaien, onderhouden<br />
en oogsten. In deze tijd van het jaar is het hard werken<br />
om alles bij te houden. Het geeft een goed gevoel<br />
samen met scholieren je plannen te realiseren, in de<br />
zomer is ook altijd een sterk groepsgevoel aanwezig.<br />
Wat is je favoriete bezigheid bij de <strong>Bolster</strong>?<br />
Ik durf het bijna niet te zeggen, maar met een hele<br />
groep samen onkruid wieden vind ik leuk! Tijdens deze<br />
werkzaamheden komen altijd een hoop verhalen los<br />
(zowel serieuze gesprekken als slappe verhalen) en<br />
aan het eind van de rit houd je een schoon gewas en<br />
een ‘ opgeruimd’ gevoel over. Dat geeft voldoening.<br />
Wat zijn je toekomstplannen qua werk?<br />
Lekker doorgaan zo!<br />
Hoe ziet jouw ideale moestuin eruit?<br />
Veel eetbaars voor ieder moment van het jaar. <strong>De</strong><br />
kunst is vooral niet teveel tegelijk te zaaien.<br />
Wil je verder nog iets kwijt?<br />
Mensen praten vaak denigrerend over landbouw. Ik<br />
denk dat het niet verkeerd zou zijn als iedereen eens<br />
een paar maanden in deze sector zou meedraaien<br />
om te ervaren wat het daadwerkelijk inhoudt.<br />
Misschien krijgt men dan meer waardering voor<br />
voedselproductie.<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
51<br />
51
50<br />
2<br />
Kruiden<br />
Kruiden zijn bijna allemaal lichtkiemers en moeten na te<br />
zijn gezaaid slechts met weinig fijne aarde worden bedekt.<br />
Uitdrogen moet voorkomen worden, maar geef ook zeker<br />
niet te veel water.<br />
Diverse kruiden kunnen gedroogd worden. Het drogen<br />
moet bij voorkeur op een donkere en droge, maar wel goed<br />
geventileerde plaats gebeuren. Bloemen kunt u op dezelfde<br />
manier drogen, deze verliezen namelijk hun geur en kleur<br />
in de zon. Laat meerjarige kruiden over het algemeen niet<br />
langer dan vier jaar op dezelfde plaats staan.<br />
Tussentijds verplanten is mogelijk, mits dit gebeurt in de<br />
herfst of vroege voorjaar. Bij strenge vorst is het wenselijk<br />
dat gevoelige soorten met wat blad of stro beschermd<br />
worden. Snoei heesterachtige kruiden elk voorjaar wat<br />
terug.
Artemisia absinthium<br />
Alsem 3010<br />
Meerjarig, tot 150 cm hoog. Ook<br />
wel absintalsem genoemd. Sterk<br />
kruid, verwant aan de in het wild<br />
voorkomende bijvoet. Alsem is grijzer<br />
van kleur en sterker van smaak.<br />
Zaaien april tot juni, enkele planten zijn<br />
meestal wel voldoende. Plantafstand<br />
50 x 50 cm. Alsem remt de groei<br />
van naastgelegen planten. Een<br />
plantenaftreksel helpt tegen bladluis,<br />
aardvlo, slakken en ook tegen vlooien<br />
bij huisdieren.<br />
Ocimum basilicum<br />
Rode basilicum 3030<br />
Eenjarig, laagblijvend, sterk geurend<br />
kruid. Heeft paars blad. Zodra de<br />
stengels harder worden alleen de<br />
blaadjes gebruiken. Verlangt een<br />
warme en beschutte plek. Zaaien<br />
vanaf maart onder glas en in mei in<br />
de volle grond. Uitplanten op 30 x 30<br />
cm. Als de planten jong zijn kunt u<br />
de scheuten gebruiken (niet te diep<br />
afsnijden).<br />
Pimpinelle anisum<br />
Anijs 3015<br />
Anijs wordt als aromatiserend kruid<br />
gebruikt in verschillende gerechten,<br />
daarnaast staat het bekend als een<br />
kruid met een medicinale werking. <strong>De</strong><br />
zaaiafstand bij direct zaaien is 30 x 10<br />
cm. Uitzaaien in maart of april.<br />
Ocimum basilicum<br />
Kaneelbasilicum 3035 Fijne bieslook 3040<br />
Basilicumsoort met verfijnde geur en<br />
smaak. Groen gekleurde variëteit<br />
met paarse stengels en middelgrote<br />
bladeren. Houdt van warmte; telen<br />
op een zonnig, beschut plekje of<br />
onder glas. Zodra de stengels harder<br />
worden alleen de blaadjes gebruiken.<br />
Zaaien vanaf maart onder glas en in<br />
mei in de volle grond. Uitplanten op 30<br />
x 30 cm. Als de planten jong zijn kunt<br />
u de scheuten gebruiken (niet te diep<br />
afsnijden).<br />
Ocimum basilicum<br />
Kruiden<br />
Basilicum Genovese 3020<br />
Eenjarig, laagblijvend, sterk geurend<br />
kruid. Heeft groen blad en is weinig<br />
schotgevoelig. Zodra de stengels<br />
harder worden alleen de blaadjes<br />
gebruiken. Voor pesto dit ras<br />
(Genovese) gebruiken. Verlangt een<br />
warme en beschutte plek. Zaaien<br />
vanaf maart onder glas en in mei in<br />
de volle grond. Uitplanten op 30 x 30<br />
cm. Als de planten jong zijn kunt u<br />
de scheuten gebruiken (niet te diep<br />
afsnijden).<br />
Allium schoenoprasum<br />
Meerjarig, hoogte 20 cm. Zaaien vanaf<br />
maart en later uitdunnen of uitplanten<br />
op 20 x 20 cm. Het tweede jaar gaan<br />
de plantjes zich sterk uitbreiden.<br />
Groeien weer uit als er van wordt<br />
gesneden.<br />
51
Kruiden<br />
52<br />
Satureja hortensis<br />
Bonekruid 3050<br />
Eenjarig laagblijvend, struikvormig<br />
gewas. Zaaien april tot juni op rijtjes,<br />
afstand 20 – 30 cm. <strong>De</strong> blaadjes en<br />
jonge scheuten worden geoogst<br />
tegen de bloei en vers of gedroogd<br />
meegekookt met diverse bonen. <strong>De</strong>ze<br />
zijn dan beter verteerbaar.<br />
Anethum graveolens<br />
Dille 3090 Hyssop 3110<br />
Eenjarig, hoogte ongeveer 100 cm.<br />
Zaaien in april op rijen, afstand 30<br />
cm. <strong>De</strong> bloei is vanaf begin juli, het<br />
zaad is rijp in september. <strong>De</strong> zaden<br />
worden onder andere gebruikt bij het<br />
maken van zuurkool en het inleggen<br />
van augurken. Ook verse plantdelen<br />
en onrijpe bloemschermen kunnen<br />
worden gebruikt in o.a. visgerechten.<br />
Verspreid gezaaid in de tuin, bijv.<br />
tussen tuinbonen, beperkt het de<br />
overlast van bladluizen.<br />
Allium tuberosum<br />
Chinese bieslook 3060<br />
Meerjarig, hoogte 30 cm. Naar<br />
knoflook smakende bieslook met<br />
een massieve, driekantige stengel,<br />
afgeplatte bladeren en sierlijke witte<br />
bloemen. Vraagt meer warmte en<br />
groeit trager dan de gewone bieslook.<br />
Onder glas zaaien in maart-april en<br />
tegen de zomer uitplanten op 25 x 20<br />
cm. Matig winterhard.<br />
Hyssop officinale<br />
Meerjarig, hoogte ca. 50 cm.<br />
Heesterachtige plant, die tijdens de<br />
uitbundige bloei vanaf half juli graag<br />
door insecten wordt bezocht. Zaaien<br />
in april-juni, plantafstand 30 cm.<br />
Gebruik in o.a. soep, vleesgerechten<br />
en voor thee.<br />
Melissa officinalis<br />
Citroenmelisse 3080<br />
Meerjarig, hoogte 60 cm. Zaaien<br />
in mei op zaaibed en in september<br />
overplanten op 30 x 40 cm. In het<br />
tweede jaar beginnen de planten zich<br />
sterk te ontwikkelen. <strong>De</strong> naar citroen<br />
geurende blaadjes, liefst geoogst<br />
tegen de bloei, worden bijvoorbeeld<br />
voor thee gebruikt. Goed te drogen.<br />
Carum carvi<br />
Karwij 3120<br />
Tweejarig gewas dat alleen in het<br />
tweede jaar bloeit, dan ongeveer<br />
70 cm hoog. Zaaien in april-mei op<br />
rijen, 30 à 35 cm uit elkaar, uitdunnen<br />
op 15 cm. Het eerste jaar ontwikkelt<br />
zich alleen de bladrozet. <strong>De</strong> bloei is<br />
het volgende jaar in mei en juni. <strong>De</strong><br />
zaden, die gemakkelijk uitvallen, dient<br />
u te oogsten als ze bruin worden<br />
(eind juni). Gebruikt worden de jonge<br />
blaadjes en vooral de zaden, onder<br />
andere in brood en zuurkool.
Anthriscus cerefolium<br />
Eenjarig. Hoogte tot ongeveer 25<br />
cm, redelijk winterhard. Vanaf maart<br />
elke maand een rijtje zaaien tot<br />
augustus om steeds een vers gewas<br />
te hebben. Het laatste zaaisel kan<br />
tot in het voorjaar worden gesneden.<br />
Vooral tijdens de warme maanden is<br />
een standplaats in de schaduw aan te<br />
bevelen. Gebruik in soep, salade en<br />
saus, de kervel niet meekoken.<br />
Coriandrum sativum<br />
Koriander 3150<br />
Eenjarig, hoogte tijdens de bloei tot<br />
1 m. Uitzaaien in april-mei, rijafstand<br />
30 cm, uitdunnen op 10 cm. Oogst<br />
de sterk geurende zaden als ze bruin<br />
worden, meestal in september. Het<br />
zaad goed nadrogen. Gebruik in<br />
diverse gerechten en gebak. In de<br />
Noord-Afrikaanse en Indiase keuken<br />
wordt vooral het jonge blad gebruikt.<br />
In dat geval moet regelmatig opnieuw<br />
gezaaid worden.<br />
Anthriscus cerefolium<br />
Kervel Fijne krul 3130 Kervel Massa 3135<br />
Een donkere, platte kervel. Traag<br />
schietend. Vanaf maart elke maand<br />
een rijtje zaaien tot augustus om<br />
steeds een vers gewas te hebben. Het<br />
laatste zaaisel kan tot in het voorjaar<br />
worden gesneden. Vooral tijdens de<br />
warme maanden is een standplaats in<br />
de schaduw aan te bevelen. Gebruik<br />
in soep, salade en saus, de kervel niet<br />
meekoken.<br />
Het ras Massa komt uit het assortiment<br />
professionele rassen van Holland<br />
Select.<br />
Levisticum officinale<br />
Lavas 3160 Lavendel 3170<br />
<strong>De</strong> bekende maggiplant. Meerjarig,<br />
hoogte tot ruim 2 meter. Zaaien van<br />
maart tot juni, bij voorkeur op een<br />
vochtige plek. Enige schaduw wordt<br />
goed verdragen. Later uitdunnen of<br />
overplanten op 60 cm afstand. Gebruik<br />
onder andere in soep.<br />
Kruiden<br />
Borago officinalis<br />
Komkommerkruid 3140<br />
Eenjarig. Ook wel borage of bernagie<br />
genoemd. Zaaien vanaf het voorjaar<br />
op rijen, afstand 30 cm. Vrijstaand<br />
groeien de planten enorm uit. Het<br />
komkommerachtig smakende blad<br />
wordt gestoofd of gebruikt in<br />
rauwkost, het werkt kalmerend. <strong>De</strong><br />
bloempjes zijn eetbaar en worden wel<br />
gebruikt als garnering, ook versuikerd.<br />
Komkommerkruid is geschikt voor<br />
groenbemesting en trekt veel insecten<br />
aan (uitstekende bijenplant).<br />
Lavandula angustifolia<br />
Meerjarige struikachtige plant, ca.<br />
50 cm hoog. In een bakje zaaien<br />
onder glas in februari-april. Heeft<br />
nachtkou nodig voor de kieming; de<br />
kiemingsduur is lang. Buiten uitplanten<br />
op 50 x 50 cm. Bloeit in juli en augustus<br />
met blauwe, sterk geurende bloemen.<br />
<strong>De</strong> bloemen worden gedroogd en<br />
gebruikt als “luchtverfrisser” onder<br />
andere in de linnenkast. <strong>De</strong> planten<br />
kunnen het best in het voorjaar worden<br />
teruggesnoeid om te voorkomen dat<br />
de struikjes te veel gaan verhouten.<br />
53
Kruiden<br />
54<br />
Cochlearla officinalis<br />
Lepelblad 3180<br />
Tweejarig, hoogte 20 cm, winterhard.<br />
Zaaien augustus tot half september op<br />
rijtjes, afstand 15 cm. <strong>De</strong> wat bittere<br />
blaadjes zijn zeer vitaminerijk en<br />
werden vroeger wel aangewend tegen<br />
scheurbuik. Toevoegen aan rauwkost<br />
tijdens de herfst en winter.<br />
Peterselie<br />
Moskrul 2 3200 Platte Peterselie Gigante d´ Italia 3195<br />
Het fraai gekroesde blad zorgt voor<br />
een mooie garnering, zowel op het<br />
bord als in de tuin.<br />
Origanum vulgare<br />
Wilde marjolein 3190<br />
Ook wel oregano genoemd. Meerjarig,<br />
hoogte ca. 40 cm. Tijdens de<br />
prachtige bloei in de zomer vormt het<br />
een walhalla voor insecten/vlinders.<br />
Zaaien in april onder glas of in mei<br />
op zaaibed buiten. Overplanten op 40<br />
x 40 cm. <strong>De</strong> stengeltoppen worden<br />
gebruikt in diverse gerechten, ook<br />
gedroogd.<br />
Peterselie<br />
Sterker van smaak dan krulpeterselie.<br />
Bevordert de spijsvertering. Pluk het<br />
kruid vlak voor de maaltijd. Wordt<br />
gebruikt in vele gerechten, o.a. soep<br />
en wortelen, ook voor garnering.<br />
Peterselie<br />
Petroselium crispum<br />
Peterselie is een eenjarig gewas. Het<br />
kan al in maart gezaaid worden, maar<br />
de kiemingsduur is dan wel lang. Bij<br />
hogere bodemtemperaturen verloopt<br />
de kieming aanmerkelijk sneller. Een<br />
rijafstand van 25 à 30 cm aanhouden<br />
en in de rij uitdunnen op 10 cm. Omdat<br />
voortdurend hergroei plaatsvindt,<br />
kan men maandenlang van dezelfde<br />
planten snijden. Het verse blad kan in<br />
diverse gerechten gebruikt worden.<br />
Peterselie<br />
Gewone Snij 3197<br />
Het standaard ras voor de versmarkt.<br />
In januari 4-5 zaadjes per perspotje<br />
zaaien, deze kunnen vervolgens in<br />
maart uitgeplant worden. Normaliter<br />
is het mogelijk 3 maal te snijden. Voor<br />
industrie wordt direct in de volle grond<br />
gezaaid.
Sanguisorba minor<br />
Kleine pimpernel 3220<br />
Meerjarig, hoogte 30 cm. Zaaien in<br />
april tot juni, verplanten of uitdunnen<br />
op 30 x 30 cm. <strong>De</strong> blaadjes smaken<br />
iets naar komkommer en worden<br />
gebruikt in salades en sauzen.<br />
Apium graveolens<br />
Snijselderij 3260<br />
Gewone Snij. Eenjarig. Dit ras<br />
heeft weliswaar wat grover blad,<br />
maar is veel minder gevoelig voor<br />
bladvlekkenziekte. <strong>De</strong> teelt is gelijk<br />
aan peterselie (zie aldaar).<br />
Rosmarinus officinalis<br />
Rozemarijn 3245<br />
Heerlijk geurende, altijd groene struik<br />
voor een beschutte plaats. Veelzijdig<br />
keukenkruid, van soep en vlees tot<br />
brood en kruidenboter. In strenge<br />
winters de plant goed afdekken. Bij<br />
regelmatig knippen blijft de struik in<br />
vorm.<br />
Thymus vulgaris<br />
Tijm Duitse Winter 3270<br />
Meerjarig, hoogte 20 cm. Zaaien in<br />
maart of april onder glas en uitplanten<br />
in mei. Eventueel in de volle grond<br />
zaaien in de loop van april of in<br />
augustus. Een plantverband van 30 x<br />
15 cm als norm hanteren. Bloeit in het<br />
tweede jaar in het begin van de zomer.<br />
Geoogst worden de stengeltoppen met<br />
blaadjes, ze zijn ook goed te drogen.<br />
Na de bloei verdient het aanbeveling<br />
de planten af te snijden, zodat ze weer<br />
jonge uitlopers vormen en beter de<br />
winter doorkomen. Gebruik in diverse<br />
gerechten. Bekend is de tijmstroop<br />
tegen hoesten.<br />
Salvia officinalis<br />
Salie 3250<br />
Kruiden<br />
Meerjarig, hoogte ongeveer 50 cm.<br />
Meerjarig gebruik is mogelijk, maar het<br />
is beter elke 2 jaar opnieuw te zaaien.<br />
Onder glas kan men al in maart<br />
zaaien, in de volle grond in april-mei.<br />
Uitplanten op 40 x 40 cm. <strong>De</strong> blaadjes<br />
kunnen zowel vers als gedroogd<br />
worden gebruikt tegen keelpijn en<br />
als slaapmiddel (saliemelk). Mocht<br />
u een hekel hebben aan jansalie<br />
en de jansaliegeest, probeer dan<br />
toch genuanceerd te denken. Heel<br />
veel insecten/vlinders worden juist<br />
hyperactief van deze planten.<br />
Foeniculum vulgare<br />
Venkel 3280<br />
Meerjarig, hoogte tijdens de bloei<br />
tot 150 cm. Zaaien in maart-juni,<br />
overplanten of uitdunnen op 45 x 40<br />
cm. In het eerste jaar treedt wel bloei<br />
op, maar meestal te laat om nog rijp<br />
zaad te leveren. In het tweede jaar<br />
verschijnen in de loop van oktober<br />
en deels november rijpe zaden. <strong>De</strong><br />
schermen met deze (bijna) rijpe zaden<br />
worden afgeknipt en enkele weken<br />
nagedroogd. Vervolgens kan men<br />
de rijpe zaden verzamelen. Het blad<br />
wordt gebruikt in rauwkost en soepen;<br />
gemalen zaden vooral voor thee.<br />
Liefst afdekken tegen vorst.<br />
55
Kruiden<br />
56<br />
Nasturtium xxxxxofficinale<br />
Barbarea xxxxxvulgaris<br />
Waterkers xxxxx 3290<br />
Winterkers xxxxx 3295<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Een- tot meerjarig. Vormt uitlopers<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
die dicht bij de grond blijven en groeit<br />
zelfs onder water. Zaaien van maart<br />
tot juli op een vochtige plaats in de<br />
tuin of aan de waterkant. Plantafstand<br />
10 à 15 cm. <strong>De</strong> blaadjes worden rauw<br />
gegeten.<br />
Rumex xxxxx ambiguus<br />
Tuinzuring xxxxx 3310<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Meerjarig, hoogte tijdens de bloei<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
tot 60 cm. Zaaien in maart-april of<br />
juli-augustus op rijen, afstand 30 cm<br />
en uitdunnen of overplanten op 30<br />
cm. Kan reeds vroeg in het voorjaar<br />
worden gesneden alsook in de herfst,<br />
wanneer na de zaadzetting in de<br />
zomer het gewas opnieuw begint te<br />
groeien. <strong>De</strong> jonge blaadjes worden in<br />
salades en soepen verwerkt.<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Tweejarig, winterhard kruid, ook wel<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
barbarakruid genoemd. Hoogte in het<br />
eerste jaar ongeveer 10 cm. Zaaien<br />
in augustus en september op rijtjes,<br />
afstand 25 cm. Gaat in het voorjaar<br />
schieten. <strong>De</strong> blaadjes worden verwerkt<br />
in rauwkost.<br />
Rumex xxxxx patientia<br />
xxxxx<br />
Spinaziezuring xxxxx 3320<br />
xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Ook wel engelse of eeuwige spinazie<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
en patiëntie genoemd. Het is een<br />
zuringsoort met forse bladeren en<br />
een zachtzure smaak. Overblijvende,<br />
winterharde bladgroente, die zeer<br />
vroeg in het voorjaar uitloopt. Het blad<br />
wordt in salades en soepen verwerkt.<br />
Dit kan tot in mei als het gewas in<br />
bloei schiet en daarna in de herfst<br />
na het afsterven van de bloeistengel.<br />
Zaaien in april is mogelijk, maar<br />
liever wachten tot augustus. Voor een<br />
meerjarige teelt de planten uitzetten<br />
op ca. 35 x 35 cm.<br />
Ruta xxxxx graveolens<br />
Wijnruit xxxxx3300<br />
Kruiden<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Meerjarig, hoogte 60 cm. Zaaien<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
van april tot juli en uitplanten tot<br />
september op 35 x 35 cm. Bloeit in<br />
de nazomer vanaf het tweede jaar.<br />
Het heesterachtige gewas verspreidt<br />
een sterke geur, die katten tegenstaat.<br />
<strong>De</strong> bladeren worden onder andere in<br />
soepen gebruikt. Niet gebruiken bij<br />
zwangerschap.<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxx<br />
xxxxx<br />
4<br />
xxxxx xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Kiemgroenten<br />
xxxxx<br />
Kiemen zijn eigenlijk superjonge plantjes, die binnen een<br />
paar dagen uit xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
zaad gekweekt kunnen worden. Kiemen zijn<br />
de ultieme leverancier xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
van vitamines en mineralen.<br />
<strong>De</strong> kiemen rauw eten is de lekkerste en meest gezonde<br />
consumptiemethode. Kiemen zijn een fantastisch<br />
ingrediënt voor salades. Het is ook mogelijk de kiemen tot<br />
een alternatieve slasaus te verwerken. Gebruik daarvoor<br />
een schaaltje kiemen, koudgeperste olie, een scheutje<br />
appelazijn, een beetje peper, een snufje zeezout en wat<br />
mosterd. Mix alle ingrediënten met een staafmixer tot een<br />
gladde saus en je hebt een buitengewoon energierijke<br />
en gezonde slasaus zonder smaakversterkers of<br />
conserveringsmiddelen. Eet smakelijk!<br />
xxxxx<br />
xxxxx xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxx<br />
xxxxx<br />
xxxxx<br />
Kruiden<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
57
Kiemgroenten<br />
58<br />
Gebruik van het Kiemschaaltje<br />
xxxxx<br />
Hoe te gebruiken?<br />
xxxxx<br />
• Strooi een dun xxxxx laagje zaden op het rooster en laat de xxxxx zaden<br />
goed nat worden onder een lopende kraan.<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
• Vul daarna het glazen schaaltje met water xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
tot net onder het<br />
rooster. Vervolgens kan het schaaltje bij kamertemperatuur<br />
weggezet worden.<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Een heel bekende spruitgroente<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
waarvan zowel de kiemspruit als<br />
de jonge blaadjes gegeten kunnen<br />
worden. Tuinkers bevat mosterdolie<br />
en smaakt heerlijk in salades en op<br />
brood.<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
U kunt de jonge kiemblaadjes gelijk<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
eten en de eerste gewone blaadjes<br />
voor rauwkost gebruiken. Buiten kan<br />
deze tuinkers vanaf maart gezaaid<br />
worden, breedwerpig of op rijtjes, 10<br />
cm van elkaar. <strong>De</strong> kieming is snel, al<br />
na een week kan geoogst worden.<br />
Binnen kan het gehele jaar door<br />
gezaaid worden in een bakje op een<br />
vrij warme lichte plaats.<br />
Kiemgroenten<br />
<strong>De</strong> ideale temperatuur om kiemen te kweken is kamertemperatuur. Er zijn verschillende methoden om de<br />
zaden te laten kiemen. Het kiemschaaltje dat we u aanbieden is erg makkelijk in gebruik en bestaat uit een<br />
glazen schaaltje met een roostertje.<br />
• Na drie dagen mogen de kiemen in het licht gezet worden,<br />
maar niet in de volle zon. Afhankelijk van de soort zijn de<br />
kiemen na 5-10 dagen klaar voor consumptie.<br />
xxxxx<br />
xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Lepidium xxxxx sativum<br />
Lepidium xxxxx sativum<br />
Eruca xxxxx sativa<br />
Tuinkers xxxxx9010<br />
Grootbladige xxxxx Tuinkers 1985<br />
Rucolakers xxxxx 9020<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Rucola heeft als kiemgroente een vrij<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
scherpe en wat nootachtige smaak.<br />
<strong>De</strong> kiemspruiten zijn heerlijk als<br />
garnering en ook goed in salades te<br />
gebruiken.
Brassica oleracea var. cymosa<br />
Broccoli wordt steeds meer gegeten<br />
als kiemgroente. <strong>De</strong>ze mild smakende<br />
spruit bevat uiterst gezonde stoffen.<br />
Raphanus sativus<br />
Radijskers 9040<br />
Radijskers heeft een enigszins pikante<br />
smaak en zit boordevol vitamines.<br />
Allium tuberosum<br />
Broccolikers 9030 Chinese Bieslook kiem 9035<br />
Chinese bieslook kiem heeft een<br />
heerlijke knoflooksmaak, goed te<br />
gebruiken als garnering. Het past<br />
perfect bij allerlei gerechten.<br />
Raphanus sativus<br />
Rode radijskers Red Rambo 9043 Rode kool kiem 9045<br />
Radijskers met een schitterende rode<br />
kleur en hierdoor mooi te gebruiken<br />
als garnering.<br />
Kiemgroenten<br />
Trigonella foenum-graecum<br />
Fenegriek 9037<br />
Fenegriek heeft een licht kerrie-aroma.<br />
Brassica oleracea var. rubra<br />
<strong>De</strong>ze kers heeft mooie rood met<br />
groene kiempjes en een echte<br />
koolsmaak.<br />
59
Kiemgroenten<br />
60<br />
Sinapis xxxxxalba<br />
Medicago xxxxxsativa<br />
Mosterdkers xxxxx 9050<br />
Alfalfa xxxxx9060<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Mosterdkers is een vrij pittige<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
spruitgroente met mosterdsmaak.<br />
xxxxx<br />
xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Alfalfa is één van de meest bekende<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
spruitgroenten met een vrij milde<br />
smaak. <strong>De</strong> spruiten kunnen goed als<br />
garnering of bij kaas gegeten worden.<br />
xxxxx<br />
xxxxx xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Kiemgroenten<br />
Helianthus xxxxxannuus<br />
Kiemgroente xxxxx zonnebloem 9070<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Zonnebloemkers heeft een heerlijke,<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
nootachtige smaak.<br />
xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx
xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxx<br />
xxxxx<br />
5<br />
xxxxx xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Groenbemesters<br />
xxxxx<br />
Een biologische manier om uw gewassen te bemesten is<br />
door middel xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
van groenbemesting. In de nazomer of het<br />
vroege najaar xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
kunt u zogenaamde groenbemesters zaaien,<br />
waarna ze in het daaropvolgende voorjaar onder de grond<br />
kunnen worden ingewerkt. Op deze manier vermengt u de<br />
planten met de bovenste laag van de grond. Vervolgens<br />
worden de groenbemesters verteerd door organismen in<br />
de bodem, waardoor voedingsstoffen voor uw volgende<br />
gewas vrijkomen.<br />
Naast het op peil houden van het organische stofgehalte<br />
hebben groenbemesters een aantal andere functies:<br />
• Het voorkomen van verliezen aan mineralen door<br />
uitspoeling, door te fungeren als vanggewas;<br />
• Het bevorderen van het bodemleven en de bodemstructuur.<br />
Het zijn met name diepwortelende groenbemesters (zoals<br />
luzerne en lupine) die zorgen voor losse grond en een<br />
verbeterde afwatering;<br />
• Het toevoegen van extra stikstof aan de bodem. Dit geldt<br />
alleen voor vlinderbloemige gewassen, waarvan klavers<br />
een belangrijke groep vormen. Grassen en kruisbloemigen<br />
bezitten deze eigenschap niet.<br />
xxxxx<br />
xxxxx xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Kiemgroenten<br />
xxxxx<br />
xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
61
Groenbemesters<br />
62<br />
Teeltinformatie Groenbemesters<br />
Lupinus xxxxx angustifolius<br />
Blauwe xxxxx Lupine 4010<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Snelgroeiende, eenjarige vlinder-<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
bloemige, vooral toegepast als<br />
groenbemester en bodemverbeteraar.<br />
Bitterstofvrij en daarom ook geschikt<br />
als veevoer. Hoogte ca. 80 cm. Zaaien<br />
vanaf begin april tot half augustus op<br />
rijen, rijafstand 30 cm. Zaaidiepte 3-5<br />
cm. Vriest ‘s winters dood. 1 zakje is<br />
genoeg voor ongeveer 10 m².<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Snelgroeiende, eenjarige plant van<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
ruim 1 meter hoog. Zeer geschikt<br />
als groenbemester. Kan tot oktober<br />
worden gezaaid, rijafstand 35 cm.<br />
Voor zaadwinning in april zaaien,<br />
de oogst is dan in september. Als<br />
groenbemester vanaf eind augstus<br />
zaaien. Het gewas kan na 6 weken<br />
een hoogte van 1 meter bereiken. In<br />
de winter vriest gele mosterd dood.<br />
Zaaidiepte: 2-3 cm. 1 zakje is genoeg<br />
voor ongeveer 100 m².<br />
Kiemgroenten<br />
Werk een groenbemester zo laat mogelijk onder. Doel is immers het toevoegen van organisch materiaal aan de<br />
bodem, dus hoe langer de groenbemester kan groeien, des te meer organisch materiaal zal worden gevormd.<br />
Let er op dat de bodem voldoende doorlucht is en werk de planten niet te diep onder, waardoor het materiaal niet<br />
verzuurt. Na xxxxx het onderwerken van de groenbemesters xxxxx dient u 2 tot 3 weken te wachten alvorens xxxxxde<br />
grond in te<br />
zaaien.<br />
xxxxx xxxxx<br />
xxxxx<br />
Uitgebreidere informatie over groenbemesters kunt u vinden op:<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
www.kennisakker.nl/kenniscentrum/gewas-groenbemesters<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Sinapis xxxxx alba<br />
Phacelia xxxxx tanacetifolia<br />
Gele xxxxx mosterd 4040<br />
Phacelia xxxxx 4050<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Mooie eenjarige bijenplant, goede<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
groenbemester, hoogte ongeveer 70<br />
cm. Behoort niet tot de koolachtigen<br />
en vlinderbloemigen en is daarom<br />
gemakkelijk in te passen in de<br />
vruchtwisseling. Zaaien is mogelijk<br />
van maart tot half augustus. Zaai op<br />
rijen met een afstand van 35 à 50 cm,<br />
verminder deze afstand in augustus<br />
tot 20 cm, omdat de plant dan minder<br />
uitgroeit. Zaaien op een diepte van 1-2<br />
cm. Vriest ‘s winters dood. 1 zakje is<br />
genoeg voor ongeveer 50 m².<br />
62
Ornithopus sativus<br />
Serradella 4060<br />
Eenjarige, vlinderbloemige kruipende<br />
plant. Zeer geschikte groenbemester<br />
op de wat lichtere gronden. Bloeit<br />
langdurig. Zaaien eind maart tot in mei<br />
op rijen, afstand 35 cm. Goed schoon<br />
houden tot het moment waarop het<br />
gewas gaat sluiten. 1 zakje is genoeg<br />
voor ongeveer 35 m².<br />
Fagopyrum esculentum<br />
Boekweit 4070<br />
<strong>De</strong>ze spruit heeft een licht kerriearoma.<br />
<strong>De</strong>ze snelgroeiende bijenplant<br />
van ruim 1 m hoog vraagt een<br />
zonnige standplaats en een arme, wat<br />
zurige grond. 1 zakje is genoeg voor<br />
ongeveer 12 m².<br />
Groenbemesters<br />
Trifolium incarnatum<br />
Incarnaatklaver 4080<br />
Zachte, behaarde klaver met 4 cm<br />
lange, donkerrode bloempluimen.<br />
Wordt als groenbemester en als bloem<br />
gebruikt. Bijen- en hommelplant,<br />
geschikt voor natuurlijke tuinen.<br />
Hoogte 30 cm. Plantafstand 15 cm.<br />
Bloeitijd juli-augustus. 1 zakje is<br />
genoeg voor ongeveer 25 m².<br />
63
Interview<br />
64<br />
64<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
Naam:<br />
Diana Hoorn<br />
Leeftijd:<br />
31 jaar<br />
Opleiding:<br />
Tropische Landbouw, afstudeer-<br />
richting Rural <strong>De</strong>velopment<br />
(ontwikkelingswerk)<br />
Functie:<br />
Ik heb het beestje nog geen<br />
naam gegeven eerlijk gezegd...<br />
directeur klinkt zo dramatisch☺<br />
“DE BOEREN WAREN MET<br />
RECHT TROTS OP WAT ER OP<br />
HUN LAND STOND”
DIANA.....<br />
werkzaam in Moldavië<br />
bij Black Sea Seeds<br />
Introductie Black Sea Seeds (BSS)<br />
Black Sea Seeds is een bedrijf in Moldavië, dat<br />
opgericht is door de <strong>Bolster</strong> en het Moldaafse bedrijf<br />
Eco-Economic. BSS is in februari 2012 opgericht met<br />
als doel zaadvermeerderingen te doen met lokale<br />
boeren. Ons werk bestaat voor een groot deel uit het<br />
begeleiden van de zaadproductie en de boeren te<br />
helpen om ook echt een product te leveren.<br />
Met name voor de kleinere en vaak ook arme boeren<br />
is het heel lastig kennis te vergaren om zich te<br />
ontwikkelen tot goede zaadproducenten. Om winst te<br />
behalen, moet er een bepaalde hoeveelheid product<br />
van het land komen en de kwaliteit moet natuurlijk<br />
ook hoog zijn. Dit is voor hen een flinke stap, want<br />
in een land waarin zelfvoorzienende landbouw nog<br />
belangrijk is, staat risicospreiding hoog op de agenda,<br />
in tegenstelling tot een hoge productie.<br />
Het aantal gewassen dat in Moldavië verbouwd wordt<br />
is klein en de opbrengsten zijn laag. Mogelijkheden<br />
voor nieuwe gewassen met hogere prijzen, zoals die<br />
van ons, zijn heel belangrijk voor boeren. Tegelijkertijd<br />
staat Black Sea Seeds echter voor de uitdaging hen<br />
te helpen het risico te minimaliseren en te laten zien<br />
dat er voor de boeren een andere toekomst in de<br />
landbouw mogelijk is.<br />
We geven de boeren training over allerlei onderwerpen<br />
en begeleiden ze in het productieseizoen. Hen<br />
motiveren en laten ontdekken dat ze hun bedrijfjes<br />
kunnen ontwikkelen tot een inkomstenbron is<br />
daarin heel belangrijk. Verder helpen we ze door de<br />
Moldaafse bureaucratie te worstelen. Ook helpen<br />
we de taalbarrière met de <strong>Bolster</strong> en Nederlandse<br />
autoriteiten te doorbreken.<br />
Hoe is BSS ontstaan?<br />
Al langere tijd was ik bezig een project op te starten<br />
om (jonge) boeren te helpen bedrijfjes te beginnen<br />
in Moldavië. Om het voor hen economisch haalbaar<br />
te maken, was het zoeken van een markt voor hun<br />
producten een must. <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong> toonde interesse om<br />
zaden te gaan produceren met de lokale mensen en<br />
uiteindelijk is Black Sea Seeds daaruit voortgekomen.<br />
Wat zijn je werkzaamheden bij BSS?<br />
Op het moment is het heel divers omdat we nog met<br />
een klein team zijn; de eerste producties met de<br />
boeren begeleiden, allerlei papierwerk met en voor<br />
hen regelen, het zoeken van een plek voor ons bedrijf<br />
Interview<br />
op het platteland, trainingen ontwikkelen en geven en<br />
natuurlijk het team wegwijs maken zodat zij straks<br />
zelfstandiger aan de slag kunnen.<br />
Waar moest je het meest aan wennen toen je<br />
verhuisde naar Moldavië?<br />
Misschien wel de fatalistische mentaliteit; in Nederland<br />
zijn we vaak gewend dat alles moet kunnen: komen<br />
we er niet linksom, dan toch zeker wel rechtsom. Hier<br />
accepteren mensen heel veel aan hun situatie, het<br />
is je lot. Black Sea Seeds is voor hier een heel uniek<br />
bedrijf en dat betekent dat met name autoriteiten vaak<br />
niet weten wat ze met ons aan moeten, maar ook<br />
boeren moeten erg aan ons wennen. We verbouwen<br />
gewassen die ze nauwelijks kennen, exporteren naar<br />
Nederland wat nog bijna niemand hier doet en we<br />
proberen ook nog met kleinere boeren te werken. Dat<br />
betekent onzekerheid voor hen, extra werk om uit te<br />
zoeken hoe ze met ons om moeten gaan en natuurlijk<br />
een beetje cultuurshock als we niet altijd accepteren<br />
dat zij alles bij het oude willen houden.<br />
Hoe heb je het eerste productieseizoen<br />
ervaren?<br />
Vooral het begin was heel leuk, de boeren waren<br />
enthousiast en deden erg hun best. <strong>De</strong> gewassen<br />
groeiden goed en de boeren waren met recht trots<br />
op wat er op hun land stond. Jammer genoeg is er<br />
afgelopen zomer een grote droogte geweest en is<br />
in het hele land weinig oogst. Op dit moment zijn<br />
mensen heel erg ontmoedigd, omdat een misoogst<br />
heel direct gevolgen heeft voor de voedselvoorziening<br />
en natuurlijk de financiële situatie van een gezin of<br />
bedrijf.<br />
Wat waren de reacties van de boeren/<br />
medewerkers het afgelopen seizoen?<br />
Het was vooral heel erg wennen, Moldaven kijken<br />
graag de kat een beetje uit de boom. Inmiddels<br />
hebben ze een beetje gezien dat we serieus zijn en<br />
dat we echt de intentie hebben een situatie te creëren<br />
waarin we lange tijd prettig kunnen samenwerken.<br />
Een belangrijk punt voor boeren is de financiële<br />
haalbaarheid. We moeten ons daarin nog wel<br />
‘bewijzen’ ten opzichte van hen, omdat dit jaar<br />
natuurlijk geen goed beeld heeft gegeven van de<br />
opbrengsten.<br />
Wat maakt het werk zo leuk?<br />
Het zien van de ontwikkeling die mensen<br />
doormaken. Onze trainee is zich bijvoorbeeld aan<br />
het ontwikkelen van een verlegen maar enthousiaste<br />
plattelandsjongen, naar een echte boer/ondernemer.<br />
Maar ook bij de boeren zien we dat ze van hun<br />
fouten leren en langzaamaan steeds serieuzer en<br />
enthousiaster worden over zaden produceren en dat<br />
ze goed in hun vak willen worden.<br />
Zie volgende pagina voor het vervolg van dit interview<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
65<br />
65
Interview<br />
66<br />
66<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong>
Zijn er ook minpunten?<br />
<strong>De</strong> cultuur die, naast heel interessant, soms ook wel<br />
lastig is om mee om te gaan. Je moet altijd rekening<br />
houden met de Moldaafse cultuur, eigenlijk kun je er<br />
nooit van uit gaan dat je wel precies weet hoe je met<br />
een situatie om moet gaan. Dit gaat zowel op voor<br />
werksituaties als privésituaties.<br />
Om de boeren te helpen in hun ontwikkeling<br />
bijvoorbeeld, moet je eerst snappen hoe dat bij hen<br />
gaat. Je moet gaan begrijpen op welke basis zij<br />
beslissingen maken. Wij leggen ze teeltmethodes uit<br />
die voor hen nieuw zijn. Het kwam afgelopen zomer<br />
een aantal keren voor dat de boeren beloofden een<br />
nieuwe teeltmethode uit te voeren. Aangezien dit<br />
nieuw voor hen was en ze er onzeker over werden,<br />
gingen ze bij hun eigen familie en vrienden te rade<br />
voor advies. <strong>De</strong>ze mensen wisten er helemaal<br />
niets van af, maar hun raad werd wel opgevolgd<br />
en het resultaat hiervan was dat sommige boeren<br />
hierdoor hun oogst verloren. Om dit in de toekomst te<br />
voorkomen moeten we dit gedrag leren te begrijpen<br />
en hierop in te spelen. Alleen extra uitleggen is<br />
meestal niet voldoende, omdat de manier van denken<br />
gewoon anders is.<br />
Ook privé is het soms best lastig, omdat je als<br />
buitenlander heel vaak uitleg moet vragen over<br />
sociale situaties. Het duurt lang voordat je helemaal<br />
zonder woorden weet wat er gaande is. En dat is voor<br />
mij juist vaak het fijne aan vriendschap; dat je elkaar<br />
zonder al te veel uitleg begrijpt, de ontspannenheid in<br />
de omgang. Om met deze dingen constant rekening<br />
te houden is best wel pittig en vermoeiend.<br />
Wat zijn je toekomstplannen qua werk?<br />
Black Sea Seeds op poten zetten en dan langzaamaan<br />
uitgroeien tot een goed ontwikkelde organisatie die<br />
de Moldaafse boer begeleidt in zelfstandig werken<br />
en organiseren. Vooral de communicatie naar de<br />
boeren toe vind ik interessant; hoe kun je ze op<br />
een respectvolle manier helpen veranderen en hun<br />
levensomstandigheden zelf laten verbeteren.<br />
Wat mis je het meest aan Nederland?<br />
Mijn vrienden en familie natuurlijk! Maar ook water.<br />
Moldavië heeft heerlijke lange zomers, maar weinig<br />
waterbronnen zoals natuurlijke meertjes en al<br />
helemaal geen sloten en kanalen. Aangezien ik<br />
graag zwem, is dit wel een gemis. Het gaat als het<br />
maandenlang warm is wel kriebelen om een lekkere<br />
duik te nemen.<br />
Ook is het af en toe flink wennen dat het vrij droog is<br />
in Moldavië. Waar we ons in Nederland druk maken<br />
om teveel regen, moet ik hier nadenken over het<br />
oplossen van het gebrek aan water en irrigatie, zodat<br />
de gewassen niet uitdrogen.<br />
Kortom, Moldavië is een totaal ander land dan<br />
Nederland. Het is een uitdaging om het vertrouwen<br />
van de boeren te winnen en hun manier van denken<br />
te leren begrijpen. Het begin is er; de boeren waar wij<br />
nu mee samenwerken, vinden het leuk en leerzaam<br />
een nieuwe manier van werken te hanteren. Zij zien<br />
hierdoor hun toekomst nu rooskleuriger in dan in hun<br />
oude situatie.<br />
Interview<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
67<br />
67
68<br />
6<br />
Eenjarige bloemen<br />
Veel van deze eenjarige bloemen kunnen vanaf half april<br />
rechtstreeks buiten worden gezaaid. U kunt ze wel wat<br />
vervroegen door ze eerst onder glas op te kweken en dan<br />
uit te planten. Sommige verdragen geen vorst, deze worden<br />
in maart-april onder glas gezaaid, eventueel verspeend en<br />
vanaf half mei buiten uitgeplant of rechtstreeks gezaaid.<br />
Verschillende wildere soorten, zoals bolderik, bosliefje,<br />
incarnaatklaver, kamille, klaproos, kooltje vuur, korenbloem,<br />
lijmkruid, moederkruid, pekbloem, slangekruid, spiegelklokje<br />
en driekleurig viooltje, kunnen ook aan het eind<br />
van de zomer worden gezaaid en als kleine plantjes<br />
overwinteren. In het voorjaar ontwikkelen ze zich dan snel.<br />
Als er geen zaaitijd is vermeld kunt u rechtstreeks buiten<br />
zaaien in april- mei. <strong>De</strong> genoemde plantafstanden zijn<br />
slechts richtlijnen.
Adonis aestivalis<br />
Zomeradonis of Kooltje vuur 5010<br />
Een 30-40 cm hoog, ranonkelachtig<br />
plantje met fijn ingesneden blad. Bloeit<br />
in juni-juli met felrode bloemetjes met<br />
een zwart hart. Ter plaatse zaaien op<br />
20 cm in april-mei of in september.<br />
Amaranthus hypochondriacus x powelli<br />
Amarant 5040<br />
Een stevige, ruim 1 m hoge plant met<br />
roodachtige stengels en bladnerven.<br />
Bloeit in augustus-september met<br />
sterk opvallende donkerrode<br />
bloempluimen, geschikt om te drogen.<br />
Plantafstand 40 cm.<br />
Ageratum houstonianum<br />
Mexicaantje 5020<br />
Een ongeveer 30 cm hoge, sterk<br />
vertakte plant met grijsblauwe<br />
bloemen in dichte tuilen. Bloeit van<br />
juni-september. Plantafstand 25 cm.<br />
Anoda cristata<br />
Straalvrucht 5060 Leeuwenbek 5070<br />
Stevige plant uit de kaasjeskruidfamilie,<br />
ongeveer 1 m hoog. Bloeit van juli tot<br />
in de herfst met vrij grote lila bloemen.<br />
Gevoelig voor vorst, dus niet te vroeg<br />
zaaien. Plantafstand 35 cm.<br />
Eenjarige bloemen<br />
Agrostemma githago<br />
Bolderik 5030<br />
Ranke, ongeveer 80 cm hoge plant<br />
met grote, alleenstaande rood-violette<br />
bloemen met wit hart aan lange<br />
stengels. Bloeitijd in juni-augustus.<br />
Kwam vroeger voor in korenvelden.<br />
Plantafstand 20 cm.<br />
Antirrhinum majus<br />
Een mooi mengsel van diverse<br />
kleuren, ongeveer 60 cm hoog. Blijven<br />
zeer lang doorbloeien (juni-oktober).<br />
Uitstekende snijbloem. Plantafstand<br />
35 cm.<br />
69
Eenjarige bloemen<br />
70<br />
Arctotis grandis<br />
Bereoor 5080<br />
Ongeveer 60 cm hoge plant, afkomstig<br />
uit Zuid-Afrika. Bloeit de hele zomer<br />
door. <strong>De</strong> grote margrietachtige<br />
bloemen hebben zilverwitte, aan de<br />
onderzijde blauwige bloembladen<br />
en een metaalblauw hart. Prima<br />
snijbloem. Plantafstand 25 cm.<br />
Browallia americana 5115 Akkergoudsbloem 5120<br />
Ongeveer 50 cm hoge plant met vrij<br />
donker blad en fijne blauwe bloemen<br />
met wit oog. Bloeit de hele zomer door<br />
tot aan de eerste vorst. Past goed in<br />
een wilde tuin. Plantafstand 20 cm.<br />
Argemone polyanthemos<br />
Stekelpapaver 5090<br />
Ongeveer 50 cm hoge plant met<br />
stekelige bladeren en grote, witte,<br />
papaverachtige bloemen. Bloeitijd juliseptember.<br />
Bijenplant. Plantafstand<br />
30 cm.<br />
Calendula arvensis<br />
Wilde goudsbloem met kleine,<br />
goudgele bloemen. Bloeit van juni<br />
tot ver in de herfst. Hoogte 30 cm,<br />
plantafstand 20 cm.<br />
Bidens ferulifolia<br />
Bidens of tandzaad 5100<br />
Ongeveer 60 cm hoge plant met<br />
fijn ingesneden donkergroen blad.<br />
Rijkbloeiend van juni tot in september<br />
met vrij grote frisgele bloemen. Bijen<br />
en vlinderplant. Uitstekend geschikt<br />
voor bloembakken. Af en toe wat<br />
terugsnoeien. Plantafstand 25 cm.<br />
Calendula officinalis<br />
Goudsbloem 5130<br />
Ongeveer 35 cm hoog. Enkelvoudige,<br />
oranje bloemen met donker hart.<br />
Bloeitijd van juni-oktober. Bekend als<br />
borderplant langs de huizen tegen<br />
mieren. Zeer geschikt als snijbloem.<br />
Kent vele medicinale en cosmetische<br />
toepassingen. Plantafstand 20 cm.
Calendula officinalis Touch of red/orange<br />
Gemakkelijk te telen sier- en medicinale<br />
plant met dubbele oranje en gele<br />
bloemen met een donkerhart. Hoogte<br />
50 cm. Geschikt voor boeketten.<br />
Zaaien in maart-april binnen, in apriljuni<br />
ter plaatse. Plantafstand 20 cm.<br />
Bloeitijd juni-oktober.<br />
Callistephus chinensis<br />
Zomeraster,“matsumoto” mix 5160<br />
Halfdubbele, stevige zomeraster in<br />
allerlei tinten wit, geel, rood en blauw<br />
en met een geel hart. Hoogte 60-<br />
70 cm. Goede snijbloem. Voorzaai<br />
in maart is goed mogelijk, dit geeft<br />
spreiding in bloei. Niet zaaien in grond<br />
waar al zomerasters hebben gestaan.<br />
Bloeitijd augustus-september. Plantafstand<br />
25 cm.<br />
Callistephus chinensis<br />
Goudsbloem met donker hart 5135 Zomeraster, enkelbloemig 5140<br />
Mooi mengsel met diverse<br />
kleurvarianten in de tinten roze en<br />
blauw. Prima snijbloem. Voorzaai in<br />
maart is goed mogelijk, geeft spreiding<br />
in bloei. Niet zaaien in grond waar al<br />
zomerasters hebben gestaan.<br />
Hoogte 60-70 cm. Bloeitijd augustusoktober.<br />
Plantafstand 25 cm.<br />
Callistephus chinensis<br />
Zomeraster, “standy” mix 5165 Saffloer 5170<br />
Dubbele, stevige zomerasters in<br />
allerlei tinten wit, rood en blauw.<br />
Voorzaai in maart is goed mogelijk,<br />
dit geeft spreiding in bloei. Hoogte<br />
60-70 cm. Goede snijbloem. Niet<br />
zaaien in grond waar al zomerasters<br />
hebben gestaan. Resistent tegen<br />
verwelkingziekte. Bloeitijd augustusoktober.<br />
Plantafstand 25 cm.<br />
Eenjarige bloemen<br />
Callistephus chinensis<br />
Zomeraster, dubbelbloemig 5150<br />
Mooi mengsel van gevulde bloemen<br />
met diverse kleurvarianten in de tinten<br />
roze en blauw. Hoogte 60-70 cm.<br />
Prima snijbloem. Voorzaai in maart<br />
is goed mogelijk, dit geeft spreiding<br />
in bloei. Niet zaaien in grond waar al<br />
zomerasters hebben gestaan. Bloeitijd<br />
augustus-oktober. Plantafstand 25<br />
cm.<br />
Carthamus tinctorius<br />
Van oudsher verbouwd als olie- en<br />
verfplant, tegenwoordig een bekende<br />
snij- en droogbloem. <strong>De</strong> geel-oranje<br />
bloemen bloeien in juli-augustus<br />
met enigszins stekelige bloemen en<br />
bladeren. Muizen zijn dol op het zaad.<br />
Hoogte 90 cm, plantafstand 35 cm.<br />
71
Eenjarige bloemen<br />
72<br />
Centaurea cyanus<br />
Korenbloem 5180<br />
Helaas nog maar weinig te zien in<br />
korenvelden. Bloeit vanaf eind juniaugustus<br />
met blauwe bloemen. Bijen-<br />
en vlinderplant, hoogte ongeveer 80<br />
cm. Geschikt als snij- en droogbloem.<br />
Ondersteuning is wel gewenst.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Chrysanthemum carinatum<br />
Bonte ganzebloem, ‘Flame Shades’ 5210 Japanse chrysant 5220<br />
Stevige, ongeveer 70 cm hoge<br />
plant. Een fleurig mengsel met<br />
margrietachtige bloemen in de tinten<br />
geel, oranje en rood. Goede snijbloem.<br />
Plantafstand 35 cm.<br />
Cerinthe major<br />
Wasbloem 5190<br />
<strong>De</strong> blauwgroene bladeren met<br />
waslaag geven deze plant een fraai<br />
en bijzonder uiterlijk. Ongeveer 70<br />
cm hoog. In juni-juli verschijnen de<br />
iets hangende bloemtrosjes met<br />
buisvormige roze bloemetjes die half<br />
uit de paarse schutblaadjes steken.<br />
Een paradijs voor bijen. Plantafstand<br />
30 cm.<br />
Chrysanthemum japonicum<br />
Hoge planten, tot 100 cm, die van juli tot<br />
september bloeien met enkelvoudige<br />
gele en witgele bloemen. Geschikt<br />
als snijbloem. Plantafstand 25 cm.<br />
<strong>De</strong> blaadjes zijn in een jong stadium<br />
eetbaar; voor dit doel dient u dichter<br />
te zaaien.<br />
Chenopodium quinoa<br />
Gierstmelde (Quinoa) 5200<br />
Oud cultuurgewas uit het<br />
Andesgebergte. Hoogte ongeveer<br />
120 cm. Bloeit van juli-september<br />
met grote groene pluimen, die tijdens<br />
de rijping van het zaad in september<br />
roodachtig verkleuren. <strong>De</strong> kleine<br />
zaden worden gebruikt als graan.<br />
Een bitterstof, saponine, is uitwendig<br />
op de zaden aanwezig en kan met<br />
goed spoelen grotendeels worden<br />
verwijderd. Plantafstand 30 cm.<br />
Chrysanthemum segetum<br />
Gele ganzebloem, wild 5240<br />
Sterk uitgroeiende plant, 50 cm hoog.<br />
Bloeit van juni tot ver in de herfst met<br />
gele bloemen met een geel hart. Oud<br />
akkerkruid dat mooi in een wilde tuin<br />
past. Plantafstand 30 cm.
Cleome spinosa<br />
Exotisch aandoende plant, wijdvertakt<br />
en ongeveer 1 m hoog. Bloeit<br />
van juli-oktober met grote paarse<br />
bloemtrossen waar de meeldraden<br />
uit steken als ‘snorharen’. Geurig en<br />
geschikt als snijbloem. <strong>De</strong> bladstelen<br />
zijn wel stekelig. Voorzaaien onder<br />
glas in maart-april en na half mei<br />
buiten uitplanten op 50 cm.<br />
Coreopsis tinctoria<br />
Meisjesogen 5280<br />
Weinig eisende plant met ranke<br />
stengels en fijn ingesneden blad. Ca.<br />
60 cm hoog. <strong>De</strong> bloemen variëren van<br />
goudgeel met een rood-bruine vlek in<br />
het hart tot geheel rood-bruin. Bloeitijd<br />
juli-september. Goede snijbloem en<br />
verfplant. Plantafstand 20 cm.<br />
Cleome spinosa<br />
Kattesnor, paars 5250 Kattesnor, roze 5260<br />
Exotisch aandoende plant, wijdvertakt<br />
en ongeveer 1 m hoog. Bloeit<br />
van juli- oktober met grote roze<br />
bloemtrossen, waar de meeldraden<br />
uit steken als ‘snorharen’. Geurig en<br />
geschikt als snijbloem. <strong>De</strong> bladstelen<br />
zijn wel stekelig. Voorzaaien onder<br />
glas in maart-april en na half mei<br />
buiten uitplanten op 50 cm.<br />
Coreopsis tinctoria<br />
Mahogany Midget 5285 Cosmea, gemengd 5290<br />
Mooie, sterke plant die weinig eisen<br />
stelt. Vormt prachtige pollen met<br />
diep rood-bruine bloemen die zowel<br />
in potten als vooraan in de border<br />
kunnen staan. Zet ze in de volle zon,<br />
waar ze tot in de herfst een gloedvol<br />
effect geven. Bloeitijd juni-september,<br />
hoogte ca. 30 cm. Ook geschikt als<br />
snijbloem. Zaai in maart binnen, in<br />
april-mei ter plaatse. Plantafstand 20<br />
cm. Standplaats zonnig.<br />
Eenjarige bloemen<br />
Consolida ajacis<br />
Tuinridderspoor 5270<br />
Sterke, ongeveer 70 cm hoge plant.<br />
Bloeit van juni tot augustus met<br />
blauwe, gespoorde, enkelvoudige<br />
bloemen in vertakte trossen. Geschikt<br />
als snij- en droogbloem. Plantafstand<br />
20 cm.<br />
Cosmos bipinnatus<br />
Fraaie, grote bloemen, variërend in<br />
kleur van wit en lichtroze tot donkerroze<br />
tinten. Bloeit vanaf juli/augustus tot<br />
eerste nachtvorst. Hoogte ca. 100<br />
cm. Geschikt als snijbloem. Zaaien in<br />
april-mei onder glas of in mei buiten.<br />
Plantafstand 30 tot 40 cm.<br />
73
Eenjarige bloemen<br />
74<br />
Cosmos sulphureus<br />
Cosmea, oranje 5300<br />
Bloeit vanaf juli met vrolijke oranjerode,<br />
half gevulde bloemen. Teeltwijze als<br />
cosmea gemengd. Plantafstand 30<br />
cm.<br />
Cuphea miniata<br />
Luciferplantje, rood 5320 Hondstong 5330<br />
Breed vertakt plantje met sierlijk<br />
gevormde, helder framboosrode<br />
bloemen. Slechts 30 cm hoog,<br />
bloei van juli-oktober. Teelwijze als<br />
luciferplantje purper. Plantafstand 25<br />
cm.<br />
Crepis Rubra<br />
Roze streepzaad 5305<br />
Vrolijke paardebloemachtige plant met<br />
helderroze bloemen op lange, dunne<br />
stengels. Geschikt als snijbloem.<br />
Insektenplant.<br />
Cynoglossum amabile<br />
Stevige plant, ongeveer 40 cm lang. <strong>De</strong><br />
bloeistengels ontrollen zich geleidelijk<br />
in juli en augustus met helderblauwe<br />
bloemen. Bijenplant. Plantafstand 25<br />
cm.<br />
Cuphea lanceolata<br />
Luciferplantje, purper 5310<br />
Plant met iets kleverige stengels<br />
met donkerpaarse, fluweelachtige<br />
bloemen. Ca. 70 cm hoog, bloeitijd<br />
juli-oktober. Onder glas voorzaaien<br />
in maart-april en na half mei buiten<br />
uitplanten of half mei rechtstreeks<br />
zaaien. Plantafstand 35 cm.<br />
Dahlia variabilis<br />
Bishop’s Children 5335<br />
Een gemakkelijk te zaaien dahlia in<br />
allerlei roze, rode en violette tinten.<br />
Het is een mooie, stevige plant die<br />
doorbloeit tot de eerste nachtvorst.<br />
Het plukken van de uitgebloeide<br />
bloemen bevordert de doorbloei. Ook<br />
heel geschikt om in potten te zetten.<br />
Door vroeg voor te zaaien (februarimaart)<br />
kunt u zo lang mogelijk van de<br />
bloei profiteren. Zaaien maart binnen.<br />
Plantafstand 35 cm. Standplaats<br />
zonnig en voedzame grond. Hoogte<br />
ca. 80 cm. Bloeitijd juli-tot eerste<br />
nachtvorst.
<strong>De</strong>lphinium grandiflorum<br />
Een prachtige, losse ridderspoor met<br />
grote, enkelvoudige helderblauwe<br />
bloemen. Laagblijvend type, ca. 50<br />
cm. Bloeitijd juli-september. Goede<br />
snijbloem. Plantafstand 25 cm.<br />
Echium plantagineum<br />
Slangekruid 5380<br />
Bossige plant, ca. 50 cm hoog, die rijk<br />
en langdurig bloeit met bloemen die<br />
verkleuren van roze (knopstadium)<br />
via tinten blauw en paars naar<br />
uiteindelijk karmijnrood. Bloeitijd: julioktober.<br />
Prima vlinder- en bijenplant.<br />
Plantafstand 40 cm.<br />
Dicranostigma leptopodum<br />
Chinese ridderspoor 5340 Gele schijnpapaver 5360<br />
Vrij onbekend plantje van de<br />
papaverfamilie met diep ingesneden<br />
zeegroen blad met lichte vlekjes.<br />
Hoogte ca. 40 cm. Vanuit de basis<br />
ontspringen talrijke luchtig vertakte<br />
bloeistengels met 4 cm grote<br />
heldergele bloemen. Bloeitijd juniseptember.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Eschscholzia caespitosa<br />
Slaapmutsje, geel 5390 Slaapmutsje, oranje 5400<br />
Een teer slaapmutsje met fijn<br />
ingesneden blad en citroengele<br />
bloemen, rijke bloei. Wordt niet hoger<br />
dan 15 cm. Bloeitijd: juni-juli. Vlinder-<br />
en bijenplant. Ter plaatse zaaien in<br />
april of mei en uitdunnen op 15 cm.<br />
Eenjarige bloemen<br />
Dracocephalum moldavicum<br />
Turkse drakekop 5370<br />
Stevige, vertakte plant van ca. 50 cm<br />
met paarsblauwe lipbloemen. Het blad<br />
verspreidt een heerlijke citrusgeur.<br />
Bloeit lang en vol van juli tot september<br />
en wordt zeer druk bezocht door bijen<br />
en vlinders! Plantafstand 25 cm.<br />
Eschscholzia californica<br />
<strong>De</strong> bloemen zijn enkelvoudig en<br />
glanzend oranje van kleur. <strong>De</strong>ze plant<br />
wordt ca. 40 cm hoog. Bloeitijd juliseptember.<br />
Ter plaatse zaaien op ca.<br />
20 cm afstand.<br />
75
Eenjarige bloemen<br />
76<br />
Gilia leptantha<br />
Vogeloogjes 5<strong>42</strong>0<br />
Plant met fijn vertakt blad en mooie<br />
bolvormige, blauwe bloemhoofdjes.<br />
Hoogte ca. 40 cm en bloeitijd van juniaugustus.<br />
Bijenplant. Plantafstand<br />
20 – 25 cm.<br />
Helianthus annuus<br />
Zonnebloem, groot 5450 Zonnebloem, middel, geel 5460<br />
<strong>De</strong> klassieke zonnebloem met één,<br />
meestal onvertakte stengel en een<br />
grote bloem, geel met donker hart.<br />
<strong>De</strong> grote zwarte zaden zijn eetbaar en<br />
vanaf half september oogstbaar. Er is<br />
echter een grote kans dat de vinken<br />
u voor zijn. <strong>De</strong> planten zijn hoog, tot<br />
zelfs 3 m. Bloeitijd juli-september,<br />
afhankelijk van de zaaitijd. Voorzaaien<br />
vanaf begin maart, ter plekke<br />
zaaien vanaf begin april. Bijenplant.<br />
Plantafstand 50 cm.<br />
Glaucium corniculatum<br />
Rode hoornpapaver 5430<br />
Plant met ingesneden grijsgroen blad.<br />
<strong>De</strong> 3 cm grote bloemen verschijnen<br />
niet massaal, maar zijn opvallend<br />
vanwege de helderrode kleur. <strong>De</strong><br />
naam is te danken aan de lange<br />
zaaddozen die als horens omhoog<br />
steken. Bloeit in juni-juli, planthoogte<br />
30 - 40 cm. Plantafstand 30 cm.<br />
Helianthus annuus<br />
Ongeveer 170 cm hoge zonnebloem<br />
met vertakte bloeistengels en<br />
middelgrote bloemen in verschillende<br />
tinten geel. Goede snijbloem.<br />
Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juliseptember,<br />
afhankelijk van de zaaitijd.<br />
Voorzaaien vanaf begin maart, ter<br />
plekke zaaien vanaf begin april.<br />
Bijenplant. Plantafstand 50 cm.<br />
Godetia sp.<br />
Zomerazalea ‘Lilac Lady’ 5440<br />
Een sierlijk, luchtig gewas met tere,<br />
enkelvoudige, lilaroze bloemen.<br />
Bloeitijd juli-augustus. <strong>De</strong> plant blijft<br />
met 40 cm kort. Plantafstand 20 cm.<br />
Helianthus annuus<br />
Zonnebloem, middel, rood 5470<br />
Ongeveer 170 cm hoge zonnebloem<br />
met vertakte bloeistengels en<br />
middelgrote bloemen, de kleuren<br />
variërend van geel tot rood. Goede<br />
snijbloem. Plantafstand 50 cm.<br />
Bloeitijd juli-september, afhankelijk<br />
van de zaaitijd. Voorzaaien vanaf<br />
begin maart, ter plekke zaaien vanaf<br />
begin april. Bijenplant. Plantafstand<br />
50 cm.
Helianthus annuus<br />
Ongeveer 170 cm hoge zonnebloem<br />
met vertakte bloeistengels en<br />
middelgrote bloemen in een warme<br />
bronskleur. Goede snijbloem.<br />
Plantafstand 50 cm. Bloeitijd juliseptember,<br />
afhankelijk van de zaaitijd.<br />
Voorzaaien vanaf begin maart, ter<br />
plekke zaaien vanaf begin april.<br />
Bijenplant. Plantafstand 50 cm.<br />
Hibiscus trionum<br />
Drie-urenbloem 5510<br />
Zoals de naam al zegt: de bloemen<br />
bloeien kort, maar ze blijven dagelijks<br />
komen. Met hun exotisch uiterlijk en<br />
roomkleurig met donkerpurperen hart<br />
zijn ze werkelijk een plaatje. Hoogte<br />
ca. 50 cm, bloeitijd juli tot september.<br />
Onder glas voorzaaien in april en na<br />
half mei buiten uitplanten of half mei<br />
rechtstreeks zaaien. Plantafstand 30<br />
cm.<br />
Helianthus debilis<br />
Zonnebloem, middel, ‘Velvet Queen’ 5480 Zonnebloem, kleinbloemig 5490<br />
Sterk vertakte plant met veel<br />
bloemstengels. <strong>De</strong> gele bloemen met<br />
donker hart zijn vrij klein. Planthoogte<br />
ca. 1,5 m. Bloeitijd juli-oktober.<br />
Snijbloem en bijenplant. Plantafstand<br />
50 cm.<br />
Iberis umbellata<br />
Schermscheefbloem 5520 Blauwe winde 5530<br />
Ouderwets tuinplantje met<br />
asymmetrische bloemen in vlakke<br />
schermen. Een mengsel van wit, roze,<br />
lila en paars. Bloeitijd juli-augustus.<br />
Hoogte 30 cm. Plantafstand 20 cm.<br />
Eenjarige bloemen<br />
Helichrysum bracteatum<br />
Goudstrobloem 5500<br />
Algemeen gebruikte droogbloem<br />
met gevulde, stroachtige bloemen<br />
in vele gloedvolle kleuren. Voor de<br />
drogerij plukken als de buitenste<br />
bloemblaadjes horizontaal staan en<br />
de overige blaadjes nog een gesloten<br />
geheel vormen. Blijft lang doorbloeien,<br />
van juli tot september. Ook als<br />
snijbloem te gebruiken. Hoogte 60 cm.<br />
Plantafstand 25 cm.<br />
Ipomoea purpurea<br />
Klimplant met prachtige paars-blauwe<br />
bloemen met witte keel, die ‘s morgens<br />
vol open staan. Groeit gemakkelijk<br />
langs de spijlen van een hek of om<br />
een stok. <strong>De</strong> bloei is van juli tot<br />
september. Zaaien in april onder glas<br />
en na half mei buiten uitplanten of half<br />
mei rechtstreeks zaaien. Plantafstand<br />
30 cm.<br />
77
Eenjarige bloemen<br />
78<br />
Lathyrus odoratus<br />
Lathyrus, gemengd 5540<br />
Klimmer die langs gaas geteeld moet<br />
worden. <strong>De</strong> bloemen, in verschillende<br />
kleuren, geuren heerlijk. <strong>De</strong> bloemen<br />
hebben korte stelen. Door te plukken<br />
en te zorgen dat de plant geen zaden<br />
(in peulen) zet, bloeit de plant lang<br />
door. Snijbloem en bijenplant. Ter<br />
plaatse zaaien op een afstand van 10<br />
cm.<br />
Leucanthemum paludosum<br />
Kleine margriet 5570 Rood vlas 5585<br />
Compacte, sterk vertakte plant van ca.<br />
25 cm hoog. <strong>De</strong> margrietjes zijn 2-3 cm<br />
groot en hebben een geel hartje. Bloeit<br />
rijk en langdurig, van juli-september.<br />
Ideaal langs randen en gebruik in<br />
potten en bakken. Plantafstand 25 cm.<br />
Lavatera trimestris<br />
Grootbloemige lavatera 5550<br />
Kaasjeskruidachtige plant, sterk<br />
vertakt en ongeveer 80 cm hoog. <strong>De</strong><br />
plant is overdekt met 10 cm grote, roze,<br />
donker geaderde bloemen. Prachtige<br />
snijbloem. Bijenplant. Bloeitijd eind<br />
juli-september. Plantafstand 30-35<br />
cm.<br />
Linum grandiflorum Rubrum<br />
Rechtopgaande vertakte plant die<br />
lang doorbloeit met 3cm grote,<br />
karmozijnrode bloemen. Hoogte 40<br />
cm. Bloeitijd juni-augustus. Geschikt<br />
als snij- en droogbloem. Plantafstand<br />
10 cm. Standplaats: warm, zonnig,<br />
voedzame grond.<br />
Legousia speculum-veneris<br />
Spiegelklokje 5560<br />
Een bossig plantje met sterk vertakte<br />
bloeiwijze, overdekt met paarsblauwe<br />
telescoopachtige bloemen. Kwam<br />
vroeger in graanvelden voor. <strong>De</strong><br />
planten blijven kort, ca. 25 cm. Bloeitijd<br />
juni-augustus. Plantafstand 15 cm.<br />
Linum usitatissimum<br />
Vlas, blauw 5590<br />
Zeer oud cultuurgewas, zowel<br />
geteeld voor de vezels (linnen)<br />
als voor de zaden (lijnolie). <strong>De</strong><br />
lange rechtopstaande stengels,<br />
tot 1 m hoog, zijn alleen aan de top<br />
vertakt en dragen blauwe bloemen.<br />
Geschikt als snijbloem. <strong>De</strong> takken<br />
met ronde zaadbolletjes worden in<br />
droogboeketten gebruikt. Bloeitijd<br />
juli- augustus. Rechtstreeks zaaien en<br />
uitdunnen op 10-15 cm.
Linum usitatissimum<br />
Vlas, wit 5600<br />
Zeer oud cultuurgewas, zowel<br />
geteeld voor de vezels (linnen) als<br />
voor de zaden (lijnolie). <strong>De</strong> lange<br />
rechtopstaande stengels, tot 1 m hoog,<br />
zijn alleen aan de top vertakt en dragen<br />
witte bloemen. Geschikt als snijbloem.<br />
<strong>De</strong> takken met ronde zaadbolletjes<br />
worden in droogboeketten gebruikt.<br />
Bloeitijd juli- augustus. Rechtstreeks<br />
zaaien en uitdunnen op 10-15 cm.<br />
Lupinus pilosus<br />
Mountain Blue 5625<br />
<strong>De</strong>ze blauwe lupine komt in het wild<br />
voor in Mediterrane gebieden zoals<br />
Griekenland, Turkije en Israël. <strong>De</strong><br />
bloem heeft een prachtige diepblauwpaarse<br />
kleur. Houdt van lichte, arme<br />
grond. <strong>De</strong> zaden zijn hardschalig.<br />
Wij raden u daarom aan ze voor het<br />
zaaien met een naald aan te prikken,<br />
zodat ze gemakkelijker vocht op<br />
kunnen nemen. <strong>De</strong> zaden worden ook<br />
wel gebruikt om koffie van te maken.<br />
Tetragonolobus purpureus<br />
Asperge-erwt 5610<br />
Vlinderbloemige met dieprode<br />
bloemen, 35 cm hoog. <strong>De</strong> jonge,<br />
gevleugelde vruchten kunnen als<br />
groente worden gegeten. <strong>De</strong> smaak<br />
is amandelachtig. Zaaien op een<br />
rijafstand van 35 cm, in de rij op 5 cm.<br />
Malva sylvestris<br />
Groot kaasjeskruid 5630 Groot kaasjeskruid 5640<br />
Sterk uitgroeiende (ca. 100 cm) en<br />
vertakte plant met grote roze, donker<br />
geaderde bloemen. <strong>De</strong> zaaddoosjes<br />
lijken op kaasjes waarin de<br />
schijfvormige zaden plat tegen elkaar<br />
in een ronding liggen. Bijenplant en<br />
snijbloem. Bloeit van juni tot laat in de<br />
herfst. Plantafstand 40 cm.<br />
Eenjarige bloemen<br />
Lupinus nanus<br />
Kleine lupine 5620<br />
Een fijne laagblijvende (30 cm) lupine,<br />
met heerlijk geurende bloemtrosjes<br />
in wit, roze, lila en paars. Op schrale<br />
grond blijft de plant mooi compact.<br />
Bloeitijd juli-augustus. Plantafstand 30<br />
cm.<br />
Malva sylvestris var. mauritiana<br />
Mooie, geneeskrachtige variëteit met<br />
grote fluweelachtige donkerviolette<br />
bloemen. Bijenplant en snijbloem.<br />
79
Eenjarige bloemen<br />
80<br />
Malva sylvestris, var. Zebrina<br />
Groot kaasjeskruid 5645<br />
Sterk vertakte plant met grote, heel<br />
lichtroze bloemen, prachtig paars-roze<br />
geeaderd. Bijen- en hommelplant.<br />
Mirabilis jalapa<br />
Nachtschone 5680 Bosliefje 5690<br />
Stevige plant (hoogte 60 cm) met<br />
trompetvormige bloemen in de tinten<br />
rood, geel, wit of gemengd/gespikkeld.<br />
<strong>De</strong> bloemen gaan tegen het eind van<br />
de middag open en bloeien tot de<br />
volgende ochtend. Heerlijke geur<br />
en veel bezocht door nachtvlinders.<br />
Bloeitijd juli-oktober. Liefst voorzaaien<br />
in april, uitplanten vanaf mei op 35 cm.<br />
Matricaria recutita<br />
Echte kamille 5650<br />
Preparatenplant en heelkruid. Hoogte<br />
40 cm. <strong>De</strong> bloemhoofdjes verzamelen<br />
als ze net open zijn in mei-juli. Goed<br />
te drogen. Buiten zaaien in september<br />
of in het vroege voorjaar, uitdunnen of<br />
uitplanten op 30 x 15 cm.<br />
Nemophila insignis/menziesii<br />
Een laagblijvend plantje (25 cm)<br />
met fijn verdeeld blad. <strong>De</strong> lieflijke<br />
blauwe bloemetjes met een wit hartje<br />
verschijnen al vanaf mei bij vroege<br />
zaai. Bij zaai in juni bloeit het bosliefje<br />
tot diep in de herfst. Ideale plant voor<br />
potten en hangmanden. Verdraagt<br />
lichte schaduw. Plantafstand 15 cm.<br />
Mimulus guttatus<br />
Maskerbloem 5670<br />
Stevige stengels en frisgroen blad en<br />
vrij grote gele bloemen met oranje<br />
spikkels op de onderste lip. Hoogte<br />
30 cm. Bloeitijd juni-september.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Nicandra physalodes<br />
Zegekruid 5700<br />
Fors uitgroeiende lampionplant (100<br />
cm) met prachtige klokvormige,<br />
lichtblauwe bloemen. <strong>De</strong> zaaddozen<br />
zien eruit als lampionnetjes met<br />
een paars-groene kleur en kunnen<br />
gedroogd worden. Bloeitijd juliseptember.<br />
Plantafstand 50 cm.
Nicotiana alata<br />
Een prachtig mengsel van witte,<br />
roze, rode en paarse bloemen. <strong>De</strong><br />
planten verspreiden vooral ’s avonds<br />
een heerlijke geur en dat trekt veel<br />
nachtvlinders aan. <strong>De</strong> iets kleverige<br />
planten worden ca. 80 cm hoog.<br />
Produceert veel bloemen in juliseptember.<br />
Maart-april zaaien onder<br />
glas, na half mei buiten uitplanten op<br />
35 cm afstand.<br />
Nolana paradoxa<br />
Zonnedauwtje 5740<br />
Een plant met liggende stengels,<br />
ongeveer 15 cm hoog. Van juli<br />
t/m september overdekt met grote<br />
trechtervormige bloemen, helder<br />
blauw van kleur met witgeel<br />
hart. Geschikt voor hangbakken.<br />
Oorspronkelijk afkomstig uit Chili en<br />
Peru. Plantafstand 30 cm.<br />
Nicotiana sylvestris<br />
Siertabak 5710 Bostabak 5720<br />
Majestueuze tabaksplant met grote,<br />
lichtgroene bladeren en witte tot<br />
10 cm lange buisbloemen, die<br />
vooral ‘s avonds heerlijk geuren.<br />
Nachtvlinderplant. Ideaal voor grote<br />
potten op het terras en als solitair in de<br />
border. Bloeit vanaf eind juli tot aan de<br />
vorst. Voorzaaien in maart-april of half<br />
mei ter plekke. Lengte 150-200 cm,<br />
wel stevig. Plantafstand ca. 50 cm.<br />
Panicum virgatum<br />
Fonteingras “Fontaine” 5745 Gewone klaproos 5750<br />
Mooi siergras met fonteinachtige<br />
pluimen. Zaaien in maart-april binnen,<br />
in april-mei ter plaatse. Standplaats<br />
zon tot halfschaduw, alle grondsoorten.<br />
Bloeitijd juli-augustus. Hoogte ca. 100<br />
cm. Plantafstand 20 cm.<br />
Eenjarige bloemen<br />
Nigella damascena<br />
Juffertje in ’t groen 5730<br />
Kantachtige plant met lichtblauwe en<br />
witte bloemen in een krans van fijn<br />
groen. <strong>De</strong> decoratieve zaaddozen zijn<br />
geschikt om te drogen. Bloeit in juliaugustus.<br />
Hoogte 40 cm. Plantafstand<br />
20 cm.<br />
Papaver rhoeas<br />
<strong>De</strong> inlandse klaproos met rode<br />
bloemen, hoogte ca. 50 cm. <strong>De</strong>ze<br />
plant doet het goed, mits er niet te<br />
veel concurrentie is. Bloeitijd juni-juli.<br />
Rechtstreeks zaaien in het voorjaar of<br />
in de herfst en uitdunnen op 25 cm.<br />
81
Eenjarige bloemen<br />
82<br />
Papaver rhoeas<br />
Klaproos, ‘Pierrot’ 5760<br />
Een aparte vorm van de gewone<br />
klaproos. <strong>De</strong> bloemen zijn fel<br />
scharlakenrood met een grote zwarte<br />
vlek op ieder bloemblad. Bijen- en<br />
hommelplant.<br />
Papaver somniferum<br />
Blauwmaanzaad 5780 Slaapbol, rood 5790<br />
Stevige, grijsgroene planten (tot 100<br />
cm) met opvallende witte, in het hart<br />
lila, bloemen. Trekken veel hommels<br />
en bijen aan. Eind augustus zijn de<br />
decoratieve zaadbollen geschikt<br />
om gedroogd te worden. <strong>De</strong> zaden<br />
(blauwmaanzaad) kunnen verwerkt<br />
worden in brood en gebak. Bloeitijd<br />
juni-juli. Plantafstand 25 cm.<br />
Papaver rhoeas<br />
Klaproos, gemengd 5770<br />
Prachtig mengsel met bloemstengels<br />
tot ongeveer 70 cm. Zeer gevarieerde<br />
bloemkleuren en –vormen; kleuren<br />
variëren van crème tot oranje, roze,<br />
rood en met witte randjes. Zowel<br />
enkele als dubbele bloemen. Zeer druk<br />
bevlogen door hommels. Plantafstand<br />
25 cm.<br />
Papaver somniferum<br />
Stevige, grijsgroene planten (tot 100<br />
cm) met opvallende rode, in het hart<br />
donkerpaarse, bloemen. Trekken veel<br />
hommels en bijen aan. Eind augustus<br />
zijn de decoratieve zaadbollen<br />
geschikt om gedroogd te worden.<br />
Bloeitijd juni-juli. Plantafstand 25 cm.<br />
Papaver somniferum<br />
Black Paeony 5775<br />
Prachtige grijsgroene, stevige plant<br />
met indrukwekkende zwartpurperen<br />
gevulde bloemen. Na de bloei<br />
ontstaan mooie zaaddozen die u kunt<br />
drogen. Mooi in combinatie met zowel<br />
roze als rode planten. In verband met<br />
de penwortel ter plaatse zaaien van<br />
maart tot en met mei. Plantafstand<br />
25cm.<br />
Petunia multiflora<br />
Old Fashioned Vining 5805<br />
<strong>De</strong>ze oude selectie was een eeuw<br />
geleden al een topper in cottage<br />
gardens in Iowa, U.S.A. Het is een<br />
prachtige, rijk bloeiende petunia. <strong>De</strong><br />
bloemen hebben allerlei bestorven<br />
tinten in wit, roze en violet. Hoogte<br />
ca. 25 cm. Bloeitijd juli-tot eerste<br />
nachtvorst. Ze geuren licht in de<br />
late schemering. Geschikt voor in<br />
de border, in potten en u kunt ze<br />
langs hekwerk leiden. Zaaien in<br />
maart binnen. Plantafstand 25 cm.<br />
Standplaats zonnig.
Portulaca. grandiflora<br />
Vetplantachtige bodembedekker met<br />
half gevulde bloemen in de kleuren<br />
wit, geel, roze en rood en diverse<br />
tussentinten. Ook een geschikte plant<br />
voor een bloembak en hangmand.<br />
Veel bloemen bij warm weer. Bloeitijd<br />
juli-september. Voorzaaien onder glas<br />
in april en uitplanten na half mei op 20<br />
cm afstand.<br />
Rudbeckia hirta<br />
Prairie Sun 5835<br />
Krachtig, lichtgroen gewas met tot<br />
10 cm grote bloemen in een warme<br />
tint oranje met een lichtgroen hart.<br />
Sterke rechtopgaande borderplant.<br />
Hoogte 100 cm. Bloeitijd juli-oktober.<br />
Goede snijbloem. Zaaien in maartapril<br />
binnen. Plantafstand 25 cm.<br />
Standplaats zonnig.<br />
Reseda alba<br />
Portulakroosje 5810 Witte reseda 5820<br />
Plant met lange, statige, witte<br />
aarvormige bloemtrossen die prachtig<br />
in de border staan. Ook als snijbloem<br />
te gebruiken. Hoogte 70 cm. Bloeitijd<br />
juli-september. Plantafstand 30 cm.<br />
Salpiglossis sinuata<br />
Trompetbloem 5837 Coral Nymph 5840<br />
Een plant met indrukwekkende<br />
trechtervormige bloemen, die ca. 5<br />
cm groot zijn. Het mengsel bevat de<br />
meest verrassende tinten van wit naar<br />
geel en via rood naar violet en bruin.<br />
Het hart van de bloem is prachtig<br />
geaderd, zodat ook de bloem zelf<br />
meerdere kleuren bevat. <strong>De</strong> plant zelf<br />
voelt enigszins kleverig aan. U kunt<br />
deze plant ook goed in potten zetten.<br />
Tevens geschikt als snijbloem. Bloeitijd<br />
juli-augustus. Zaaien maart binnen,<br />
april-mei ter plaatse. Plantafstand 25<br />
cm. Standplaats zonnig, voedzame<br />
wat droge grond.<br />
Eenjarige bloemen<br />
Reseda odorata<br />
Reseda 5830<br />
Heerlijk geurend! Lage plant met<br />
dichte bloemtrossen. <strong>De</strong> groenachtigroze<br />
bloemetjes zijn niet erg opvallend.<br />
Bloeitijd juli-september. Uitstekende<br />
bijenplant. Plantafstand 25 cm.<br />
Salvia coccinea<br />
Een aparte salvia met vrij lange<br />
bloemstelen. <strong>De</strong> tweekleurige,<br />
koraalroze en crèmekleurige, sierlijke<br />
bloemen zijn in kransen gerangschikt.<br />
Hoogte 40 cm. Liefst voorzaaien<br />
onder glas in april en uitplanten in<br />
mei. Bloeitijd van juni tot in oktober.<br />
Plantafstand 25 cm.<br />
83
Eenjarige bloemen<br />
84<br />
Salvia viridis (horminum)<br />
Bonte salie, paars 5850<br />
Stevige plant met opvallende, grote,<br />
paarse schutbladeren aan de top<br />
met daaronder de kleine lipbloemen.<br />
Geschikt als snij- en droogbloem.<br />
Bijenplant. Hoogte 50 cm. Bloeitijd juliseptember.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Sanvitalia procumbens<br />
Huzarenknoop 5880 Zwartpurperen scabiosa 5890<br />
Zeer goede bodembedekker met<br />
vrolijke, gele bloemen met zwart hart.<br />
Bloeit vanaf juli tot eerste nachtvorst.<br />
Zeer geschikt voor bloembakken en<br />
hangpotten. Plantafstand 25 cm.<br />
Salvia viridis (horminum)<br />
Bonte salie, roze 5860<br />
Stevige plant met opvallende, grote,<br />
roze schutbladeren aan de top met<br />
daaronder de kleine lipbloemen.<br />
Geschikt als snij- en droogbloem.<br />
Bijenplant. Hoogte 50 cm. Bloeitijd juliseptember.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Scabiosa atropurpurea<br />
Een zeer gevarieerd mengsel met<br />
diverse fraaie tinten, van lichtroze tot<br />
donker purperrood. <strong>De</strong>ze decoratieve,<br />
samengestelde bloemen zitten aan<br />
lange stelen. Hoogte ca. 90 cm. <strong>De</strong>ze<br />
van oudsher bekende tuinplant bloeit<br />
van juli tot ver in de herfst. Goede<br />
snijbloem en vlinderplant. Plantafstand<br />
25 cm.<br />
Salvia maroccana<br />
Marokkaanse salie 5870<br />
Bevat veel luchtige bloemstengels. <strong>De</strong><br />
bloemen zijn lichtblauw/violetachtig<br />
met wit. Bloeitijd juni-juli. Hoogte 50<br />
cm. Plantafstand 25 cm.<br />
Silene armeria<br />
Pekbloem 5900<br />
<strong>De</strong>ze compacte plant blijft maar<br />
doorbloeien. <strong>De</strong> roze bloemetjes zijn<br />
in mooie trosjes gerangschikt. Wordt<br />
druk bezocht door vlinders. Hoogte<br />
30–40 cm. Plantafstand 20 cm.
Silene coeli-rosa<br />
Niet voor niets hemelroosje genoemd.<br />
Een teer uiterlijk met een wolk van<br />
bloemen in zachte tinten van roze,<br />
lila en blauw. Bijenplant en snijbloem.<br />
Hoogte 30 cm. Bloeitijd juli-augustus.<br />
Plantafstand 20 cm.<br />
Tagetes patula nana<br />
Afrikaantje, klein 5940<br />
Afrikaantje met enkelvoudige,<br />
warmgele bloemen met donkere<br />
vlekken in het hart. Door de eerste<br />
bloemknoppen te verwijderen worden<br />
de planten voller en bloeien ze beter.<br />
Helpt bodemaaltjes te bestrijden.<br />
Hoogte 30 cm. Bloeit zeer lang door.<br />
Zaaien onder glas half maart-april,<br />
overplanten in potjes en na half mei<br />
buiten uitplanten op 30 cm.<br />
Silene pendula<br />
Hemelroosje 5910 Lijmkruid 5920<br />
Tijdens de bloei overdekt met<br />
rose koekoeksbloemetjes. Kan in<br />
september worden gezaaid, dan bloei<br />
vanaf mei en anders wat later. Hoogte<br />
15–25 cm. Plantafstand 15 cm.<br />
Tagetes patula<br />
Afrikaantje, wild 5950 Sterafrikaantje, geel 5960<br />
Een wildere vorm van het afrikaantje<br />
met een forsere groei, relatief meer<br />
blad en wat minder bloemen. <strong>De</strong><br />
bloemen zijn rood als ze pas opengaan<br />
en verkleuren naar oranje. Hoogte 80<br />
cm. Bloeitijd juli tot de vorst. Gebruik<br />
en zaaien als afrikaantje klein,<br />
plantafstand 35 cm.<br />
Eenjarige bloemen<br />
Silybum marianum<br />
Mariadistel 5930<br />
Stevige distel met glanzend groene,<br />
wit gemarmerde bladeren (“de<br />
gemorste moedermelk van Maria”).<br />
<strong>De</strong> paarse bloemen verschijnen in<br />
juli en augustus. Hoogte ca. 2 meter.<br />
Bijenplant. Plantafstand 50 cm.<br />
Tagetes tenuifolia<br />
Compacte, bolvormige plant met<br />
fijn ingesneden, frisgroen blad. <strong>De</strong><br />
citroengele en geurende bloemetjes<br />
bedekken de gehele plant. Een zeer<br />
charmant afrikaantje, ook voor in de<br />
bloembak. Blijft tot diep in de herfst<br />
bloeien. Hoogte 25 cm. Plantafstand<br />
30 cm.<br />
85
Eenjarige bloemen<br />
86<br />
Tagetes tenuifolia<br />
Sterafrikaantje, rood 5970<br />
Compacte, bolvormige plant met<br />
fijn ingesneden, frisgroen blad.<br />
<strong>De</strong> rode en geurende bloemetjes<br />
bedekken de gehele plant. Een zeer<br />
charmant afrikaantje, ook voor in de<br />
bloembak. Er is een citroengele en<br />
een oranjerode variëteit. Blijft tot diep<br />
in de herfst bloeien. Hoogte 25 cm.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Trachymene caerulea<br />
Blauwe kantbloem 6000 Incarnaatklaver 6010<br />
Planten met zacht lavendelblauwe,<br />
kantachtige bloemschermen, die<br />
prachtig te gebruiken zijn in borders<br />
met verschillende kleurenschema’s.<br />
Ook geschikt als snijbloem. Hoogte<br />
50 cm. Boeitijd juli-september.<br />
Plantafstand 20 cm.<br />
Tanacetum parthenium<br />
Moederkruid 5980<br />
Ouderwets, weinig eisend plantje.<br />
<strong>De</strong> stevige, vertakte bloemstengels<br />
dragen vele witte kamilleachtige<br />
bloemen. Geschikt als snijbloem.<br />
Hoogte 40 cm. Bloeitijd juli-september.<br />
Plantafstand 25 cm.<br />
Trifolium incarnatum<br />
Zachte, behaarde klaver met 4 cm<br />
lange, donkerrode bloempluimen.<br />
Wordt ook als groenbemester gebruikt.<br />
Bijen- en hommelplant, geschikt voor<br />
natuurlijke tuinen. Hoogte 30 cm.<br />
Bloeitijd juli-augustus. Plantafstand 15<br />
cm.<br />
Tolpis<br />
Tolpis barbata 5990<br />
<strong>De</strong> bloemen hebben citroengele,<br />
licht gefranjerde bloemblaadjes met<br />
een donker hart. Een stevige en<br />
sterk vertakkende plant, ca. 60 cm<br />
hoog. Langdurig bloeiend, van juli tot<br />
september. Geschikt als snijbloem.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Trigonella foenum graecum<br />
Fenegriek 6020<br />
Vlinderbloemige plant waarvan de<br />
zaden gebruikt worden in chutney<br />
en een onderdeel zijn van kerrie.<br />
Ook in de diergeneeskunde wordt<br />
van fenegriek gebruik gemaakt. Kan<br />
als spruitgroente gegeten worden.<br />
Hoogte 50 cm. Plantafstand 25 cm.
Tropaeolum majus<br />
Variabele bloemkleuren in de tinten<br />
geel, oranje en rood. <strong>De</strong> bloemen<br />
en blaadjes zijn eetbaar, vooral de<br />
bloemen worden als garnering in<br />
salades gebruikt. <strong>De</strong> groene, onrijpe<br />
zaden kunnen ingemaakt worden.<br />
Aanplant rond vruchtbomen houdt luis<br />
op afstand. Onder glas voorzaaien en<br />
na half mei uitplanten, of vanaf begin<br />
mei buiten zaaien. Bloeitijd juni tot de<br />
vorst. Plantafstand 40 cm.<br />
Vaccaria hispanica<br />
Koekruid, roze 6060<br />
Een prachtige snijbloem zonder<br />
teeltproblemen! Met slechts 3 tot 5<br />
takken heeft u al een volledig gevulde<br />
vaas. Uitstekend te combineren met<br />
andere bloemen. <strong>De</strong> bloeiperiode is<br />
vrij kort, dus meerdere malen zaaien.<br />
Rechtstreeks zaaien vanaf half maart<br />
t/m half mei. Hoogte ca. 50 cm.<br />
Plantafstand 30 x 10 cm.<br />
Tropaeolum majus<br />
Oostindische kers, niet rankend 6030 Oostindische kers, rankend 6040<br />
Variabele bloemkleuren in de tinten<br />
geel, oranje en rood. <strong>De</strong> bloemen<br />
en blaadjes zijn eetbaar, vooral de<br />
bloemen worden als garnering in<br />
salades gebruikt. <strong>De</strong> groene, onrijpe<br />
zaden kunnen ingemaakt worden.<br />
Aanplant rond vruchtbomen houdt luis<br />
op afstand. Onder glas voorzaaien en<br />
na half mei uitplanten, of vanaf begin<br />
mei buiten zaaien. Bloeitijd juni tot de<br />
vorst. Plantafstand 40 cm.<br />
Viola tricolor<br />
Driekleurig viooltje 6070 Papierbloem 6080<br />
<strong>De</strong>ze authentieke viool wordt nog<br />
steeds door velen gewaardeerd. Het<br />
zijn met name de frisse uitstraling en<br />
sierlijkheid die deze viool bijzonder<br />
maakt. <strong>De</strong> paars-geel-witte bloemen<br />
blijven zeer lang verschijnen. Kan<br />
zowel in het voorjaar als najaar<br />
gezaaid worden. Ook prima geschikt<br />
voor potten en bloembakken. Hoogte<br />
20 cm. Plantafstand 20 cm.<br />
Eenjarige bloemen<br />
Vaccaria hispanica<br />
Koekruid, wit 6050<br />
Een prachtige snijbloem zonder<br />
teeltproblemen! Met slechts 3 tot 5<br />
takken heeft u al een volledig gevulde<br />
vaas. Uitstekend te combineren met<br />
andere bloemen. <strong>De</strong> bloeiperiode is<br />
vrij kort, dus meerdere malen zaaien.<br />
Rechtstreeks zaaien van half maart<br />
t/m half mei. Hoogte ca. 50 cm.<br />
Plantafstand 30 x 10 cm.<br />
Xeranthemum annuum<br />
Een zeer bekende droogbloem. Viltig<br />
behaarde planten met talrijke rechte<br />
bloemstengels. <strong>De</strong> bloemen zijn<br />
glanzend wit of roze. Bloeitijd juliaugustus.<br />
Hoogte 60 cm. Plantafstand<br />
25 cm.<br />
87
Eenjarige bloemen<br />
88<br />
Eenjarige Bloemenmengsels<br />
<strong>De</strong> bloemenmengsels die wij leveren,<br />
zijn zodanig samengesteld dat er<br />
sprake is van een ruime variatie en<br />
voldoende bloei. Er is gekozen voor<br />
een rangschikking op basis van<br />
de lengte van de planten. Hiermee<br />
wordt een verdringing/overheersing<br />
van bepaalde soorten voorkomen.<br />
Zaaitijd: april-mei. 1 zakje voor ca.<br />
10 m².<br />
Bloemenmengsel Middelhoog 6110 Bloemenmengsel Laag 6120 Tübingermengsel 6130<br />
Zeer gevarieerd, zowel qua kleur als<br />
bloem/planttype. Hoogte ca. 60cm.<br />
Akkerbloemen-mengsel 6090 Bloemenmengsel Hoog 6100<br />
Een combinatie van wilde bloemen en<br />
enkele oude cultuurplanten.<br />
Brede samenstelling veel verschillende<br />
kleuren. Hoogte ca. 30cm.<br />
Overwegend sterke groeiers. Wat<br />
ruimer zaaien. Hoogte ca. 100cm.<br />
Het Tübingermengsel is een beproefd<br />
bijen (en vlinder) mengsel, geschikt<br />
voor tuin of akkerrand. Het mengsel<br />
bestaat uit zaden van uitheemse<br />
planten en cultuurplanten: Phacelia,<br />
boekweit, gele mosterd, koriander,<br />
juffertje in het groen, goudsbloem,<br />
korenbloem, bladrammenas, malva,<br />
komkommerkruid, dille, serradella en<br />
zonnebloem. Een lust voor het oog<br />
voor tuinier of tuinder, en een lekkernij<br />
voor de bij! 1 zakje voor ca. 20 m².
xxxxx<br />
xxxxx<br />
xxxxx<br />
7<br />
xxxxx xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Meerjarige bloemen<br />
xxxxx<br />
Als een soort tweejarig is, staat dat expliciet vermeld; staat<br />
er niets vermeld, dan is de soort meerjarig.<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
<strong>De</strong> tweejarige planten gaan pas in het tweede jaar bloeien.<br />
Een uitzaai in de zomer is dan ook meestal vroeg genoeg.<br />
Na de bloei en zaadzetting sterven ze af.<br />
Meerjarige soorten kunnen jaren op dezelfde plaats blijven<br />
staan. Afhankelijk van de zaaitijd komen ze soms nog<br />
het eerste jaar in bloei, anders vanaf het tweede jaar. Ze<br />
kunnen het best eerst op een zaaibed worden gezaaid, in<br />
het voorjaar of in de zomer. Zodra de planten een redelijk<br />
volume hebben bereikt, kunt u ze op de gewenste plaats<br />
zetten.<br />
<strong>De</strong> hoogte van de plant kan afhankelijk van o.a. standplaats<br />
en dichtheid sterk variëren; de hier aangegeven hoogten<br />
zijn dan ook slechts indicatief.<br />
xxxxx<br />
xxxxx xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxx<br />
xxxxx<br />
xxxxx<br />
Eenjarig<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
89
Meerjarige bloemen<br />
90<br />
Achillea millefolium<br />
Gewoon duizendblad 7020<br />
Veel voorkomende wilde plant met<br />
fijn ingesneden blad en stevige<br />
witte bloemschermen. Wordt als<br />
preparatenplant gebruikt. Ook<br />
geschikt als snij- en droogbloem.<br />
Vlinderplant. Bloeitijd juni-september.<br />
Hoogte 40 cm. Plantafstand 20 cm.<br />
Alcea rosea<br />
Stokroos, gemengd 7060 Grote engelwortel 7080<br />
Meestal als tweejarige geteeld. Hoge,<br />
rechtopgaande plant met stevige<br />
bloemstengels, tot ruim 2 m hoog. <strong>De</strong><br />
bloemen zijn enkelvoudig met vooral<br />
diep donkerpurperen tinten. Bloeitijd<br />
juli-september. Een beschutte plaats<br />
is gewenst. Plantafstand 50 cm.<br />
Agastache foeniculum<br />
Dropplant 7050<br />
Stevige, vertakte plant met vierkante<br />
stengels en lange blauwpaarse<br />
bloemkaarsen. Verspreidt een dropachtige<br />
geur, vooral na aanraking.<br />
Bloeitijd juli-september. Hoogte 50<br />
cm. Goede vlinderplant. Plantafstand<br />
25 cm.<br />
Angelica archangelica<br />
Twee- tot driejarige plant. <strong>De</strong> grote,<br />
bolvormige bloemschermen hebben<br />
een witte tot groenachtige kleur.<br />
<strong>De</strong> wortels worden voor medicinale<br />
doeleinden gebruikt, de jonge stengels<br />
zijn geschikt als groente. Bloeitijd junijuli.<br />
Hoogte ca. 2 m. Plantafstand 50<br />
cm.<br />
Agastache Lavender Haze<br />
Dropplant 7055<br />
Een stevige en goed vertakkende<br />
plant voor in de volle zon. Prima te<br />
gebruiken als borderplant. Bloeit<br />
van juli tot september met lange,<br />
blauwe bloemaren, die ook een mooi<br />
wintersilhouet geven wanneer u ze<br />
laat staan. Als u de blaadjes kneust,<br />
komt er een heerlijke anijs/dropachtige<br />
geur vanaf. Hoogte 50 cm. Geschikt<br />
als snijbloem. Bijen- en vlinderplant.<br />
Zaaien vanaf april. Plantafstand 25<br />
cm. Standplaats zonnig, kan tegen<br />
droogte.<br />
Anthemis tinctoria<br />
Gele kamille 7090<br />
Sterk vertakte, wat rommelige plant.<br />
Bloeit zeer overdadig met gele<br />
bloemen. Half september terugknippen<br />
op 15 cm boven de grond. Verfplant.<br />
Bloeitijd juni-september. Hoogte 50<br />
cm. Plantafstand 30 cm.
Aquilegia caerulea<br />
Sierlijke voorjaarsplant met grote, lang<br />
gespoorde bloemen in verschillende<br />
zachte tinten roze, geel en wit. Bloeitijd<br />
eind mei-juli. Hoogte 80 cm. Geschikt<br />
als snijbloem. Plantafstand 30 cm.<br />
Dianthus barbatus<br />
Duizendschoon 7230<br />
Tweejarige teelt is gebruikelijk.<br />
Ouderwetse en sterke plant met<br />
dichte bloemschermen in allerlei<br />
kleurencombinaties van wit, roze,<br />
rood en purper. Zeer goede snijbloem.<br />
Bloeitijd juni-juli. Hoogte 50 cm.<br />
Plantafstand 25-30 cm.<br />
Aquilegia vulgaris<br />
Gespoorde akelei 7100 Wilde akelei 7110<br />
<strong>De</strong>ze plant heeft kort gespoorde<br />
bloemen, donkerblauw van kleur.<br />
Bloeitijd juni-juli. Hoogte 60 cm.<br />
Geschikt als snijbloem. Plantafstand<br />
30 cm.<br />
Dianthus deltoides<br />
Steenanjer 7240 Grasanjer 7250<br />
Breed uitgroeiende, lage anjerplant,<br />
overdekt met helder karmijnrode<br />
bloemetjes. Bodembedekker. Bloeitijd<br />
juni-juli. Hoogte 20 cm. Plantafstand<br />
30 cm.<br />
Meerjarige bloemen<br />
Coreopsis lanceolata<br />
Meisjesogen 7210<br />
Prima borderplant met grote,<br />
heldergele bloemen op lange<br />
stelen. Matig winterhard. Bloeitijd<br />
juni-augustus. Half september<br />
terugknippen tot op 15 à 20 cm<br />
bevordert de winterhardheid. Hoogte<br />
50 cm. Plantafstand 30 cm.<br />
Dianthus plumarius<br />
<strong>De</strong> smalle, blauwgroene bladeren<br />
vormen dichte pollen. <strong>De</strong> plant is<br />
overdekt met heerlijk geurende,<br />
gefranjerde bloemen in verschillende<br />
tinten wit en roze. Snijbloem voor<br />
kleine boeketjes. Bloeitijd juliaugustus.<br />
Hoogte 30 cm. Plantafstand<br />
35 cm.<br />
91
Meerjarige bloemen<br />
92<br />
Digitalis ferruginea<br />
Veelbloemig vingerhoedskruid 7260<br />
Statige plant met een kaarsrechte,<br />
onvertakte bloemstengel. <strong>De</strong> bloemen<br />
zijn van buiten crème en van binnen<br />
pasteloranje, roestbruin geaderd.<br />
Giftig. Bloeitijd juni-augustus. Hoogte<br />
150 cm. Plantafstand 35 cm.<br />
Digitalis purpurea<br />
Gewoon vingerhoedskruid 7290 Grote kaardebol 7300<br />
Tweejarig. Lange bloemstengels met<br />
roze of witte bloemen. Bloeitijd juni-<br />
augustus. Hoogte 150 cm. Giftig.<br />
Plantafstand 40 cm.<br />
Digitalis grandiflora<br />
Grootbloemig vingerhoedskruid 7270<br />
<strong>De</strong>ze plant heeft grote roomgele<br />
bloemen, is wat korter (100 cm) en<br />
bloeit iets later dan veelbloemig<br />
vingerhoedskruid. Eveneens giftig.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Dipsacus fullonum<br />
Tweejarige, stevige en gestekelde<br />
plant. <strong>De</strong> lila bloemetjes bloeien in<br />
een krans om het bloemhoofd. <strong>De</strong><br />
stekelige bloemhoofden van de nauw<br />
verwante weverskaarde werden<br />
vroeger gebruikt voor het kaarden<br />
van wol. Droogbloem. Bijen- en<br />
hommelplant. Bloeitijd juli-augustus.<br />
Hoogte 150 cm. Plantafstand 50 cm.<br />
Digitalis lutea<br />
Geel vingerhoedskruid 7280<br />
<strong>De</strong> lange bloemstengels zijn dicht<br />
bezet met smalle bleekgele bloemen.<br />
Bloeitijd juni-juli. Hoogte 70 cm. Giftig.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Rode zonnehoed 7320<br />
Echinacea purpurea<br />
Stevige en sterke, geneeskrachtige<br />
plant. <strong>De</strong> grote purperrode lintbloemen<br />
rond een half bolvormig oranje-groenig<br />
hart zorgen voor een fraai uiterlijk.<br />
Geschikt als snijbloem met of zonder<br />
bloembladen. Bloeitijd juli-september.<br />
Hoogte 100 cm. Plantafstand 35 cm.
Echinacea purpurea<br />
Een stevige, sterke plant die heel<br />
waardevol is in de border. Rond het<br />
halfbolvormig oranje-groenige hart<br />
zitten wit-groene bloemblaadjes.<br />
Geschikt als snijbloem met of zonder<br />
bloemblaadjes. Echinacea staat graag<br />
zonnig op een voedzame, goed<br />
afgewaterde grond, het is tenslotte<br />
een prairieplant. Hoogte 100 cm.<br />
Bloeitijd juli-september. Zaaien vanaf<br />
april. Plantafstand 35 cm. Standplaats<br />
zonnig, kan tegen droogte.<br />
Erysimum allionii<br />
Siberische muurbloem, geel 7340<br />
Tweejarige, laagblijvende plant die al<br />
vroeg in het voorjaar begint te bloeien.<br />
Heerlijk geurende, gele bloemen.<br />
Bijen- en vlinderplant. Bloeitijd apriljuni.<br />
Hoogte 30 cm. Plantafstand 25<br />
cm.<br />
Echinops bannaticus<br />
Zonnehoed White Swan 7322 Kogeldistel 7325<br />
Sterke, distelachtige plant met blauwgrijs<br />
blad en kogelronde violet-blauwe<br />
bloemen. Vlinderplant. Hoogte 90 cm.<br />
Bloeitijd juli-september. Geschikt als<br />
snij- en droogbloem. Zaaien vanaf<br />
april. Plantafstand 40 cm. Standplaats<br />
zonnig tot halfschaduw, iedere<br />
grondsoort.<br />
Erysimum allionii<br />
Siberische muurbloem, oranje 7350 Muurbloem 7360<br />
Tweejarige, laagblijvende plant die al<br />
vroeg in het voorjaar begint te bloeien.<br />
Heerlijk geurende, oranje bloemen.<br />
Bijen- en vlinderplant. Bloeitijd apriljuni.<br />
Hoogte 30 cm. Plantafstand 25<br />
cm.<br />
Meerjarige bloemen<br />
Eryngium planum<br />
Vlakbladige kruisdistel 7330<br />
<strong>De</strong>coratieve plant die het eerste jaar<br />
alleen een rozet vormt. In het tweede<br />
jaar verschijnen de blauw aangelopen<br />
bloemstengels met staalblauwe<br />
bloemen. Mooie snij- en droogbloem.<br />
Bijenplant. Bloeitijd juli-augustus.<br />
Hoogte 80 cm. Plantafstand 35 cm.<br />
Erysimum cheiri<br />
Twee- tot meerjarige plant. Al<br />
vanaf april verschijnen de heerlijk<br />
geurende, vaak gevulde bloemen, in<br />
verschillende tinten geel, oranje, rood<br />
en donkerrood. Bescherm de planten<br />
bij strenge vorst. Bijenplant en goede<br />
snijbloem. Zaaien in juni-juli. Bloeitijd<br />
april-juni. Hoogte 40 cm. Plantafstand<br />
30 cm.<br />
93
Meerjarige bloemen<br />
94<br />
Hypericum perforatum<br />
Sint-Janskruid 7470<br />
Rijk vertakte, wilde plant met goudgele<br />
bloemen, die omstreeks Sint Jan begint<br />
te bloeien. Uit de bloemen worden<br />
Johannisolie en verf bereid. Bijenplant.<br />
Bloeitijd half juni-september. Hoogte<br />
50 cm. Plantafstand 30 cm.<br />
Leucanthemum vulgare<br />
Wilde margriet 7550 Vaste vlas 7560<br />
Rijk vertakte, wilde plant met wit-gele<br />
“margrietjes”. Bloeitijd mei-juli. Hoogte<br />
40-50 cm. Plantafstand 30 cm.<br />
Inula helenium<br />
Griekse alant 7480<br />
Geneeskrachtige plant met grote,<br />
langwerpige bladeren. <strong>De</strong> decoratieve<br />
gele bloemen met fijne stralen trekken<br />
veel insecten aan. Geschikt voor de wat<br />
wildere tuin. Bloeitijd juni-augustus.<br />
Hoogte 150 cm. Plantafstand 50 cm.<br />
Linum perenne<br />
Sierlijk plantje. Vanuit de basis<br />
ontspringen vele ranke, stevige<br />
bloemstengels met tere hemelsblauwe<br />
bloemen aan de top. Kortlevende<br />
vaste plant, die zichzelf gemakkelijk<br />
uitzaait. Bloeitijd juni-juli. Hoogte 40<br />
cm. Plantafstand 20 cm.<br />
Isatis tinctoria<br />
Wede 7490<br />
Tweejarig. Stevige plant met grote,<br />
luchtige schermen vol gele bloemetjes.<br />
Ook de bengelende zwarte zaden zijn<br />
decoratief. Verfplant. Bloeitijd mei-juni.<br />
Hoogte 100 cm. Plantafstand 40 cm.<br />
Lunaria annua<br />
Tuinjudaspenning, paars 7570<br />
Tweejarig. Bekende vroegbloeiende<br />
tuinplant met paarse bloemen. In de<br />
nazomer worden de zilverachtige<br />
hauwen, de “zilverlingen”, zichtbaar.<br />
Geschikt voor droogboeketten.<br />
Bloeitijd april-mei. Hoogte 80 cm.<br />
Plantafstand 35 cm.
Lupinus polyphyllus<br />
Dit mengsel van ons bevat fraaie<br />
kleuren in diverse tinten, zowel fel<br />
als pastel. Stevige planten en zeer<br />
rijkbloeiend. Ook op schrale plekken<br />
een goede groei. Bloeitijd mei-juli.<br />
Hoogte 100 cm. Plantafstand 50 cm.<br />
Malva moschata<br />
Muskuskaasjeskruid, wit 7660<br />
Vertakte plant met diep ingesneden<br />
blad. Bloeit rijk met grote sneeuwwitte<br />
bloemen en heeft een zachte<br />
muskusgeur. Bloeitijd juni-augustus.<br />
Hoogte 50 cm. Plantafstand 30 cm.<br />
Lychnis coronaria<br />
Vaste lupine, gemengd 7600 Prikneus 7620<br />
Overwegend tweejarig. Plant met<br />
grijs viltig blad en wijd vertakte<br />
bloemstengels met helder purperrode<br />
bloemen. Ook geschikt voor arme<br />
grond. Bloeitijd juni-augustus. Hoogte<br />
60 cm. Plantafstand 25 cm.<br />
Oenothera erythrosepala<br />
Grote teunisbloem 7720 Lampionplant 7755<br />
Tweejarig. Bij vroege zaai al<br />
bloemdragend in eerste jaar.<br />
Lange plant met breed vertakte<br />
bloemstengels. <strong>De</strong> grote lichtgele,<br />
geurende bloemen ontwaken in de<br />
schemering en sluiten aan het eind<br />
van de volgende dag. Een feest voor<br />
nachtvlinders. Bloeitijd juni-oktober.<br />
Hoogte 100-150 cm. Plantafstand 50<br />
cm.<br />
Meerjarige bloemen<br />
Lychnis viscaria<br />
Rode pekanjer 7630<br />
Dichte pollen met smal donkergroen<br />
blad en talrijke donkerroze<br />
bloemtrossen. Bloemstengels wat<br />
kleverig (als “pek”). Bloeitijd mei-juli.<br />
Hoogte 50 cm. Plantafstand 30 cm.<br />
Physalis alkekengi<br />
Van deze plant zijn vooral de<br />
oranje omhulsels van de zaden<br />
aantrekkelijk. Geschikt om te drogen.<br />
Sterke wortelstok. Geschikt voor een<br />
rommelhoekje in de tuin. Standplaats<br />
stelt weinig eisen. Hoogte 50-80<br />
cm. Bloeitijd mei-juni. In septemberoktober<br />
zijn de zaaddozen rijp. Zaaien<br />
in april-mei ter plaatse, plantafstand<br />
30 cm.<br />
95
Meerjarige bloemen<br />
96<br />
Polemonium caeruleum<br />
Jacobsladder 7770<br />
Plant met decoratief, varenachtig blad.<br />
<strong>De</strong> bloemen zitten in trossen en zijn<br />
hemelsblauw met uitstekende, gele<br />
meeldraden. Snijbloem en bijenplant.<br />
Bloeitijd juni-juli. Hoogte 70 cm.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Salvia sclarea<br />
Scharlei 7820 Kranssalie 7840<br />
Tweejarig. Forse plant met grote,<br />
behaarde bladeren. <strong>De</strong> grote, violette<br />
schutbladen om de lichtblauwe<br />
bloemen zorgen voor een opvallend<br />
exterieur. Bloeitijd juni-september.<br />
Hoogte 100 cm. Plantafstand 35 cm.<br />
Potentilla recta<br />
Rechte ganzerik 7780<br />
Stevige plant met handvormige<br />
bladeren en grote, heldergele<br />
bloemen. Bloeitijd juni-augustus.<br />
Hoogte 40 cm. Plantafstand 35 cm.<br />
Salvia verticillata<br />
Weinig eisende plant met in kransen<br />
staande, blauwpaarse lipbloemen aan<br />
lange bloemstelen. Bijenplant. Bloeitijd<br />
juni-juli. Hoogte 50 cm. Plantafstand<br />
30 cm.<br />
Pulsatilla vulgaris<br />
Wildemanskruid 7790<br />
Voorjaarsbloeier met fijn verdeeld,<br />
kantachtig blad. <strong>De</strong> zijdeachtige<br />
bloemknoppen zijn behaard en<br />
openen zich tot grote paarse kelken,<br />
die vervolgens tot wilde pluizige<br />
zaadbollen uitgroeien. Zeer geliefde<br />
plant. Bloeitijd maart-mei. Hoogte 30<br />
cm. Plantafstand 30 cm.<br />
Scabiosa columbaria var.ochroleuca<br />
Gele scabiosa 7890<br />
Sierlijke plant met diep ingesneden<br />
bladeren. <strong>De</strong> zachtgele bloemen staan<br />
op lange stelen. Ook de zaadbollen<br />
zijn decoratief. Vlinder- en bijenplant.<br />
Bloeiperiode juli-oktober. Hoogte 60<br />
cm. Plantafstand 30 cm.
Silene nutans<br />
Sierlijke, wilde plant met pluimachtige<br />
bloeiwijzen, waaraan witte, diep<br />
ingesneden bloemen hangen.<br />
Bloeiperiode mei-juli. Hoogte 40 cm.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Telekia speciosa<br />
Koeieoog 7940<br />
<strong>De</strong>coratieve, forse plant met goudgele<br />
straalbloemen. Geschikt als solitair of<br />
voor natuurlijke tuinen. Bloeiperiode<br />
juli-augustus. Hoogte 150 cm.<br />
Plantafstand 40 cm.<br />
Stachys byzantina<br />
Nachtsilene 7910 Ezelsoren 7915<br />
<strong>De</strong> plant dankt zijn naam aan zijn<br />
viltig grijsgroen blad. Kan vanaf junijuli<br />
voorgezaaid worden onder glas<br />
en vanaf september in de vollegrond.<br />
Hoogte 40 cm. Plantafstand 30 cm.<br />
Groeit het best op een droge, zonrijke<br />
tot half-schaduwrijke plaats. Vormt<br />
een mooie bloemborder.<br />
Valeriana officinalis<br />
Valeriaan 7980 Mottenkruid, wit 7990<br />
Stevige, wilde plant met lichtroze<br />
bloemschermen. <strong>De</strong> wortel bevat<br />
zenuwkalmerende stoffen. Katten<br />
waarderen de typische geur.<br />
Preparatenplant en bijenplant. Bloeiperiode<br />
juni-juli. Hoogte 100 cm.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Meerjarige bloemen<br />
Tanacetum vulgare<br />
Boerenwormkruid 7930<br />
Een hoge, wilde plant met gele<br />
bloemhoofdjes in platte schermen.<br />
Fijngewreven gedroogde blaadjes<br />
en bloemen weren insecten, o.a. de<br />
wortelvlieg. Stoelt flink uit. Bloeitijd<br />
juli-september. Hoogte 100 cm.<br />
Plantafstand 30 cm.<br />
Verbascum blattaria<br />
Tweejarig. Sierlijke toorts met<br />
glanzend, donker bladrozet. <strong>De</strong><br />
lange bloemstengels zijn bezet met<br />
witte, iets rood aangelopen bloemen.<br />
Bloeitijd juni-augustus. Hoogte 80 cm.<br />
Plantafstand 35 cm.<br />
97
Meerjarige bloemen<br />
98<br />
Verbascum chaixii ‘Album’<br />
Oosterse toorts 8000<br />
Op de lange sierlijke toorts staan<br />
vele witte bloemetjes met violette<br />
meeldraden. Bloeitijd juni-augustus.<br />
Hoogte 100 cm. Plantafstand 35 cm.<br />
Meerjarig bloemenmengsel 8060<br />
Een gevarieerd mengsel van twee-<br />
en meerjarige soorten. Sommige<br />
bloeien al het eerste jaar, andere<br />
vanaf het tweede jaar. Zo’n meerjarig<br />
bloemenveldje is niet alleen attractief<br />
voor u. Diverse vlinders, hommels,<br />
bijen, etc. vinden hier hun voedsel.<br />
Een stukje biodiversiteit dat beslist<br />
niet vergeten mag worden! Wilt u in<br />
het eerste jaar nog meer bloei, meng<br />
dit mengsel dan met een eenjarig<br />
bloemenmengsel. Zaaien is mogelijk<br />
van maart tot september, breedwerpig<br />
of op al dan niet keurig rechte rijen.<br />
Het zakje zaad is voldoende voor<br />
minstens 10 m².<br />
Verbascum nigrum<br />
Zwarte toorts 8010<br />
Eveneens een statige lange toorts,<br />
dicht bezet met gele bloemetjes<br />
met violette meeldraden. Bloeitijd<br />
juni-augustus. Hoogte tot 150 cm.<br />
Plantafstand 35 cm.<br />
Verbascum densiflorum<br />
Stalkaars 8030<br />
Tweejarig. Stevige en statige toorts<br />
met grijsviltig blad. Draagt veel grote,<br />
gele bloemen. Bijenplant. Bloeitijd<br />
juli-september. Hoogte tot 200 cm.<br />
Plantafstand 40 cm.
Eetbare bloemen<br />
Vindt u het ook zo prachtig om fleurige en kleurige bloemen op uw bord te hebben? Dat kan! Behalve dat ze de tuin<br />
opfleuren, zijn sommige bloemsoorten namelijk ook eetbaar. Steeds meer toprestaurants passen de decoratieve en<br />
culinaire mogelijkheden van bloemen toe. Eigenlijk is het helemaal geen nieuwe trend, maar eerder een herontdekking<br />
van traditionele kennis. Niet alleen u profiteert van de geplukte bloemen, ook de plant heeft er baat bij. Planten bloeien<br />
namelijk langer door indien de bloemen geregeld worden geplukt. Snoeien betekent groeien en bloeien!<br />
Onderstaand schema geeft een overzicht van alle eetbare bloemen die wij in ons assortiment hebben opgenomen.<br />
<strong>De</strong> bloemblaadjes of gehele bloemen zijn veilig en lekker om als culinaire kostelijkheden te verwerken.<br />
Eetbare bloemen uit het <strong>Bolster</strong> assortiment<br />
Naam Latijns Rasnaam Eetbaar <strong>De</strong>el<br />
Dahlia Dahlia variabilis Bishop’s Children Bloemblaadjes<br />
Driekleurig Viooltje Viola tricolor Bloemblaadjes<br />
Dropplant Agastache foeniculum Bloemblaadjes<br />
Goudsbloem Calendula officinalis Bloemblaadjes<br />
Japanse chrysant Chrysanthemum japonicum Bloemblaadjes<br />
Kaasjeskruid Malva sylvestris Hele bloem<br />
Komkommerkruid Borago officinalis Hele bloem<br />
Lavatera Lavatera trimestris Bloemblaadjes<br />
Oostindische kers Tropaeolum majus Hele bloem<br />
Zonnebloem Helianthus annuus Bloemblaadjes (en gepelde zaden)<br />
Echte kamille Matricaria recutita Bloemblaadjes<br />
Korenbloem Centaurea cyanus Hele bloem<br />
Capucijner Pisum sativum Blauwschokkers Hele bloem<br />
Pronkboon Phaseolus coccineus Emergo Hele bloem<br />
Gele mosterd Sinapis alba Hele bloem<br />
Rucola coltivata Eruca sativa Esmée Hele bloem<br />
Wij bieden eetbare bloemen aan in twee verschillende zadenpakketten: het “eetbare bloemenpakket klein” en het “eetbare<br />
bloemenpakket groot”. Beide pakketten zijn inclusief beschrijving op onze website te vinden en te bestellen. Kijk hiervoor<br />
op: www.bolster.nl/zadenpakketten. Uiteraard kunt u alle soorten ook los per kleinverpakking bestellen, hiervoor kunt u onze<br />
bestellijst of website raadplegen.<br />
Voor de smaak en sierlijkheid van de bloemen is het verstandig de bloemen altijd vers te plukken, bij voorkeur een aantal<br />
minuten voor de maaltijd. Het is raadzaam de bloemen niet met water te wassen, want dan worden ze slap. Let goed op bij<br />
het plukken van de oostindische kers: de geur en de nectar van deze bloemen is aantrekkelijk voor insecten. Voordat u de<br />
bloemen gaat gebruiken is het daarom verstandig ze goed te schudden of te blazen om de insecten uit de bloem te krijgen.<br />
Recept kleurige sla<br />
- Gebruik als basis de bladeren van een grote krop sla<br />
- Voeg vijf bloemen van de Oostindische kers toe (zie tip hierboven)<br />
- Voeg een handvol bloemen van het komkommerkruid, de capucijners en de pronkboon toe<br />
- Voeg bloemblaadjes van vier bloemen van de goudsbloem toe<br />
- U kunt ervoor kiezen een dressing toe te voegen. Neem dan een halve lepel scherpe mosterd,<br />
twee soeplepels balsamico-azijn en drie soeplepels olijfolie.<br />
Eet smakelijk!<br />
99
Planten en Insecten<br />
100<br />
100<br />
Bij de <strong>Bolster</strong> leren we elk jaar weer bij over de<br />
insectendiversiteit en hoe we deze in ons voordeel<br />
kunnen inzetten. Het mankeert ons op de velden<br />
gelukkig niet aan bestuivers zoals bijen, hommels,<br />
zweefvliegen en allerlei vliegensoorten die de<br />
bloemetjes helpen bestuiven, zodat de zaden gezet<br />
worden. Daarnaast zijn we ook erg blij met de<br />
gaasvliegen, sluipwespen en lieveheersbeestjes die<br />
zich lustig vermeerderen op de velden.<br />
Natuurlijk kunnen insecten ook plagen gaan vormen.<br />
Het blijft dan ook een uitdaging om de juiste natuurlijke<br />
vijanden aan te trekken of te stimuleren, om zo het tij<br />
te keren en de natuurlijke balans weer te herstellen.<br />
Spintmijt kwijt<br />
Spintmijten zijn kleine spinachtige beestjes die op de<br />
onderkant van de bladeren zitten. Ze zuigen vloeistof<br />
uit het vaatstelsel van de bladeren, waardoor zich aan<br />
de bovenkant van het blad lichte stipjes vormen en<br />
bij een ernstige aantasting kunnen de bladeren zelfs<br />
volledig afvallen. Verder kunt u de aanwezigheid van<br />
spintmijten herkennen aan de spinseldraden die ze<br />
maken aan de onderkant van het blad.<br />
Op het veld hebben wij van de spintmijten geen last,<br />
terwijl dit op gangbare bedrijven vaak een plaag<br />
vormt. Daarentegen zijn in de kas in het voorjaar wel<br />
vaak spintmijten te vinden in de gewassen die hebben<br />
overwinterd. Hun natuurlijke vijanden, de roofmijten,<br />
zijn wat minder tegen de kou bestand. Het duurt<br />
soms te lang voordat de populatie voldoende groot<br />
is om de spintmijten te onderdrukken, dus kopen we<br />
elk jaar in het voorjaar roofmijten. <strong>De</strong>ze kunnen bij<br />
verschillende bedrijven worden besteld en met de<br />
post verzonden. Her en der worden wat roofmijten<br />
op de blaadjes losgelaten. Ze eten hun buikje vol met<br />
spintmijten en zo is ons probleem geheel biologisch<br />
en relatief snel verholpen.<br />
<strong>De</strong> luie luis<br />
Bladluizen zijn eigenlijk heel lui. Ze houden zich maar<br />
met twee dingen bezig: eten en voortplanten. <strong>De</strong> hele<br />
dag zitten ze met hun stiletten in het blad te zuigen en<br />
dat levert zoveel voedsel op dat ze elke dag een jong<br />
op de wereld kunnen zetten. Omdat ook de dochters<br />
bijna meteen weer jongen krijgen ontstaat in een<br />
mum van tijd een enorme kolonie van vrouwen. Het<br />
zal u verbazen, maar alles gebeurt ongeslachtelijk.<br />
Mannen zijn simpelweg niet nodig. Behalve in de<br />
herfst, dan worden er wat mannetjes gemaakt. Daar<br />
wordt mee gepaard en in plaats van levende luisjes<br />
worden dan eitjes gelegd die kunnen overwinteren.<br />
Luisjes kunnen gevleugeld of ongevleugeld zijn.<br />
Dat wordt strategisch gekozen. Wanneer de luizen<br />
van seizoenswaardplant moeten wisselen, worden<br />
er gevleugelden geboren. Of wanneer het erg druk<br />
wordt op een blad of tak. Dan raken de luizen elkaar<br />
erg vaak aan en dat levert zoveel irritatie op dat er<br />
spontaan jongen met vleugeltjes geboren worden.<br />
<strong>De</strong>ze gevleugelden verspreiden zich vervolgens naar<br />
allerlei andere planten en daar begint het proces van<br />
lui zijn opnieuw.<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
Spintmijt (Tetranychus urticae)<br />
U kunt spintmijten herkennen aan de spinseldraden<br />
aan de onderkant van het blad.<br />
Bladluis (Aphidoidea)<br />
Een kolonie bladluizen op de onderkant van een<br />
blad.<br />
Gelukkig zijn er echter voldoende natuurlijke vijanden<br />
die het ongebreideld voortplanten in belangrijke mate<br />
kunnen verstoren. Zoals het lieveheersbeestje.<br />
Beheer-beestjes<br />
<strong>De</strong> bladluis is voedsel voor de (larven) van gaasen<br />
zweefvliegen, galmuggen en lieveheersbeestjes.<br />
Voor de sluipwespen zijn bladluizen zelfs een ‘levend<br />
kraamhuis’.<br />
Sluipwespen leggen eitjes ín de bladluizen – dit heet<br />
parasitering. In elke bladluis wordt slechts één eitje<br />
gelegd. Vervolgens eet de sluipwesplarve de luis<br />
van binnenuit op. Na ongeveer 10 dagen kruipt hier<br />
een volwassen sluipwesp uit. <strong>De</strong> bladluis overleeft<br />
dit gebeuren niet en blijft als een soort goudkleurige
Bladluis<br />
(Aphidoidea)<br />
Gevleugelde<br />
bladluizen.<br />
Gaasvlieg<br />
(Chrysopidae)<br />
Ook wel bruinoogje<br />
of goudoogje<br />
genoemd.<br />
fOTO BRON:<br />
BRaM CORNELIssEN<br />
www.LIgHTMONks.COM<br />
mummie achter.<br />
Volwassen gaasvliegen leven van stuifmeel, nectar<br />
en honingdauw (dat door bladluizen geproduceerd<br />
wordt). Elk vrouwtje kan gedurende haar leven 400-<br />
500 eieren leggen en haar larven eten bij voorkeur<br />
bladluizen. Ze grijpen deze, injecteren speeksel voor<br />
de vertering en zuigen ze dan leeg. Tijdens hun korte<br />
leven van enkele weken eten ze gemiddeld 300-400<br />
bladluizen.<br />
Net als bij de gaasvliegen bestaat het voedsel van<br />
volwassen zweefvliegen uit nectar en stuifmeel en<br />
eten de larven bladluizen op. Zweefvliegvrouwtjes<br />
leggen hun eieren, gemiddeld zo’n 500, in de buurt<br />
van bladluiskolonies. <strong>De</strong> larven eten in hun leven zo’n<br />
300-500 bladluizen. Ze zuigen de bladluizen leeg of<br />
eten ze in hun geheel op.<br />
Ook de larven van de galmug eten bladluizen.<br />
<strong>De</strong> volwassen galmug legt haar eitjes in de buurt<br />
van bladluiskolonies. Honingdauw bevordert de<br />
eileg van de galmug. Een galmuglarve injecteert<br />
gif in de bladluis, waardoor deze verlamd wordt en<br />
leeggezogen kan worden. Een larve consumeert<br />
gedurende zijn/haar leven 10-100 bladluizen.<br />
Het lieveheersbeestje speelt een belangrijke rol<br />
in de natuur en in uw tuin! Van de 70 inheemse<br />
soorten lieveheersbeestjes leven er immers 50<br />
van bladluizen, 14 van schildluizen en de meeste<br />
anderen eten spint en meeldauw. <strong>De</strong> ei-afzetting<br />
vindt vanaf begin mei tot eind juli plaats. Elk vrouwtje<br />
legt ongeveer 800 eieren. <strong>De</strong>ze eieren komen binnen<br />
4-8 dagen uit, afhankelijk van de temperatuur. <strong>De</strong><br />
larven zijn vreselijk vraatzuchtig en kunnen tot zo’n<br />
150 bladluizen per dag verslinden! Tijdens haar<br />
hele leven kan één lieveheersbeestje daardoor<br />
wel 4000 bladluizen opeten. Bij de <strong>Bolster</strong> noemen<br />
we de lieveheersbeestjes daarom ook wel lievebeheer-beestjes,<br />
want hun rol is niet heersend maar<br />
wel beherend. Beheren is de basis van biologisch<br />
evenwicht.<br />
Dat de bladluis zoveel natuurlijke vijanden heeft,<br />
kunnen we handig in ons voordeel aanwenden.<br />
Al deze natuurlijke vijanden van de luizen vullen<br />
hun dieet in volwassen stadium aan met nectar en<br />
pollen. Als u in uw tuin dus interessante schuil- en<br />
voederplaatsen voor de natuurlijke vijanden van de<br />
luizen voorziet, een soort bed- en breakfast, geeft u<br />
hun een extra steun. Dit is een mooie en vriendelijke<br />
manier om plagen te beheersen!<br />
Planten en Insecten<br />
Jaar van de bij …voorbij?<br />
Het jaar van de bij – 2012 – is weliswaar<br />
voorbij, maar het avontuur begint wat<br />
ons betreft pas net. Vorig jaar hebben<br />
we samen met Eosta 400.000 zakjes<br />
bijenmengsel verspreid. Daarnaast<br />
zijn we in het praktijknetwerk Bij en<br />
Bestuiving van het Louis Bolk Instituut<br />
gestapt. Dit netwerk wil het aanleggen<br />
van bloemenakkerranden stimuleren<br />
zodat er meer voedsel en schuilplaatsen<br />
beschikbaar komen voor bestuivende<br />
insecten en diverse roofvijanden. Het<br />
is de laatste tijd gelukkig veel mensen<br />
duidelijk geworden dat we van deze<br />
nuttige insecten afhankelijk zijn voor<br />
onze voedselproductie en dat we ze<br />
daarom moeten koesteren en verzorgen.<br />
Iedereen herkent wel het volwassen<br />
lieveheersbeestje, maar velen<br />
verwachten niet dat de larve van dit<br />
kevertje er wat minder ooglijk uitziet.<br />
Bestrijd deze paars-oranje jongen dus<br />
niet!<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
101<br />
101
Teelttips<br />
Bemesting<br />
Goed bemesten betekent niet automatisch veel<br />
bemesten. Over het algemeen krijgen de gewassen<br />
een betere smaak als u ze een bescheiden<br />
hoeveelheid mest/compost geeft. Maar (te) weinig<br />
bemesten betekent ook een vergroot risico van<br />
vroegtijdig schieten van gewassen. Het blijft altijd<br />
zoeken naar het juiste compromis.<br />
Wieden<br />
Tenzij u onkruid ziet als bijkruid of erin slaagt flink<br />
wat mulch (bodembedekkend organisch materiaal)<br />
tussen uw gewassen aan te brengen, zult u<br />
regelmatig moeten wieden om het onkruid de baas<br />
te blijven. Zorg vooral dat u ze verwijdert voor ze<br />
zaad vormen. Met de nodige discipline voorkomt u<br />
zo nog veel meer werk in latere jaren.<br />
Vals zaaibed<br />
Een handige methode om het onkruid slim af te zijn<br />
is het werken met een ‘vals zaaibed’. Het principe<br />
is simpel: u maakt de bodem geruime tijd voor het<br />
zaaien zaaiklaar. <strong>De</strong> onkruidzaden die door de<br />
grondbewerking aan het licht worden blootgesteld<br />
zullen daardoor gaan kiemen. Zodoende kunt u<br />
dit onkruid al vroeg in het voorjaar verwijderen of<br />
wegschoffelen voordat u de gewassen gaat zaaien.<br />
<strong>De</strong>ze methode helpt helaas niet voor laatkiemers,<br />
zoals knopkruid en nachtschade.<br />
Kieming<br />
Zaden zullen alleen kiemen als ‘de tijd daar rijp<br />
voor is’, m.a.w. als het het juiste moment van<br />
het jaar is en ze toegang hebben tot voldoende<br />
licht, water, warmte (of koude) en zuurstof. Zolang<br />
dat moment niet gekomen is, blijven de zaden<br />
ongekiemd (in kiemrust). Zo zullen bonen- en<br />
pompoenzaden in het bijzonder niet kiemen als<br />
het niet lang genoeg warm genoeg is. Elke soort<br />
heeft zo zijn specifieke voorwaarden waardoor<br />
de kiemrust doorbroken wordt. Dit komt voort<br />
uit de overlevingsmechanismes van zaden in de<br />
natuur. Sommige zaden zijn direct na de oogst<br />
kiembaar, terwijl in sommige gevallen de kiemrust<br />
kan oplopen tot enkele maanden of zelfs jaren.<br />
Winterpostelein leveren wij bijvoorbeeld pas na<br />
één jaar uit, omdat de zaden dan pas ‘uitgerust’<br />
zijn.<br />
Voorzaaien<br />
<strong>De</strong> plantjes kunnen binnen voorgezaaid worden,<br />
zo weet u zeker dat het warm genoeg voor ze is bij<br />
het zaaien en hebben ze al een voorsprong in de<br />
groei. Dit zaaien kan op (onkruidzadenvrije) aarde<br />
met wat compost in kiembakjes of plantenpotjes.<br />
Zorg dat het ‘rijpe’ compost is en de kleine plantjes<br />
niet overbemest worden. Bij het uitplanten is<br />
102<br />
102<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
het goed ze aan de buitentemperaturen te laten<br />
wennen door ze te laten afharden. Dit doet u door<br />
ze een aantal dagen overdag buiten te zetten en<br />
ze bij zeer koude nachten weer binnen te halen.<br />
Zaaidiepte<br />
Voor een goede kieming moet op de juiste diepte<br />
gezaaid worden. Hoe kleiner een zaadje, hoe<br />
ondieper het gezaaid moet worden. Kleine zaadjes<br />
hebben immers niet zoveel reservevoedsel en<br />
moeten dus snel ‘het licht zien’.<br />
Als basisregel kunt u nemen dat op een lichte<br />
grond (zand) de zaden 2 à 3 maal zo diep als
hun dikte gezaaid kunnen worden, terwijl op een<br />
zwaardere grond (klei) de zaaidiepte gelijk moet<br />
zijn aan de dikte van de zaden.<br />
Water geven<br />
Het is aan te raden na het zaaien direct water te<br />
geven. Let er hierbij op wel dat u ze niet verdrinkt,<br />
want als er geen zuurstof meer bij de zaden kan<br />
komen, zullen ze wegrotten.<br />
Bonen nemen uit zichzelf heel makkelijk water op<br />
uit de omgeving en hoeven daarom, mits ze in een<br />
vochtige bodem gezaaid worden, geen extra water<br />
te krijgen.<br />
Zaden bewaren<br />
Bij de <strong>Bolster</strong> worden de zaden bij een constante<br />
temperatuur (15°C) en luchtvochtigheid (ca.<br />
40%) bewaard in de zaadkluis. Het is moeilijk<br />
gemiddelde waardes te geven over de bewaartijd<br />
van zaden, want elk gewas heeft wat dat betreft<br />
zijn eigen karakter. Van pastinaakzaden weten<br />
we bijvoorbeeld dat ze sneller verouderen.<br />
Daarentegen kunnen sommige oliehoudende<br />
zaden, zoals van kool, wel 10 jaar of meer bewaard<br />
worden.<br />
Vanaf het moment dat zaden geoogst en<br />
gedroogd worden, begint het verouderingsproces.<br />
Afhankelijk van de bewaaromstandigheden zal dit<br />
proces trager of sneller gebeuren. <strong>De</strong> belangrijkste<br />
steekwoorden voor een goede bewaring zijn:<br />
droog, koel en zo veel mogelijk luchtdicht.<br />
Let voor een voldoende droge bewaring op dat:<br />
- het zakje in ieder geval goed afgesloten is;<br />
gebruik eventueel een paperclip of wat plakband.<br />
- de zakjes worden bewaard in een bak, weckpot<br />
of kastje worden dat geen vocht binnen laat.<br />
Eventueel kunnen ook droogkorrels of silicagel<br />
(of op zeer traditionele wijze: houtskool of as)<br />
gebruikt worden om het vocht weg te vangen. Doe<br />
Teelttips<br />
de korrels in een open glazen potje en plaats dit in<br />
de bak of weckpot. Vocht dat de bak binnenkomt<br />
wanneer u deze opent, wordt dan weggevangen.<br />
Wanneer u er een hygrometer bij plaatst kunt u de<br />
luchtvochtigheid in de gaten houden en de gel of<br />
korrels tijdig vervangen. Silicagel verkleurt wanneer<br />
het vochtig wordt en kan in de oven (op 200°C)<br />
gedroogd worden voor hergebruik.<br />
Betreffende de temperatuur bij de bewaring geldt:<br />
hoe koeler hoe beter. Het is bovendien heel belangrijk<br />
dat de temperatuur zoveel mogelijk constant blijft.<br />
Daarom kunnen de zakjes beter uit de zon worden<br />
gehouden, zodat ze niet afwisselend opgewarmd<br />
en afgekoeld worden. Bij het CGN (Centrum voor<br />
Genetische bronnen Nederland) worden de zaden<br />
hermetisch verpakt bewaard bij -20°C. Op deze<br />
manier kunnen ze tientallen jaren in leven worden<br />
gehouden. Voor een korte bewaring kan echter elk<br />
kastje waarin de zaden koel, en zoveel mogelijk bij<br />
een stabiele temperatuur, bewaard worden prima<br />
dienst doen als ‘schatkist’.<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
103<br />
103
Zaaikalender<br />
104<br />
104<br />
jan febr mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec<br />
Blad- en stengelgewassen<br />
andijvie<br />
bladmosterd<br />
groenlof<br />
groenselderij<br />
kardoen<br />
nieuw-zeelandse<br />
spinazie<br />
paksoi<br />
raapsteel<br />
rucola coltivata<br />
rucola selvatica<br />
sla<br />
snijbiet<br />
spinazie, vroeg<br />
spinazie, zomer<br />
tuinmelde<br />
tuinkers<br />
veldsla<br />
winterpostelein<br />
Vruchtgewassen<br />
aubergine<br />
augurk<br />
courgette<br />
komkommer<br />
paprika<br />
peper<br />
pompoen<br />
suikermaïs<br />
tomaat<br />
wortel- en knolgewassen<br />
kliswortel<br />
knolselderij<br />
knolvenkel<br />
koolraap<br />
koolrabi<br />
meiraap<br />
pastinaak<br />
prei (herfst)<br />
radijs<br />
ramenas<br />
rode biet, herfst,<br />
bewaar<br />
rode biet, zomer<br />
schorseneer<br />
ui, zaai<br />
witlof<br />
wortel, winter<br />
wortel, zomer<br />
Peulvruchten<br />
bonen<br />
doperwten, peulen<br />
tuinbonen<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
zaai/opkweek onder glas zaaien/planten buiten
koolgewassen<br />
bloemkool<br />
boerenkool<br />
broccoli<br />
chinese kool<br />
rode en witte kool<br />
savooie kool<br />
spruitkool<br />
kruiden<br />
alsem<br />
anijs<br />
basilicum<br />
bieslook, fijn<br />
bonekruid<br />
chinese bieslook<br />
citroenmelisse<br />
dille<br />
hyssop<br />
karwij<br />
kervel<br />
komkommerkruid<br />
koriander<br />
lavas<br />
lavendel<br />
lepelblad<br />
wilde marjolein<br />
peterselie<br />
pimpernel<br />
rozemarijn<br />
salie<br />
snijselderij<br />
tijm<br />
venkel<br />
waterkers<br />
winterkers<br />
wijnruit<br />
tuinzuring<br />
spinaziezuring<br />
Zaaikalender<br />
jan febr mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec<br />
zaai/opkweek onder glas zaaien/planten buiten<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
105<br />
105
Een rondje <strong>Bolster</strong><br />
106<br />
106<br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong>
Een rondje <strong>Bolster</strong><br />
© <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
107<br />
107
108<br />
Tot slot...<br />
Wij hebben weer ons best gedaan voldoende en goed zaad<br />
te verkrijgen voor een breed assortiment aan gewassen.<br />
Natuurlijk is alles weer 100% biologisch! Aan u de eer<br />
een goede keuze uit ons aanbod te maken. In beperkte<br />
mate hebben we teelttips gegevens. Voor sommigen zal<br />
dat al gesneden koek zijn, voor de minder ervaren tuiniers<br />
kunnen de tips wellicht een handje helpen.<br />
Bent u benieuwd hoe ons bedrijf eruit ziet en hoe hier<br />
gewerkt wordt? Op zaterdag 13 juli 2013 bent u van harte<br />
welkom op onze open dag!<br />
wij zien u graag verschijnen bij de open dag op<br />
zaterdag 13 juli 2013. Het bezoekadres is:<br />
<strong>De</strong> <strong>Bolster</strong> biologische zaden<br />
Oude Oenerweg 13<br />
8161 PL EPE - Nederland<br />
Tel. +31(0)578 - 621433<br />
Heeft u vragen over het gebruik van onze zaden?<br />
Bel of mail ons dan gerust, wij zijn u graag van dienst!<br />
Tel.nr. : +31(0)578 - 621433<br />
Email: info@debolster.eu<br />
Voor nu wensen wij u alvast heel veel succes en tuinplezier.<br />
Warme groene groeten,<br />
Het <strong>Bolster</strong>team
Carel Bouma<br />
Bio-Pootgoed (Pootaardappelen,<br />
xxxxx<br />
plantuien, sjalotten, knoflook)<br />
Alikruikweg 15 xxxxx<br />
8256 RK Biddinghuizen<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Tel: 0321-331384<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
info@biologischpootgoed.nl<br />
www.biologischpootgoed.nl<br />
Blad- en stengelgewassen<br />
Adressen<br />
Alma Huisken | <strong>De</strong> Proeftuin<br />
Flobus<br />
Stichting <strong>De</strong>meter<br />
moestuincursussen<br />
Biologisch-dynamische bloemzaden. Diederichslaan 25 d<br />
Mosterdpad 1<br />
Na de overdracht van <strong>De</strong> <strong>Bolster</strong> zijn 3971 PA Driebergen<br />
9977 SL Molenrij (Gr)<br />
de eigenaren van Flobus op zoek gegaan Tel 0343 522355<br />
Tel: 0595-481580<br />
naar bloemen (flores) uit de hele wereld info@stichtingdemeter.nl<br />
almahuisken@xs4all.nl<br />
xxxxx<br />
www.almahuisken.nl<br />
(globus) die in ons klimaat goed groeien<br />
xxxxx<br />
en bloeien. <strong>De</strong> herkomst is vermeld.<br />
www.demeter-bd.nl<br />
Informatie over xxxxx biologisch-dynamische<br />
xxxxx<br />
Biojournaal<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
online nieuws over de<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Nederlandse bio-sector<br />
www.biojournaal.nl<br />
xxxxx<br />
Pieter Venemakade 61<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
9605 PL Kiel-Windeweer<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
bdzaden@flobus.nl<br />
www.flobus.nl.<br />
landbouw, bestellen xxxxxvan<br />
preparaten.<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Bio-Kultura<br />
Biologische potgrond, tuinaarde<br />
en bemesting<br />
Ravellaan 49<br />
3533 JH Utrecht<br />
Info@bio-kultura.nl<br />
www.bio-kultura.nl/<br />
Bionext (Biologica)<br />
ketenorganisatie voor duurzame,<br />
biologische landbouw en voeding<br />
Postbus 12048<br />
3501 AA Utrecht<br />
Tel: 030-2339970<br />
info@ bionext.nl<br />
www.bionext.nl<br />
<strong>De</strong> Hessenhof<br />
Biologische kwekerij vaste planten<br />
Hessenweg 41<br />
6718 TC Ede<br />
0318-617334<br />
www.hessenhof.nl<br />
Levert ook: biologische (blad)aarde en<br />
mestmengsels<br />
Hoeve Vertrouwen<br />
Biologische Bloembollen<br />
Oostermiddenmeerweg 14<br />
1771 RR Wieringerwerf<br />
Tel 0227 501637<br />
info@ecobulbs.nl<br />
www.ecobulbs.nl<br />
Louis Bolk Instituut<br />
Internationaal advies en onderzoek<br />
binnen duurzame landbouw, voeding<br />
en gezondheidszorg.<br />
Hoofdstraat 24<br />
3972 LA Driebergen<br />
tel. +31(0)343 523.860<br />
info@louisbolk.nl<br />
www.louisbolk.org<br />
Stichting Zaadgoed<br />
Stichting voor biologische veredeling<br />
en biodiversiteit xxxxx<br />
xxxxx<br />
p/a Bionext<br />
Postbus 12048<br />
xxxxx xxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
3501 AA Utrecht<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
info@zaadgoed.nl<br />
www.zaadgoed.nl<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx<br />
Studiecentrum Kraaybeekerhof<br />
Opleidingen, cursussen<br />
Diederichslaan 25 a<br />
3971 PA Driebergen<br />
Tel 0343 533885<br />
gastronomie@kraaybeekerhof.nl<br />
www.kraaybeekerhof.nl<br />
opleidingen, moestuincursussen,<br />
zaalverhuur restaurant en landgoed<br />
109
<strong>De</strong> <strong>Bolster</strong><br />
Biologische zaden<br />
oude oenerweg 13<br />
8161 Pl EPE - Nederland<br />
tel. +31(0)578 - 621433<br />
Fax. +31(0)578 - 621418<br />
www.bolster.nl