WATERVAL twee

44. Lezen: Amsterdam.
In de dertiende eeuw werd, op de plek waar nu het plein is dat de Dam heet, in de rivier de Amstel een dam aangelegd. Aan
deze dam en de Amstel ontleent Amsterdam (eerst Amstelredamme) zijn naam. Het stukje rivier buitenwaarts, richting het IJ,
het Damrak, was het begin van de Amsterdamse haven. De eerste stadsrechten komen rond 1300 en spoedig daarna komt de tol
op bier. De contacten rond de bierhandel met Hamburg waren de springplank voor de handel met het Oostzeegebied, het begin
van Amsterdam als handelsstad en in de 15e eeuw was Amsterdam gegroeid tot de belangrijkste handelsstad van Holland. De
stad kreeg al snel een traditie van burgerlijk bestuur, met een belangrijke rol voor de vroedschap: een college van
vooraanstaande burgers die de meeste bestuurders benoemden.
Het stadsbestuur liep niet voorop bij de opstand tegen Spanje maar sloot zich uiteindelijk in 1578 aan, vooral vanwege
handelsbelangen. Na de inname van Antwerpen door de Spanjaarden in 1585 kwamen veel Antwerpenaren, met hun
handelsnetwerk, naar Amsterdam. Hun komst en die van Portugese joden speelde een grote rol in wat de Gouden Eeuw van
Amsterdam en Holland werd.
De Gouden Eeuw was een periode waarin Nederland, en dan met name van de noordelijke zeven Verenigde Provinciën, een
toppositie in de wereld innam. De Nederlandse handel (met Azië, maar ook de slavenhandel!) bloeide, mede door de militaire
macht (vooral ter zee). Nederland kende beroemde universiteiten (Leiden), filosofen (Descartes, Spinoza), biologen (van
Leeuwenhoek) en rechtsgeleerden (de Groot, grondlegger van het internationaal recht). In de kunst is Rembrandt (van Rijn) de
grootse naam.
Deze periode komt ruwweg overeen met de 17e eeuw. Sommigen houden als beginpunt het jaar 1602 aan, het jaar waarin de
Verenigde Oostindische Compagnie opgericht werd. Dit bedrijf, dat vooral kruiden en koffie uit Indonesië haalde, gaf als eerste
ter wereld aandelen uit.
De bevolking van Amsterdam nam in de Gouden Eeuw snel toe. Omstreeks 1570 telde Amsterdam minder dan 30.000 inwoners,
maar in 1622 was dit getal gegroeid tot ruim 100.000. Tegen het einde van de 17e eeuw zou de bevolking zelfs de 200.000
benaderen. Deze bevolkingsgroei maakte een systematische uitleg van de stad noodzakelijk, waaraan de fraaie, concentrische
grachtengordels met hun fraaie koopmanshuizen en pakhuizen te danken zijn.
81