Toelichting - Gemeente Terneuzen

3. BESTAANDE SITUATIE
3.1 Inleiding
Voor het formuleren van beleid en het opstellen van een bestemmingsplan is het
belangrijk de huidige situatie van het plangebied en de uitgangssituatie in beeld te
brengen. In dit hoofdstuk komen achtereenvolgens de historie, de ruimtelijke en de
functionele opbouw van het plangebied aan bod. Daarna volgt een opsomming van de
huidige kwaliteiten, aandachtspunten, knelpunten en ontwikkelingen.
3.2 Ontstaansgeschiedenis
KOEWACHT
Koewacht is een betrekkelijk jong dorp. De plaats wordt genoemd in een stuk uit 1590
waarin wordt opgemerkt: "er moet haast gemaakt worden met het fort Masereels,
anders genoemd de Koewagt". In de zeventiende eeuw komt Koewacht nog niet op de
landkaarten voor; dit is pas in 1739 het geval op een kaart van W.T. Hattinga. Wel is
er een kaart die de toestand aangeeft van na de Vrede van Munster in 1648 waarop de
plaats Koyewert voorkomt, wat zoveel als Koeiewaard kan betekenen en dus het
toponiem Koewacht kan inhouden: een waard is een laaggelegen land aan een rivier
waarop koeien kunnen grazen. Nadat deze waard door inpoldering was verdwenen
werd er in de loop der tijd, in de volksmond, niet meer gesproken van Koewaard maar
van Koewacht. Nieuwe Molen is een buurtschap dat rond dezelfde periode ontstaan is
aan de weg tussen Koewacht en Axel.
Koewacht is bekend om zijn vlascultuur; vlas is een gewas waarvan linnen gemaakt
wordt. De ligging op de grens geeft een heel eigen karakter aan het dorp. Van oudsher
is Koewacht een katholieke dorpskern. In beide delen van het dorp staan kerken. Tot
de Eerste Wereldoorlog werd er door de inwoners van het Nederlandse deel gebruik
gemaakt van de kerk in het Belgische gedeelte van het dorp. Toen de grens door de
Duitse bezetter werd afgesloten ontstond de behoefte aan een eigen kerk. Pas in 1921-
1922 werd deze gebouwd, de St. Philippus en Jacobuskerk. Die geografische ligging
over de landsgrens heeft te maken met het ontstaan van Koewacht tijdens de
Tachtigjarige Oorlog. In 1586 behoorde het Belgisch gedeelte aan de katholieke
Spanjaarden. Vanuit Axel werden regelmatig strooptochten georganiseerd tegen het
Spaans gebied. Om de grens te beschermen werd een reeks forten gemaakt. Van
sommige forten vindt men enkel sporen in het landschap terug, maar het fort Masereel
(anders genoemd “De Koewagt”) groeide uiteindelijk uit tot een woonkern die nu
Koewacht genoemd wordt. Op de plaats van het vroegere fort staat nu de kerk van St.
Philipus en Jacobus. Die locatie voor het fort lag in die tijd voor de hand, in de
zestiende eeuw was de hele omgeving erg vochtig en het fort ligt op het hoogste
gedeelte en bleef daardoor droog. Het bewaakte de toegang tot de Moerbekepolder en
de Riedepolder.
62