Johanna Schweizer (Enschede, 1946) volgde een ... - CVK Amadeus

Johanna Schweizer (Enschede, 1946) volgde een keramiekopleiding aan de AKI Enschede
en de St. Joost Breda. Ze geeft nog steeds keramiekles, maar zelf haakt ze sinds een
paar jaar haar beelden. Ze woont en werkt in Breda.
Van alle kanten word ik in de gaten gehouden, welwillend. Ik kijk terug. Gefascineerd. Op
een lage kast zijn maskers gegroepeerd tot een betoverend geheel. Kleur, drama en
mysterie, met een vleugje Vanitas en Allerzielen. Aan de muur een bijna levensgroot
mannenpaar in vergrijsde tinten rood en blauw, ingetogen. Boven de tafel hangt een
klein skeletje. Gehaakt uit botkleurig draad. Als Johanna het later in handen neemt en ik
het beter kan bekijken blijkt het schedeltje bekroond met twee perfecte hazenoortjes.
Johanna Schweizer werkte ruim 20 jaar met klei toen ze vijf jaar geleden, bijna per
ongeluk, het haken ontdekte. Gecharmeerd door een speelgoedaapje, probeerde ze er
zelf een te maken. Eenmaal bezig kon ze niet meer stoppen, werkte door tot diep in de
nacht, wilde het afmaken. Al snel volgt er een paar kleine koppen, kleine figuurtjes, een
grotere figuur. Een heel nieuwe wereld ging voor haar open. Ze raakte gefascineerd door
deze nieuwe techniek en z'n mogelijkheden. Er ontstond een heel nieuwe vormentaal. Ze
herinnert zich dat ze jaren geleden in een tentoonstelling een figuur zag van pitriet,
bespannen met een dunne papieren huid. Er was een leegte die je niet zag, maar wel
voelde. En blijkbaar werkt dat soort ervaringen door. "Dan komt er een moment dat je
gaat voelen dat je met klei, een zwaar, aards materiaal, dat nooit zult kunnen bereiken."
Al snel bleek er belangstelling te bestaan voor haar textielwerk. Ze heeft veel te danken
aan haar galeriehouder van oudsher die haar werk meenam naar Art Amsterdam, waar
het in zeer goede aarde viel en de aandacht trok van een conservator van het Cobra
museum. Dat resulteerde in haar deelname aan de tentoonstelling Gewoon Anders
(2008), over de verbeelding van seksuele diversiteit in de beeldende kunst. Ze toonde er
o.a. haar hermafrodieten Siamese 'Tweeling'.
Johanna heeft een voorkeur voor archetypes, waar ze dan haar eigen verhaal inlegt. En
voor het niet direct voor de hand liggende. "Je wilt toch iets maken dat ongekend is,
hoewel je wel geïnspireerd wordt natuurlijk". Door mythologie, folklore en de menselijke
anatomie.
Zo maakt ze spiermodellen en is er een figuur waarvoor ze inspiratie vond bij een
middeleeuwse anatomische tekening. Ideeën werkt ze uit op een heel eigen wijze tot
ruimtelijke, soms bijna doorzichtige figuren. Ze zoekt naar zuiverheid van verhaal en
vorm, maar heeft er ook veel plezier in om gewoon te laten zien wat ze allemaal kan:
zoals de kleine perfecte details, horentjes, oortjes. Momenteel is ze aan het uitvergroten,
wat zo z'n eigen moeilijkheden oplevert. Ze werkt aan een levensgrote figuur, een engel.
Het lastige is dat ze werkt aan iets slaps en 2 dimensionaals dat uiteindelijk iets stijfs en
3 dimensionaals moet worden. Dat houdt in dat ze veel stappen vooruit moet denken:
alle vormen moeten er tijdens en door het haken worden ingebracht. Eenmaal klaar
wordt de gehaakte, slappe figuur gedompeld in stijfsel en opgevuld om de bedoelde vorm
te krijgen. Na droging wordt die tijdelijke vulling er weer uitgehaald en kan de figuur
zelfstandig bestaan. En voor al die stappen heeft ze in de afgelopen jaren, middels 'trial
and error' en met heel veel geduld, haar eigen methodes ontwikkeld.
Voordeel van haken: je kunt het overal, lekker voor de televisie, maar ook op reis in
Marokko bijvoorbeeld, onderweg in de bus. "Dan kun je goed de kleine ingewikkelde
dingetjes doen. Want je probeert wel de moeilijkheid op te voeren, dat het ook
interessant blijft voor jezelf. Ik heb geen zin in alleen maar grote lappen." Ze laat zo'n
klein figuurtje zien. Een klein mannetje berijdt/bezit een buitenproportionele piemel.

'Golden boy' is haar bijdrage aan een lingam-, een piemeltentoonstelling die binnenkort
in Stockholm gaat lopen. Aan zoiets werkt ze met heel veel plezier, dat vraagt om
experimenteren met garens, met kleur en glitter. Nog veel meer plezier heeft ze over de
dubbelheid die het oplevert, dat je je als oudere vrouw met dat soort zaken bezighoudt.
En dat dat dan soms weer verkeerd wordt begrepen door de omgeving.
Haar werk valt in de smaak en is zeer gevraagd. "Vorig jaar was het heel erg, moest ik
me bijna in tweeën splitsen, met een uitnodiging voor een grote tentoonstelling in de
Kunsthalle Osnabrück en een in de Neue Galerie Lansdhut." Toen heeft ze nog snel werk
bij gemaakt. Ook deze zomer zal haar werk weer op veel plaatsen te zien zijn. Ouder
werk, maar ook gloednieuw. Zo wil ze binnen een beeld gelaagdheid gaan creëren door
er een transparante huid overheen te leggen. Een volgende stap in de ontwikkeling van
haar beeldtaal. Het is duidelijk dat met haar overstap van keramiek naar textiel is er een
bijna onuitputtelijke bron is aangeboord. "Ik heb voor jaren en jaren weer
mogelijkheden, zoveel dat ik nou al weet dat het leven veel te kort is."