You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
00: 28<br />
door Frank Geelen<br />
illustraties kristel steenberGen<br />
WATch<br />
college<br />
Leuk hoor, al die radertjes, maar hoe werkt<br />
zo’n uurwerk* nou eigenlijk? The International<br />
Watch Tribune geeft les in vier stappen.<br />
GanGreserVe<br />
Om voldoende energie op te<br />
slaan om een uurwerk twee,<br />
drie of zelfs 41 dagen* lang<br />
te laten lopen, zijn uurwerken<br />
ontwikkeld met twee of<br />
drie veertonnen, die parallel<br />
geschakeld zijn. A. Lange &<br />
Söhne heeft echter een horloge<br />
gemaakt waarbij 1 veerton<br />
voldoende energie vasthoudt<br />
voor liefst 31 dagen. Het horloge<br />
merk Rebellion doet hier<br />
nog een schepje bovenop en<br />
heeft een uurwerk ontwikkeld<br />
waarbij zes kleine veertonnen<br />
zorgen voor maar liefst 41 dagen<br />
gangreserve.<br />
*Een uurwerk is een mechanisch motortje dat de wijzers van een horloge laat<br />
ronddraaien. Maar zoals elke motor behoeft ook een mechanisch uurwerk een<br />
energiebron (stap 1), moet de energie gedistribueerd worden (stap 2), moet de<br />
distributie van energie gecontroleerd verlopen (stap 3) en uiteindelijk geven de<br />
wijzer de juiste tijd aan (stap 4).<br />
Historie<br />
van het<br />
mechanisch<br />
uurwerk<br />
| A Matter of Time | Special in Esquire | Najaar 2012<br />
3de eeuw voor Christus 723 900-1000<br />
Een met water aangedreven echappement<br />
wordt voor het eerst beschreven<br />
door de Griekse wetenschapper Philo van<br />
Byzantium.<br />
De Energiebron<br />
Een opgewonden veer die in een veerton geplaatst is, fungeert<br />
als energiebron voor de meeste mechanische uurwerken.<br />
Hoe meer energie in die veerton kan worden<br />
opgeslagen, hoe langer een horloge kan blijven lopen zonder<br />
tussentijds te worden opgewonden. Aangezien de afmeting<br />
van een horloge een beperkende factor is op de lengte van die<br />
veer, proberen horlogemerken die kleine ruimte zo efficiënt<br />
mogelijk te gebruiken.<br />
Doordat het horloge loopt, verliest de veer in de veerton<br />
(of veertonnen) langzaam zijn energie: de veer ontspint zich.<br />
Om die veer weer van spanning (en dus energie) te voorzien<br />
kan een uurwerk handmatig of automatisch opgewonden<br />
worden.<br />
Bij handmatig opwinden wordt middels het draaien van<br />
de kroon, de veer opgedraaid. Tandwielen die tussen de<br />
kroon en de veerton zitten, zorgen voor de overdracht van<br />
energie.<br />
In geval van een automatisch uurwerk wordt de veer opgewonden<br />
door een rotor. Het bewegen van je pols zorgt ervoor<br />
dat de rotor ronddraait. Met deze draaiing wordt de as<br />
waaraan de veerton bevestigd is, rondgedraaid.<br />
Hoe kan het dat de veer niet ineens ontlaadt? Daarvoor is<br />
het echappement uitgevonden (maar dat zie je in stap<br />
drie.) Toch is er nog een mogelijk lek. Om een<br />
veerton te kunnen opdraaien, moet<br />
er een directe verbinding tussen<br />
het mechaniek dat<br />
zorgt voor opwin-<br />
den en<br />
de veerton<br />
bestaan.<br />
Om te voorkomen<br />
dat ofwel de rotor of de<br />
kroon ineens heel snel rondspint,<br />
is een constructie bedacht die<br />
doet denken aan een ratel, als het speelgoed<br />
dat bij ronddraaien een ratelend geluid<br />
geeft. Een simpel palletje zorgt ervoor dat het opwind-mechanisme<br />
alleen de veerton kan opwinden en dat<br />
de veerton niet via de rotor of kroon al z’n energie kwijtraakt.<br />
De eerste klok met water<br />
aangedreven echappement in<br />
China, gemaakt door de<br />
boedistische monnik Yi Xing en<br />
de medewerker van de overheid<br />
Liang Lingzan<br />
experimenten met een<br />
echappement op basis<br />
van kwik<br />
1300<br />
het eerste mechanische<br />
echappement wordt<br />
uitgevonden
Change language