Geschiedenis en achtergronden van het Kerstfeest - Welkom bij ...
Geschiedenis en achtergronden van het Kerstfeest - Welkom bij ...
Geschiedenis en achtergronden van het Kerstfeest - Welkom bij ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Geschied<strong>en</strong>is</strong> <strong>en</strong> achtergrond<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> <strong>Kerstfeest</strong><br />
1
Voorwoord<br />
Al jar<strong>en</strong> geled<strong>en</strong> begonn<strong>en</strong> we ons te realiser<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> aantal zak<strong>en</strong> rondom kerst niet<br />
(geheel) terug te vind<strong>en</strong> zijn in de <strong>bij</strong>bel. Ook hoorde we dat de kerstboom e<strong>en</strong> heid<strong>en</strong>s<br />
gebruik zou zijn <strong>en</strong> meer <strong>van</strong> dat soort ding<strong>en</strong>.<br />
Omdat we e<strong>en</strong> boel verhal<strong>en</strong> hoord<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet echt wist<strong>en</strong> hoe <strong>het</strong> nu allemaal in elkaar zat,<br />
hebb<strong>en</strong> we beslot<strong>en</strong> <strong>het</strong> allemaal e<strong>en</strong>s goed uit te zoek<strong>en</strong>. Van <strong>het</strong> resultaat <strong>van</strong> deze<br />
zoektocht hebb<strong>en</strong> we (e<strong>en</strong> zo compact mogelijk) uittreksel gemaakt. Soms lijkt <strong>het</strong> misschi<strong>en</strong><br />
of er veel verteld wordt dat nauwelijks met kerst te mak<strong>en</strong> heeft, maar al snel zal duidelijk<br />
word<strong>en</strong> dat die gegev<strong>en</strong>s nodig zijn om goed te achterhal<strong>en</strong> waar de oorsprong <strong>van</strong><br />
sommige zak<strong>en</strong> ligt.<br />
Ook is <strong>het</strong> <strong>van</strong> belang om <strong>het</strong> stuk in de goede volgorde te lez<strong>en</strong> omdat e<strong>en</strong> aantal zak<strong>en</strong> op<br />
elkaar teruggrijp<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> vraag die mogelijk naar bov<strong>en</strong> zal kom<strong>en</strong> is, of <strong>het</strong> wel nodig is om zo diep te grav<strong>en</strong> in<br />
de geschied<strong>en</strong>is <strong>van</strong> <strong>het</strong> kerstfeest. Wat levert <strong>het</strong> op ?<br />
In eerste instantie is dit stuk bedoeld om e<strong>en</strong> boel verwarring weg te nem<strong>en</strong>. Hoe zit <strong>het</strong> nu<br />
werkelijk allemaal in elkaar.<br />
Tev<strong>en</strong>s vond<strong>en</strong> wij <strong>het</strong> <strong>van</strong> belang om te wet<strong>en</strong> of er nu werkelijk heid<strong>en</strong>se(lees niet<br />
christelijk) gebruik<strong>en</strong> in voor kom<strong>en</strong> in dit 'christelijke' feest.<br />
Het is niet de bedoeling dat deze gegev<strong>en</strong>s gebruikt word<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> leerstelling<br />
of wetmatigheid te onderbouw<strong>en</strong>. Ook is <strong>het</strong> niet bedoeld om e<strong>en</strong> bepaalde leer<br />
of kerkg<strong>en</strong>ootschap te promot<strong>en</strong>. Wij gelov<strong>en</strong> dat ieder individu zijn eig<strong>en</strong><br />
verantwoording heeft t<strong>en</strong>opzichte <strong>van</strong> zijn schepper.<br />
Toch will<strong>en</strong> we vooraf ook e<strong>en</strong> waarschuwing lat<strong>en</strong> hor<strong>en</strong>:<br />
Als u niet werkelijk geïnteresseerd b<strong>en</strong>t in de geschied<strong>en</strong>is <strong>en</strong> achtergrond<strong>en</strong> <strong>van</strong> kerst, is<br />
<strong>het</strong> misschi<strong>en</strong> beter om dit stuk niet te lez<strong>en</strong>. De soms schokk<strong>en</strong>de waarheid zal er zeker<br />
voor zorg<strong>en</strong> dat uw kerstfeest na <strong>het</strong> lez<strong>en</strong> <strong>van</strong> dit stuk nooit meer <strong>het</strong>zelfde zal zijn.<br />
Peter <strong>en</strong> Rolanda Noordzij<br />
P.S. Omdat we deze vraag veel krijg<strong>en</strong>, vermeld<strong>en</strong> we <strong>het</strong> hier. Wij zijn ge<strong>en</strong> lid <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> ook ge<strong>en</strong> connecties met de<br />
'Jehova getuig<strong>en</strong>'.<br />
2
Wanneer m<strong>en</strong> kerst begon te vier<strong>en</strong>.<br />
Hoewel <strong>het</strong> misschi<strong>en</strong> raar klinkt, moet<strong>en</strong> we eerst stell<strong>en</strong> dat kerst in de eerste periode <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> christ<strong>en</strong>dom helemaal niet bestond. Er werd door de christ<strong>en</strong><strong>en</strong> die de eerste 200 jaar na<br />
Christus leefd<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> kerst gevierd. Er was in die tijd niemand die zich bezig hield met ‘<strong>het</strong><br />
kindje Jezus’ of de ‘geboortedag’ <strong>van</strong> Jezus. Het was niet e<strong>en</strong>s de gewoonte om e<strong>en</strong><br />
verjaardag te vier<strong>en</strong>, alle<strong>en</strong> de Romein<strong>en</strong> vierd<strong>en</strong> verjaardag<strong>en</strong>. Voor christ<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> Jod<strong>en</strong><br />
was <strong>het</strong> daardoor helemaal ond<strong>en</strong>kbaar om e<strong>en</strong> dergelijk feest te vier<strong>en</strong>.<br />
In Matteüs 14: 6 t/m 12 staat beschrev<strong>en</strong> dat Herodes zijn geboortefeest vierde waar<br />
gedronk<strong>en</strong>, gedanst <strong>en</strong> later zelfs e<strong>en</strong> ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong><strong>en</strong> werd gedood. Deze ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong>e was in dit<br />
geval Johannes de Doper, maar er zijn uit de Romeinse geschied<strong>en</strong>is verhal<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d die<br />
wijz<strong>en</strong> op meer <strong>van</strong> dergelijke praktijk<strong>en</strong>.<br />
Hoewel de geschied<strong>en</strong>is over dit punt e<strong>en</strong>duidig is, zal ik toch e<strong>en</strong> stukje uit e<strong>en</strong> geschrift<br />
<strong>van</strong> ongeveer 245 na Christus citer<strong>en</strong>, om aan te gev<strong>en</strong> hoe negatief de kerk <strong>van</strong> die tijd<br />
over <strong>het</strong> vier<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> geboortedag dacht.<br />
'En wat betreft verjaardag<strong>en</strong>, als dit goddeloze woord regeert over h<strong>en</strong>, dans<strong>en</strong> ze zodanig<br />
dat hun beweging<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord (in die tijd dus negatief) eer aan doet. Iemand die ons is<br />
voorgegaan heeft <strong>het</strong> woord dat geschrev<strong>en</strong> is in G<strong>en</strong>esis aangaande de verjaardag <strong>van</strong> de<br />
Farao nader bekek<strong>en</strong> (verhaal <strong>van</strong> Jozef). Hij heeft gezegd dat e<strong>en</strong> waardeloze man die<br />
geïnteresseerd is in zak<strong>en</strong> die met geboorte te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> (<strong>het</strong> is hier sarcastisch<br />
bedoelt. M<strong>en</strong> zag de geboorte als e<strong>en</strong> zeer onfris gebeur<strong>en</strong>), dan ook maar zijn geboortedag<br />
moet vier<strong>en</strong>.<br />
En ik (Orig<strong>en</strong>) neem deze suggestie graag over. Ik vind namelijk nerg<strong>en</strong>s in de schrift<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
rechtvaardig man die zijn verjaardag vierde. Want Herodes was net zo onrechtvaardig als de<br />
bek<strong>en</strong>de Farao, want de laatste doodde e<strong>en</strong> bakker op zijn verjaardag <strong>en</strong> de eerstg<strong>en</strong>oemde<br />
Johannes.'<br />
(Vertaald uit: A Dictionary of early christian beliefs, Citaat geschrev<strong>en</strong> door: Orig<strong>en</strong>es (185-255))<br />
In de geschrift<strong>en</strong> <strong>van</strong> Tertullianus* <strong>en</strong> die <strong>van</strong> Orig<strong>en</strong>es** wordt kerst niet vermeld in de lijst<br />
<strong>van</strong> feestdag<strong>en</strong> <strong>van</strong> de kerk.<br />
*Tertullianus (160-230, belangrijk christelijk schrijver uit Carthago, noord Afrika. Hij was daar<br />
presbyter (kerkoudste))<br />
**Orig<strong>en</strong>es (185-255, Opgeleid door Clem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> Alexandria, was e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d <strong>en</strong> geliefd schrijver uit<br />
die tijd hij schreef meer dan duiz<strong>en</strong>d werk<strong>en</strong>.)<br />
Naarmate de christ<strong>en</strong>heid zich meer <strong>en</strong> meer uitbreidde onder heid<strong>en</strong>se volker<strong>en</strong>, kwam<strong>en</strong><br />
ook steeds meer heid<strong>en</strong>se gebruik<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> de leefwereld <strong>van</strong> de christ<strong>en</strong><strong>en</strong>. Romein<strong>en</strong> die<br />
gew<strong>en</strong>d war<strong>en</strong> hun verjaardag te vier<strong>en</strong> stopt<strong>en</strong> daar niet altijd mee nadat ze bekeerd war<strong>en</strong><br />
tot <strong>het</strong> christ<strong>en</strong>dom.<br />
In 221 na Christus opperde Julius Africanus (160 – 240) als eerste dat <strong>het</strong> goed zou zijn 25<br />
dec. als ged<strong>en</strong>kdag in te stell<strong>en</strong> voor de geboorte <strong>van</strong> Jezus Christus.<br />
Julius Africanus was e<strong>en</strong> belangrijk Romeins legerofficier <strong>en</strong> (zoals we in hoofdstuk 3<br />
uitgebreid zull<strong>en</strong> lez<strong>en</strong>,) e<strong>en</strong> aanhanger geweest <strong>van</strong> de religie <strong>van</strong> Mitras*.<br />
Julius was e<strong>en</strong> vri<strong>en</strong>d <strong>van</strong> koning<strong>en</strong> <strong>en</strong> keizers <strong>en</strong> bekeerd tot <strong>het</strong> christelijk geloof.<br />
*(Mitras, e<strong>en</strong> 'God ' die <strong>van</strong> oorsprong uit Perzië kwam <strong>en</strong> door keizer Aurelianus tot God <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
Romeinse rijk was verhev<strong>en</strong>. De geboortedag <strong>van</strong> Mitras was 25 december. M<strong>en</strong> vierde dan <strong>het</strong> feest<br />
<strong>van</strong> de 'onoverwinnelijke zon'. Meer hier over in hoofdstuk 3)<br />
3
Omdat de Romein<strong>en</strong> op 25 december al e<strong>en</strong> feest vierd<strong>en</strong> ter ere <strong>van</strong> hun god Mitras vond<br />
Julius <strong>het</strong> e<strong>en</strong> goede 'teg<strong>en</strong>hanger'. Mogelijk heeft Julius niets verkeerds in de zin gehad<br />
omdat we moet<strong>en</strong> beseff<strong>en</strong> dat <strong>het</strong> vier<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> verjaardag voor e<strong>en</strong> Romein e<strong>en</strong><br />
eerbetoon was aan de jarige.<br />
Niet zo zeer <strong>het</strong> idee om de geboorte <strong>van</strong> Jezus Christus te ged<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, maar vooral de<br />
dubieuze datum 25 december viel niet in goede aarde <strong>bij</strong> veel bisschopp<strong>en</strong>.<br />
Toch begon <strong>het</strong> idee om de geboorte <strong>van</strong> Jezus te vier<strong>en</strong> steeds meer zijn ingang te vind<strong>en</strong><br />
in de to<strong>en</strong>malige christelijke wereld.<br />
De eerste keer dat er melding word gemaakt <strong>van</strong> e<strong>en</strong> ‘kerstachtig’ feest is in Egypte.<br />
Clem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> Alexandria* beschrijft:<br />
"Daar war<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele ‘nieuwsgierige’ theolog<strong>en</strong>, die niet alle<strong>en</strong> <strong>het</strong> jaar, maar ook de dag <strong>van</strong><br />
Jezus geboorte hebb<strong>en</strong> toegewez<strong>en</strong>. Zij plaatst<strong>en</strong> deze dag op 20 Mei in <strong>het</strong> acht<strong>en</strong>twintigste<br />
jaar <strong>van</strong> keizer Augustus".<br />
(Strom. , I, hoofdstuk 21)<br />
*Clem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> Alexandria (150-215, e<strong>en</strong> geleerd Christelijk onderwijzer uit Alexandria, in Egypte. Hij<br />
was <strong>het</strong> hoofd <strong>van</strong> de Catec<strong>het</strong>ical school daar. Orig<strong>en</strong> was e<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn leerling<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> <strong>van</strong> de fout<strong>en</strong> die hier gemaakt is, is <strong>het</strong> verschil in <strong>het</strong> berek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> de maand<strong>en</strong>. De<br />
Joodse maand<strong>en</strong> zijn lunar* maand<strong>en</strong> <strong>en</strong> de Europese maand<strong>en</strong> zijn solar** maand<strong>en</strong>.<br />
*(Lunar maand<strong>en</strong>= de maand<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>d volg<strong>en</strong>s de loopbaan <strong>van</strong> de maan. E<strong>en</strong> lunarmaand heeft<br />
29 of 30 dag<strong>en</strong>.)<br />
**(Solar maand= de maand<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>d volg<strong>en</strong>s de omlooptijd <strong>van</strong> de zon. E<strong>en</strong> solarmaand duurt 30<br />
of 31 dag<strong>en</strong>)<br />
Ook werd<strong>en</strong> er fout<strong>en</strong> gemaakt door aan te nem<strong>en</strong> dat de Joodse maand<strong>en</strong> gelijk liep<strong>en</strong> met<br />
de Europese maand<strong>en</strong>. De eerste Joodse maand is 'Nisan' <strong>en</strong> begint in onze derde maand<br />
'Maart'.<br />
Ze dacht<strong>en</strong>, dat de 4 e maand waarin zij me<strong>en</strong>d<strong>en</strong> dat Christus gebor<strong>en</strong> was, <strong>het</strong>zelfde was<br />
als de 4 e maand <strong>van</strong> hun eig<strong>en</strong> kal<strong>en</strong>der. Ander<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> combinatie <strong>van</strong> dit<br />
soort rek<strong>en</strong>fout<strong>en</strong> uit op <strong>bij</strong>voorbeeld 20 april.<br />
Ook <strong>het</strong> 'bewijs' <strong>van</strong> Clem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> Alexandria is hier op zijn plaats in de ‘PaschÆ computus’,<br />
schrijft hij:<br />
‘De datum <strong>van</strong> Christus geboorte moet geplaatst word<strong>en</strong> op 28 maart, omdat op die dag de<br />
materiële zon geschap<strong>en</strong> is’.<br />
(Hoofdstuk 4. Geschrev<strong>en</strong> in 243 <strong>en</strong> heel lang t<strong>en</strong> onrechte aan Chyprian* toegeschrev<strong>en</strong>.)<br />
*Chyprian (hij was <strong>van</strong> 200 tot 258 Bisschop <strong>van</strong> Carthago, Noord Afrika)<br />
Dit is e<strong>en</strong> stelling die hij later nooit goed heeft kunn<strong>en</strong> verdedig<strong>en</strong>. Mogelijk bedoelde hij dat<br />
<strong>het</strong> begin <strong>van</strong> <strong>het</strong> Joodse jaar* ook <strong>het</strong> begin <strong>van</strong> de schepping moet zijn geweest.<br />
*(door <strong>het</strong> verschil in lunar <strong>en</strong> solar maand<strong>en</strong> verschuift deze dag in vergelijk met onze kal<strong>en</strong>der)<br />
Blader<strong>en</strong>d in <strong>bij</strong>voorbeeld de ‘Catholic Encyclopedia’ blijkt wel dat er <strong>bij</strong>na ge<strong>en</strong> maand is<br />
geweest waarin niet, door e<strong>en</strong> bepaald volk of gebied <strong>van</strong> <strong>het</strong> to<strong>en</strong>malige rijk, kerst werd<br />
gedateerd.<br />
4
In eerste instantie begon iedere<strong>en</strong> <strong>het</strong> ‘feest’ <strong>van</strong> de geboorte <strong>van</strong> Christus te vier<strong>en</strong> op de<br />
dag<strong>en</strong> die h<strong>en</strong> zelf goed uitkwam<strong>en</strong>. Rond <strong>het</strong> jaar 300 na Chr. begon er steeds meer strijd<br />
te kom<strong>en</strong> over de te vier<strong>en</strong> datum <strong>van</strong> de geboorte <strong>van</strong> Jezus Christus. De bisschopp<strong>en</strong><br />
bestookt<strong>en</strong> elkaar over <strong>en</strong> weer met argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om de door h<strong>en</strong> gestelde datum algeme<strong>en</strong><br />
te mak<strong>en</strong>.<br />
• 25 december. Viel sam<strong>en</strong> met de al geld<strong>en</strong>de feestdag<strong>en</strong>* binn<strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
Romeinse rijk.<br />
• 6 januari. Vooral in <strong>het</strong> oost<strong>en</strong> <strong>van</strong> de to<strong>en</strong> geld<strong>en</strong>de wereld. Ook daar ging<br />
<strong>het</strong> om e<strong>en</strong> reeds geld<strong>en</strong>de feestdag**.<br />
• De naar onze tijdrek<strong>en</strong>ing steeds verschuiv<strong>en</strong>de Joodse Chanukka*** viering.<br />
Dit feest wordt ook in onze decembermaand gevierd.<br />
*( Sol Invictus, <strong>het</strong> feest <strong>van</strong> de onoverwinnelijke zon. Geboorte <strong>van</strong> Mitras)<br />
**(Epifanie was, voor <strong>het</strong> 'verchristelijkt' werd, onderandere <strong>het</strong> feest <strong>van</strong> de geboorte <strong>van</strong> de<br />
abstracte godheid <strong>van</strong> de eeuwigheid (Aion) <strong>en</strong> de op<strong>en</strong>baring <strong>van</strong> de maagdelijke godin Kore in de<br />
vorm <strong>van</strong> haar standbeeld. Ook <strong>bij</strong> dit feest met dezelfde naam betek<strong>en</strong>de <strong>het</strong> woord 'verschijning'.)<br />
***(Chanukka= Joods lichtfeest. M<strong>en</strong> viert dat de grote kandelaar (m<strong>en</strong>orah) op <strong>het</strong> plein <strong>bij</strong> de<br />
tempel bleef brand<strong>en</strong> op slechts heel weinig olie. Dit gebeurde tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> oorlog met de Makkabe<strong>en</strong>)<br />
Doordat de christ<strong>en</strong><strong>en</strong> zich steeds verder afscheidd<strong>en</strong> <strong>van</strong> hun joodse achtergrond verviel<br />
<strong>het</strong> Chanukka feest al snel.<br />
Onder druk <strong>van</strong> keizer Constantijn de Grote* werd 25 december steeds populairder.<br />
In 312 na Chr. zag hij e<strong>en</strong> visio<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> kruis <strong>en</strong> de woord<strong>en</strong>: ‘in hoc signo vinces’, wat<br />
betek<strong>en</strong>t: ‘door dit tek<strong>en</strong> zult gij overwinn<strong>en</strong>’.<br />
De bekering <strong>van</strong> Constantijn betek<strong>en</strong>de dat de christ<strong>en</strong><strong>en</strong> voor <strong>het</strong> eerst in meer dan 300<br />
jaar niet meer vervolgd werd<strong>en</strong> of als 2 e rangs burger beschouwd. Hoewel Constantijn e<strong>en</strong><br />
christ<strong>en</strong> was geword<strong>en</strong> <strong>en</strong> zelfs de christelijke godsdi<strong>en</strong>st als staatsgodsdi<strong>en</strong>st uitriep, bleef<br />
hij ook trouw aan <strong>het</strong> gedachtegoed <strong>van</strong> de god Mitras. Dit bleek onder andere uit zijn<br />
<strong>bij</strong>naam 'de oude Pagan** wolf'.<br />
Ook uit e<strong>en</strong> boel andere gebeurt<strong>en</strong>iss<strong>en</strong> bleek dat hij ondanks dat hij zich christ<strong>en</strong> noemde,<br />
toch ook e<strong>en</strong> zonaanbidder (Mitras) bleef.<br />
* (Constantijn de Grote was keizer <strong>van</strong> <strong>het</strong> Romeinse rijk <strong>van</strong> 306 tot 337. Hij was de eerste<br />
christelijke keizer <strong>en</strong> schafte de christ<strong>en</strong>vervolging af.)<br />
**(Pagan= de verzamel naam <strong>van</strong> verschill<strong>en</strong>de natuur georiënteerde godsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong>)<br />
'Na e<strong>en</strong> ingewikkelde maar briljante loopbaan, hield hij zijn triomftocht in Rome, nadat hij<br />
vlak buit<strong>en</strong> deze stad e<strong>en</strong> andere keizer had overwonn<strong>en</strong> <strong>en</strong> gedood. Voordat hij aan deze<br />
slag begon, had Constantijn zijn leger verteld dat hem in e<strong>en</strong> droom de overwinning was<br />
beloofd, als zij die dag zoud<strong>en</strong> vecht<strong>en</strong> onder <strong>het</strong> tek<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> kruis. Constantijn, die ev<strong>en</strong><br />
<strong>bij</strong>gelovig was als ieder ander in die tijd, had zijn troep<strong>en</strong> bevol<strong>en</strong> om de christelijke<br />
symbol<strong>en</strong> op hun schild<strong>en</strong> te schilder<strong>en</strong>. De munt<strong>en</strong> die werd<strong>en</strong> geslag<strong>en</strong> om deze grote<br />
overwinning <strong>bij</strong> de Milvische brug te ged<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, war<strong>en</strong> echter niet opgedrag<strong>en</strong> aan de God<br />
<strong>van</strong> Jezus Christus, maar aan de aloude favoriete godheid <strong>van</strong> zijn legio<strong>en</strong>, Sol Invictus.'<br />
(<strong>Geschied<strong>en</strong>is</strong> <strong>en</strong> Archeologie <strong>van</strong> de <strong>bij</strong>bel, door: John Romer)<br />
E<strong>en</strong> afbeelding <strong>van</strong> de munt die <strong>en</strong>ige tijd na de overwinning<br />
geslag<strong>en</strong> werd.<br />
Afbeelding <strong>van</strong> kopzijde: afbeelding <strong>van</strong> Constantijn met de<br />
woord<strong>en</strong>: IMP CONSTANTIN VS PF AVG.<br />
Afbeelding muntzijde: afbeelding <strong>van</strong> Sol de zonnegod<br />
(Mitras) met e<strong>en</strong> globe in de hand met de woord<strong>en</strong>:<br />
SOLI INVICTO COMITI*<br />
*(= Toegewijd aan de onoverwinnelijke zon)<br />
5
Omdat m<strong>en</strong> e<strong>en</strong>heid wilde <strong>en</strong> onderwerping aan <strong>het</strong> pauselijk gezag, besloot Paus Liberius*<br />
in 354 door middel <strong>van</strong> e<strong>en</strong> decreet, dat 25 december de geboorte <strong>van</strong> Jezus Christus<br />
gevierd zou word<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> speciale kerst mis**.<br />
De oosterse roomse kerk<strong>en</strong> (oost Orthodox) gav<strong>en</strong> hier ge<strong>en</strong> gehoor aan <strong>en</strong> vier<strong>en</strong> tot op<br />
hed<strong>en</strong> kerst op 6 januari. De Roomse kerk k<strong>en</strong>t deze datum tot op hed<strong>en</strong> als Epiphany***.<br />
*Paus Liberius (paus, <strong>van</strong> 352-366)<br />
**(mis= rooms voor di<strong>en</strong>st of viering)<br />
***Epiphany is <strong>het</strong> feest <strong>van</strong> de verschijning <strong>van</strong> Jezus Christus. Er is verschil binn<strong>en</strong> de kerk<strong>en</strong> over<br />
welk mom<strong>en</strong>t nu precies gevierd di<strong>en</strong>t te word<strong>en</strong>. Sommig<strong>en</strong> zegg<strong>en</strong> dat <strong>het</strong> <strong>het</strong> mom<strong>en</strong>t <strong>van</strong> de doop<br />
<strong>van</strong> Jezus Christus is, omdat daar God hem op<strong>en</strong>baart door te zegg<strong>en</strong> dat <strong>het</strong> Zijn Zoon was (Matteüs<br />
3:17). Ander<strong>en</strong> gaan uit <strong>van</strong> <strong>het</strong> mom<strong>en</strong>t dat Jezus Christus uit de woestijn komt om zijn bedi<strong>en</strong>ing te<br />
beginn<strong>en</strong> (Lucas 3:23). Er zijn er ook die de bruiloft te Kana, <strong>het</strong> eerste op<strong>en</strong>bare wonder (Johannes<br />
2:11), als mom<strong>en</strong>t <strong>van</strong> op<strong>en</strong>baring <strong>van</strong> Zijn bedi<strong>en</strong>ing zi<strong>en</strong>.<br />
Deze beslissing <strong>van</strong> Paus Liberius had alles te mak<strong>en</strong> met de overtuiging<strong>en</strong> <strong>van</strong> keizer<br />
Constantijn de Grote. Constantijn had e<strong>en</strong> belangrijk <strong>en</strong> overheers<strong>en</strong>d stempel gedrukt op de<br />
totstandkoming <strong>van</strong> de hiërarchische structuur <strong>van</strong> de kerk <strong>en</strong> ondanks zijn vri<strong>en</strong>dschap met<br />
<strong>het</strong> Pagan geloof achtte m<strong>en</strong> hem zeer hoog.<br />
'Nauwelijks had Constantijn in 313 aan de christ<strong>en</strong><strong>en</strong> geloofsvrijheid toegek<strong>en</strong>d, of zij<br />
betrokk<strong>en</strong> hem als scheidsrechter in hun conflict<strong>en</strong>'.<br />
(<strong>Geschied<strong>en</strong>is</strong> der kerk door: dr. Otto J. de Jong)<br />
Zo was <strong>het</strong> mogelijk dat Constantijn, zonder <strong>en</strong>ige kerkelijke bevoegdheid, als gastheer <strong>en</strong><br />
als voorzitter, <strong>het</strong> Concilie <strong>van</strong> Nicea bestuurde.<br />
Het Concilie was e<strong>en</strong> plan <strong>van</strong> Constantijn om de inmiddels verdeelde kerk weer op één lijn<br />
te krijg<strong>en</strong> door <strong>het</strong> opstell<strong>en</strong> <strong>en</strong> ondertek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> geloofsbelijd<strong>en</strong>is.<br />
'Het Concilie <strong>van</strong> Nicea <strong>en</strong> de daaruit voortkom<strong>en</strong>de geloofsbelijd<strong>en</strong>is, waarin zo duidelijk <strong>het</strong><br />
verschil werd aangegev<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> hemel <strong>en</strong> aarde, war<strong>en</strong> dus <strong>van</strong> fundam<strong>en</strong>teel belang<br />
zowel voor Constantijn als christ<strong>en</strong> als voor Constantijn in zijn functie <strong>van</strong> stichter <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
aardse rijk. Daarom kan m<strong>en</strong> dan ook stell<strong>en</strong> dat <strong>het</strong> feitelijke thema <strong>van</strong> <strong>het</strong> Concilie <strong>van</strong><br />
Nicea de herbezinning op de keizerlijke macht was.<br />
Keizer Constantijn herinnerde zijn onderdan<strong>en</strong> er later in briev<strong>en</strong> <strong>en</strong> decret<strong>en</strong> voortdur<strong>en</strong>d<br />
aan dat deze heilige definities war<strong>en</strong> opgesteld door 'driehonderd bisschopp<strong>en</strong> die bek<strong>en</strong>d<br />
stond<strong>en</strong> om hun scherpzinnigheid'. De bisschopp<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun geloof werd<strong>en</strong> door de keizer<br />
erk<strong>en</strong>d <strong>en</strong> als teg<strong>en</strong>prestatie gaf <strong>het</strong> concilie stilzwijg<strong>en</strong>d zijn goedkeuring aan de aardse<br />
heerschappij <strong>van</strong> de keizer. Constantijn, die aan <strong>het</strong> hof <strong>van</strong> Diocletianus was opgevoed, had<br />
ge<strong>en</strong> og<strong>en</strong>blik aan de heiligheid <strong>van</strong> zijn ambt getwijfeld.'<br />
(<strong>Geschied<strong>en</strong>is</strong> <strong>en</strong> Archeologie <strong>van</strong> de <strong>bij</strong>bel, door: John Romer)<br />
De to<strong>en</strong>malige kerk was meer dan bereid om naar ‘hun bevrijder’ te luister<strong>en</strong> <strong>en</strong> zo mogelijk<br />
gehoor te gev<strong>en</strong> aan zijn verzoek<strong>en</strong>.<br />
Hoe ver m<strong>en</strong> in die tijd ging met <strong>het</strong> verer<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn Keizer blijkt wel uit <strong>het</strong> feit dat m<strong>en</strong><br />
hem als 13 e apostel zag.<br />
'Constantijn de Grote was begrav<strong>en</strong> als de derti<strong>en</strong>de apostel met de beeld<strong>en</strong> <strong>van</strong> de andere<br />
twaalf om zijn sarcofaag he<strong>en</strong>. Zijn opvolgers kond<strong>en</strong> dergelijke architecturale pret<strong>en</strong>ties<br />
echter niet zo goed verdrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarom was de sarcofaag <strong>van</strong> de grote keizer naar e<strong>en</strong><br />
mausoleum naast zijn grote kerk in Constantinopel overgebracht.'<br />
(<strong>Geschied<strong>en</strong>is</strong> <strong>en</strong> Archeologie <strong>van</strong> de <strong>bij</strong>bel, door: John Romer)<br />
6
Het was dan ook voornamelijk de w<strong>en</strong>s <strong>van</strong> Constantijn dat de vrije dag<strong>en</strong> <strong>en</strong> feest<strong>en</strong> die op<br />
25 december bestond<strong>en</strong> ‘verchristelijkt’ zoud<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
Dat ging niet zo maar, veel land<strong>en</strong> of gebied<strong>en</strong> gav<strong>en</strong> niet zo maar toe aan de datum 25 dec.<br />
John Cassian beschrijft in zijn "Collations"* dat de Egyptische kloosters nog steeds de ‘oude<br />
gewoonte’ (20 mei) hanter<strong>en</strong> als <strong>het</strong> om de viering <strong>van</strong> de geboorte <strong>van</strong> Christus gaat.<br />
Later in 433 preekt Paul <strong>van</strong> Emesta in Alexandria. Uit zijn preek blijkt dat 25 december als<br />
geboorte dag, inmiddels ook in Egypte was ingeburgerd.<br />
*(Hoofdstuk 10 pagina 2, geschrev<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> 418-427)<br />
In e<strong>en</strong> boek over de pelgrimsreis <strong>van</strong> Silvia <strong>van</strong> Bordeaux (of Etheria, zoals ze later g<strong>en</strong>oemd<br />
wordt) staat beschrev<strong>en</strong> hoe zij in 385 in Jeruzalem kwam <strong>en</strong> daar <strong>bij</strong>zonder onder de indruk<br />
was <strong>van</strong> e<strong>en</strong> feest dat daar gevierd werd. Het feest had volg<strong>en</strong>s haar duidelijk e<strong>en</strong> ‘geboorte’<br />
achtergrond:<br />
‘De Bisschop begaf zich in de nacht op bedevaart naar Bethlehem <strong>en</strong> kwam terug in<br />
Jeruzalem, voor de dag <strong>van</strong> <strong>het</strong> feest begon’.<br />
(Vertaald uit: Silvia <strong>van</strong> Bordeaux, geschrev<strong>en</strong> door Geyer).<br />
Deze bedevaart ging onder <strong>het</strong> zing<strong>en</strong> <strong>en</strong> reciter<strong>en</strong> (opzegg<strong>en</strong>) <strong>van</strong> psalm<strong>en</strong>. Het<br />
pres<strong>en</strong>tatiefeest werd 40 dag<strong>en</strong> daarna gevierd. Het pres<strong>en</strong>tatiefeest vierde m<strong>en</strong> op 6<br />
januari <strong>en</strong> de bedevaart (mogelijk kerst) dus op 28 november.<br />
Op e<strong>en</strong> eerdere reis beschrijft ze alle<strong>en</strong> Pas<strong>en</strong> <strong>en</strong> Epiphany als belangrijke feestdag<strong>en</strong>. We<br />
kunn<strong>en</strong> daar dus uit opmak<strong>en</strong> dat kerst, in 385, nog niet op 25 december werd gevierd in<br />
Jeruzalem.<br />
Dat komt ook overe<strong>en</strong> met de correspond<strong>en</strong>tie* tuss<strong>en</strong> Bisschop Cyril <strong>van</strong> Jeruzalem** <strong>en</strong><br />
Paus Julius I***. Paus Julius dringt er op aan om 25 december als datum te kiez<strong>en</strong>. Daarop<br />
verklaart Cyril <strong>van</strong> Jeruzalem, dat <strong>het</strong> voor hem niet mogelijk is om de geboorte <strong>en</strong> de doop<br />
<strong>van</strong> Jezus op e<strong>en</strong> dag te vier<strong>en</strong>, omdat m<strong>en</strong> op beide dag<strong>en</strong> e<strong>en</strong> processie maakt. Ze kunn<strong>en</strong><br />
niet op e<strong>en</strong> dag naar Betlehem <strong>en</strong> naar de Jordaan.<br />
M<strong>en</strong> ging hier uit <strong>van</strong> Lukas 3: 23 :<br />
‘En Jezus was to<strong>en</strong> Hij optrad, ongeveer 30 jaar,.’.<br />
M<strong>en</strong> me<strong>en</strong>de daar aan te kunn<strong>en</strong> ontl<strong>en</strong><strong>en</strong> dat, Jezus aan zijn werk begon to<strong>en</strong> Hij 30 jaar<br />
geword<strong>en</strong> was op de dag dat Hij gedoopt werd (dit feest heet Epiphany). Het 'ongeveer 30'<br />
heeft te mak<strong>en</strong> met de 40 dag<strong>en</strong> dat hij in de woestijn verbleef na Zijn doop <strong>en</strong> dus voor<br />
Zijn optred<strong>en</strong>. Dus was zijn geboorte/doop dag <strong>bij</strong> h<strong>en</strong> al e<strong>en</strong> feest <strong>en</strong> was <strong>het</strong> erg moeilijk<br />
om op dezelfde dag nogmaals zijn geboorte te vier<strong>en</strong>.<br />
Ook e<strong>en</strong> brief <strong>van</strong> Jerome**** uit 411 bevestigt dat.<br />
Cyril <strong>van</strong> Jeruzalem veranderde niets, maar in de 6 e eeuw is bek<strong>en</strong>d dat m<strong>en</strong> doop <strong>en</strong><br />
geboorte vierde op 25 december.<br />
* (Deze correspond<strong>en</strong>tie wordt geciteerd door John of Nikiu (ongeveer 900 n. Ch.) om ook Arm<strong>en</strong>ia<br />
tot de datum 25 december te beker<strong>en</strong>. Zijn brief is bek<strong>en</strong>d <strong>bij</strong> de roomse kerk als: P.L., VIII, 964 sqq.<br />
Hier<strong>van</strong> wordt ook melding gemaakt in de Catholic Encyclopedia)<br />
**Cyril <strong>van</strong> Jeruzalem (315-386, bisschop <strong>van</strong> Jeruzalem <strong>en</strong> titel <strong>van</strong> doctor in de kerk)<br />
***Paus Julius I (Paus <strong>van</strong> 337-352)<br />
****Jerome (345-420, heilige <strong>en</strong> kerkleider)<br />
Deze voorbeeld<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> aan dat <strong>het</strong> allemaal niet zo e<strong>en</strong>voudig was om e<strong>en</strong> vaste dag<br />
overe<strong>en</strong> te kom<strong>en</strong>. Het duurde tot <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> de 5 e eeuw voor m<strong>en</strong> uiteindelijk op e<strong>en</strong><br />
zelfde spoor kwam<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> kwam overe<strong>en</strong>, behalve de oost orthodoxe kerk<strong>en</strong>, dat 25<br />
7
december kerstdag zou zijn <strong>en</strong> 6 januari Epiphany. Dat deze datum dus niet op e<strong>en</strong> <strong>bij</strong>belse<br />
of historische basis gekoz<strong>en</strong> is, is door de jar<strong>en</strong> he<strong>en</strong> op de achtergrond geraakt.<br />
In <strong>het</strong> volg<strong>en</strong>de hoofdstuk zal, aan de hand <strong>van</strong> e<strong>en</strong> <strong>bij</strong>belstudie, duidelijk word<strong>en</strong> in welke<br />
periode Jezus wel gebor<strong>en</strong> is<br />
8
Wanneer werd Jezus echt gebor<strong>en</strong>.<br />
Heel lang is er gespeculeerd over de werkelijke geboortedag <strong>van</strong> Jezus. Dat was niet alle<strong>en</strong><br />
in de eerste 600 jaar zo, maar dat is altijd zo geblev<strong>en</strong>. De laatste jar<strong>en</strong> zijn er e<strong>en</strong> aantal<br />
heel goede onderzoek<strong>en</strong> geweest naar de geboortedag <strong>van</strong> Jezus <strong>en</strong> is inmiddels wel<br />
duidelijker hoe <strong>het</strong> werkelijk in elkaar zit.<br />
E<strong>en</strong> ding zijn de onderzoekers wel met elkaar e<strong>en</strong>s <strong>en</strong> dat is; dat de datum <strong>van</strong> Jezus<br />
geboorte in ieder geval niet op 25 december is. Eig<strong>en</strong>lijk wist m<strong>en</strong> dat al heel vroeg, maar<br />
to<strong>en</strong> speeld<strong>en</strong> er andere belang<strong>en</strong> mee waar we in <strong>het</strong> volg<strong>en</strong>de hoofdstuk op terug kom<strong>en</strong>.<br />
Het mag duidelijk zijn dat ook in Israël de winter koud <strong>en</strong> nat is. Ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele herder zou <strong>het</strong><br />
in dat land in zijn hoofd hal<strong>en</strong>, om midd<strong>en</strong> in de winter, 's nachts met de schap<strong>en</strong> in <strong>het</strong> veld<br />
te verblijv<strong>en</strong>.<br />
Hoe <strong>het</strong> wel in elkaar zit, bleek eig<strong>en</strong>lijk heel goed uit de <strong>bij</strong>bel zelf te hal<strong>en</strong>:<br />
We beginn<strong>en</strong> met de tekst in Lukas 1:5:<br />
'Er was in de dag<strong>en</strong> <strong>van</strong> Herodes, de koning <strong>van</strong> Judea, e<strong>en</strong> priester,<br />
g<strong>en</strong>aamd Zacharias, behor<strong>en</strong>de tot de afdeling <strong>van</strong> Abia, <strong>en</strong> zijn vrouw was<br />
uit de dochters <strong>van</strong> Aäron <strong>en</strong> haar naam was Elisabet.'<br />
Hieruit ler<strong>en</strong> we dat Zacharias deel uit maakte <strong>van</strong> de Leviet<strong>en</strong> groep <strong>van</strong><br />
Abia.<br />
In 1 Kroniek<strong>en</strong> 24, lez<strong>en</strong> we wanneer Abia aan de beurt was in <strong>het</strong> <strong>bij</strong>belse<br />
jaar.<br />
'De afdeling<strong>en</strong> der zon<strong>en</strong> <strong>van</strong> Aäron. De zon<strong>en</strong> <strong>van</strong> Aäron war<strong>en</strong> Nadab,<br />
Abihu, Eleazar <strong>en</strong> Itamar. [2] Nadab <strong>en</strong> Abihu stierv<strong>en</strong> nog voor hun vader,<br />
zonder zon<strong>en</strong> te hebb<strong>en</strong>, zodat Eleazar <strong>en</strong> Itamar <strong>het</strong> priesterambt<br />
bekleedd<strong>en</strong>.<br />
[3] David, Sadok - uit de zon<strong>en</strong> <strong>van</strong> Eleazar - <strong>en</strong> Achimelek - uit de zon<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
Itamar - verdeeld<strong>en</strong> h<strong>en</strong> voor hun ambtswerk in di<strong>en</strong>stgroep<strong>en</strong>. [4] To<strong>en</strong><br />
bleek <strong>het</strong> dat de zon<strong>en</strong> <strong>van</strong> Eleazar meer groepshoofd<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong> dan de<br />
zon<strong>en</strong> <strong>van</strong> Itamar; daarom deelde m<strong>en</strong> h<strong>en</strong> aldus in: zesti<strong>en</strong> hoofd<strong>en</strong> voor de<br />
families <strong>van</strong> de zon<strong>en</strong> <strong>van</strong> Eleazar, <strong>en</strong> acht voor de families <strong>van</strong> de zon<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
Itamar. [5] M<strong>en</strong> deelde h<strong>en</strong> in <strong>bij</strong> loting, de <strong>en</strong>e groep zowel als de andere,<br />
omdat er overst<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> heiligdom - overst<strong>en</strong> Gods - zowel onder de zon<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> Eleazar als onder de zon<strong>en</strong> <strong>van</strong> Itamar war<strong>en</strong>.<br />
[6] En Sernaja de zoon <strong>van</strong> Netanel, de schrijver, die tot de Leviet<strong>en</strong><br />
behoorde, schreef h<strong>en</strong> in t<strong>en</strong> overstaan <strong>van</strong> de koning, de overst<strong>en</strong>, de<br />
priester Sadok, Achimelek - de zoon <strong>van</strong> Abjatar - <strong>en</strong> <strong>van</strong> de familiehoofd<strong>en</strong><br />
der priesters <strong>en</strong> der Leviet<strong>en</strong>; telk<strong>en</strong>s werd één familie <strong>van</strong> Eleazar g<strong>en</strong>om<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> dan ook één <strong>van</strong> Itamar.<br />
[7] Het eerste lot nu viel op Jojarib, <strong>het</strong> tweede op Jedaja, [8] <strong>het</strong> derde op<br />
Charirm, <strong>het</strong> vierde op Seorim, [9] <strong>het</strong> vijfde op Malkia, <strong>het</strong> zesde op Miamin,<br />
[10] <strong>het</strong> zev<strong>en</strong>de op Hakkos, <strong>het</strong> achtste op Abia [11] <strong>het</strong> neg<strong>en</strong>de op<br />
Jesua, <strong>het</strong> ti<strong>en</strong>de op Sekanja, [12] <strong>het</strong> elfde op Eljasib, <strong>het</strong> twaalfde op Jakim,<br />
[13] <strong>het</strong> derti<strong>en</strong>de op Chuppa, <strong>het</strong> veerti<strong>en</strong>de op Jesebab, [14] <strong>het</strong> vijfti<strong>en</strong>de<br />
op Bilga, <strong>het</strong> zesti<strong>en</strong>de op Immer, [15] <strong>het</strong> zev<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de op Chezir, <strong>het</strong><br />
achtti<strong>en</strong>de op Happisses [16] <strong>het</strong> neg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de op Petachja, <strong>het</strong> twintigste op<br />
Jechezkel, [17] <strong>het</strong> e<strong>en</strong><strong>en</strong>twintigste op Jakin, <strong>het</strong> tweeëntwintigste op Gamul,<br />
[18] <strong>het</strong> drieëntwintigste op Delaja, <strong>het</strong> vier<strong>en</strong>twintigste op Maäzja. [19] Dit<br />
zijn hun di<strong>en</strong>stgroep<strong>en</strong> voor hun ambtswerk, opdat zij <strong>het</strong> huis des Her<strong>en</strong><br />
9
zoud<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>gaan volg<strong>en</strong>s de verord<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, hun gegev<strong>en</strong> door hun vader<br />
Aäron, naar <strong>het</strong>ge<strong>en</strong> de Here, de God <strong>van</strong> Israël, hem gebod<strong>en</strong> had.'<br />
Er war<strong>en</strong> dus 24 di<strong>en</strong>stgroep<strong>en</strong> <strong>en</strong> Abia behoorde tot de 8 e groep.<br />
De Geest <strong>van</strong> God had aan David ook lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> hoe de priesters verdeeld<br />
moest<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong> wat ze moest<strong>en</strong> do<strong>en</strong>. We lez<strong>en</strong> dat in 1 Kroniek<strong>en</strong><br />
28:11-13:<br />
‘To<strong>en</strong> gaf David aan zijn zoon Salomo <strong>het</strong> ontwerp <strong>van</strong> de voorhal met de<br />
daar<strong>bij</strong> behor<strong>en</strong>de gebouw<strong>en</strong>, schatkamers bov<strong>en</strong>vertrekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> binn<strong>en</strong>zal<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> vertrek voor <strong>het</strong> verzo<strong>en</strong>deksel [12] ook <strong>het</strong> ontwerp <strong>van</strong> alles wat<br />
hij in zijn geest had bedacht: voor de voorhov<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> huis des HEREN voor<br />
alle vertrekk<strong>en</strong> in <strong>het</strong> rond, voor de schatkamers <strong>van</strong> <strong>het</strong> huis Gods <strong>en</strong> voor<br />
die <strong>van</strong> de geheiligde voorwerp<strong>en</strong>, [13] voor de afdeling<strong>en</strong> der priesters <strong>en</strong><br />
der Leviet<strong>en</strong>, voor alle di<strong>en</strong>stwerk in <strong>het</strong> huis des HEREN <strong>en</strong> voor alle gerei<br />
voor de di<strong>en</strong>st in <strong>het</strong> huis des HEREN.’<br />
In 1 Kroniek<strong>en</strong> 9 vers 23-26 lez<strong>en</strong> we dat hun di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> 7 dag<strong>en</strong> duurde:<br />
‘Naar de vier windstrek<strong>en</strong> war<strong>en</strong> de poortwachters opgesteld: naar <strong>het</strong><br />
oost<strong>en</strong>, <strong>het</strong> west<strong>en</strong>, <strong>het</strong> noord<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> zuid<strong>en</strong>. [25] En hun broeders, in hun<br />
dorp<strong>en</strong>, moest<strong>en</strong> op bepaalde tijd<strong>en</strong> voor zev<strong>en</strong> dag<strong>en</strong> met h<strong>en</strong> di<strong>en</strong>st do<strong>en</strong>,<br />
[26] want in dit ambt war<strong>en</strong> zij de vier voornaamste poortwachters; zij war<strong>en</strong><br />
Leviet<strong>en</strong>. Zij hadd<strong>en</strong> ook <strong>het</strong> opzicht over de vertrekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> de schatkamers<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> huis Gods'<br />
In 2 Kroniek<strong>en</strong> 8 lez<strong>en</strong> we dat die di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> op Sabbat (zaterdag) begonn<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
eindig<strong>en</strong>:<br />
‘De Leviet<strong>en</strong> nu <strong>en</strong> geheel Judea ded<strong>en</strong> alles wat de priester Jojada gebod<strong>en</strong><br />
had; ieder <strong>van</strong> h<strong>en</strong> nam zijn mann<strong>en</strong> die op de sabbat di<strong>en</strong>st moest<strong>en</strong> do<strong>en</strong>,<br />
tezam<strong>en</strong> met h<strong>en</strong> die op de sabbat vrijaf zoud<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>, ….’<br />
Nu wet<strong>en</strong> we dus dat Zacharias in de achtste groep zat in e<strong>en</strong> cyclus <strong>van</strong> 24<br />
groep<strong>en</strong> leviet<strong>en</strong>.<br />
Ook wet<strong>en</strong> we dat iedere groep di<strong>en</strong>st deed <strong>van</strong> sabbat tot sabbat.<br />
Om e<strong>en</strong> jaar vol te mak<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> alle groep<strong>en</strong> minst<strong>en</strong>s 2 keer di<strong>en</strong>st do<strong>en</strong>.<br />
Omdat e<strong>en</strong> lunar* jaar 51 wek<strong>en</strong> heeft in plaats <strong>van</strong> e<strong>en</strong> solar** jaar 52<br />
wek<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> we dan nog 3 wek<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> om <strong>het</strong> Joodse (lunar) jaar vol<br />
te mak<strong>en</strong>.<br />
*(Lunar maand<strong>en</strong>= de maand<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>d volg<strong>en</strong>s de loopbaan <strong>van</strong> de maan. E<strong>en</strong><br />
lunarmaand heeft 29 of 30 dag<strong>en</strong>.)<br />
**(Solar maand= de maand<strong>en</strong> berek<strong>en</strong>d volg<strong>en</strong>s de omlooptijd <strong>van</strong> de zon. E<strong>en</strong><br />
solarmaand duurt 30 of 31 dag<strong>en</strong>)<br />
In Deutronomium 16:16 staat:<br />
‘Driemaal per jaar zal ieder die onder u <strong>van</strong> <strong>het</strong> mannelijk geslacht is, voor <strong>het</strong><br />
aangezicht <strong>van</strong> de Here, uw God verschijn<strong>en</strong> op de plaats die Hij verkiez<strong>en</strong><br />
zal: op <strong>het</strong> feest der ongezuurde brod<strong>en</strong>, op <strong>het</strong> feest der wek<strong>en</strong> <strong>en</strong> op <strong>het</strong><br />
loofhutt<strong>en</strong> feest….’<br />
Drie wek<strong>en</strong> in <strong>het</strong> jaar do<strong>en</strong> dus alle Leviet<strong>en</strong> di<strong>en</strong>st. Zo is e<strong>en</strong> jaar compleet<br />
<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> we uitrek<strong>en</strong><strong>en</strong> wanneer Zacharias di<strong>en</strong>st deed.<br />
In Lucas 1: 8 staat:<br />
‘En <strong>het</strong> geschiedde, to<strong>en</strong> hij priesterdi<strong>en</strong>st voor God verrichtte in de beurt<br />
zijner afdeling,’<br />
10
Het ging hier dus niet om e<strong>en</strong> <strong>van</strong> de feestdag<strong>en</strong> want zijn afdeling was aan<br />
de beurt. Tijd<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> <strong>van</strong> de feestdag<strong>en</strong> is niemand aan de beurt, maar doet<br />
iedere<strong>en</strong> di<strong>en</strong>st.<br />
In Leviticus 23 vers 5 lez<strong>en</strong> we:<br />
‘In de eerste maand, op de veerti<strong>en</strong>de der maand, in de avondschemering, is<br />
<strong>het</strong> pascha voor de Here’<br />
De eerste maand is de Joodse maand ‘Nisan*’. Dus was e<strong>en</strong> <strong>van</strong> de drie<br />
feest<strong>en</strong>, waar alle mann<strong>en</strong> di<strong>en</strong>st ded<strong>en</strong>, de week <strong>van</strong> 14 Nisan (pascha =<br />
feest der ongezuurde brod<strong>en</strong>).<br />
Dit betek<strong>en</strong>t dat de cyclus <strong>van</strong> de 24 di<strong>en</strong>stwek<strong>en</strong> e<strong>en</strong> week opschoof.<br />
Zacharias deed dus di<strong>en</strong>st in de 9 e week <strong>van</strong> <strong>het</strong> Joodse jaar.<br />
Dat is de 2 e week <strong>van</strong> de Joodse maand Si<strong>van</strong>*.<br />
*De joodse kal<strong>en</strong>der<br />
1 Nisan Maart/April<br />
2 Iyyar April/mei<br />
3 Si<strong>van</strong> Mei/Juni<br />
4 Tammuz Juni/Juli<br />
5 Ab Juli/Augustus<br />
6 Ellul Augustus/September<br />
7 Tishri September/October<br />
8 Hesh<strong>van</strong> October/November<br />
9 Kislev November/December<br />
10 Tebeth December/Januari<br />
11 Shebat Januari/Februari<br />
12 Adar Februari /Maart<br />
In Lucas 1 vers 24 staat: 'Na die dag<strong>en</strong> werd Elizabet, zijn vrouw zwanger……'<br />
Omdat in de tekst 'Na die dag<strong>en</strong>' <strong>het</strong> Griekse woord meta {met-ah'} is gebruikt, mog<strong>en</strong> we<br />
aan nem<strong>en</strong> dat <strong>het</strong> snel na de tempeldi<strong>en</strong>st gebeurd is. Het woord meta wordt in <strong>het</strong> Grieks<br />
gebruikt voor begripp<strong>en</strong> als: achter, daarna (volgorde) of nadat. Het gaat dan om e<strong>en</strong><br />
ope<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>de gebeurt<strong>en</strong>is, zonder dat daar veel tijd tuss<strong>en</strong> zit.<br />
Dat betek<strong>en</strong>t dus dat de conceptie <strong>van</strong> Johannes ongeveer in de 3 e week <strong>van</strong> de Joodse<br />
maand Si<strong>van</strong> was.<br />
Daarna verborg Elizabet zich 5 maand<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarna, in de 6 e maand stuurde God e<strong>en</strong> <strong>en</strong>gel<br />
naar Maria.<br />
11
In Lucas 1 vers 26-27 staat:<br />
‘In de zesde maand nu werd de <strong>en</strong>gel Gabriël <strong>van</strong> God gezond<strong>en</strong> naar e<strong>en</strong><br />
stad in Galilea, g<strong>en</strong>aamd Nazareth, [27] tot e<strong>en</strong> maagd, die ondertrouwd was<br />
met e<strong>en</strong> man, g<strong>en</strong>aamd Jozef, uit <strong>het</strong> huis <strong>van</strong> David, <strong>en</strong> de naam <strong>van</strong> de<br />
maagd was Maria.’<br />
En in Lucas 1 vers 36 staat dat dezelfde <strong>en</strong>gel Gabriël vertelt dat Elisabet<br />
zwanger is:<br />
‘En zie, Elisabet, uw verwante, is ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s zwanger <strong>van</strong> e<strong>en</strong> zoon in haar<br />
ouderdom <strong>en</strong> dit is reeds de zesde maand voor haar…’<br />
De <strong>en</strong>gel kondigde de conceptie <strong>van</strong> Jezus dus aan in de 6 e maand <strong>van</strong> de<br />
zwangerschap <strong>van</strong> Elizabet. Dat betek<strong>en</strong>t dat die aankondiging in de laatste<br />
week <strong>van</strong> de Joodse maand Hesh<strong>van</strong> of <strong>het</strong> begin <strong>van</strong> de Joodse maand<br />
Khislev was. Het was in de 6 e maand. Niet perse aan <strong>het</strong> einde of <strong>het</strong> begin.<br />
Verder lez<strong>en</strong> we nog e<strong>en</strong> belangrijk gedeelte dat e<strong>en</strong> aanwijzing geeft in<br />
Lucas 1 vers 39-42:<br />
'Maria dan maakte zich op in die dag<strong>en</strong> <strong>en</strong> reisde met spoed naar <strong>het</strong><br />
bergland, naar e<strong>en</strong> stad <strong>van</strong> Judea [40] En zij ging <strong>het</strong> huis <strong>van</strong> Zacharias<br />
binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> groette Elisabet. [41] En to<strong>en</strong> Elisabet de groet <strong>van</strong> Maria hoorde,<br />
geschiedde <strong>het</strong>, dat <strong>het</strong> kind opsprong in haar schoot, <strong>en</strong> Elisabet werd<br />
vervuld met de heilige Geest. [42] En zij riep uit met luider stem <strong>en</strong> sprak:<br />
Gezeg<strong>en</strong>d zijt gij onder de vrouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezeg<strong>en</strong>d is de vrucht <strong>van</strong> uw schoot.'<br />
Als we dit zi<strong>en</strong> staan wet<strong>en</strong> we dat Maria, e<strong>en</strong>maal aangekom<strong>en</strong> <strong>bij</strong> Elisabet,<br />
zwanger was. In vers 39 lez<strong>en</strong> we dat ze, na de verschijning <strong>van</strong> de <strong>en</strong>gel<br />
'met spoed' naar Elisabet ging.<br />
Ook nu zi<strong>en</strong> we dat er niet zo veel tijd overhe<strong>en</strong> ging tuss<strong>en</strong> <strong>het</strong> mom<strong>en</strong>t <strong>van</strong><br />
de aankondiging tot <strong>het</strong> mom<strong>en</strong>t <strong>van</strong> de conceptie.<br />
Als we de Joodse maand<strong>en</strong> omrek<strong>en</strong><strong>en</strong> (ook <strong>het</strong> verschil tuss<strong>en</strong> solar <strong>en</strong> lunar<br />
maand<strong>en</strong>) Moet de conceptie <strong>van</strong> Jezus in onze maand November zijn<br />
geweest.<br />
Tell<strong>en</strong> we 9 maand<strong>en</strong> (zwangerschap <strong>van</strong> Maria) verder moet Jezus erg<strong>en</strong>s in<br />
de maand augustus of begin september gebor<strong>en</strong> zijn.<br />
Hier zi<strong>en</strong> we ook direct dat <strong>het</strong> nu normaal zou zijn dat de herders s'nachts in<br />
<strong>het</strong> veld war<strong>en</strong> met hun schap<strong>en</strong>, ook in Israël is <strong>het</strong> omstreeks deze tijd<br />
zomer!<br />
Uit deze globale rek<strong>en</strong>som, die in de Bijbel terug te vind<strong>en</strong> is, kunn<strong>en</strong> we<br />
aflez<strong>en</strong> dat <strong>het</strong> onmogelijk is dat Jezus op 25 december zou zijn gebor<strong>en</strong>.<br />
Er is nog e<strong>en</strong> rek<strong>en</strong>methode die we toch nog ev<strong>en</strong> heel kort will<strong>en</strong> aanhal<strong>en</strong>.<br />
Daarvoor mak<strong>en</strong> we voor <strong>het</strong> gemak ev<strong>en</strong> gebruik <strong>van</strong> e<strong>en</strong> paar gegev<strong>en</strong>s die<br />
algeme<strong>en</strong> aanvaard zijn. Anders zoud<strong>en</strong> we opnieuw in e<strong>en</strong> hele <strong>bij</strong>bel studie<br />
moet<strong>en</strong> uitwijd<strong>en</strong>.<br />
Gegev<strong>en</strong> 1: Jezus stierf op <strong>het</strong> Joodse Pesach (=Pas<strong>en</strong>) feest.<br />
Gegev<strong>en</strong> 2: Jezus leefde ongeveer 33 1/2 jaar op aarde.<br />
Het Pesachfeest wordt gevierd op de 14 e in de Joodse maand Nisan. Rek<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
we e<strong>en</strong> half jaar eerder (als <strong>het</strong> om maand<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> jaar gaat is dat <strong>het</strong>zelfde<br />
als 33 1/2 jaar) kom<strong>en</strong> we uit op de Joodse maand Tishri. Dat is omgerek<strong>en</strong>d<br />
ook de maand september.<br />
Er zijn veel meer argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> aan te voer<strong>en</strong> b.v.: e<strong>en</strong> mobilisatie <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
land als Israël om zich te lat<strong>en</strong> inschrijv<strong>en</strong> in hun geboorte dorp, zou nooit<br />
12
midd<strong>en</strong> in de Joodse reg<strong>en</strong>tijd <strong>en</strong> winter word<strong>en</strong> ondernom<strong>en</strong>. De Romein<strong>en</strong><br />
wist<strong>en</strong> heel goed dat veel <strong>van</strong> de primitieve weg<strong>en</strong> in Palestina (Israël)<br />
onbegaanbaar zoud<strong>en</strong> word<strong>en</strong>.<br />
De maand december is volg<strong>en</strong>s de Joodse telling de 9 e maand de maand<br />
Kislev <strong>en</strong> e<strong>en</strong> stukje <strong>van</strong> de maand Tebeth. In <strong>het</strong> oude testam<strong>en</strong>t lez<strong>en</strong> we<br />
hoe <strong>het</strong> werkelijk was in <strong>het</strong> Joodse land rond de 9 e maand. We lez<strong>en</strong> Ezra 10<br />
vers 9:<br />
'En alle mann<strong>en</strong> <strong>van</strong> Juda <strong>en</strong> B<strong>en</strong>jamin verzameld<strong>en</strong> zich binn<strong>en</strong> drie dag<strong>en</strong> te<br />
Jeruzalem, <strong>en</strong> wel in de neg<strong>en</strong>de maand, op de twintigste der maand. Het<br />
gehele volk zat neer op <strong>het</strong> plein <strong>van</strong> <strong>het</strong> huis Gods, rill<strong>en</strong>d zowel om de zaak<br />
als door de reg<strong>en</strong>bui<strong>en</strong>.'<br />
Dat was de situatie overdag. De nacht<strong>en</strong> in <strong>het</strong> midd<strong>en</strong>oost<strong>en</strong> zijn over <strong>het</strong><br />
algeme<strong>en</strong> veel kouder.<br />
Koude was ook vroeger heel normaal in Israël. We lez<strong>en</strong> als voorbeeld ook<br />
Jeremia 18 vers 14:<br />
'Wijkt ooit <strong>van</strong> de rots<strong>en</strong> der berghelling<strong>en</strong> de Libanon-sneeuw, of drog<strong>en</strong> ooit<br />
de koude, reg<strong>en</strong>strom<strong>en</strong>de water<strong>en</strong> <strong>van</strong> de plasreg<strong>en</strong>?'<br />
Nu rijst de vraag natuurlijk waarom er dan toch voor 25 december is gekoz<strong>en</strong>.<br />
In <strong>het</strong> volg<strong>en</strong>de hoofdstuk zal dat duidelijk word<strong>en</strong>.<br />
13
De geschied<strong>en</strong>is <strong>van</strong> kerst (voor de geboorte <strong>van</strong> Jezus).<br />
Om goed te begrijp<strong>en</strong> wat de overweging<strong>en</strong> war<strong>en</strong> die uiteindelijk leidde tot de beslissing om<br />
kerst op 25 december te vier<strong>en</strong>, moet<strong>en</strong> we iets meer afwet<strong>en</strong> <strong>van</strong> de geschied<strong>en</strong>is <strong>van</strong> de<br />
feest<strong>en</strong> die m<strong>en</strong> to<strong>en</strong> vierde.<br />
Eig<strong>en</strong>lijk gaat ons kerstfeest terug tot e<strong>en</strong> paar honderd jaar na de zondvloed.<br />
In G<strong>en</strong>esis 9 <strong>van</strong> vers 18 tot vers 28:<br />
Noach <strong>en</strong> zijn zon<strong>en</strong><br />
18 De zon<strong>en</strong> <strong>van</strong> Noach, die uit de ark gegaan war<strong>en</strong>, war<strong>en</strong> Sem, Cham <strong>en</strong><br />
Jafet; Cham was de vader <strong>van</strong> Kanaän. 19 Deze drie war<strong>en</strong> de zon<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
Noach, <strong>en</strong> uit dez<strong>en</strong> is de gehele aarde bevolkt.<br />
20 En Noach werd e<strong>en</strong> landman <strong>en</strong> plantte e<strong>en</strong> wijngaard. 21 To<strong>en</strong> hij <strong>van</strong> de<br />
wijn gedronk<strong>en</strong> had, werd hij dronk<strong>en</strong> <strong>en</strong> hij ontblootte zich in zijn t<strong>en</strong>t. 22<br />
To<strong>en</strong> zag Cham, de vader <strong>van</strong> Kanaän, zijns vaders naaktheid <strong>en</strong> hij vertelde<br />
<strong>het</strong> aan zijn beide broeders buit<strong>en</strong>. 23 Daarop nam<strong>en</strong> Sem <strong>en</strong> Jafet e<strong>en</strong><br />
mantel, legd<strong>en</strong> die op hun beider schouders, liep<strong>en</strong> achterwaarts <strong>en</strong> bedekt<strong>en</strong><br />
huns vaders naaktheid, terwijl hun aangezicht afgew<strong>en</strong>d was, zodat zij huns<br />
vaders naaktheid niet zag<strong>en</strong>. 24 To<strong>en</strong> Noach uit zijn roes ontwaakte <strong>en</strong><br />
vernam, wat zijn jongste zoon hem aangedaan had, 25 zeide hij: Vervloekt zij<br />
Kanaän, e<strong>en</strong> knecht der knecht<strong>en</strong> zij hij voor zijn broeders. 26 Voorts zeide<br />
hij: Geprez<strong>en</strong> zij de HERE, de God <strong>van</strong> Sem, maar Kanaän zij hem tot knecht.<br />
27 God breide Jafet uit, <strong>en</strong> hij wone in de t<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>van</strong> Sem, <strong>en</strong> Kanaän zij hem<br />
tot knecht. 28 En Noach leefde na de vloed driehonderd vijftig jaar; 29 zo<br />
war<strong>en</strong> al de dag<strong>en</strong> <strong>van</strong> Noach neg<strong>en</strong>honderd vijftig jaar; <strong>en</strong> hij stierf.'<br />
We lez<strong>en</strong> in dit stuk dat de familie <strong>van</strong> Cham, (tot <strong>en</strong> met) Kanaän wordt<br />
g<strong>en</strong>oemd*, vervloekt wordt door zijn vader Noach, omdat hij de naaktheid<br />
<strong>van</strong> zijn vader had gezi<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat ook nog vertelde aan zijn broers.<br />
Het was in die tijd absoluut verwerpelijk** om je vader of wie dan ook naakt<br />
te zi<strong>en</strong> of te ontblot<strong>en</strong>. Dat was dus de red<strong>en</strong> waarom Noach zijn eig<strong>en</strong> zoon<br />
Cham vervloekte.<br />
*(zowel in vers 18 als 22 wordt duidelijk gemaakt dat <strong>het</strong> hier om Cham de vader <strong>van</strong><br />
Kanaän ging. Dit is ongebruikelijk, maar geeft duidelijk <strong>het</strong> familieverband aan. E<strong>en</strong><br />
vervloeking gold in de tijd <strong>van</strong> <strong>het</strong> oude testam<strong>en</strong>t voor <strong>het</strong> gehele gezin. (Lees<br />
daarvoor ev<strong>en</strong>tueel ook Jozua 7 vers 24) We kunn<strong>en</strong> dus lez<strong>en</strong> tot <strong>en</strong> met Kanaän. De<br />
afstammeling<strong>en</strong> <strong>van</strong> Kanaän zelf werd<strong>en</strong> later <strong>bij</strong>voorbeeld <strong>het</strong> volk waarteg<strong>en</strong> Israël<br />
moest vecht<strong>en</strong> om <strong>het</strong> beloofde land binn<strong>en</strong> te gaan)<br />
**(zie Leviticus 18)<br />
'[6] En de zon<strong>en</strong> <strong>van</strong> Cham war<strong>en</strong> Kus, Misraim, Put <strong>en</strong> Kanaän. [7] En de<br />
zon<strong>en</strong> <strong>van</strong> Kus: Seba, Chawila, Sabta, Rama <strong>en</strong> Sabteka; <strong>en</strong> de zon<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
Rama war<strong>en</strong> Seba <strong>en</strong> Dedan. [8] En Kus verwekte Nimrod; deze was de<br />
eerste machthebber op de aarde; [9] hij was e<strong>en</strong> geweldig jager voor <strong>het</strong><br />
aangezicht des HEREN; daarom zegt m<strong>en</strong>: E<strong>en</strong> geweldig jager voor <strong>het</strong><br />
aangezicht des HEREN als Nimrod. [10] En <strong>het</strong> begin <strong>van</strong> zijn koninkrijk was<br />
Babel, Erek, Akkad <strong>en</strong> Kalne, in <strong>het</strong> land Sinear. [11] Uit dat land trok hij naar<br />
Assur <strong>en</strong> hij bouwde Nineve, Rechobot-Ir, Kalach [12] <strong>en</strong> Res<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong><br />
Nineve <strong>en</strong> Kalach; dat is de grote stad. [13] En Misraim verwekte de Ludiet<strong>en</strong>,<br />
de Anamiet<strong>en</strong>, de Lehabiet<strong>en</strong>, de Naftuchiet<strong>en</strong>, [14] de Patrusiet<strong>en</strong>, de<br />
Kasluchiet<strong>en</strong>, uit wie de Filistijn<strong>en</strong> zijn'<br />
14
We lez<strong>en</strong> in dit stuk dat Cham de vervloekte zoon <strong>van</strong> Noach, onder ander<strong>en</strong><br />
de zoon Kus kreeg. Kus kreeg weer kinder<strong>en</strong> waar<strong>van</strong> Nimrod (ook vaak<br />
Marduk g<strong>en</strong>oemd) er e<strong>en</strong> was.<br />
Het is verbaz<strong>en</strong>d om in e<strong>en</strong> opsomming <strong>van</strong> e<strong>en</strong> geslachtsregister ine<strong>en</strong>s e<strong>en</strong><br />
kort verhaal te lez<strong>en</strong>. Over Nimrod/Marduk word ine<strong>en</strong>s meer verteld dan<br />
alle<strong>en</strong> dat hij e<strong>en</strong> zoon <strong>van</strong> Kus was.<br />
Alle<strong>en</strong> al de naam Nimrod (Nimrodh) geeft te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>. Nimrod betek<strong>en</strong>t in de<br />
Hebreeuwse opvatting<strong>en</strong>; 'rebel' of 'lat<strong>en</strong> we rebeller<strong>en</strong>'.<br />
Uit <strong>het</strong> gev<strong>en</strong> <strong>van</strong> deze naam zoud<strong>en</strong> we kunn<strong>en</strong> afleid<strong>en</strong> dat hij <strong>het</strong> niet e<strong>en</strong>s<br />
was met de vervloeking <strong>van</strong> zijn vader Cham. Het is aannemelijk dat hij <strong>het</strong><br />
Noach <strong>en</strong> mogelijk ook God kwalijk nam wat er gebeurd was. Hij lijkt duidelijk<br />
beslot<strong>en</strong> zich er niet zomaar <strong>bij</strong> neer te legg<strong>en</strong>.<br />
We lez<strong>en</strong> vervolg<strong>en</strong>s in vers 9: 'hij was e<strong>en</strong> geweldig jager voor <strong>het</strong><br />
aangezicht des Her<strong>en</strong>'<br />
Het woord jager dat hier gebruikt wordt is <strong>het</strong> Hebreeuwse woord 'tsáyidh' <strong>en</strong><br />
betek<strong>en</strong>t zowel jager in de zin <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> als <strong>van</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. De context <strong>van</strong> dit<br />
verhaal vertelt dat hij de eerste machthebber was op aarde <strong>en</strong> dat hij <strong>en</strong>orme<br />
koninkrijk<strong>en</strong> stichtte. Dit alles geeft te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>, <strong>het</strong> is niet in de lijn <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
jager op dier<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> machtig heerser te word<strong>en</strong>.<br />
De Joodse Talmud helpt hier ook. Die spreekt <strong>van</strong> 'e<strong>en</strong> jager op ziel<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>'. Omdat ook zijn naam 'rebel' al aangeeft dat hij niet vri<strong>en</strong>delijk was<br />
<strong>en</strong> datg<strong>en</strong>e deed wat God juist verbod<strong>en</strong> had, mog<strong>en</strong> we aannem<strong>en</strong> dat dit<br />
inderdaad bedoeld wordt.<br />
Hoe rebeleerde hij teg<strong>en</strong> God? Hij stichtte sted<strong>en</strong> om juist niet 'verstrooid te<br />
word<strong>en</strong> over de gehele aarde' (G<strong>en</strong>. 11:4) God had teg<strong>en</strong> Noach gezegd<br />
(G<strong>en</strong>. 9:1): 'Weest vruchtbaar, word talrijk <strong>en</strong> vervult de aarde'. Als goede<br />
rebel besluit Nimrod om zich (de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die onder zijn leiderschap stond<strong>en</strong>)<br />
niet te verspreid<strong>en</strong>, maar e<strong>en</strong> stad te bouw<strong>en</strong>.<br />
Ook de zin 'voor <strong>het</strong> aangezicht <strong>van</strong> God', Het woord aangezicht is in <strong>het</strong><br />
Hebreeuws 'panihym' <strong>en</strong> vertelt alle<strong>en</strong> maar iets over <strong>het</strong> zicht. In dit geval<br />
'binn<strong>en</strong> <strong>het</strong> gezichtsveld <strong>van</strong> God'. Er zou dus net zo goed 'teg<strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
aangezicht <strong>van</strong> God', kunn<strong>en</strong> staan. Hoe dan ook Nimrod deed <strong>het</strong> niet<br />
stiekem, maar verzette zich op<strong>en</strong>lijk 'panihym' teg<strong>en</strong> God.<br />
We lez<strong>en</strong> verder in G<strong>en</strong>esis 11<br />
De tor<strong>en</strong>bouw <strong>van</strong> Babel<br />
[1] De gehele aarde nu was e<strong>en</strong> <strong>van</strong> taal <strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>van</strong> spraak. [2] To<strong>en</strong> zij<br />
oostwaarts trokk<strong>en</strong>, vond<strong>en</strong> zij e<strong>en</strong> vlakte in <strong>het</strong> land Sinear, waar zij zich<br />
vestigd<strong>en</strong>. [3] En zij zeid<strong>en</strong> tot elkander: welaan, lat<strong>en</strong> wij tichel<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
die goed bakk<strong>en</strong>. En de tichel di<strong>en</strong>de hun tot ste<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>het</strong> asfalt di<strong>en</strong>de hun<br />
tot leem. [4] Ook zeid<strong>en</strong> zij: welaan, lat<strong>en</strong> wij ons e<strong>en</strong> stad bouw<strong>en</strong> met e<strong>en</strong><br />
tor<strong>en</strong>, waar<strong>van</strong> de top tot de hemel reikt, <strong>en</strong> lat<strong>en</strong> wij ons e<strong>en</strong> naam mak<strong>en</strong>,<br />
opdat wij niet over de gehele aarde verstrooid word<strong>en</strong>. [5] To<strong>en</strong> daalde de<br />
Here neder om de stad <strong>en</strong> de tor<strong>en</strong>, die de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>kinder<strong>en</strong> bouwd<strong>en</strong> te<br />
bezi<strong>en</strong>, [6] <strong>en</strong> de Here zeide: Zie, <strong>het</strong> is één volk <strong>en</strong> zei hebb<strong>en</strong> één taal. Nu<br />
zal niets wat zij d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> te do<strong>en</strong> voor h<strong>en</strong> onuitvoerbaar zijn.'<br />
Het mag duidelijk zijn dat <strong>het</strong> mak<strong>en</strong>/verer<strong>en</strong> <strong>van</strong> god<strong>en</strong> (na de zondvloed)<br />
begon in de tijd <strong>van</strong> <strong>en</strong> onder aanvoering <strong>van</strong> Nimrod. Hij wilde zich 'e<strong>en</strong><br />
naam mak<strong>en</strong>' (vers 4).<br />
Doordat we wet<strong>en</strong> dat ze oostwaarts trokk<strong>en</strong> naar de vlakte <strong>van</strong> Sinear, kan<br />
m<strong>en</strong> redelijk nauwkeurig aangev<strong>en</strong> waar Babel heeft geleg<strong>en</strong>. Babel heeft<br />
15
geleg<strong>en</strong> op ongeveer de plaats waar nu Irak ligt. En in die omgeving heeft<br />
m<strong>en</strong> dan ook meer tor<strong>en</strong>s gevond<strong>en</strong>. De naam die algeme<strong>en</strong> gebruikt wordt<br />
voor deze 'heilige' tor<strong>en</strong>s is Ziggurat (zagaru betek<strong>en</strong>d hoog zijn).<br />
'Ongeveer 30 ziggurats zijn door archeolog<strong>en</strong> gevond<strong>en</strong> in <strong>het</strong> gebied <strong>van</strong><br />
Mesopotamië. Van Mari <strong>en</strong> Tell-Brak in <strong>het</strong> noordwest<strong>en</strong>, Dur-Sharrukin in <strong>het</strong><br />
noord<strong>en</strong> <strong>en</strong> Ur (Daar kwam Abraham <strong>van</strong>daan) in <strong>het</strong> zuid<strong>en</strong> <strong>en</strong> Choga Zambil<br />
in <strong>het</strong> oost<strong>en</strong>'.<br />
(Ziggurats et Tour de Babel door A. Parrot)<br />
'Hoewel de tor<strong>en</strong> <strong>van</strong> Babel nu verdw<strong>en</strong><strong>en</strong> is, bestaan er nog wel e<strong>en</strong> paar<br />
kleinere ziggurats. De grootste (hoewel beschadigd) is te vind<strong>en</strong> in <strong>het</strong> west<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> Iran. Dit land was ooit <strong>het</strong> oude land <strong>van</strong> Elam. Die ziggurats staan 27<br />
kilometer <strong>van</strong> de hoofdstad <strong>van</strong> Elam, de stad Susa. Gebouwd door Koning<br />
Untash-Napirisha in 1250 voor Christus. De tor<strong>en</strong> heeft vijf verdieping<strong>en</strong> <strong>en</strong> is<br />
ongeveer 57 meter hoog.'<br />
(Vertaald uit: Tower of Babel, door Lee Krystek)<br />
In eerste instantie is <strong>het</strong> vreemd om te lez<strong>en</strong> dat m<strong>en</strong> eerst naar e<strong>en</strong> vlakte<br />
gaat om daar e<strong>en</strong> tor<strong>en</strong> te bouw<strong>en</strong> die tot in de hemel reikt. Het zou meer<br />
voor de hand ligg<strong>en</strong> om op e<strong>en</strong> grote hoge berg te beginn<strong>en</strong> met bouw<strong>en</strong>.<br />
Dat scheelt <strong>en</strong>orm veel werk als je <strong>van</strong> plan b<strong>en</strong>t om tot in de hemel te<br />
kom<strong>en</strong>. Dit geeft mede aan dat m<strong>en</strong> met de term 'tot in de Hemel' reikte niet<br />
de hoogte <strong>van</strong> de tor<strong>en</strong> bedoelde maar de functie <strong>van</strong> de tor<strong>en</strong>.<br />
Om te beginn<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> we wet<strong>en</strong> dat de naam Babel eig<strong>en</strong>lijk is gemaakt<br />
<strong>van</strong> twee woord<strong>en</strong>. Het woord 'bab', wat betek<strong>en</strong>t 'poort' of 'doorgang' <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
woord 'el' dat 'God' betek<strong>en</strong>t.<br />
Babel betek<strong>en</strong>t dus 'de poort of doorgang naar God'<br />
Het ging om vierkante tor<strong>en</strong>s die als<br />
gestapelde blokk<strong>en</strong> op elkaar gebouwd zijn.<br />
Het grootste blok onder <strong>en</strong> <strong>het</strong> kleinste blok<br />
bov<strong>en</strong>. Het geeft <strong>het</strong> idee <strong>van</strong> <strong>en</strong> piramide. De<br />
zijkant<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> breedte hebb<strong>en</strong> gehad<br />
<strong>van</strong> 20 tot 90 meter. Teg<strong>en</strong> deze tor<strong>en</strong> was<br />
e<strong>en</strong> trap gebouwd die tot aan de top reikte. Op<br />
deze top stond e<strong>en</strong> tempel. De zijkant<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
de top <strong>van</strong> de tor<strong>en</strong> war<strong>en</strong> versierd met<br />
astrologische tek<strong>en</strong>s. De hemel (de plaats waar<br />
God woont) slaat in dit verhaal dus op de tempel bov<strong>en</strong> op de tor<strong>en</strong>.<br />
In deze tijd geloofde m<strong>en</strong> dat god<strong>en</strong> op berg<strong>en</strong> (of tor<strong>en</strong>s) woond<strong>en</strong>. D<strong>en</strong>k<br />
ook maar aan de heilige berg Olympus <strong>en</strong> zelfs in de <strong>bij</strong>bel gaat Mozes de<br />
berg op om de wet te ont<strong>van</strong>g<strong>en</strong> <strong>van</strong> God.<br />
Het was alle<strong>en</strong> in dit geval niet de bedoeling <strong>van</strong> de 'tor<strong>en</strong>bouwers' (zeer<br />
waarschijnlijk Nimrod) om e<strong>en</strong> plaats te mak<strong>en</strong> voor de God JHWH (Jahweh),<br />
maar voor zichzelf (vers 4).<br />
Met nadruk wordt verteld dat Nimrod de koning was <strong>van</strong> Babel. Ook was hij<br />
de grondlegger <strong>van</strong> Ninev¾ (vers11). Ninev¾ kom<strong>en</strong> we in <strong>het</strong> boek Jona<br />
teg<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> stad vol boosheid. Erg g<strong>en</strong>oeg voor God om de stad te will<strong>en</strong><br />
vernietig<strong>en</strong>.<br />
De 'wereldse/gewone' geschiedkundig<strong>en</strong> <strong>en</strong> archeolog<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> dat Nimrod<br />
dezelfde persoon zou zijn als Ninus. Doordat de <strong>bij</strong>bel zegt dat Nimrod<br />
Ninev¾ bouwde kunn<strong>en</strong> we dat gerust aannem<strong>en</strong>, want Ninev¾ (Nin-neveh)<br />
betek<strong>en</strong>d 'woning of woongebied <strong>van</strong> Ninus'.*<br />
Ook zegg<strong>en</strong> de geschiedkundige dat Kus, de bek<strong>en</strong>de god Bel of Bellus/Baal<br />
16
zou zijn omdat de god Bel de vader zou zijn <strong>van</strong> Ninus**.<br />
*(Nimrod the Mighty Hunter door James T Davis)<br />
**(Bryant's Mytology (Lond<strong>en</strong>, 1807) Vol 2 pagina 403,404)<br />
Het was in die tijd normaal om belangrijke m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> e<strong>en</strong> andere naam te<br />
gev<strong>en</strong>. We zi<strong>en</strong> dat <strong>bij</strong>voorbeeld ook <strong>bij</strong> Daniël (Daniël 4:9) Daniël noemde<br />
m<strong>en</strong> later Beltasassar. Ook Jozef (G<strong>en</strong>esis 41:45) wordt later Saf<strong>en</strong>at-Paneach<br />
g<strong>en</strong>oemd.<br />
De God Bel/Baal die vereerd werd in Babylon, kom<strong>en</strong> we ook teg<strong>en</strong> in Jesaja<br />
46:1<br />
'Bel is ine<strong>en</strong>gezonk<strong>en</strong>, Nebo is t<strong>en</strong>eergeslag<strong>en</strong>, hun beeld<strong>en</strong> zijn toegevall<strong>en</strong><br />
aan <strong>het</strong> gedierte <strong>en</strong> aan <strong>het</strong> vee…'<br />
We kom<strong>en</strong> de nam<strong>en</strong> <strong>van</strong> de god<strong>en</strong> uit Jesaja ook teg<strong>en</strong> in de nam<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
grote heerseres <strong>van</strong> Babylon. NEBUchadnezzar <strong>en</strong> <strong>bij</strong>voorbeeld BELschazzar.<br />
Ook zi<strong>en</strong> we hier dat de straf waar over in Jesaja 47 (als vervolg op 46) wordt<br />
gesprok<strong>en</strong> duidelijk e<strong>en</strong> gevolg is <strong>van</strong> de vervloeking <strong>van</strong> Cham door Noach.<br />
Jesaja 47 vers 3:<br />
' Uw schaamte worde ontbloot, uw schande ook gezi<strong>en</strong>. Ik zal wraak nem<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> niemand spar<strong>en</strong>.'<br />
De wraak is <strong>het</strong> zi<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> ontblote lichaam (hoewel de betek<strong>en</strong>is naar mijn<br />
m<strong>en</strong>ing dieper gaat), net als <strong>bij</strong> Noach waar mee alles was begonn<strong>en</strong>.<br />
Het is duidelijk dat Nimrod de vloek <strong>van</strong> Opa Noach (e<strong>en</strong> di<strong>en</strong>aar te word<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> ander<strong>en</strong>) heeft will<strong>en</strong> omzett<strong>en</strong> in <strong>het</strong> heers<strong>en</strong> over ander<strong>en</strong>.<br />
De vrouw <strong>van</strong> Nimrod was Semiramis, volg<strong>en</strong>s de Babylonische leg<strong>en</strong>de<br />
beheerde zij e<strong>en</strong> herberg, hoewel de Joodse verhal<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> dat zij e<strong>en</strong><br />
bordeelhoudster was.<br />
M<strong>en</strong> is <strong>het</strong> er wel over e<strong>en</strong>s dat zij e<strong>en</strong> mooie, maar ook e<strong>en</strong> machtige heks<br />
was. Sam<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> zij de grote Pagan-religies sticht<strong>en</strong>.<br />
Nimrod stierf, waarschijnlijk doordat hij verscheurd werd door wilde dier<strong>en</strong>, of<br />
door vijand<strong>en</strong> in stukk<strong>en</strong> werd gehakt. Zijn vrouw Semirames, merkte dat ze<br />
door zijn dood invloed begon te verliez<strong>en</strong> in <strong>het</strong> Babylonische rijk. Semirames<br />
stimuleerde de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> de zon te aanbidd<strong>en</strong> als eerbetoon aan haar man<br />
Nimrod. Zij vertelde dat ze door haar man, die to<strong>en</strong> vereerd werd als<br />
hoofdgod Marduk, bevrucht was <strong>en</strong> e<strong>en</strong> zoon zou bar<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> reïncarnatie<br />
zou zijn <strong>van</strong> haar man. De zoon werd Tammuz* g<strong>en</strong>oemd, gebor<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong><br />
maagd. Semirames zei dat ze e<strong>en</strong> groot voorstander <strong>van</strong> <strong>het</strong> celibaat was,<br />
daar dat e<strong>en</strong> tek<strong>en</strong> <strong>van</strong> godsvrucht zou zijn.<br />
*(Tammuz kom<strong>en</strong> we ook teg<strong>en</strong> in Ezechiël 8 vers 14)<br />
De zoon Tammuz werd volg<strong>en</strong>s de geschied<strong>en</strong>is gebor<strong>en</strong> op 25 december.<br />
Door <strong>het</strong> bar<strong>en</strong> <strong>van</strong> dit 'onbevlekte' kind, verkreeg Semirames de titel<br />
'Koningin des hemels' Deze (weder)geboorte <strong>van</strong> dit zonnekind werd gevierd<br />
als <strong>het</strong> feest 'saturnalia'*.<br />
*(saturnalia= feest ter ere <strong>van</strong> de onoverwinnelijke zon -Mitras-)<br />
Door de spraakverwarring verspreidde m<strong>en</strong> zich over de aarde <strong>en</strong> nam m<strong>en</strong><br />
ook <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong> Nimrod <strong>en</strong> Semiramis mee.<br />
'Na hun dood werd<strong>en</strong> Nimrod <strong>en</strong> zijn vrouw Semirames (de vroegere 'Koningin<br />
des hemels') vereerd door hun priesters als Marduk <strong>en</strong> Astarte'<br />
(Nimrod, Mars and the Marduk connection door: Bryce Self) (dit verhaal staat ook<br />
heel uitgebreid beschrev<strong>en</strong> <strong>en</strong> onderbouwd in <strong>bij</strong>voorbeeld <strong>het</strong> boek: The two<br />
Babylons door: Alexander Hislop)<br />
17
Mede door de spraakverwarring zijn in veel volk<strong>en</strong> Nimrod <strong>en</strong> Semirames <strong>en</strong><br />
<strong>het</strong> kind Tammuz bek<strong>en</strong>d onder verschill<strong>en</strong>de b<strong>en</strong>aming<strong>en</strong>. Bijzonder is wel<br />
dat <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong> de onbevlekte geboorte <strong>bij</strong> allemaal gelijk is. Ook zou<br />
Tammuz gestorv<strong>en</strong> zijn <strong>en</strong> later weer opgestaan uit de dood. Deze<br />
gebeurt<strong>en</strong>is wordt jaarlijks herdacht, vrouw<strong>en</strong> bew<strong>en</strong><strong>en</strong> dan zijn dood*.<br />
*(Dit is ook te lez<strong>en</strong> in Ezechiël 8 vers 14)<br />
E<strong>en</strong> paar voorbeeld<strong>en</strong>:<br />
In Egypte: Osiris, Isis <strong>en</strong> hun kind Horus<br />
'De iconografische voorstelling <strong>van</strong> deze mythische structuur is Isis die Horus<br />
voet aan haar borst (de 'madonna lactans'), <strong>het</strong>ge<strong>en</strong> e<strong>en</strong> 'tek<strong>en</strong> <strong>van</strong> eeuwige<br />
wedergeboorte' is.'<br />
'De laatste Isistempel, in Philae <strong>bij</strong> Assouan, zou pas in 535 word<strong>en</strong> geslot<strong>en</strong><br />
(om later e<strong>en</strong> Maria kerk te word<strong>en</strong>!)'.<br />
(Maria, e<strong>en</strong> uitdaging, door: Wiel Logister)*<br />
*(hoewel deze gegev<strong>en</strong>s uit veel boek<strong>en</strong> gehaald kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, hebb<strong>en</strong> we voor dit<br />
boek gekoz<strong>en</strong> omdat <strong>het</strong> reeds in <strong>het</strong> Nederlands vertaald was.)<br />
In Rome: Saturn, V<strong>en</strong>us <strong>en</strong> Jupiter<br />
In Griek<strong>en</strong>land: Kronos, Rea <strong>en</strong> Zeus<br />
'zelfs in Tibet, China <strong>en</strong> Japan war<strong>en</strong> de Jezuïet (Katholiek) missionariss<strong>en</strong><br />
verbaasd te ontdekk<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>hanger <strong>van</strong> de Madonna <strong>en</strong> haar kind,<br />
toegewijd werd aanbed<strong>en</strong> alsof ze in Rome zelf war<strong>en</strong>'<br />
(The two Babylons, door: Alexander Hislop) (zie ook Babylonian Mistery religion, door:<br />
Woodrow)<br />
(Ook in <strong>het</strong> boek <strong>van</strong> Sir J.F. Davis's, China, Vol 2 Pagina 56, vind<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> zelfde<br />
beschrijving)<br />
E<strong>en</strong> paar afbeelding<strong>en</strong> <strong>van</strong> 'Madonna' beeldjes (<strong>van</strong> voor de geboorte <strong>van</strong><br />
Jezus), vergelek<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> Madonna afbeelding uit de roomse kerk (links)<br />
Maria met Jezus ........Semirames met Tammuuz .........Isis met Horus............... Devaki met Krishna<br />
Semirames was bek<strong>en</strong>d onder veel nam<strong>en</strong>:<br />
'Semirames, als de vrouwelijke godheid, werd ook wel Baalti g<strong>en</strong>oemd. Als dit<br />
woord in <strong>het</strong> Engels wordt vertaald betek<strong>en</strong>t <strong>het</strong> 'My Lady' (Mevrouw) In <strong>het</strong><br />
Latijn werd <strong>het</strong> als 'Mea Domina' vertaald. Deze naam werd de naam<br />
'Madonna'. E<strong>en</strong> naam waar teg<strong>en</strong>woordig vaak Maria mee bedoeld wordt'.<br />
(Mystery Babylon the Great, door M. Montgomery)<br />
18
Over deze 'Koningin des Hemels' schrijft Jeremia in Jeremia 7 vers 18, <strong>het</strong><br />
volg<strong>en</strong>de:<br />
'De kinder<strong>en</strong> rap<strong>en</strong> hout, de vaders stek<strong>en</strong> vuur aan <strong>en</strong> de vrouw<strong>en</strong> kned<strong>en</strong><br />
deeg om offerkoek<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> voor de koningin des hemels <strong>en</strong> zij br<strong>en</strong>g<strong>en</strong><br />
pl<strong>en</strong>goffers aan andere god<strong>en</strong> t<strong>en</strong> einde Mij te kr<strong>en</strong>k<strong>en</strong>'<br />
Ook als de Paus de mis opdraagt, w<strong>en</strong>dt hij zich tot de Hemel <strong>en</strong> zegt:<br />
'Met mijn hart vol lof voor de Koningin des Hemels, <strong>het</strong> tek<strong>en</strong> <strong>van</strong> hoop <strong>en</strong> de<br />
bron <strong>van</strong> troost……. Deze liturgie eert u, Maria, als de vrouw bekleedt met de<br />
zon….'<br />
(Mary-Que<strong>en</strong> of Heav<strong>en</strong>, door: Cheryl Schupbach)<br />
Het mag duidelijk zijn dat Jeremia met 'koningin des hemels' niet Maria<br />
bedoeld kan hebb<strong>en</strong>. Hoewel we Maria vaak (net als Semirames) met e<strong>en</strong><br />
kroon op <strong>het</strong> hoofd als 'koningin des Hemels' teg<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>, geeft dit stuk wel<br />
aan dat de oorsprong <strong>van</strong> <strong>het</strong> aanbidd<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> 'Madonna' al heel oud is.<br />
'De Maria verering sluit dan ook <strong>van</strong>af de 5 e eeuw sterk aan <strong>bij</strong> die <strong>van</strong> de<br />
grote godin, vaak tot ong<strong>en</strong>oeg<strong>en</strong> <strong>van</strong> de kerkelijke gezagsdragers. Maar<br />
anderzijds zag de kerk er ook wel missionair voordeel in <strong>en</strong> vele<br />
godinn<strong>en</strong>tempels werd<strong>en</strong> Maria kerk<strong>en</strong>. In de 7 e eeuw heeft de Maria verering<br />
overal ingang gevond<strong>en</strong>, maar dat betek<strong>en</strong>de niet <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> haar<br />
ontwikkeling als grote moeder.'<br />
'E<strong>en</strong> anglicaanse studie (1963) spreekt de sterke vermoed<strong>en</strong>s uit, dat de<br />
diepste wortels <strong>van</strong> de Maria verering in <strong>het</strong> geheel niet gevond<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in<br />
de christelijke traditie.'<br />
(De werkelijkheid <strong>van</strong> Maria, geschied<strong>en</strong>is <strong>en</strong> mysterie door: Lavis Tiess<strong>en</strong>)<br />
In de eerste eeuw<strong>en</strong> 'vereerde' niemand Maria. Zij werd gezi<strong>en</strong> als e<strong>en</strong><br />
gezeg<strong>en</strong>de vrouw die de moeder <strong>van</strong> Jezus heeft mog<strong>en</strong> zijn. Op basis <strong>van</strong> de<br />
uitspraak <strong>van</strong> Jezus: 'Ik b<strong>en</strong> de weg de waarheid <strong>en</strong> <strong>het</strong> lev<strong>en</strong>; niemand komt<br />
tot de Vader dan door mij'(Johannes 14:6), werd er ge<strong>en</strong> andere<br />
middelaar(ster) getolereerd. In de eerste eeuw<strong>en</strong> was de 'grote moeder'<br />
alle<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d als e<strong>en</strong> heid<strong>en</strong>se godin:<br />
'Deze Pagans (e<strong>en</strong> natuur godsdi<strong>en</strong>st uit die tijd) bezoek<strong>en</strong> steeds de<br />
mysteriën die 'De Grote Moeder' word<strong>en</strong> g<strong>en</strong>oemd. Zij veronderstell<strong>en</strong> dat zij<br />
<strong>het</strong> mysterie begrijp<strong>en</strong> door <strong>het</strong> <strong>bij</strong>won<strong>en</strong> <strong>van</strong> deze ceremonies'<br />
(Hippolytus, 170-236 n. Chr.)<br />
Er was in de eerste christ<strong>en</strong>tijd juist veel weerstand teg<strong>en</strong> <strong>het</strong> verer<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
maagdelijke geboortes door heid<strong>en</strong>se volk<strong>en</strong>.<br />
'To<strong>en</strong> ik hoorde dat Perseus gebor<strong>en</strong> was uit e<strong>en</strong> maagd, begreep ik dat de<br />
misleid<strong>en</strong>de slang (de duivel) dat dus ook al had nagebootst'.<br />
(Justin Martyr, 100-168 n. Chr.)<br />
Toch heeft deze voorname plaats <strong>van</strong> moeder <strong>en</strong> kind e<strong>en</strong> belangrijke stempel<br />
gedrukt op <strong>het</strong> hed<strong>en</strong>daagse kerstfeest. Met name door de verering <strong>van</strong><br />
Tammuz kwam de nadruk vooral te ligg<strong>en</strong> op de baby Tammuz. Niet op e<strong>en</strong><br />
steeds ouder word<strong>en</strong>de kind, zoals normaal was in die tijd (<strong>en</strong> nu nog steeds),<br />
maar m<strong>en</strong> bleef vooral <strong>het</strong> pasgebor<strong>en</strong> wonderkind aanbidd<strong>en</strong>.<br />
De cultusrichting die door <strong>het</strong> aanbidd<strong>en</strong> <strong>van</strong> de Zongod (Nimrod) de meeste<br />
invloed heeft gehad op <strong>het</strong> ontstaan <strong>van</strong> <strong>het</strong> kerstfeest, is wel de cultus <strong>van</strong><br />
'Mitras' tijd<strong>en</strong>s <strong>het</strong> feest 'Saturnalia'.<br />
Als we e<strong>en</strong> paar <strong>en</strong>cyclopedieën op<strong>en</strong>slaan, vind<strong>en</strong> we er <strong>het</strong> volg<strong>en</strong>de over:<br />
19
'Kerst, in de christelijke kerk, was e<strong>en</strong> jaarlijkse feest dat werd gehoud<strong>en</strong> op<br />
25 december om de geboorte <strong>van</strong> Jezus Christus te vier<strong>en</strong>. Onderzoekers<br />
gelov<strong>en</strong> dat <strong>het</strong> festival voortgekom<strong>en</strong> is uit verschill<strong>en</strong>de rituel<strong>en</strong>, gehoud<strong>en</strong><br />
door voorchristelijke German<strong>en</strong> <strong>en</strong> Kelt<strong>en</strong> om de 'winter zonnew<strong>en</strong>de' te<br />
vier<strong>en</strong>. Kerst is pas echt door christ<strong>en</strong><strong>en</strong> gevierd <strong>van</strong>af de 4 e eeuw <strong>en</strong> bestaat<br />
uit veel Pagan gewoontes….'<br />
(Vertaald uit: Encarta Encyclopedia)<br />
'Geaccepteerd door de meeste geleerd<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>woordig, was de geboorte <strong>van</strong><br />
Christus toegewez<strong>en</strong> aan de datum <strong>van</strong> de 'winter zonnew<strong>en</strong>de' (25 december<br />
in de Julian kal<strong>en</strong>der <strong>en</strong> 6 januari in de Egyptische kal<strong>en</strong>der), omdat op die<br />
dag de zon aan zijn terugkeer begon aan de noordelijk hemel. De Pagan<br />
gelovig<strong>en</strong> <strong>van</strong> Mitra vierd<strong>en</strong> de 'dies natalis Solis Invicti' (geboorte <strong>van</strong> de<br />
onoverwinnelijke zon). Op 25 december, 274 na Chr. besloot Aurelian dat de<br />
zon-god hoofd beschermheilige was <strong>van</strong> <strong>het</strong> Romeinse rijk <strong>en</strong> wijdde e<strong>en</strong><br />
tempel aan hem in 'Campus Martius'. Kerst ontstond to<strong>en</strong> de cultus <strong>van</strong> de<br />
zon <strong>bij</strong>zonder machtig was in Rome.'<br />
(Vertaald uit: New Catholic Encyclopedia, sam<strong>en</strong>gesteld door de Catholic University of<br />
America)<br />
'Kerstmis (afgeleid <strong>van</strong> 'Christus-mis'). Het feest ter herd<strong>en</strong>king <strong>van</strong> de<br />
geboorte <strong>van</strong> Jezus Christus In de Oosterse Kerk werd dit feit oorspronkelijk<br />
herdacht op <strong>het</strong> feest <strong>van</strong> *Epifanie, de verschijning, <strong>van</strong> de Heer (6 jan.). In<br />
Rome is ca. 330 als datum 25 dec. gekoz<strong>en</strong>, waarschijnlijk in verband met <strong>het</strong><br />
zonnew<strong>en</strong>defeest <strong>van</strong> 'sol invictus' (de onoverwinnelijke zon) met de<br />
bedoeling dit te kerst<strong>en</strong><strong>en</strong>. Van <strong>het</strong> West<strong>en</strong> uit vond dit feest ook in <strong>het</strong><br />
Oost<strong>en</strong> ingang.'<br />
(de Grote Winkler Prins)<br />
'<strong>Kerstfeest</strong>, Kerstmis. Het woord Kerst is de germaanse vorming <strong>van</strong> <strong>het</strong> gri.<br />
Christus, vgl. <strong>het</strong> ww. kerst<strong>en</strong><strong>en</strong>: <strong>het</strong> woord betek<strong>en</strong>t dus Christus feest. Het<br />
is <strong>het</strong> feest <strong>van</strong> Christus' geboorte; de kerstmis is de mis ter ere <strong>van</strong> Christus'<br />
geboorte. De jong-christelijke kerk k<strong>en</strong>de ge<strong>en</strong> kerstfeest' zoals ook in de<br />
apostolische' briev<strong>en</strong> weinig of ge<strong>en</strong> aandacht wordt geschonk<strong>en</strong> aan de<br />
geboorte <strong>van</strong> Jezus. Pas in 335 vond <strong>het</strong> eerste te Rome plaats <strong>en</strong> wel op 25<br />
december. Deze datum <strong>en</strong> dag is door de R. K. Kerk <strong>en</strong> protestantse kerk<strong>en</strong><br />
thans algeme<strong>en</strong> aanvaard. De orthodoxe Kerk<strong>en</strong> vier<strong>en</strong> <strong>het</strong> kerstfeest op 9<br />
januari de Arme<strong>en</strong>se Kerk op 19 januari. Er is ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele red<strong>en</strong> aan te<br />
voer<strong>en</strong>, dat de Here Jezus in de maand december werd gebor<strong>en</strong> De keuze<br />
voor deze maand houdt waarschijnlijk verband met de zonnew<strong>en</strong>de, de<br />
geboorte <strong>van</strong> <strong>het</strong> licht op 21-22 december. Overig<strong>en</strong>s is <strong>het</strong> merkwaardig dat<br />
de christelijke jaartelling wel begint met <strong>het</strong> jaar, maar niet met de dag <strong>van</strong><br />
Christus' geboorte. De Romeinse monnik Dionysius Exiguus, die onze<br />
jaartelling heeft ontworp<strong>en</strong>, wijzigde daar<strong>bij</strong> niet de Romeinse indeling <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> jaar in maand<strong>en</strong> <strong>en</strong> begon dus met de eerste dag <strong>van</strong> de eerste maand<br />
<strong>van</strong> de romeinse kal<strong>en</strong>der'<br />
(Bijbelse <strong>en</strong>cyclopedie door: prof D.W.H. Gisp<strong>en</strong> <strong>en</strong> B.J. Oosterhoff)<br />
Zo zi<strong>en</strong> we dat alle onderzoekers <strong>het</strong> er wel over e<strong>en</strong>s zijn dat <strong>het</strong> feest <strong>van</strong><br />
de zonnew<strong>en</strong>de of nauwkeuriger ' Sol Invictus' <strong>het</strong> feest <strong>van</strong> 'de<br />
onoverwinnelijke zonnegod' is. Er is eig<strong>en</strong>lijk ge<strong>en</strong> discussie over dat dit feest<br />
de basis is geweest <strong>van</strong> ons kerstfeest. Daarom will<strong>en</strong> we dit feest toch nog<br />
ev<strong>en</strong> nader toelicht<strong>en</strong> voor we <strong>het</strong> kerstfeest zelf onder de loep nem<strong>en</strong>.<br />
Mithras is de Romeinse naam voor de Indo-Iranise god Mitra, of Mithra, zoals<br />
hij door de Perz<strong>en</strong> werd g<strong>en</strong>oemd.<br />
20
In de Perzische mythologie was Mithras gebor<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> maagd*. Hem was<br />
<strong>het</strong> lev<strong>en</strong> geschonk<strong>en</strong> door 'de Moedergod'<br />
*(dit niet te verwarr<strong>en</strong> met de 'rockbirth' die zijn uitgroei<strong>en</strong> tot godheid verbeeldt.<br />
Zijn geboorte was overig<strong>en</strong>s wel in e<strong>en</strong> grot)<br />
'Mithras werd ter wereld gebracht door Anahita, e<strong>en</strong> onbevlekte maagdelijke<br />
moeder die aanbed<strong>en</strong> werd als vruchtbaarheidsgodin, voor de hiërarchieke<br />
reformatie. Van Anahita wordt verteld dat ze de 'Verlosser' ont<strong>van</strong>g<strong>en</strong> had <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> zaad <strong>van</strong> Zarathustra, bewaard in de water<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> meer 'Lake Hamun'<br />
in de Perzische provincie Sistan.'<br />
(Vertaald uit: Mithrasm door: Delphi Theological Network)<br />
Hier lez<strong>en</strong> we duidelijk de Perzische variant op <strong>het</strong> Semirames verhaal. Het is<br />
dan ook niet vreemd dat de grootste midd<strong>en</strong>oosterse 'Mithtraeum*' die in <strong>het</strong><br />
west<strong>en</strong> <strong>van</strong> Perzië stond in Kangavar, opgedrag<strong>en</strong> was aan 'Anahita, the<br />
Immaculate Virgin Mother of the Lord Mithras' (Anahita, de onbevlekte<br />
Maagdelijke Moeder <strong>van</strong> de Heer Mithras<br />
*(= Plaats <strong>van</strong> sam<strong>en</strong>komst voor Mithras verering)<br />
Mithras werd al snel de beschermheer <strong>van</strong> legers. Mithras was e<strong>en</strong> machtig<br />
krijger. In ieder Mithraeum was e<strong>en</strong> afbeelding te zi<strong>en</strong> waarop te zi<strong>en</strong> is hoe<br />
Mithras e<strong>en</strong> stier doodt. We vind<strong>en</strong> hierin e<strong>en</strong> duidelijke paralel met<br />
afbeelding<strong>en</strong> <strong>van</strong> 'Nimrod, de machtige jager'.<br />
Vooral door de Romeinse soldat<strong>en</strong> werd Mithras al snel de belangrijkste<br />
godsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> <strong>het</strong> Romeinse rijk. Doordat de Romeinse legers 'overal' he<strong>en</strong><br />
trokk<strong>en</strong> verspreidde de cultus <strong>van</strong> Mitras zich snel.<br />
In de tweede eeuw, verspreidde de verering <strong>van</strong> Mithras zich ook in Duitsland<br />
doordat e<strong>en</strong> sterk leger dit gebied verdedigde. De meeste Mithraeums in <strong>het</strong><br />
west<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> ontdekt in Duitsland. Er is e<strong>en</strong> inscriptie gevond<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
inwijding <strong>van</strong> e<strong>en</strong> C<strong>en</strong>turion als volgeling <strong>van</strong> Mithras. Deze inscriptie dateert<br />
uit <strong>het</strong> jaar 148 n. Chr. Het meest bek<strong>en</strong>de relief <strong>van</strong> de Mithras verering, die<br />
twaalf scènes uit <strong>het</strong> lev<strong>en</strong> <strong>van</strong> de god lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>, is gevond<strong>en</strong> in Neu<strong>en</strong>heim,<br />
Duitsland in 1838.<br />
Op 25 december wordt ieder jaar de geboorte <strong>van</strong> de nieuwe zon gevierd. De<br />
zon die op die dag op <strong>het</strong> laagst stond, werd op die dag opnieuw gebor<strong>en</strong>.<br />
Voordat de Mithras cultus naar Rome werd gehaald, vierde m<strong>en</strong> op deze dag<br />
<strong>het</strong> feest <strong>van</strong> Saturnus. Dit was ter ere <strong>van</strong> de god Saturnus die direct terug<br />
te herleid<strong>en</strong> is naar Nimrod de zonnegod.<br />
'De laatste paar eeuw<strong>en</strong> is duidelijk geword<strong>en</strong> dat in Griekse <strong>en</strong> Latijnse<br />
tekst<strong>en</strong> e<strong>en</strong> mysterieuze verwarring is ontstaan over: 'Zon' in <strong>het</strong> Grieks<br />
'Helios' <strong>en</strong> in <strong>het</strong> Latijn 'Sol' als verwijzing naar de planeet 'Saturnus'! Over de<br />
Babylonische sterr<strong>en</strong> aanbidders schrijft Diodorus: 'tot deg<strong>en</strong>e die we<br />
Saturnus noem<strong>en</strong>, gev<strong>en</strong> we de speciale naam: 'Zon-ster'.'<br />
(Vertaald uit: Saturn: The Anci<strong>en</strong>t Sun God, door: David Talbott)<br />
Omdat deze twee feest<strong>en</strong> op dezelfde dag gevierd werd<strong>en</strong> <strong>en</strong> erg op elkaar<br />
lek<strong>en</strong> integreerd<strong>en</strong> ze snel als één feest. Het feest heette in die tijd<br />
'Saturnalia'.<br />
Het werd gevierd met <strong>het</strong> gev<strong>en</strong> <strong>van</strong> pakjes, muntstukk<strong>en</strong> <strong>en</strong> kaars<strong>en</strong>, <strong>het</strong><br />
houd<strong>en</strong> <strong>van</strong> grote (gezam<strong>en</strong>lijke) maaltijd<strong>en</strong>, <strong>het</strong> versier<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong><br />
(gro<strong>en</strong>blijv<strong>en</strong>de) kerstboom, takk<strong>en</strong> <strong>en</strong> krans<strong>en</strong> aan de deur<strong>en</strong> <strong>en</strong> mur<strong>en</strong>.<br />
In de eerste 350 jaar na Christus, war<strong>en</strong> de kerkleiders helemaal ge<strong>en</strong><br />
21
voorstanders <strong>van</strong> e<strong>en</strong> dergelijk feest. De navolg<strong>en</strong>de citat<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> daar al iets<br />
<strong>van</strong> weer:.<br />
'Het Saturnalia feest, Nieuwjaar <strong>en</strong> Midwinter festivals, kom<strong>en</strong> steeds vaker <strong>bij</strong><br />
ons voor. Kado's word<strong>en</strong> uitgedeeld, spel<strong>en</strong> gespeeld <strong>en</strong> grote maaltijd<strong>en</strong><br />
gehoud<strong>en</strong>. De Pagans zijn toegewijd aan hun eig<strong>en</strong> feest<strong>en</strong>. Maar dit soort<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> de dag des Her<strong>en</strong> of <strong>het</strong> pinksterfeest niet met ons kunn<strong>en</strong><br />
vier<strong>en</strong>'<br />
(Vertaald uit: Terrulian, De Apologie, Volume 1)*<br />
*(Terrulianus (160-230) e<strong>en</strong> belangrijke christelijke schrijver uit Cartago, Noord<br />
Afrika. Hij was presbyter (dat is te vergelijk<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> ouderling. In de<br />
Roomse/Anglikaanse kerk e<strong>en</strong> functie <strong>van</strong> priester)<br />
'Jullie christ<strong>en</strong><strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> jullie eig<strong>en</strong> inschrijving (hier wordt <strong>het</strong> lidmaatschap<br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> kerk bedoeld) jullie eig<strong>en</strong> kal<strong>en</strong>der. Jullie hebb<strong>en</strong> niets uit te staan<br />
met de feestdag<strong>en</strong> <strong>van</strong> de wereld. Sterker nog jullie zijn geroep<strong>en</strong> tot <strong>het</strong><br />
teg<strong>en</strong>overgestelde.'<br />
(Vertaald uit: Terrulianus, De Apologie, Volume 1)<br />
'Het heeft inderdaad consequ<strong>en</strong>ties als we deel zoud<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong><br />
publiek feest, t<strong>en</strong>zij m<strong>en</strong> zou kunn<strong>en</strong> bewijz<strong>en</strong> dat er niets mis mee was <strong>en</strong><br />
alle<strong>en</strong> gefundeerd zou zijn op <strong>het</strong> ware karakter <strong>van</strong> God. Maar <strong>het</strong><br />
zog<strong>en</strong>aamde publieke festival kan in ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel opzicht in harmonie gebracht<br />
word<strong>en</strong> met <strong>het</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> God. In teg<strong>en</strong>deel ze zijn ervoor gemaakt om te<br />
di<strong>en</strong><strong>en</strong> als herd<strong>en</strong>king<strong>en</strong> <strong>van</strong> m<strong>en</strong>selijke instelling<strong>en</strong>.'<br />
(Orig<strong>en</strong>es*, vertaald g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> uit: a Dictionary of Early Christian Beliefs door: David<br />
W. Bercot.)<br />
* (Orig<strong>en</strong>es (185-255), Opleid door Clem<strong>en</strong>t <strong>van</strong> Alexandria, was e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d <strong>en</strong><br />
geliefd schrijver uit die tijd hij schreef meer dan duiz<strong>en</strong>d werk<strong>en</strong>.)<br />
Dit zijn e<strong>en</strong> paar oude docum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die iets schrijv<strong>en</strong> over de manier waarop<br />
de christ<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>van</strong> die tijd aankek<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> dergelijk feest. Het was pas<br />
veel later dat m<strong>en</strong> besloot om de Pagan-gelovig<strong>en</strong> tegemoet te kom<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
aantal <strong>van</strong> hun gewoontes te 'verchristelijk<strong>en</strong>'.<br />
'Nu was <strong>het</strong> keizerrijk officieel christelijk, wat zou Constantijn do<strong>en</strong> met al de<br />
traditionele, reeds bestaande heid<strong>en</strong>se vakanties? In zijn koninkrijk <strong>en</strong> onder<br />
zijn leiderschap was <strong>het</strong> niet geheel stabiel. Hij had zijn andere drie rival<strong>en</strong><br />
verslag<strong>en</strong>, maar er war<strong>en</strong> nog steeds vijand<strong>en</strong> in <strong>het</strong> land. 'Hij sloot e<strong>en</strong><br />
huwelijk tuss<strong>en</strong> <strong>het</strong> christ<strong>en</strong>dom <strong>en</strong> zon aanbidders' (Eutropius, X pagina 131-<br />
133) de oorspronkelijke godsdi<strong>en</strong>st <strong>van</strong> Constantijn…. Hij zou zeker ge<strong>en</strong><br />
revolutie risker<strong>en</strong> door de Pagan-gewoontes zomaar te verbied<strong>en</strong>……<br />
Christ<strong>en</strong><strong>en</strong> uit die dag<strong>en</strong> past<strong>en</strong> de stelling toe om; 'de Pagans halverwege<br />
tegemoet te kom<strong>en</strong>.'<br />
(Vertaald uit: It's that time again! , Geschrev<strong>en</strong> door: Theophorus)<br />
In <strong>het</strong> volg<strong>en</strong>de hoofdstuk zal aan de orde kom<strong>en</strong> in hoeverre we bepaalde<br />
gebruik<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> overg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in ons kerstfeest.<br />
22
Kerstboom:<br />
Kerstboom <strong>en</strong> andere gewoontes<br />
Het hoeft ge<strong>en</strong> uitleg dat de kerstboom wel <strong>het</strong> meest verwev<strong>en</strong> is met kerst. E<strong>en</strong> kerst<br />
zonder kerstboom is volg<strong>en</strong>s veel m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> echte kerst.<br />
Deze stelling betreft ook gelovige christ<strong>en</strong><strong>en</strong> die tegelijkertijd bewer<strong>en</strong> dat kerst alle<strong>en</strong> maar<br />
om <strong>het</strong> kindje Jezus gaat.<br />
Hoe kan <strong>het</strong> dan dat de viering <strong>van</strong> de geboorte <strong>van</strong> Jezus Christus zo verbond<strong>en</strong> is met de<br />
kerstboom?<br />
Heel e<strong>en</strong>voudig, de kerstboom was er al voor dat Jezus gebor<strong>en</strong> was….<br />
Het gebruik <strong>van</strong> e<strong>en</strong> kerstboom, kompleet met pakjes, was al meer dan duiz<strong>en</strong>d jaar voor<br />
Christus in gebruik <strong>bij</strong> de heid<strong>en</strong>se godsdi<strong>en</strong>st<strong>en</strong>. Al ver voor de geboorte <strong>van</strong> Jezus Christus<br />
hakte m<strong>en</strong> in <strong>het</strong> bos rond 25 december e<strong>en</strong> d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>boom, sloeg er e<strong>en</strong> kruis onder zodat hij<br />
bleef staan <strong>en</strong> versierde de boom.<br />
Naast de vele 'wereldse' verhal<strong>en</strong> die dat onderbouw<strong>en</strong>, lez<strong>en</strong> we dat ook in de <strong>bij</strong>bel in<br />
Jeremia 10 vers 1 t/m 6:<br />
'Hoort <strong>het</strong> woord, dat de Here tot u spreekt, huis <strong>van</strong> Israël! [2] Zo zegt de Here:<br />
Gew<strong>en</strong>t u niet aan de weg der volker<strong>en</strong> <strong>en</strong> schrikt niet voor de tek<strong>en</strong><strong>en</strong> aan de<br />
hemel, omdat de volker<strong>en</strong> daar voor schrikk<strong>en</strong>. [3] Want de handelwijze der volk<strong>en</strong>,<br />
die is nietigheid: want als e<strong>en</strong> stuk hout heeft m<strong>en</strong> <strong>het</strong> uit <strong>het</strong> woud gehakt, -arbeid<br />
<strong>van</strong> werkmanshand<strong>en</strong> met de <strong>bij</strong>l- [4] met zilver <strong>en</strong> met goud siert m<strong>en</strong> <strong>het</strong> op, met<br />
spijkers <strong>en</strong> hamers maakt m<strong>en</strong> <strong>het</strong> vast, zodat <strong>het</strong> niet waggelt. [5] Als e<strong>en</strong><br />
vogelverschrikker in e<strong>en</strong> komkommerveld zijn zij, zij sprek<strong>en</strong> niet, zij moet<strong>en</strong> beslist<br />
gedrag<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, want zij kunn<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> stap do<strong>en</strong>, vreest voor h<strong>en</strong> niet, want zij<br />
do<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> kwaad, maar goeddo<strong>en</strong> is er <strong>bij</strong> h<strong>en</strong> niet. [6] niemand is U gelijk, Here!<br />
Groot zijt Gij <strong>en</strong> groot is uw naam in kracht!'<br />
De King James vertaling zegt in vers 3: '…for one cutteth a tree out of the forest, .....'<br />
Vertaling: ….want iemand hakt e<strong>en</strong> boom uit <strong>het</strong> bos, ..<br />
Deze zin komt beter overe<strong>en</strong> met de originele Hebreeuwse tekst daar wordt namelijk<br />
<strong>het</strong> woord ' 'ets ' {ates} gebruikt, wat boom betek<strong>en</strong>t.<br />
Het opschrift bov<strong>en</strong> deze tekst is 'God <strong>en</strong> de afgod<strong>en</strong>'. In vers 5 zi<strong>en</strong> we ook duidelijk<br />
dat Jeremia over deze boom net zo spreekt als over afgod<strong>en</strong> gesprok<strong>en</strong> wordt. Zij<br />
sprek<strong>en</strong> niet zij kunn<strong>en</strong> niet lop<strong>en</strong>* <strong>en</strong>z. In vers 6 lez<strong>en</strong> we dat God wel groot <strong>en</strong><br />
machtig is. We moet<strong>en</strong> ons dus niet naar de stomme afgod<strong>en</strong> w<strong>en</strong>d<strong>en</strong> maar naar<br />
God.<br />
*(Psalm 115)<br />
Bom<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in vrijwel alle cultur<strong>en</strong> op de e<strong>en</strong> of andere manier vereerd. Op oude<br />
afbeelding<strong>en</strong> uit Babylon zi<strong>en</strong> we Nimrod altijd met e<strong>en</strong> gro<strong>en</strong>blijv<strong>en</strong>de tak in zijn<br />
hand. Na zijn dood vertelde Semirames dat Nimrods geest zolang zijn toevlucht had<br />
g<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in bom<strong>en</strong>, zodat hij niet hoefde te sterv<strong>en</strong>. Semirames leerde de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong><br />
als eerste om gro<strong>en</strong>blijv<strong>en</strong>de bom<strong>en</strong> te er<strong>en</strong> als symbool <strong>van</strong> haar man Nimrod de<br />
Zonnegod.<br />
23
'De boom <strong>van</strong> <strong>het</strong> lev<strong>en</strong> strekt zich uit <strong>van</strong> bov<strong>en</strong> naar b<strong>en</strong>ed<strong>en</strong>, <strong>en</strong> is de zon die all<strong>en</strong><br />
verlicht.'<br />
(Het Hebreeuwse boek: 'Book of Zohar')<br />
'Egypte: Hier ging <strong>het</strong> meestal om de palmboom als repres<strong>en</strong>tatie <strong>van</strong> Osiris. Osiris<br />
was namelijk e<strong>en</strong> boomgeest. Zoals Baal-Tamar, e<strong>en</strong> typebeeld <strong>van</strong> de (satanische)<br />
messias was. In e<strong>en</strong> ceremonie, beschrev<strong>en</strong> door Firmicus Maternus, wordt dit ritueel<br />
in <strong>het</strong> <strong>bij</strong>zonder geassocieerd met de d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>boom, want die boom werd omgehakt<br />
<strong>en</strong> uitgehold om daarna de beelt<strong>en</strong>is <strong>van</strong> de god te krijg<strong>en</strong>. De leg<strong>en</strong>de vertelt hoe<br />
Osiris door haar slechte broer werd vermoord <strong>en</strong> hoe zij zich ver<strong>en</strong>igde met de boom<br />
die om haar graf he<strong>en</strong> groeide.'<br />
Rome: de heilige boom was de d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>boom <strong>en</strong> de god was Baal-Berith (heer <strong>van</strong> de<br />
d<strong>en</strong>) <strong>het</strong> was e<strong>en</strong> woordspeling in <strong>het</strong> voordeel <strong>van</strong> de ingewijde, want Baal-BerEth<br />
betek<strong>en</strong>de Heer <strong>van</strong> <strong>het</strong> Verbond. Het thema <strong>van</strong> <strong>het</strong> aanbidd<strong>en</strong> <strong>van</strong> de gestorv<strong>en</strong><br />
Osiris werd voortgezet door de Kelt<strong>en</strong>, die voerde zelfs e<strong>en</strong> rituele begraf<strong>en</strong>is uit <strong>van</strong><br />
de boom'<br />
(Vertaald uit: Chrismas, deel 2, geschrev<strong>en</strong> door: Tricia Tillin.)<br />
Zo zoud<strong>en</strong> er talloze voorbeeld<strong>en</strong> te gev<strong>en</strong> zijn. Eig<strong>en</strong>lijk is <strong>het</strong> wel algeme<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d.<br />
We hoev<strong>en</strong> alle<strong>en</strong> maar te d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan de bosnimf<strong>en</strong> uit sprookjes of de kabouters<br />
die in paddestoel<strong>en</strong> <strong>en</strong> bom<strong>en</strong> won<strong>en</strong>.<br />
De meeste m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> <strong>het</strong> gebruik k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> om geluk 'af te klopp<strong>en</strong>' op hout. Hout<br />
aanrak<strong>en</strong> of op hout klopp<strong>en</strong> is al eeuw<strong>en</strong> e<strong>en</strong> occult gebruik om geluk te onttrekk<strong>en</strong><br />
aan bom<strong>en</strong> of boomgeest<strong>en</strong>.<br />
E<strong>en</strong> goed voorbeeld is ook Odin aan wie m<strong>en</strong> offerde door dode dier<strong>en</strong> <strong>en</strong> soms<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> boom te hang<strong>en</strong>. We k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> Druïd<strong>en</strong> die aan bom<strong>en</strong>verering e<strong>en</strong><br />
groot deel <strong>van</strong> hun kracht ontl<strong>en</strong><strong>en</strong>. Al was <strong>het</strong> maar uit de stripverhal<strong>en</strong> <strong>van</strong> Astrix<br />
<strong>en</strong> Obelix <strong>en</strong> de Druïde die regelmatig e<strong>en</strong> maretak nodig heeft om zijn toverkunst<strong>en</strong><br />
te kunn<strong>en</strong> uitvoer<strong>en</strong>.<br />
Semirames werd in <strong>het</strong> latere Assyrische rijk vooral bek<strong>en</strong>d onder de naam Astarte.<br />
De naam Astarte betek<strong>en</strong>t 'Asht-tart' dat betek<strong>en</strong>t 'de vrouw die tor<strong>en</strong>s maakte'.<br />
(d<strong>en</strong>k aan de ziggurats)<br />
Bij de altar<strong>en</strong> <strong>van</strong> Astarte werd<strong>en</strong> <strong>bij</strong> voorkeur d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>bom<strong>en</strong> geplant. Tijd<strong>en</strong>s<br />
offerfeest<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> deze bom<strong>en</strong> versierd. We vind<strong>en</strong> dat ook in de <strong>bij</strong>bel in 2<br />
Kroniek<strong>en</strong> 24 vers 18<br />
'To<strong>en</strong> verliet<strong>en</strong> zij <strong>het</strong> huis des Heer<strong>en</strong>, des Gods hunner vader<strong>en</strong>, <strong>en</strong> di<strong>en</strong>d<strong>en</strong> de<br />
boss<strong>en</strong> <strong>en</strong> de afgod<strong>en</strong>; to<strong>en</strong> was e<strong>en</strong> grote toornigheid over Judea <strong>en</strong> Jeruzalem, om<br />
deze hun schuld'.<br />
(Stat<strong>en</strong> vertaling 'Jongbloed')<br />
Het woord boss<strong>en</strong> dat hier gebruikt wordt is in <strong>het</strong> Hebreeuws: 'asherah' {ash-ayraw}<br />
Het Hebreeuwse woord<strong>en</strong>boek vertaalt <strong>het</strong> als volgt:<br />
Ashera(h) = boss<strong>en</strong> voor afgod<strong>en</strong> verering<br />
e<strong>en</strong> Babylonische godin Astarte -Canaänitische godin<br />
Heilige bom<strong>en</strong> (of pal<strong>en</strong>) die <strong>bij</strong> e<strong>en</strong> altaar staan.<br />
24
We zi<strong>en</strong> hier dat ook Israël bek<strong>en</strong>d was met <strong>het</strong> verer<strong>en</strong> <strong>van</strong> bom<strong>en</strong> <strong>en</strong> wel de<br />
bom<strong>en</strong> <strong>van</strong> Astarte.<br />
Als we <strong>het</strong> begin <strong>van</strong> <strong>het</strong> boek Richter<strong>en</strong> lez<strong>en</strong>, staat daar in Richter<strong>en</strong> 2:<br />
'[10] Nadat ook dat gehele geslacht tot zijn vader<strong>en</strong> vergaderd was, kwam na h<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> ander geslacht op, dat de Here niet k<strong>en</strong>de, noch <strong>het</strong> werk, dat Hij voor Israël<br />
gedaan had. [11] To<strong>en</strong> ded<strong>en</strong> de Israëliet<strong>en</strong> wat kwaad is in de og<strong>en</strong> des Her<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
ging<strong>en</strong> de Baäls di<strong>en</strong><strong>en</strong>. [12] Zij verliet<strong>en</strong> de Here, de God hunner vader<strong>en</strong>, die h<strong>en</strong><br />
uit <strong>het</strong> land Egypte geleid had, liep<strong>en</strong> andere god<strong>en</strong> achterna uit de god<strong>en</strong> der volk<strong>en</strong><br />
rondom h<strong>en</strong>, bog<strong>en</strong> zich daarvoor neer <strong>en</strong> kr<strong>en</strong>kt<strong>en</strong> de Here. [13] Wanneer zij de<br />
Here verliet<strong>en</strong> <strong>en</strong> de Baäl <strong>en</strong> de Astartes di<strong>en</strong>d<strong>en</strong>, [14] ontbrandde de toorn des<br />
Her<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> Israël: Hij gaf h<strong>en</strong> in de macht <strong>van</strong> plunderaars, die h<strong>en</strong> uitplunderd<strong>en</strong>,<br />
<strong>en</strong> Hij gaf h<strong>en</strong> over in de macht <strong>van</strong> hun vijand<strong>en</strong> rondom h<strong>en</strong>, zodat zij niet meer<br />
teg<strong>en</strong> dez<strong>en</strong> kond<strong>en</strong> standhoud<strong>en</strong>.'<br />
We lez<strong>en</strong> later als Gideon tot Richter geroep<strong>en</strong> wordt dat hij <strong>van</strong> God zelf de opdracht<br />
krijgt om <strong>het</strong> Altaar <strong>van</strong> Baäl <strong>en</strong> de gewijde bom<strong>en</strong> <strong>van</strong> Astarte om te hakk<strong>en</strong> als<br />
eerste aanzet tot <strong>het</strong> bevrijd<strong>en</strong> <strong>van</strong> Gods volk uit de hand<strong>en</strong> <strong>van</strong> de Midianiet<strong>en</strong>.<br />
Richter<strong>en</strong> 6:<br />
'[25] In die nacht nu zeide De Here tot hem: neem e<strong>en</strong> Stier <strong>van</strong> uw vader, namelijk<br />
de tweede stier <strong>van</strong> zev<strong>en</strong> jaar, haal <strong>het</strong> altaar <strong>van</strong> Baal, dat <strong>van</strong> uw vader is, omver<br />
<strong>en</strong> houw de gewijde paal om, die daar<strong>bij</strong> staat. [26] Bouw dan e<strong>en</strong> altaar voor de<br />
Here, uw God, op de top <strong>van</strong> deze versterkte plaats; br<strong>en</strong>g <strong>het</strong> in gereedheid, <strong>en</strong><br />
neem de tweede stier <strong>en</strong> offer hem als brandoffer met <strong>het</strong> hout <strong>van</strong> de gewijde paal,<br />
die gij zult omhouw<strong>en</strong>.<br />
[27] To<strong>en</strong> nam Gideon ti<strong>en</strong> mann<strong>en</strong> <strong>van</strong> zijn knecht<strong>en</strong> <strong>en</strong> deed zoals de HERE hem<br />
gezegd had omdat hij dit echter uit vrees voor zijn familie <strong>en</strong> de mann<strong>en</strong> <strong>van</strong> de stad<br />
niet overdag wilde do<strong>en</strong>, deed hij <strong>het</strong> des nachts. [28] To<strong>en</strong> nu de mann<strong>en</strong> <strong>van</strong> de<br />
stad in de vroege morg<strong>en</strong> opstond<strong>en</strong>, zie to<strong>en</strong> was <strong>het</strong> altaar <strong>van</strong> Baal afgebrok<strong>en</strong>,<br />
de gewijde paal die daar<strong>bij</strong> stond, was omgehouw<strong>en</strong> <strong>en</strong> de tweede stier geofferd op<br />
<strong>het</strong> altaar, dat er gebouwd was. [29] Zij zeid<strong>en</strong> tot elkander: Wie heeft dit gedaan?<br />
En to<strong>en</strong> zij e<strong>en</strong> onderzoek insteld<strong>en</strong> <strong>en</strong> navraag ded<strong>en</strong>, zeide m<strong>en</strong>: Gideon, de zoon<br />
<strong>van</strong> Joas, heeft dit gedaan. [30] Daarop zeid<strong>en</strong> de mann<strong>en</strong> <strong>van</strong> de stad tot Joas:<br />
Br<strong>en</strong>g uw zoon naar buit<strong>en</strong>; hij moet sterv<strong>en</strong>, omdat hij <strong>het</strong> altaar <strong>van</strong> Baal heeft<br />
afgebrok<strong>en</strong> <strong>en</strong> de gewijde paal omgehouw<strong>en</strong>, die daar<strong>bij</strong> stond. [31] Maar Joas zeide<br />
tot all<strong>en</strong>, die <strong>bij</strong> hem stond<strong>en</strong>: Wilt gij voor Baal strijd<strong>en</strong>? Of wilt gij hem help<strong>en</strong>? '<br />
Het woord gewijde paal wordt in de stat<strong>en</strong> vertalingvertaald met 'bos' in de zin <strong>van</strong><br />
e<strong>en</strong> aantal bom<strong>en</strong>. De lutherse vertaling vertaalt <strong>het</strong> met: 'Aschera-beeld'.<br />
De originele Hebreeuwse tekst spreekt ook hier <strong>van</strong>: Ashera(h)* wat dus zo veel als<br />
heilige boom betek<strong>en</strong>t.<br />
*(= boss<strong>en</strong> voor afgod<strong>en</strong> verering, e<strong>en</strong> Babylonische godin Astarte -Canaänitieshe godin,<br />
Heilige bom<strong>en</strong> (of pal<strong>en</strong>) die <strong>bij</strong> e<strong>en</strong> altaar staan.)<br />
Voor alle duidelijkheid, bom<strong>en</strong> die <strong>bij</strong> de verering <strong>van</strong> Astarte hor<strong>en</strong> zijn<br />
gro<strong>en</strong>blijv<strong>en</strong>de liefst sparachtige bom<strong>en</strong>. In sommige land<strong>en</strong> in <strong>het</strong> Midd<strong>en</strong>-Oost<strong>en</strong><br />
werd<strong>en</strong> er ook palmbom<strong>en</strong> voor gebruikt. De spar had veelal de voorkeur omdat de<br />
piramideachtige vorm deed d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan de tor<strong>en</strong> <strong>van</strong> Babel <strong>en</strong> met zijn punt naar <strong>het</strong><br />
rijk der god<strong>en</strong> wees.<br />
25
Ook werd<strong>en</strong> takk<strong>en</strong> <strong>en</strong> krans<strong>en</strong> als bescherming teg<strong>en</strong> boze geest<strong>en</strong> aan de mur<strong>en</strong><br />
<strong>van</strong> huiz<strong>en</strong> gehang<strong>en</strong>. Ook werd<strong>en</strong> op deur<strong>en</strong> krans<strong>en</strong> gehang<strong>en</strong> ter ere <strong>van</strong> Mithras.<br />
Voor dat christ<strong>en</strong><strong>en</strong> kerstfeest vierd<strong>en</strong> was dit gebruik al heel gewoon <strong>bij</strong> de<br />
Pagangelovig<strong>en</strong>.<br />
'De Romeinse verraders bekled<strong>en</strong> hun deur met e<strong>en</strong> krans <strong>van</strong> gro<strong>en</strong>e takk<strong>en</strong>. Ze<br />
versier<strong>en</strong> hun portiek<strong>en</strong> met overdrev<strong>en</strong> lamp<strong>en</strong>……<br />
Verder wil ik nog zegg<strong>en</strong> dat Christ<strong>en</strong><strong>en</strong> niets te mak<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met de<br />
feest<strong>en</strong> <strong>van</strong> de heid<strong>en</strong><strong>en</strong>.'<br />
(Terrulianus (160-230) e<strong>en</strong> belangrijke christelijke schrijver uit Cartago, Noord Afrika. Hij was<br />
presbyter (dat is te vergelijk<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> ouderling. In de Roomse/Anglikaanse kerk e<strong>en</strong><br />
priester)<br />
Later in zijn lev<strong>en</strong> schrijft hij:<br />
'Teg<strong>en</strong>woordig vind je meer deur<strong>en</strong> <strong>van</strong> heid<strong>en</strong><strong>en</strong> zonder lamp<strong>en</strong> <strong>en</strong> krans<strong>en</strong> dan <strong>van</strong><br />
christ<strong>en</strong><strong>en</strong>…. Als <strong>het</strong> voor de eer <strong>van</strong> e<strong>en</strong> afgod is, dan is <strong>het</strong> zonder twijfel afgoderij.<br />
Zelfs al zou <strong>het</strong> alle<strong>en</strong> tot eer <strong>van</strong> e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s zijn……lat<strong>en</strong> we goed bed<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat<br />
afgoderij ook <strong>het</strong> verheerlijk<strong>en</strong> <strong>van</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> is.'<br />
(Terrulianus (160-230))<br />
In die tijd k<strong>en</strong>de m<strong>en</strong> de (kerst)krans<strong>en</strong> ook <strong>van</strong> <strong>bij</strong>voorbeeld de lauwerkrans die aan<br />
e<strong>en</strong> overwinnaar werd toebedeeld. Terrulian vertelt eig<strong>en</strong>lijk dat <strong>het</strong> niet uit maakt of<br />
je met e<strong>en</strong> krans e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>s of e<strong>en</strong> god eert, beide is volg<strong>en</strong>s hem afgoderij.<br />
Het gebruik <strong>van</strong> krans<strong>en</strong> was dus al honderd<strong>en</strong> jar<strong>en</strong> in gebruik om god<strong>en</strong> te er<strong>en</strong>.<br />
Het verer<strong>en</strong> <strong>van</strong> de bom<strong>en</strong> werd onder andere gedaan door deze te versier<strong>en</strong> met<br />
<strong>bij</strong>voorbeeld zilver <strong>en</strong> goud (Jeremia 10 vers 4). Ook werd<strong>en</strong> in <strong>het</strong> oude Babylon<br />
afbeelding<strong>en</strong> <strong>van</strong> zon, maan <strong>en</strong> sterr<strong>en</strong> gebruikt. Dit alles ter ere <strong>van</strong> de zonnegod.<br />
De Pagan gelovige gebruikte ook slingers <strong>van</strong> bloem<strong>en</strong> als offer voor de boomgeest.<br />
Bij de Kelt<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> dode vogels (<strong>en</strong> andere ding<strong>en</strong>) opgehang<strong>en</strong> in de offerboom.<br />
Ook zijn we verhal<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong> <strong>van</strong> popp<strong>en</strong> die in bom<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> gehang<strong>en</strong> als<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>offer. Mogelijk war<strong>en</strong> <strong>het</strong> zelfs m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>offers in e<strong>en</strong> nog verder verled<strong>en</strong>. Het<br />
is bek<strong>en</strong>d dat m<strong>en</strong> vroeger bom<strong>en</strong> gebruikte om m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> te 'kruisig<strong>en</strong>', pas later<br />
werd<strong>en</strong> <strong>het</strong> kruiz<strong>en</strong> zoals we dat k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> uit de <strong>bij</strong>bel.<br />
We hang<strong>en</strong> nog steeds slingers op ter ere <strong>van</strong> e<strong>en</strong> jarige. In veel cultur<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
vrouw<strong>en</strong> geëerd door h<strong>en</strong> goud<strong>en</strong> <strong>en</strong> zilver<strong>en</strong> versiering<strong>en</strong> te gev<strong>en</strong>.<br />
Ook <strong>het</strong> liedje: 'o, d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>boom o, d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>boom, wat zijn uw takk<strong>en</strong> wonderschoon',<br />
geeft wel aan dat de boom vereerd wordt. De boom(geest) e<strong>en</strong> complim<strong>en</strong>t gev<strong>en</strong><br />
werkt geluk in de hand. We k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> nog steeds de uitspraak dat, prat<strong>en</strong> teg<strong>en</strong><br />
bloem<strong>en</strong> e<strong>en</strong> positieve uitwerking op de bloem zou hebb<strong>en</strong>.<br />
'In de meeste, zo niet al deze gevall<strong>en</strong> wordt de geest opgevat als e<strong>en</strong> deel <strong>van</strong> de<br />
boom; hij bezielt de boom <strong>en</strong> lijdt <strong>en</strong> sterft met de boom. Maar volg<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> andere<br />
<strong>en</strong> waarschijnlijk latere opvatting is de boom niet <strong>het</strong> lichaam, maar alle<strong>en</strong> de<br />
verblijfplaats <strong>van</strong> de boomgeest die hem dan ook naar believ<strong>en</strong> kan verlat<strong>en</strong> <strong>en</strong> erin<br />
kan terugker<strong>en</strong>.'<br />
(De goud<strong>en</strong> tak, door: J.G. Frazer)<br />
Het verer<strong>en</strong> <strong>van</strong> bom<strong>en</strong> of boomgeest<strong>en</strong> is al heel oud <strong>en</strong> is voornamelijk <strong>van</strong>uit de<br />
noordelijke land<strong>en</strong> tot geheel Europa door gedrong<strong>en</strong>.<br />
26
Zo vind<strong>en</strong> we op e<strong>en</strong> Zweedse rotstek<strong>en</strong>ing zelfs e<strong>en</strong> afbeelding<br />
dat m<strong>en</strong><br />
e<strong>en</strong> boom me<strong>en</strong>eemt op reis per schip, om zo e<strong>en</strong><br />
voorspoedige reis te garander<strong>en</strong>.<br />
Dat de boom in verhouding veel te groot is getek<strong>en</strong>d geeft de<br />
mate <strong>van</strong> belangrijkheid aan<br />
Het verer<strong>en</strong> <strong>van</strong> bom<strong>en</strong> of boomgeest<strong>en</strong> was e<strong>en</strong> belangrijk<br />
gegev<strong>en</strong> in veel land<strong>en</strong>.<br />
'Hetzelfde idee komt tot uiting in <strong>het</strong> Duitse <strong>en</strong> Franse ritueel <strong>van</strong> de oogstmei. Dit is<br />
e<strong>en</strong> grote tak of e<strong>en</strong> hele boom die wordt versierd met kor<strong>en</strong>ar<strong>en</strong> die met de laatste<br />
wag<strong>en</strong> <strong>van</strong> de akker zijn meegevoerd; hij wordt op <strong>het</strong> dak <strong>van</strong> de boerderij of de<br />
schuur bevestigt <strong>en</strong> blijft daar e<strong>en</strong> jaar staan. Mannhardt heeft aangetoond dat deze<br />
tak of boom de belichaming is <strong>van</strong> de boomgeest, opgevat als de geest <strong>van</strong> de<br />
plant<strong>en</strong>groei in <strong>het</strong> algeme<strong>en</strong>, wi<strong>en</strong>s lev<strong>en</strong>sch<strong>en</strong>k<strong>en</strong>de <strong>en</strong> bevrucht<strong>en</strong>de kracht m<strong>en</strong><br />
aldus op <strong>het</strong> graan laat inwerk<strong>en</strong>. ……Voorts zorgt de boomgeest ervoor dat <strong>het</strong> vee<br />
zich verm<strong>en</strong>igvuldigt <strong>en</strong> zeg<strong>en</strong>t hij vrouw<strong>en</strong> met kinder<strong>en</strong>. In <strong>het</strong> noord<strong>en</strong> <strong>van</strong> India<br />
is de Embuca oficinalis e<strong>en</strong> heilige boom. Op de zev<strong>en</strong>de dag <strong>van</strong> de maand Phalgun<br />
(februari) word<strong>en</strong> er pl<strong>en</strong>goffers gebracht aan de voet <strong>van</strong> de boom, wordt er e<strong>en</strong><br />
rood of geel koord om de stam gewikkeld <strong>en</strong> bidt m<strong>en</strong> tot de boom om<br />
vruchtbaarheid voor vrouw<strong>en</strong>, vee <strong>en</strong> gewas.'<br />
(De goud<strong>en</strong> tak, door: J.G. Frazer)<br />
Als we nu d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> dat <strong>het</strong> verer<strong>en</strong> <strong>van</strong> bom<strong>en</strong> allemaal in verre heid<strong>en</strong>se land<strong>en</strong><br />
gebeurde, hebb<strong>en</strong> we <strong>het</strong> behoorlijk mis. Het verer<strong>en</strong> <strong>van</strong> bom<strong>en</strong> was in geheel<br />
Europa <strong>en</strong> dus ook in Nederland heel goed doorgedrong<strong>en</strong>. We zull<strong>en</strong> e<strong>en</strong> paar<br />
voorbeeld<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> <strong>van</strong> Nederlandse bom<strong>en</strong>verering.<br />
'Het tweede deel <strong>van</strong> de beide plaatsnam<strong>en</strong> bestaat uit loh of lo. Zoals wij reeds<br />
zeid<strong>en</strong> (hst. VIl zijn er tal <strong>van</strong> plaatsnam<strong>en</strong> in Nederland die op lo eindig<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet<br />
minder dan zev<strong>en</strong>ti<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong> <strong>het</strong><strong>en</strong> alle<strong>en</strong> Loo. Lo of Het Loo. Verwant hiermede<br />
zijn de Duitse plaats<strong>en</strong>, die op loh of lau eindig<strong>en</strong>. Teg<strong>en</strong>woordig neemt m<strong>en</strong> meestal<br />
aan, dat lo betek<strong>en</strong>t: "e<strong>en</strong> bos met laag geboomte waar stukk<strong>en</strong> op<strong>en</strong> weideland in<br />
ligg<strong>en</strong>" <strong>en</strong> dat is voor onze tijd ook wel e<strong>en</strong> juiste aanduiding. Maar dan verder volgt<br />
de verklaring: os. loh = laag hout; o<strong>en</strong>g. leah: weide, verwant aan <strong>het</strong> lat. lucus =<br />
(heilig) bos. En daar ligt dan de kern <strong>van</strong> de zaak: eertijds was e<strong>en</strong> op<strong>en</strong> plaats in<br />
e<strong>en</strong> heilig bos vaak e<strong>en</strong> heilige plaats <strong>en</strong> thans natuurlijk alle<strong>en</strong> e<strong>en</strong> stuk weide; de<br />
naam <strong>van</strong> heilige plaats ging op <strong>het</strong> bos over, maar soms zijn er nog vage<br />
herinnering<strong>en</strong> aan de oude toestand, b.v. als e<strong>en</strong> plaats <strong>bij</strong> Caèn St. Lô g<strong>en</strong>oemd<br />
wordt, maar ook als er sprake is <strong>van</strong> <strong>het</strong> Lobos (t<strong>en</strong> zuid<strong>en</strong> <strong>van</strong> Kootwijk). Als lo bos<br />
betek<strong>en</strong>de, dan zou <strong>het</strong> wel e<strong>en</strong> zeer eig<strong>en</strong>aardig pleonasme zijn, maar als <strong>het</strong><br />
"heilige plaats" betek<strong>en</strong>t, dan is de naam als heilig bos of bos met e<strong>en</strong> heiligdom<br />
volkom<strong>en</strong> verklaarbaar. Voorts k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> wij in Vlaander<strong>en</strong> e<strong>en</strong> Lochristie, e<strong>en</strong> aan<br />
Christus gewijd heiligdom, dat eertijds dat <strong>van</strong> e<strong>en</strong> bepaalde heid<strong>en</strong>se God zal zijn<br />
geweest.'<br />
(Uit: Noordeuropese mysteriën <strong>en</strong> hun spor<strong>en</strong> tot hed<strong>en</strong>, door: F.E. Farwerck)<br />
Hoe lang deze bom<strong>en</strong>verering<strong>en</strong> in Nederland nog hebb<strong>en</strong> voortgeduurd, blijkt wel<br />
uit e<strong>en</strong> bericht uit 'De Volksche Wacht' over e<strong>en</strong> gebruik in Mekkelhorst (D<strong>en</strong>ekamp)<br />
in Tw<strong>en</strong>te:<br />
27
'Drie dag<strong>en</strong> voor Hemelvaartsdag, teg<strong>en</strong> de avond, verzamel<strong>en</strong> zich de bewoners zich<br />
<strong>bij</strong> <strong>het</strong> kruisbeeld op <strong>het</strong> dorpsplein dan stelt de stoet zich in beweging. De mann<strong>en</strong><br />
lop<strong>en</strong> met ontbloot hoofd, in werkkleding <strong>en</strong> op klomp<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> loopt door elkaar,<br />
ieder in zijn eig<strong>en</strong> pas. De tocht begint <strong>bij</strong> <strong>het</strong> kruisbeeld op <strong>het</strong> dorpsplein, maar <strong>het</strong><br />
doel er <strong>van</strong> was "de Oôl<strong>en</strong> stobb<strong>en</strong>", e<strong>en</strong> eik, die vroeger op e<strong>en</strong> boer<strong>en</strong>hof stond,<br />
maar nu geme<strong>en</strong>te-eig<strong>en</strong>dom is geword<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> verharde weg maakt e<strong>en</strong> bocht om<br />
de boom te spar<strong>en</strong>. Bij de boom gekom<strong>en</strong>, knielt m<strong>en</strong> <strong>en</strong> zegt m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal<br />
gebed<strong>en</strong> op.'<br />
(Volksche Wacht, Juli 1942)<br />
Bij <strong>het</strong> verifiër<strong>en</strong> <strong>van</strong> dit verhaal stuitt<strong>en</strong> we op nog meer <strong>van</strong> dit soort gebruik<strong>en</strong>.<br />
Zo heeft D<strong>en</strong>ekamp tot op de dag <strong>van</strong> <strong>van</strong>daag nog de zog<strong>en</strong>aamde 'paasgebruik<strong>en</strong>'<br />
Uit <strong>het</strong> blaadje dat door de VVV in D<strong>en</strong>ekamp wordt uitgegev<strong>en</strong> 'De D<strong>en</strong>ekamper'<br />
zull<strong>en</strong> we e<strong>en</strong> paar zinsned<strong>en</strong> hal<strong>en</strong> die <strong>het</strong> gebruik weergev<strong>en</strong>:<br />
'Wanneer de boom is aangewez<strong>en</strong>, wordt <strong>bij</strong>na onmiddellijk begonn<strong>en</strong> met <strong>het</strong><br />
omhakk<strong>en</strong> er<strong>van</strong>……Het omhakk<strong>en</strong> <strong>van</strong> de boom is e<strong>en</strong> soort voorrecht, dat slechts<br />
<strong>en</strong>kele person<strong>en</strong> is voorbehoud<strong>en</strong> e<strong>en</strong> voorrecht ook, dat <strong>van</strong> vader op zoon<br />
overgaat……. Nog is de houthakker niet gereed, de boom moet namelijk <strong>van</strong> zijn<br />
zwaarste takk<strong>en</strong> word<strong>en</strong> ontdaan. Als dat karwei ook geklaard is, grijp<strong>en</strong> vele hand<strong>en</strong><br />
toe e<strong>en</strong> lange ket<strong>en</strong> <strong>van</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> wordt gevormd <strong>en</strong> <strong>het</strong> slep<strong>en</strong> <strong>van</strong> de paasstaak<br />
begint……<br />
In <strong>het</strong> dorp aangekom<strong>en</strong> wordt de boom voor de R.K.Kerk gedeponeerd. Vel<strong>en</strong> gaan<br />
de St.Nicolaaskerk binn<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> korte kerkdi<strong>en</strong>st……. Na de kerkdi<strong>en</strong>st wordt de<br />
boom weer verder gesleept naar de Paasweide, de plaats waar <strong>het</strong> hout voor <strong>het</strong><br />
paasvuur ligt opgestapeld…….<br />
Dan begint <strong>het</strong> moeizame werk <strong>van</strong> <strong>het</strong> in <strong>het</strong> gat overeind zett<strong>en</strong> <strong>van</strong> de staak.<br />
Ladders kom<strong>en</strong> er aan te pas, eerst korte <strong>en</strong> naarmate de staak verder overeind komt<br />
word<strong>en</strong> langere ladders gebruikt.<br />
Inmiddels wordt de aarde in de kuil goed aangestampt. Eindelijk is <strong>het</strong> karwei<br />
geklaard <strong>en</strong> daar staat de boom, fier <strong>en</strong> recht met de teerton in de top. Hulpvaardige<br />
hand<strong>en</strong> plaats<strong>en</strong> nu ladders teg<strong>en</strong> deze "Paoschestaak".<br />
Het is nu de taak <strong>van</strong> Judas om " 'n Paoschestaak 'n" te verkop<strong>en</strong>.'<br />
E<strong>en</strong> boom uit e<strong>en</strong> 'heilig bos' hal<strong>en</strong> <strong>en</strong> in <strong>het</strong> midd<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> dorp plaats<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s<br />
<strong>bij</strong>zondere feestdag<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> heel oud heid<strong>en</strong>s gebruik. Natuurlijk zull<strong>en</strong> de<br />
D<strong>en</strong>ekampers dit niet met verkeerde bedoeling<strong>en</strong> do<strong>en</strong> <strong>en</strong> voer<strong>en</strong> ze 'alle<strong>en</strong> maar'<br />
e<strong>en</strong> oude traditie uit. Toch zi<strong>en</strong> we hier duidelijk e<strong>en</strong> overgeblev<strong>en</strong> traditie die vooraf<br />
ging aan, <strong>het</strong> uit <strong>het</strong> bos hal<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>boom om die later in ons huis te<br />
zett<strong>en</strong>.<br />
Uit e<strong>en</strong> ander toerist<strong>en</strong>boekje nog e<strong>en</strong> paar voorbeeld<strong>en</strong> <strong>van</strong> boom verering:<br />
'Het Cruiselt of Cruselt was <strong>van</strong>af 900 e<strong>en</strong> boer<strong>en</strong>erf. Hier is zichtbaar dat in de oude<br />
markegeme<strong>en</strong>schap Germaanse invloed<strong>en</strong> binn<strong>en</strong> <strong>het</strong> christ<strong>en</strong>dom eeuw<strong>en</strong>lang<br />
aanwezig war<strong>en</strong>. Na<strong>bij</strong> de boerderij stond e<strong>en</strong> grote eik<strong>en</strong>boom, waarteg<strong>en</strong> e<strong>en</strong> kruis<br />
bevestigd was. Vanuit de dorpskerk toog m<strong>en</strong> op speciale biddag<strong>en</strong> naar deze boom,<br />
om te bidd<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> goede oogst. Bij e<strong>en</strong> periode <strong>van</strong> langdurige droogte werd er<br />
gebed<strong>en</strong> om reg<strong>en</strong>.<br />
(blz. 32)<br />
28
Tuss<strong>en</strong> <strong>het</strong> grillige <strong>en</strong> donkere geboomte huiz<strong>en</strong> meer wez<strong>en</strong>s dan wij op <strong>het</strong> eerste<br />
gezicht kunn<strong>en</strong> waarnem<strong>en</strong>. Het zijn de verblijfplaats<strong>en</strong> <strong>van</strong> aardgeest<strong>en</strong>, <strong>van</strong> holl<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> hollinn<strong>en</strong>.<br />
Wanneer e<strong>en</strong> boer e<strong>en</strong> ziek kind had, dan verweet hij dit aan de holl<strong>en</strong>. Als afweer<br />
stak<strong>en</strong> ze e<strong>en</strong> stuk brood <strong>en</strong> e<strong>en</strong> pluk wol tuss<strong>en</strong> de takk<strong>en</strong>. Ze hoopt<strong>en</strong> hiermee de<br />
wachold<strong>en</strong> gunstig te stemm<strong>en</strong> <strong>en</strong> ze sprak<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de spreuk uit: 'Holl<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
hollinn<strong>en</strong>, ik br<strong>en</strong>g oe wat te spinn<strong>en</strong> <strong>en</strong> te et<strong>en</strong>. Ge zult spinn<strong>en</strong> <strong>en</strong> et<strong>en</strong> <strong>en</strong> mijn<br />
kinder<strong>en</strong> verget<strong>en</strong>.'<br />
(blz. 37)<br />
De buurtschap heette in 10de eeuw Mikulunhorst <strong>en</strong> in de 2de eeuw Mikel<strong>en</strong>hurst. De<br />
betek<strong>en</strong>is is vermoedelijk 'groot struikgewas'.<br />
Het is <strong>het</strong> <strong>en</strong>ige Tw<strong>en</strong>tse dorp waar Jezus aan e<strong>en</strong> st<strong>en</strong><strong>en</strong> wegkruis hangt <strong>en</strong> wel op<br />
de kern <strong>van</strong> e<strong>en</strong> Ieyc<strong>en</strong>trum.<br />
We mog<strong>en</strong> dan ook aannem<strong>en</strong> dat deze plek eeuw<strong>en</strong> lang als 'heilig' werd<br />
beschouwd.<br />
(blz. 73)<br />
Hier is in 1560 e<strong>en</strong> <strong>van</strong> Ootmarsum naar Tubberg<strong>en</strong> wandel<strong>en</strong>de priester de schedel<br />
ingeslag<strong>en</strong>. Vandaar dat de naam Plet, Tw<strong>en</strong>ts voor schedel, aan deze plek is<br />
gegev<strong>en</strong>. Deze priester was op weg naar de Kroezeboom waarin <strong>het</strong> geheim r.k.<br />
di<strong>en</strong>st<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> opgedrag<strong>en</strong>.<br />
(blz. 95)<br />
(Tw<strong>en</strong>tse Sag<strong>en</strong>routes door: Girbe Buist <strong>en</strong> Wiebe Hoekstra)<br />
De meeste m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> zull<strong>en</strong> <strong>het</strong> liedje <strong>van</strong> 'de zev<strong>en</strong>sprong' wel k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. 'Heb je wel<br />
gehoord <strong>van</strong> de zev<strong>en</strong>de zev<strong>en</strong>. Heb je wel gehoord <strong>van</strong> de zev<strong>en</strong>sprong. Ze zegt dat<br />
ik niet dans<strong>en</strong> kan, maar ik kan dans<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> edelman. Dat is één, dat is twee, <strong>en</strong>z.<br />
Maar weinig m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> beseff<strong>en</strong> waar dit liedje werkelijk om gaat.<br />
'<strong>en</strong> dans<strong>en</strong> hier <strong>en</strong> daar nog de zev<strong>en</strong>sprong. Weliswaar niet in de balzaal of op de<br />
dansvloer, maar folkloristisch in de op<strong>en</strong>lucht. Daar hoort hij ook thuis, die dans.<br />
T<strong>en</strong>minste, daar komt hij oorspronkelijk <strong>van</strong>daan. Destijds was <strong>het</strong> de gewoonte<br />
rondom e<strong>en</strong> oude boom, <strong>bij</strong> voorkeur e<strong>en</strong> eik, zev<strong>en</strong> kuiltjes te mak<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> moest<br />
dan, met de hand aan de boom, zev<strong>en</strong> maal om de stam he<strong>en</strong> spring<strong>en</strong>, waar<strong>bij</strong> de<br />
kuiltjes met de voet moet<strong>en</strong> word<strong>en</strong> aangeraakt. Wie dit op de juiste wijze vo1bracht,<br />
had weer zev<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>s jar<strong>en</strong> tegoed. Teg<strong>en</strong>woordig gaat <strong>het</strong> er heel wat anders aan<br />
toe. In bepaalde strek<strong>en</strong> <strong>van</strong> ons land moet m<strong>en</strong> er niet alle<strong>en</strong> <strong>bij</strong> stamp<strong>en</strong>, maar ook<br />
beurtelings met knieën, ellebog<strong>en</strong> <strong>en</strong> neus de grond <strong>bij</strong> aanrak<strong>en</strong>.'<br />
(Folklore in <strong>het</strong> dagelijks lev<strong>en</strong>, door: Ton de Joode)<br />
Het is moeilijk om precies na te gaan wanneer de kerstboom 'zoals wij hem k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>'<br />
in de huiz<strong>en</strong> is terechtgekom<strong>en</strong>. Volg<strong>en</strong>s <strong>het</strong> Druïde gebruik (dat wijd verbreid was in<br />
Duitsland Nederland <strong>en</strong> Engeland) zou <strong>het</strong> namelijk alle<strong>en</strong> op dorpsplein<strong>en</strong> moet<strong>en</strong><br />
staan.<br />
'In de roman <strong>van</strong> Durmart le Gaulois ziet de held in e<strong>en</strong> bos e<strong>en</strong> boom vol brand<strong>en</strong>de<br />
kaars<strong>en</strong>. En bov<strong>en</strong>in zit e<strong>en</strong> naakt kind. Aan <strong>het</strong> slot wordt dan verteld, dat de Paus<br />
de oplossing <strong>van</strong> <strong>het</strong> gezicht geeft: de boom <strong>en</strong> de kaars<strong>en</strong> zijn de m<strong>en</strong>sheid <strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
kind is <strong>het</strong> Jezus-kind.<br />
Hier vind<strong>en</strong> wij dus de kerstboom met <strong>het</strong> kerstkindje <strong>en</strong> wij kunn<strong>en</strong> moeilijk<br />
aannem<strong>en</strong>, dat dit gezicht ontstaan is in e<strong>en</strong> tijd, to<strong>en</strong> m<strong>en</strong> nog ge<strong>en</strong> kerstboom met<br />
29
kaars<strong>en</strong> k<strong>en</strong>de………..<br />
Omstreeks 1600 hor<strong>en</strong> wij dan uit dezelfde plaats, dat de kerstboom met appel<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
oblieën behang<strong>en</strong> werd. Hier<strong>bij</strong> wordt gesprok<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> "opricht<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> mei wat<br />
dus k<strong>en</strong>nelijk op e<strong>en</strong> boom slaat. Met "Driekoning<strong>en</strong>" kwam<strong>en</strong> de kinder<strong>en</strong> aan de<br />
boom "schudd<strong>en</strong>"<br />
E<strong>en</strong> aquarel uit 1601 vertoont St. Christophorus <strong>bij</strong> e<strong>en</strong> boom vol et<strong>en</strong>s- <strong>en</strong><br />
drinkwar<strong>en</strong>, waar <strong>het</strong> kerstkind naar grijpt. En iets later, uit 1605, komt <strong>het</strong> bericht<br />
uit Straatsburg: m<strong>en</strong> richt met Kerstmis e<strong>en</strong> d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>boom in de kamer op <strong>en</strong> behangt<br />
die met veelkleurig geknipt papier, appel<strong>en</strong>, oblieën, klatergoud, in de 18e eeuw<br />
wordt hier<strong>van</strong> nog herhaaldelijk melding gemaakt…………<br />
In Zwed<strong>en</strong> k<strong>en</strong>de m<strong>en</strong> reeds vroeg e<strong>en</strong> soort kunstmatige lichtboom, e<strong>en</strong> hout<strong>en</strong><br />
geraamte, dat e<strong>en</strong> boom voorstelde, op welks takk<strong>en</strong> licht<strong>en</strong> geplaatst war<strong>en</strong>. Hieruit<br />
vloeit dan na verloop <strong>van</strong> tijd de driearmige luchter voort, die nog overal in Zwed<strong>en</strong><br />
met Kerstmis wordt ontstok<strong>en</strong> <strong>en</strong> dus wel verwant zal zijn aan de Engelse kandelaar,<br />
waarmee dit ev<strong>en</strong>e<strong>en</strong>s geschiedt. Deze ontwikkelingsgeschied<strong>en</strong>is <strong>van</strong> hout<strong>en</strong><br />
geraamte tot kandelaar kan <strong>het</strong> vermoed<strong>en</strong> rechtvaardig<strong>en</strong>, dat daaraan e<strong>en</strong> echte<br />
boom t<strong>en</strong> grondslag ligt <strong>en</strong> dit voert de oorsprong <strong>van</strong> de verlichte kerstboom weder<br />
verder terug, zonder dat <strong>het</strong> echter mogelijk is, e<strong>en</strong> datum te noem<strong>en</strong>.'<br />
(Uit: Noordeuropese mysteriën <strong>en</strong> hun spor<strong>en</strong> tot hed<strong>en</strong>, door: F.E. Farwerck)<br />
Het heeft tot de 17 e eeuw geduurd voor de d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>boom algeme<strong>en</strong> geaccepteerd<br />
werd als kerst-ritueel. M<strong>en</strong> begon in Duitsland met <strong>het</strong> binn<strong>en</strong>shuis plaats<strong>en</strong> <strong>van</strong><br />
d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>bom<strong>en</strong>. Dit werd voornamelijk gedaan door zeer rijke m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>. Pas in 1841<br />
werd dit gebruik door Prins Albert de echtg<strong>en</strong>oot <strong>van</strong> Koningin Victoria ontdekt. Hij<br />
liet e<strong>en</strong> grote d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>boom optuig<strong>en</strong> naar Duits voorbeeld <strong>en</strong> al snel volgde de<br />
Engelse adel <strong>en</strong> later ook de gewone burgers.<br />
To<strong>en</strong> overig<strong>en</strong>s in 1851 door e<strong>en</strong> paar Duitse emigrant<strong>en</strong> in Amerika, e<strong>en</strong> grote<br />
'kerstboom' werd neergezet, vond<strong>en</strong> de bestaande kerk<strong>en</strong> <strong>het</strong> zo'n vreselijke<br />
'terugkeer naar <strong>het</strong> Paganisme' dat m<strong>en</strong> de minister er toe bewoog de kerstboom te<br />
lat<strong>en</strong> weghal<strong>en</strong>.<br />
Ook <strong>het</strong> Vaticaan waarschuwde in de 19 e eeuw teg<strong>en</strong> 'de invoering <strong>van</strong> <strong>het</strong> heid<strong>en</strong>se<br />
gebruik <strong>van</strong> de kerstboom' in Italië<br />
Als laatste wil ik nog e<strong>en</strong> kort stukje toevoeg<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> handleiding <strong>van</strong> Pagangelovig<strong>en</strong>.<br />
Het beschrijft hoe zij <strong>het</strong> zonnew<strong>en</strong>defeest vier<strong>en</strong>. Ik beperk me hier<strong>bij</strong> tot<br />
e<strong>en</strong> stukje over hun 'Yule tree' (kerstboom):<br />
'· Decoreer de d<strong>en</strong>n<strong>en</strong>boom als e<strong>en</strong> gewone kerstboom. De boom mag e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>de,<br />
nog groei<strong>en</strong>de boom zijn met kluit in e<strong>en</strong> container of e<strong>en</strong> die uit <strong>het</strong> bos is gehakt.<br />
· De boom mag reeds voor de zonnew<strong>en</strong>de gedecoreerd word<strong>en</strong>, zelfs al tijd<strong>en</strong>s de<br />
gehele vakantie voor de zonnew<strong>en</strong>de. Ieder familielid behoort e<strong>en</strong> ornam<strong>en</strong>t<br />
(pronkstuk) in de boom te hang<strong>en</strong>. De ornam<strong>en</strong>t<strong>en</strong> behor<strong>en</strong> e<strong>en</strong> afbeelding te zijn<br />
<strong>van</strong> zon, glimm<strong>en</strong>de rode of goud<strong>en</strong> ball<strong>en</strong> zijn <strong>bij</strong>zonder geschikt, mede <strong>van</strong>wege<br />
hun symbolische waarde. E<strong>en</strong> ster, afbeelding <strong>van</strong> e<strong>en</strong> vlam of e<strong>en</strong> echt licht in de<br />
top <strong>van</strong> de boom is ook e<strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>d zonnew<strong>en</strong>de symbool.<br />
· Electrise verlichting kan e<strong>en</strong> uitstek<strong>en</strong>de rol spel<strong>en</strong> in de viering. De lichtjes mog<strong>en</strong><br />
pas aan na de zonnew<strong>en</strong>de viering, t<strong>en</strong>zij de boom voor langere tijd staat dan<br />
moet<strong>en</strong> de licht<strong>en</strong> voor de viering uit gedaan word<strong>en</strong> <strong>en</strong> daarna pas weer aan.'<br />
(Vertaald uit: Winter Solistic Celebrations for Families and Households, by Sel<strong>en</strong>a Fox)<br />
30
Kerstball<strong>en</strong>:<br />
E<strong>en</strong> <strong>van</strong> de ding<strong>en</strong> die we teg<strong>en</strong>woordig in de kerstboom hang<strong>en</strong> zijn mooie<br />
glimm<strong>en</strong>de kerstball<strong>en</strong>. Het koste ons in eerste instantie veel moeite om de<br />
oorsprong <strong>van</strong> de kerstbal terug te vind<strong>en</strong>, maar <strong>het</strong> is toch gelukt.<br />
'Blink<strong>en</strong>de voorwerp<strong>en</strong> bezitt<strong>en</strong> <strong>van</strong>ouds in <strong>het</strong> volksgeloof e<strong>en</strong> onheil afwer<strong>en</strong>de<br />
kracht. Oude gegev<strong>en</strong>s hierover werd<strong>en</strong> beschrev<strong>en</strong> door Jacob <strong>van</strong> Maerlant in 'Der<br />
Natur<strong>en</strong> Bloem<strong>en</strong>: <strong>het</strong> werk versche<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> eerst in de jar<strong>en</strong> 1266-1269. De<br />
ste<strong>en</strong> Adamas (- diamant; gekristalliseerde koolstof) 'es nutte te toeveri<strong>en</strong>' over de<br />
ste<strong>en</strong> Gagat (e<strong>en</strong> zwarte sterk blink<strong>en</strong>de Ste<strong>en</strong>) schrijft hij: jegh<strong>en</strong> toeverie es hi<br />
goet'. De traditie dat blink<strong>en</strong>de voorwerp<strong>en</strong> zoals kristall<strong>en</strong> of glaz<strong>en</strong> spiegels heks<strong>en</strong><br />
kunn<strong>en</strong> afwer<strong>en</strong> is dus al oud. Heks<strong>en</strong> zijn bang voor hun eig<strong>en</strong> spiegelbeeld <strong>en</strong> dat<br />
geldt zeker, wanneer dat beeld nog extra verwrong<strong>en</strong> wordt door e<strong>en</strong> bolronde bal<br />
<strong>van</strong> zilverglas, die e<strong>en</strong> 'heks<strong>en</strong>bal' g<strong>en</strong>oemd wordt.'<br />
(Onze volkskunst door: dr. T. de Haan)<br />
Er zij twee soort<strong>en</strong> (kerst)ball<strong>en</strong>. De <strong>en</strong>e soort is <strong>van</strong> transparant glas <strong>en</strong> er is e<strong>en</strong><br />
soort dat gemaakt is <strong>van</strong> glas maar voorzi<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> reflecter<strong>en</strong>de laag in<br />
verschill<strong>en</strong>de kleur<strong>en</strong>. Ook deze ball<strong>en</strong> bestaan al lang, vooral de transparante soort<br />
deze dateert <strong>van</strong> meer dan 300 jaar geled<strong>en</strong>. To<strong>en</strong> war<strong>en</strong> deze ball<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d onder<br />
de naam: 'heks<strong>en</strong>bal'.<br />
To<strong>en</strong> we onder andere via internet informatie zocht<strong>en</strong>, was er iemand die lid was <strong>van</strong><br />
<strong>het</strong> WiccaNet* die ons e<strong>en</strong> citaat stuurde uit e<strong>en</strong> boek dat <strong>bij</strong> Wiccaheks<strong>en</strong> veel<br />
gebruikt word<br />
*( Wicca is e<strong>en</strong> naam <strong>van</strong> e<strong>en</strong> soort heks<strong>en</strong>. Zij noem<strong>en</strong> zichzelf 'witte heks<strong>en</strong>' zij bedoel<strong>en</strong><br />
daarmee dat zij de goede heks<strong>en</strong> zijn, die er op uit zijn <strong>het</strong> kwade te vernietig<strong>en</strong> <strong>en</strong> in<br />
harmonie met de natuur te lev<strong>en</strong>. We will<strong>en</strong> met nadruk stell<strong>en</strong> dat wij <strong>het</strong> daar niet mee<br />
e<strong>en</strong>s zijn <strong>en</strong> alle<strong>en</strong> in <strong>het</strong> belang <strong>van</strong> dit onderzoek gebruik mak<strong>en</strong> <strong>van</strong> hun materiaal)<br />
'Heks<strong>en</strong> ball<strong>en</strong> war<strong>en</strong> erg populair in de 18 e eeuw in Engeland, maar hun eig<strong>en</strong>lijke<br />
oorsprong is veel ouder. Al meer dan 300 jaar word<strong>en</strong> glaz<strong>en</strong> ball<strong>en</strong> voor de ram<strong>en</strong><br />
gehang<strong>en</strong> om vervloeking<strong>en</strong>, boze geest<strong>en</strong> <strong>en</strong> ongeluk af te wer<strong>en</strong>. Het doel <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
ophang<strong>en</strong> <strong>van</strong> deze ball<strong>en</strong> is e<strong>en</strong>, voor<strong>bij</strong>gaande boze geest die e<strong>en</strong> mogelijk gevaar<br />
vormt voor de harmonie in huis, af te leid<strong>en</strong>. De geest raakt dan gehypnotiseerd door<br />
de schittering <strong>van</strong> de bal. Als de geest de bal aanraakt wordt hij geabsorbeerd <strong>en</strong><br />
raakt ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong> in de bal.'<br />
Het lijkt misschi<strong>en</strong> vreemd om te lez<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> geest ge<strong>van</strong>g<strong>en</strong> zou kunn<strong>en</strong> rak<strong>en</strong> in<br />
glas, maar ook in veel oude sprookjes kom<strong>en</strong> geest<strong>en</strong> in lamp<strong>en</strong> <strong>en</strong> fless<strong>en</strong> voor.<br />
Over de glimm<strong>en</strong>de moderne ball<strong>en</strong> die we <strong>het</strong> beste k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> uit de kerstboom<br />
vond<strong>en</strong> we onder andere e<strong>en</strong> stukje in e<strong>en</strong> catalogus die <strong>van</strong>daag de dag nog door<br />
heks<strong>en</strong> word gebruikt.<br />
'E<strong>en</strong> heks<strong>en</strong>bal word ook wel 'glasbal' g<strong>en</strong>oemd. Het is e<strong>en</strong> fel glimm<strong>en</strong>de bal <strong>van</strong><br />
glas, die vaak aan e<strong>en</strong> lint of kettinkje voor <strong>het</strong> raam word gehang<strong>en</strong>. Ook word<strong>en</strong> ze<br />
wel e<strong>en</strong>s in e<strong>en</strong> hoek <strong>van</strong> de kamer op e<strong>en</strong> standaard gezet. Meestal gaat <strong>het</strong> om e<strong>en</strong><br />
spiegelkleurige zilver<strong>en</strong> bal, maar teg<strong>en</strong>woordig word<strong>en</strong> ze in veel kleur<strong>en</strong> gemaakt.<br />
Toch is hun werking in de vergetelheid geraakt.<br />
Deze heks<strong>en</strong>ball<strong>en</strong> zijn bedoeld om <strong>het</strong> kwade terug te kaats<strong>en</strong>. Ook word<strong>en</strong><br />
31
negatieve invloed<strong>en</strong> teruggestuurd naar deg<strong>en</strong>e die ze verstuurd heeft. Speciaal <strong>het</strong><br />
boze oog wordt hiermee effectief afgeweerd.<br />
De ouder types werd<strong>en</strong> <strong>van</strong> transparant glas of gro<strong>en</strong>achtig glas gemaakt, ook wel<br />
gevuld met vele gekleurde draadjes.'<br />
In e<strong>en</strong> stuk over <strong>het</strong> ev<strong>en</strong>tueel zelf mak<strong>en</strong> of gebruik<strong>en</strong> <strong>van</strong> heks<strong>en</strong>ball<strong>en</strong> wordt als<br />
tip gegev<strong>en</strong> tijd<strong>en</strong>s de kerst e<strong>en</strong> paar ball<strong>en</strong> te kop<strong>en</strong> in de gewone winkels <strong>en</strong> daar<br />
lint<strong>en</strong> aan te mak<strong>en</strong>.<br />
Deze heks<strong>en</strong>ball<strong>en</strong> werd<strong>en</strong> vroeger ook in verband gebracht met de 'zonnew<strong>en</strong>de'<br />
feest<strong>en</strong> <strong>van</strong> de noordelijke gebied<strong>en</strong> zoals Siberië, Noord-Cannada <strong>en</strong> Gro<strong>en</strong>land.<br />
Daar geloofde m<strong>en</strong> dat de Sjamaan* zou verschijn<strong>en</strong> als de zon op zijn laagste punt<br />
stond. Deze Sjamaan was e<strong>en</strong> belangrijke figuur in hun religies omdat hij deg<strong>en</strong>e was<br />
die tuss<strong>en</strong> de aarde <strong>en</strong> de hemel kon reiz<strong>en</strong>.<br />
*(Sjamaan= toverdokter of tover priester)<br />
'De Sjamaan vertoonde zijn magische kracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorspraak <strong>bij</strong> de god<strong>en</strong> door<br />
middel <strong>van</strong> <strong>het</strong> et<strong>en</strong> <strong>van</strong> halluciner<strong>en</strong>de paddestoel<strong>en</strong> 'fly Agaric' Deze padd<strong>en</strong>stoel<strong>en</strong><br />
werd<strong>en</strong> ook geget<strong>en</strong> door r<strong>en</strong>dier<strong>en</strong>! In deze hoedanigheid 'vloog' de Sjamaan door<br />
de lucht <strong>en</strong> stond er om bek<strong>en</strong>t dat hij via <strong>het</strong> rookgat de huiz<strong>en</strong> of onderkom<strong>en</strong>s <strong>van</strong><br />
de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>kwam.<br />
De angst <strong>van</strong> de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> voor deze gruwelijke Sjamaan werd gedeeld door deg<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
die Odin als hun god hadd<strong>en</strong>…..<br />
Odin was e<strong>en</strong> soort Sjamaan. Hij de vader der vaders, de god <strong>van</strong> de oorlog <strong>en</strong> de<br />
god <strong>van</strong> de hang<strong>en</strong>de. Hij leefde in Walhalla <strong>en</strong> nuttigde daar grote maaltijd<strong>en</strong>. Tot<br />
zijn eer werd<strong>en</strong> -meestal overwonn<strong>en</strong> vijand<strong>en</strong>- met sper<strong>en</strong> doorboord terwijl ze aan<br />
e<strong>en</strong> boom hing<strong>en</strong>. De boom was Odins manier <strong>van</strong> lijd<strong>en</strong> <strong>en</strong> overwinning op de weg<br />
naar mystieke k<strong>en</strong>nis…..<br />
In vroeger tijd<strong>en</strong> versierde m<strong>en</strong> tot zijn eer bom<strong>en</strong> met schedels <strong>van</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> offers.'<br />
(Vertaald uit: Chrismas, geschrev<strong>en</strong> door: Tricia Tillin)<br />
We zi<strong>en</strong> hier e<strong>en</strong> duidelijke achtergrond voor de kerstman. Odin wordt vaak<br />
afgebeeld in gezelschap <strong>van</strong> r<strong>en</strong>dier<strong>en</strong>. Het was de gewoonte om in je huis iets<br />
achter te lat<strong>en</strong> voor de Sjamaan. Voor <strong>het</strong> slap<strong>en</strong> gaan legde m<strong>en</strong> dan iets <strong>van</strong><br />
voedsel neer in de hoop dat de Sjamaan/kerstman daardoor gunstig gestemd zou<br />
word<strong>en</strong>.<br />
Precies datzelfde ritueel k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> we uit Amerika <strong>en</strong> inmiddels ook al in ons eig<strong>en</strong> land.<br />
(hier vind<strong>en</strong> we ook e<strong>en</strong> deel <strong>van</strong> <strong>het</strong> Sinterklaas verhaal hoewel nog niet<br />
gecombineerd met <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong> Bisschop Niklaas uit Myra, Turkije <strong>en</strong> de mann<strong>en</strong><br />
met zwarte gezicht<strong>en</strong> <strong>van</strong> <strong>het</strong> 'Dod<strong>en</strong> Heir')<br />
Dat deze leg<strong>en</strong>des <strong>en</strong> verhal<strong>en</strong> juist uit de noordelijke land<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> verklaart ook<br />
dat de Kerstman op de Noordpool zou won<strong>en</strong>.<br />
Ook vind<strong>en</strong> we in de meeste kerststukjes padd<strong>en</strong>stoel<strong>en</strong> terug. Het liefst de rood met<br />
witte stipp<strong>en</strong>. Dit is e<strong>en</strong> <strong>van</strong> de halluciner<strong>en</strong>de paddestoel<strong>en</strong> die door toverdokters<br />
wordt gebruikt. Het is ook niet zo maar dat uitgerek<strong>en</strong>d in deze paddestoel<strong>en</strong><br />
kabouters zoud<strong>en</strong> won<strong>en</strong>, maar dat is e<strong>en</strong> ander verhaal.<br />
Zonder al de kerstgewoontes te will<strong>en</strong> besprek<strong>en</strong>, zal inmiddels wel duidelijk zijn dat<br />
de meeste <strong>van</strong> onze 'kerstattribut<strong>en</strong>' te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> met <strong>het</strong> afw<strong>en</strong>d<strong>en</strong> <strong>van</strong> onheil<br />
<strong>en</strong> <strong>het</strong> aantrekk<strong>en</strong> <strong>van</strong> voorspoed <strong>en</strong> geluk. Dat is inderdaad de red<strong>en</strong> waarom Jezus<br />
Christus gebor<strong>en</strong> is. Doordat Jezus Christus naar de aarde kwam w<strong>en</strong>dde Hij ons<br />
32
onheil dat door Adam in de wereld was gekom<strong>en</strong> af <strong>en</strong> bracht ons 'lev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
overvloed' (Joh 10:10) Misschi<strong>en</strong> verklaart dat waarom veel heid<strong>en</strong><strong>en</strong> die tot geloof<br />
kwam<strong>en</strong> juist deze rituel<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> meeg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in de christelijke feestdag<strong>en</strong>.<br />
De opmerking die we <strong>het</strong> meeste hor<strong>en</strong> als <strong>het</strong> hierover gaat is; <strong>het</strong> maakt allemaal<br />
niet zo veel uit, we zi<strong>en</strong> er niets verkeerds in. Wij vier<strong>en</strong> <strong>het</strong> met e<strong>en</strong> andere int<strong>en</strong>tie.<br />
Toch zijn <strong>het</strong> dezelfde m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> die ook zegg<strong>en</strong> dat als iemand uit <strong>bij</strong>voorbeeld India<br />
zich bekeerd tot <strong>het</strong> christ<strong>en</strong>dom, ze de oude god<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> afzwer<strong>en</strong> <strong>en</strong> Jezus<br />
Christus alle<strong>en</strong> op de 'troon' moet<strong>en</strong> zett<strong>en</strong>. Ze zijn <strong>het</strong> er dan ook niet mee e<strong>en</strong>s als<br />
ze Het altaar <strong>van</strong> Shiva* lat<strong>en</strong> staan <strong>en</strong> met de wierook <strong>en</strong> belletjes nu aan Jezus<br />
Christus d<strong>en</strong>k<strong>en</strong>.<br />
*(Shiva is e<strong>en</strong> Indiase god)<br />
Er wordt <strong>van</strong> h<strong>en</strong> verwacht dat ze iedere betrokk<strong>en</strong>heid met hun oude religie<br />
afzwer<strong>en</strong>.<br />
Dat is ook heel <strong>bij</strong>bels, zie <strong>bij</strong>voorbeeld 1 Samuël 7 vers 3-5:<br />
'[3] To<strong>en</strong> zeide Samuël tot <strong>het</strong> gehele huis Israëls: Indi<strong>en</strong> gij u met uw gehele hart<br />
tot de Here bekeert, doet dan de vreemde god<strong>en</strong> <strong>en</strong> de Astartes uit uw midd<strong>en</strong><br />
weg <strong>en</strong> richt uw hart op de Here <strong>en</strong> di<strong>en</strong>t Hem alle<strong>en</strong>; dan zal Hij u redd<strong>en</strong> uit de<br />
macht der Filistijn<strong>en</strong>.[ 4] Daarop ded<strong>en</strong> de Israëliet<strong>en</strong> de Baäls <strong>en</strong> de Astartes weg<br />
<strong>en</strong> di<strong>en</strong>d<strong>en</strong> de Here alle<strong>en</strong>. [5] To<strong>en</strong> zeide Samuël: Roept geheel Israël <strong>bij</strong>e<strong>en</strong> te<br />
Mispa; dan zal ik voor u tot de Here bidd<strong>en</strong>.'<br />
Ook Jacobus is er erg duidelijk in Jacobus 1 vers 27:<br />
'[27] Zuivere <strong>en</strong> onbevlekte godsdi<strong>en</strong>st voor God, de Vader, is: omzi<strong>en</strong> naar wez<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> weduw<strong>en</strong> in hun druk <strong>en</strong> zichzelf onbesmet <strong>van</strong> de wereld bewar<strong>en</strong>.'<br />
Lat<strong>en</strong> we goed beseff<strong>en</strong> dat deze ding<strong>en</strong> wez<strong>en</strong>lijk niets met kerst te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> slecht e<strong>en</strong> overblijfsel <strong>van</strong> oude rituel<strong>en</strong> zijn. Het kerst verhaal zelf besprek<strong>en</strong> we<br />
in <strong>het</strong> volg<strong>en</strong>de hoofdstuk.<br />
33
Het kerstverhaal<br />
Omdat ook over <strong>het</strong> kerstverhaal zelf nog al wat misverstand<strong>en</strong> zijn ontstaan in de loop der<br />
tijd, lijkt <strong>het</strong> ons goed om ook dat nog ev<strong>en</strong> onder de loep te nem<strong>en</strong>. Hoewel de meeste<br />
m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> m<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>het</strong> kerstverhaal nu wel zo onderhand te k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, blijkt e<strong>en</strong> nadere studie<br />
toch wel op z'n plaats.<br />
Om te beginn<strong>en</strong> valt <strong>het</strong> op dat de twee e<strong>van</strong>geliën eig<strong>en</strong>lijk e<strong>en</strong> 'verschill<strong>en</strong>d' kerstverhaal<br />
vertell<strong>en</strong>.<br />
Zo vertelt Matteò s <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong> de 'wijz<strong>en</strong> uit <strong>het</strong> oost<strong>en</strong>' <strong>en</strong> heeft <strong>het</strong> niet over de<br />
herders of de geboorte zelf. Ook vertelt Matteus als <strong>en</strong>ige over de vlucht naar Egypte <strong>en</strong> de<br />
kindermoord. Ook is <strong>het</strong> Matteò s die vertelt over de Engel die aan Jozef verschijnt <strong>en</strong> niets<br />
zegt over de Engel <strong>bij</strong> Maria.<br />
Lucas daar<strong>en</strong>teg<strong>en</strong> vertelt in e<strong>en</strong> korte zin iets over de geboorte <strong>en</strong> verder <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong><br />
de herders. Niets over de 'wijz<strong>en</strong>' of de vlucht naar Egypte. Lucas besteed juist veel<br />
aandacht aan de Engel die aan Maria verschijnt <strong>en</strong> niets over de Engel aan Jozef.<br />
Het is wel <strong>bij</strong>zonder dat juist deze twee e<strong>van</strong>geliën rond dezelfde tijd zijn ontstaan. Het<br />
e<strong>van</strong>gelie <strong>van</strong> Matteò s <strong>en</strong> Lucas zijn, sam<strong>en</strong> met de Handeling<strong>en</strong> der apostel<strong>en</strong> <strong>en</strong> de brief<br />
<strong>van</strong> Judas, rond <strong>het</strong> jaar 75 na Christus geschrev<strong>en</strong>. Of <strong>het</strong> nu e<strong>en</strong> bewuste keuze was om<br />
beide <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong> e<strong>en</strong> andere kant te belicht<strong>en</strong>, of dat de schrijvers andere<br />
informatiebronn<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong>, of dat de schrijvers gewoon koz<strong>en</strong> voor die stukk<strong>en</strong> uit <strong>het</strong><br />
verhaal die h<strong>en</strong>zelf of hun doelgroep <strong>het</strong> meest aansprak<strong>en</strong>, we wet<strong>en</strong> <strong>het</strong> niet. Wel is<br />
duidelijk dat <strong>het</strong> <strong>van</strong> belang is beide e<strong>van</strong>geliën als één geheel te lez<strong>en</strong> om <strong>het</strong> verhaal<br />
compleet te krijg<strong>en</strong>.<br />
Hoewel wij traditioneel e<strong>en</strong> heel duidelijk beeld hebb<strong>en</strong> over de geboorte <strong>van</strong> Jezus, blijkt in<br />
de praktijk dat alle<strong>en</strong> Lucas er heel ev<strong>en</strong> aandacht aan besteedt.<br />
'[6] En <strong>het</strong> geschiedde, to<strong>en</strong> zij daar war<strong>en</strong>, dat de dag<strong>en</strong> vervuld werd<strong>en</strong>, dat<br />
zij bar<strong>en</strong> zou, [7] <strong>en</strong> zij baarde haar eerstgebor<strong>en</strong> zoon <strong>en</strong> wikkelde Hem in<br />
doek<strong>en</strong> <strong>en</strong> legde Hem in e<strong>en</strong> kribbe, omdat voor h<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> plaats was in de<br />
herberg.'<br />
(Lucas 2 vers 6,7)<br />
Matteò s vertelt alle<strong>en</strong> maar dat 'Jezus gebor<strong>en</strong> was te Betlehem in Judea,'<br />
(Matteò s 2 vers 1)<br />
Hoewel er dus eig<strong>en</strong>lijk nauwelijks iets over de geboorte <strong>van</strong> Jezus in de <strong>bij</strong>bel<br />
staat hebb<strong>en</strong> de meeste m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> er e<strong>en</strong> heel gedetailleerd idee over. Ook als<br />
de <strong>en</strong>gel<strong>en</strong> aan de herders vertell<strong>en</strong> waar ze Jezus kunn<strong>en</strong> vind<strong>en</strong>, lez<strong>en</strong> we:<br />
'[10] En de <strong>en</strong>gel zeide tot h<strong>en</strong>: Weest niet bevreesd, want zie, ik verkondig u<br />
grote blijdschap, die heel <strong>het</strong> volk zal t<strong>en</strong> deel vall<strong>en</strong>: [11] U is hed<strong>en</strong> de<br />
Heiland gebor<strong>en</strong>, namelijk Christus, de Here, in de stad <strong>van</strong> David. [12] En dit<br />
zij u <strong>het</strong> tek<strong>en</strong>: Gij zult e<strong>en</strong> kind vind<strong>en</strong> in doek<strong>en</strong> gewikkeld <strong>en</strong> ligg<strong>en</strong>de in<br />
e<strong>en</strong> kribbe. [13] En plotseling was er <strong>bij</strong> de <strong>en</strong>gel e<strong>en</strong> grote hemelse<br />
legermacht, die God loofde, zegg<strong>en</strong>de:<br />
[14] Ere zij God in d<strong>en</strong> hoge, <strong>en</strong> vrede op aarde <strong>bij</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> des welbehag<strong>en</strong>s.<br />
[15] En <strong>het</strong> geschiedde, to<strong>en</strong> de <strong>en</strong>gel<strong>en</strong> <strong>van</strong> h<strong>en</strong> he<strong>en</strong>gevar<strong>en</strong> war<strong>en</strong> naar de<br />
hemel, dat de herders tot elkander sprak<strong>en</strong>: Lat<strong>en</strong> wij dan naar Betlehem<br />
gaan om te zi<strong>en</strong> <strong>het</strong>ge<strong>en</strong> geschied is <strong>en</strong> ons door de Here is bek<strong>en</strong>dgemaakt.<br />
[16] En zij ging<strong>en</strong> haastig <strong>en</strong> vond<strong>en</strong> Maria <strong>en</strong> Jozef, <strong>en</strong> <strong>het</strong> kind ligg<strong>en</strong>de in<br />
de kribbe. [17] En to<strong>en</strong> zij <strong>het</strong> gezi<strong>en</strong> hadd<strong>en</strong>, maakt<strong>en</strong> zij bek<strong>en</strong>d <strong>het</strong>ge<strong>en</strong> tot<br />
h<strong>en</strong> gesprok<strong>en</strong> was over dit kind.'<br />
(Lucas 2 vers 10 t/m 17)<br />
34
Het <strong>en</strong>ige dat Lucas vertelt is, dat Jezus in e<strong>en</strong> 'kribbe' lag <strong>en</strong> in doek<strong>en</strong> was<br />
gewikkeld.<br />
Beide e<strong>van</strong>geliën zegg<strong>en</strong> niets over e<strong>en</strong> stal, niets over e<strong>en</strong> os <strong>en</strong> e<strong>en</strong> ezel.<br />
Hoewel m<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>woordig juist de stal gebruikt om aan te gev<strong>en</strong> dat Jezus<br />
gebor<strong>en</strong> was in armoede, geeft Lucas alle<strong>en</strong> maar aan dat hij gebor<strong>en</strong> was in<br />
e<strong>en</strong> 'kribbe'. Als de stal werkelijk belangrijk zou zijn geweest voor <strong>het</strong> verhaal<br />
had m<strong>en</strong> dat zeker vermeld. Ook als de <strong>en</strong>gel<strong>en</strong> aan de herders vertell<strong>en</strong><br />
waaraan zij <strong>het</strong> kindje Jezus kunn<strong>en</strong> herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, vertell<strong>en</strong> zij niets over e<strong>en</strong><br />
stal. Wel noem<strong>en</strong> zij met nadruk de 'kribbe'.<br />
We hebd<strong>en</strong> <strong>het</strong> woord 'kribbe' nadrukkelijk tuss<strong>en</strong> aanhalingstek<strong>en</strong>s geplaatst<br />
omdat <strong>het</strong> e<strong>en</strong> verwarr<strong>en</strong>de vertaling <strong>van</strong> <strong>het</strong> Griekse woord is dat in de<br />
grondtekst gebruikt word.<br />
Het Griekse woord 'phatne' dat hiervoor gebruikt is komt <strong>van</strong> <strong>het</strong> woord<br />
'pateomai' <strong>en</strong> betek<strong>en</strong>d 'om te et<strong>en</strong>'.<br />
E<strong>en</strong> 'phatne' is e<strong>en</strong> hout<strong>en</strong> bak die inderdaad gebruikt zou kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> als<br />
e<strong>en</strong> kribbe, e<strong>en</strong> voederbak. Toch is dit niet <strong>het</strong> eerste waar e<strong>en</strong> Jood aan zou<br />
hebb<strong>en</strong> gedacht in die tijd.<br />
Jod<strong>en</strong> maakt<strong>en</strong> namelijk gebruik <strong>van</strong> hout<strong>en</strong> bakk<strong>en</strong> om voedsel in te<br />
bewar<strong>en</strong>. Vooral brood werd in die tijd bewaard in hout<strong>en</strong> bakk<strong>en</strong>. Wij k<strong>en</strong>n<strong>en</strong><br />
nog wel de broodtrommel <strong>van</strong> vroeger, e<strong>en</strong> aparte bak waarin we brood<br />
bewaard<strong>en</strong>, om <strong>het</strong> zo beter vers te houd<strong>en</strong>. Door de invoering <strong>van</strong> plastic<br />
verpakking<strong>en</strong> behoort ook dit zo goed als tot <strong>het</strong> verled<strong>en</strong>.<br />
Ook wikkelde m<strong>en</strong> in de tijd <strong>van</strong> Jezus (later ook nog) de brod<strong>en</strong> in doek<strong>en</strong>.<br />
Zeker als de brod<strong>en</strong> nog warm war<strong>en</strong> zorgde dit er voor dat ze kond<strong>en</strong><br />
uitwasem<strong>en</strong> <strong>en</strong> toch vers blev<strong>en</strong>.<br />
Als we nu de uitspraak 'in doek<strong>en</strong> gewikkeld <strong>en</strong> ligg<strong>en</strong>de in e<strong>en</strong><br />
kribbe/hout<strong>en</strong>bak' lez<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> we daar ine<strong>en</strong>s de uitspraak die Jezus over<br />
zichzelf doet:<br />
'[48] Ik b<strong>en</strong> <strong>het</strong> brood des lev<strong>en</strong>s. [49] Uw vader<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> in de woestijn <strong>het</strong><br />
manna geget<strong>en</strong> <strong>en</strong> zij zijn gestorv<strong>en</strong>; [50] dit is <strong>het</strong> brood, dat uit de hemel<br />
nederdaalt, opdat wie er<strong>van</strong> eet, niet sterve. [51]Ik b<strong>en</strong> <strong>het</strong> lev<strong>en</strong>de brood,<br />
dat uit de hemel nedergedaald is. Indi<strong>en</strong> iemand <strong>van</strong> dit brood eet, hij zal in<br />
eeuwigheid lev<strong>en</strong>; <strong>en</strong> <strong>het</strong> brood, dat Ik gev<strong>en</strong> zal, is mijn vlees, voor <strong>het</strong> lev<strong>en</strong><br />
der wereld.'<br />
(Johannes 6 vers 48 t/m 51)<br />
Hoe kwam Jezus dus op aarde? Volg<strong>en</strong>s Zijn eig<strong>en</strong> woord<strong>en</strong> 'als e<strong>en</strong> lev<strong>en</strong>d<br />
brood'.<br />
Zoals brood behandeld werd, werd Jezus behandeld tijd<strong>en</strong>s zijn geboorte. Je<br />
zou dus kunn<strong>en</strong> lez<strong>en</strong> dat de <strong>en</strong>gel<strong>en</strong> dus eig<strong>en</strong>lijk zegg<strong>en</strong>: Je zult hem<br />
vind<strong>en</strong>, toebereid als <strong>het</strong> lev<strong>en</strong>de brood.<br />
Jezus is niet gekom<strong>en</strong> als voer voor dier<strong>en</strong> maar lev<strong>en</strong>d brood voor m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>!<br />
David M. Hargis, e<strong>en</strong> Jood die onderzoek heeft gedaan naar de geboorte <strong>van</strong><br />
Jezus beschrijft <strong>het</strong> als volgt:<br />
'Wat betreft <strong>het</strong> feest der Tabernakels (loofhutt<strong>en</strong>feest), heeft G-d bevol<strong>en</strong><br />
dat Israël <strong>het</strong> volg<strong>en</strong>de in acht zou nem<strong>en</strong>. Ze moest<strong>en</strong> e<strong>en</strong> tijdelijke verblijf<br />
plaats bouw<strong>en</strong> die e<strong>en</strong> 'sukkah' (loofhut) g<strong>en</strong>oemd werd <strong>en</strong> daar acht dag<strong>en</strong><br />
in won<strong>en</strong>. (Leviticus 23:34-43). Deze 'sukkahs' moet<strong>en</strong> naast <strong>het</strong> huis<br />
gebouwd word<strong>en</strong> met slechts basis b<strong>en</strong>odigdhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> voedsel voor de acht<br />
dag<strong>en</strong>. Het voedsel werd dan, in e<strong>en</strong> kist of krib, in de hut geplaatst. De King<br />
James vertaling noemt deze hout<strong>en</strong> bak e<strong>en</strong> 'manger'. (De Nederlandse<br />
35
vertaling noemt <strong>het</strong> e<strong>en</strong> krib)<br />
(Vertaald uit: Messiah's Conception and Birth, IV Birth of Yeshua, geschrev<strong>en</strong> door<br />
David M. Hargis)<br />
Nu blijft nog staan de tekst: 'omdat er voor h<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> plaats was in de<br />
herberg' (Lucas 2 vers7)<br />
Het Griekse woord dat vertaald is met plaats is 'topos'. Dit is e<strong>en</strong> woord met<br />
e<strong>en</strong> nogal uitgebreide betek<strong>en</strong>is. Zo kan <strong>het</strong> e<strong>en</strong> gedeelte <strong>van</strong> e<strong>en</strong> ruimte<br />
betek<strong>en</strong><strong>en</strong>, e<strong>en</strong> bepaalde bladzijde in e<strong>en</strong> boek of <strong>bij</strong>voorbeeld je positie of<br />
status binn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> groep.<br />
Als wij westerling<strong>en</strong> d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> herberg, d<strong>en</strong>k<strong>en</strong> we aan e<strong>en</strong> huis waar<br />
je kamers kunt hur<strong>en</strong> voor één of meer nacht<strong>en</strong>. Voor de Jod<strong>en</strong> uit die tijd<br />
was dat niet zo. Om e<strong>en</strong> goed idee te krijg<strong>en</strong> over e<strong>en</strong> herberg moet<strong>en</strong> we<br />
e<strong>en</strong> ander verhaal lez<strong>en</strong> waar <strong>het</strong>zelfde Griekse woord 'kataluma', dat hier<br />
vertaald is met herberg, gebruikt wordt.<br />
Het woord komt nog twee keer voor in <strong>het</strong> nieuwe testam<strong>en</strong>t:<br />
'….maakt <strong>het</strong> Pascha voor ons gereed, opdat wij <strong>het</strong> kunn<strong>en</strong> et<strong>en</strong>. [9] En zij<br />
zeid<strong>en</strong> tot Hem: Waar wilt Gij, dat wij <strong>het</strong> gereed mak<strong>en</strong>? [10]Hij zeide tot<br />
h<strong>en</strong>: Zie, wanneer gij de stad inkomt, zal u e<strong>en</strong> man teg<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>, die e<strong>en</strong><br />
kruik water draagt. Volgt hem in <strong>het</strong> huis, dat hij binn<strong>en</strong>gaat, [11] <strong>en</strong> zegt<br />
dan tot de heer <strong>van</strong> dat huis: De Meester zegt u: Waar is <strong>het</strong> vertrek, waar<br />
Ik met mijn discipel<strong>en</strong> <strong>het</strong> Pascha kan et<strong>en</strong>? [12] En hij zal u e<strong>en</strong> grote<br />
bov<strong>en</strong>zaal wijz<strong>en</strong>, <strong>van</strong> alles voorzi<strong>en</strong>: maakt <strong>het</strong> daar gereed. [13] En zij<br />
ging<strong>en</strong> he<strong>en</strong> <strong>en</strong> vond<strong>en</strong> <strong>het</strong> zoals Hij hun gezegd had, <strong>en</strong> zij maakt<strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
Pascha gereed.'<br />
(Lucas 22 vers 9 t/m 13)<br />
'…zeid<strong>en</strong> zijn discipel<strong>en</strong> tot Hem: Waar wilt Gij, dat wij he<strong>en</strong>gaan <strong>en</strong><br />
toebereidsel<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, opdat Gij <strong>het</strong> Pascha kunt et<strong>en</strong>? [13] En Hij zond twee<br />
<strong>van</strong> zijn discipel<strong>en</strong> uit <strong>en</strong> zeide tot h<strong>en</strong>:<br />
Gaat naar de stad <strong>en</strong> er zal u e<strong>en</strong> man teg<strong>en</strong>kom<strong>en</strong>, die e<strong>en</strong> kruik water<br />
draagt; volgt hem, [14] <strong>en</strong> zegt tot de heer <strong>van</strong> <strong>het</strong> huis, waar hij binn<strong>en</strong>gaat:<br />
De meester zegt: Waar is voor Mij <strong>het</strong> vertrek, waar Ik met mijn discipel<strong>en</strong><br />
<strong>het</strong> Pascha kan et<strong>en</strong>? [15] En hij zal u e<strong>en</strong> grote bov<strong>en</strong>zaal wijz<strong>en</strong>, <strong>van</strong> al <strong>het</strong><br />
nodige voorzi<strong>en</strong>. Maakt <strong>het</strong> daar voor ons gereed. [16] En de discipel<strong>en</strong><br />
ging<strong>en</strong> he<strong>en</strong> <strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> in de stad <strong>en</strong> vond<strong>en</strong> <strong>het</strong>, zoals Hij hun gezegd had<br />
<strong>en</strong> zij maakt<strong>en</strong> <strong>het</strong> Pascha gereed.'<br />
(Markus 14 vers 12 t/m 16)<br />
Hier wordt <strong>het</strong> Griekse woord 'kataluma' dus vertaald met 'vertrek' of nog<br />
beter geme<strong>en</strong>schappelijke ruimte. Ook uit opgraving<strong>en</strong> blijkt dat<br />
herbergachtige geleg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> uit e<strong>en</strong> aantal grote geme<strong>en</strong>schapplijke ruimtes<br />
bestond<strong>en</strong>. Mann<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong> gescheid<strong>en</strong>.<br />
Op e<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>plaats met meestal e<strong>en</strong> galerij eromhe<strong>en</strong> stond<strong>en</strong> dan de<br />
dier<strong>en</strong>.<br />
Omdat <strong>het</strong> hier om grote geme<strong>en</strong>schappelijke ruimtes ging <strong>en</strong> niet om kleine<br />
privé gedeeltes (privacy is typisch westers) is <strong>het</strong> ook niet zo vreemd dat e<strong>en</strong><br />
bevall<strong>en</strong>de vrouw daar niet zo maar tuss<strong>en</strong> kon zitt<strong>en</strong>. Zeker voor e<strong>en</strong> Jood is<br />
dat onmogelijk, omdat e<strong>en</strong> vrouw die bevall<strong>en</strong> is volg<strong>en</strong>s de wet (Leviticus 12)<br />
onrein is. Voor e<strong>en</strong> dergelijke vrouw was er dus ge<strong>en</strong> plaats in de<br />
geme<strong>en</strong>schappelijke ruimtes. Ook al zoud<strong>en</strong> er maar drie gast<strong>en</strong> zijn geweest,<br />
zelfs dan zou ze niet toegelat<strong>en</strong> word<strong>en</strong> in de geme<strong>en</strong>schappelijke vertrekk<strong>en</strong>.<br />
36
In <strong>bij</strong>voorbeeld e<strong>en</strong> studiebrief uit Israël vond<strong>en</strong> we de volg<strong>en</strong>de beschrijving<br />
<strong>van</strong> e<strong>en</strong> oude herberg:<br />
'De herberg zoals beschrev<strong>en</strong> in Lukas 2:7 was ge<strong>en</strong> hotel zoals wij die<br />
k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Het was e<strong>en</strong> op<strong>en</strong> hal, met tafels langs de mur<strong>en</strong>, waar de gast<strong>en</strong><br />
zich terugtrokk<strong>en</strong> om te et<strong>en</strong> <strong>en</strong> te drink<strong>en</strong>. Dan lag m<strong>en</strong> rond de tafels te<br />
slap<strong>en</strong>. Het was erg op<strong>en</strong> <strong>en</strong> publiek, erg druk <strong>en</strong> lawaaierig, <strong>het</strong> best te<br />
vergelijk<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> wachtruimte voor vliegtuig<strong>en</strong>, trein<strong>en</strong> of buss<strong>en</strong>.'<br />
(Vertaald uit: -Israël Teaching letter- Chrismas a new<br />
look at an old story.)<br />
E<strong>en</strong> reconstructie <strong>van</strong> e<strong>en</strong> middelgrote<br />
herberg uit de tijd <strong>van</strong> Jezus. Ze werd<strong>en</strong><br />
meestal om e<strong>en</strong> waterbron he<strong>en</strong> gebouwd.<br />
'De herberg aan de rand <strong>van</strong> Betlehem leek veel op deze typische<br />
kara<strong>van</strong>serai, e<strong>en</strong> <strong>van</strong> de vele soortgelijke logem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> langs de voornaamste<br />
handelsroutes in die tijd. Behalve huisvesting bood e<strong>en</strong> kara<strong>van</strong>serai ook<br />
bescherming. Ze war<strong>en</strong> gebouwd <strong>van</strong> rotsblokk<strong>en</strong> uit de omgeving of <strong>van</strong> in<br />
de zon gedroogde st<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> omgev<strong>en</strong> door e<strong>en</strong> muur om rovers buit<strong>en</strong> te<br />
houd<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> herberg die aan de horizon opdoemde, moet e<strong>en</strong> welkom tek<strong>en</strong><br />
zijn geweest aan <strong>het</strong> einde <strong>van</strong> e<strong>en</strong> stoffige reisdag. Zulke onderkom<strong>en</strong>s<br />
werd<strong>en</strong> altijd rond e<strong>en</strong> waterbron gebouwd. De reizigers kond<strong>en</strong> hun dier<strong>en</strong><br />
op de op<strong>en</strong> binn<strong>en</strong>plaats voed<strong>en</strong> <strong>en</strong> dr<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>en</strong> hun waterzakk<strong>en</strong> aan de put<br />
vull<strong>en</strong>. Arme reizigers sliep<strong>en</strong> waarschijnlijk ook op die binn<strong>en</strong>plaats, maar <strong>bij</strong><br />
slecht weer zocht<strong>en</strong> ze met hun dier<strong>en</strong> onderdak in de overdekte gang onder<br />
de eerste verdieping.'<br />
(Jezus <strong>en</strong> zijn tijd door: Hanny Ris-Hoog<strong>en</strong>doorn)<br />
Waar Maria zich teruggetrokk<strong>en</strong> heeft om <strong>het</strong> kind te bar<strong>en</strong>, vertelt <strong>het</strong><br />
verhaal niet.<br />
E<strong>en</strong> aannemelijke red<strong>en</strong> voor <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong> de stal dat later ontstond is er<br />
wel.<br />
To<strong>en</strong> <strong>het</strong> feest <strong>van</strong> de geboorte <strong>van</strong> Jezus e<strong>en</strong>maal op de feestdag <strong>van</strong> Mitras<br />
gevierd werd, verstr<strong>en</strong>geld<strong>en</strong> e<strong>en</strong> aantal gewoontes <strong>en</strong> verhal<strong>en</strong>. Mitras was<br />
namelijk wel in e<strong>en</strong> grot/stal gebor<strong>en</strong>. De rotsgeboorte <strong>van</strong> Mitras was in die<br />
tijd e<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d verhaal. Omdat de meeste stall<strong>en</strong> <strong>van</strong> dier<strong>en</strong> in grott<strong>en</strong><br />
gevestigd war<strong>en</strong>, kan je hier dus zowel grot als stal gebruik<strong>en</strong>.<br />
De <strong>bij</strong>e<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> <strong>van</strong> de Mitras gelovig<strong>en</strong> war<strong>en</strong> ook altijd in e<strong>en</strong> grot of e<strong>en</strong><br />
nagebouwde grotachtige ruimte. Juist omdat de <strong>bij</strong>bel nerg<strong>en</strong>s aangeeft waar<br />
Jezus gebor<strong>en</strong> werd, ligt <strong>het</strong> voor de hand dat m<strong>en</strong> dit oude verhaal gebruikt<br />
heeft om deze 'leegte' in <strong>het</strong> kerstverhaal te vull<strong>en</strong>. Ook omdat m<strong>en</strong> gew<strong>en</strong>d<br />
was om op 25 december iemand te ged<strong>en</strong>k<strong>en</strong> die in e<strong>en</strong> grot/stal gebor<strong>en</strong><br />
was, maakte dit de verwarring kompleet.<br />
Ooit hoorde ik e<strong>en</strong> Jood zegg<strong>en</strong>: 'Het kerstverhaal is zo westers dat <strong>het</strong> nooit<br />
in Israël kan hebb<strong>en</strong> afgespeeld. Ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kele Jood zou e<strong>en</strong> pasgebor<strong>en</strong> kind<br />
in e<strong>en</strong> voerbak legg<strong>en</strong>, waar onreine dier<strong>en</strong>* uit kunn<strong>en</strong> et<strong>en</strong> <strong>en</strong> dat nog<br />
afgezi<strong>en</strong> <strong>het</strong> hygiëneprobleem.'<br />
*(<strong>bij</strong>voorbeeld de Kameel. Leviticus 11: 4)<br />
37
Drie koning<strong>en</strong>:<br />
Volg<strong>en</strong>s <strong>het</strong> traditionele verhaal zoud<strong>en</strong> er drie koning<strong>en</strong> uit <strong>het</strong> Oost<strong>en</strong><br />
gekom<strong>en</strong> zijn. In alle kerststall<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> we dan ook drie mann<strong>en</strong> met kron<strong>en</strong> op<br />
hun hooft <strong>en</strong> met ieder e<strong>en</strong> voorwerp (cadeau) in hun hand. Volg<strong>en</strong>s <strong>het</strong><br />
traditionele verhaal kniel<strong>en</strong> ook zij voor de pasgebor<strong>en</strong> Jezus neer.<br />
Hoewel we dit verhaal allemaal wel ti<strong>en</strong>tall<strong>en</strong> mal<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> gehoord, is <strong>het</strong><br />
niet <strong>het</strong> verhaal zoals <strong>het</strong> in de <strong>bij</strong>bel staat.<br />
Lat<strong>en</strong> we om te beginn<strong>en</strong> goed kijk<strong>en</strong> wat er in de <strong>bij</strong>bel staat:<br />
[2] To<strong>en</strong> nu Jezus gebor<strong>en</strong> was te Betlehem in Judea in de dag<strong>en</strong> <strong>van</strong> koning<br />
Herodes zie, wijz<strong>en</strong> uit <strong>het</strong> Oost<strong>en</strong> kwam<strong>en</strong> te Jeruzalem, [2] <strong>en</strong> vroeg<strong>en</strong>;<br />
waar is de Koning der Jod<strong>en</strong>, die gebor<strong>en</strong> is? Want wij hebb<strong>en</strong> zijn ster in <strong>het</strong><br />
Oost<strong>en</strong> gezi<strong>en</strong> <strong>en</strong> wij zijn gekom<strong>en</strong> om Hem hulde te bewijz<strong>en</strong>.<br />
Het woord dat hier vertaald is met wijz<strong>en</strong> is <strong>van</strong> oorsprong <strong>het</strong> Griekse woord<br />
'magos' <strong>het</strong> was de naam voor e<strong>en</strong> Babylonische <strong>en</strong> Perzische kaste* <strong>van</strong><br />
priesters, magiërs, raadgevers <strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schappers.<br />
*(laag <strong>van</strong> de bevolking)<br />
Hoewel de rooms-katholiek<strong>en</strong> nog steeds <strong>het</strong> drie koning<strong>en</strong> feest vier<strong>en</strong>, staat<br />
in hun eig<strong>en</strong> 'Catholic Encyclopedia' (katholieke Encyclopedie):<br />
'Zoals <strong>het</strong> soms gebeurt, e<strong>en</strong> liturgische verwijzing <strong>van</strong> e<strong>en</strong> tekst, achteraf<br />
gezi<strong>en</strong> niet zo goed gekoz<strong>en</strong> zijn als m<strong>en</strong> de historie bekijkt. Ook war<strong>en</strong> <strong>het</strong><br />
ge<strong>en</strong> tov<strong>en</strong>aars: e<strong>en</strong> goede uitleg <strong>van</strong> <strong>het</strong> woord 'magoi' wordt niet in de<br />
<strong>bij</strong>bel gevond<strong>en</strong>, dus is m<strong>en</strong> verplicht in de context <strong>van</strong> <strong>het</strong> tweede hoofdstuk<br />
<strong>van</strong> St. Matteus te bekijk<strong>en</strong>. Deze magiërs kunn<strong>en</strong> niemand anders geweest<br />
zijn dan de priesterkaste waar we al eerder naar verwez<strong>en</strong> [- die <strong>van</strong> Babylon<br />
<strong>en</strong> Persië -]. De religie <strong>van</strong> de Magiërs was voornamelijk die <strong>van</strong> 'Zoroaster'<br />
e<strong>en</strong> verbod<strong>en</strong> tov<strong>en</strong>aarsverbond. Hun astrologie <strong>en</strong> vermog<strong>en</strong> om drom<strong>en</strong> uit<br />
te legg<strong>en</strong> war<strong>en</strong> de fundam<strong>en</strong>t<strong>en</strong> om Christus te vind<strong>en</strong>.'<br />
(Vertaald uit: 'Catholic Encyclopedia')<br />
E<strong>en</strong> voorbeeld hier<strong>van</strong> zi<strong>en</strong> we ook in Daniel 5 vers 11 <strong>en</strong> 12, Als Daniel in<br />
ballingschap is in Babylon.<br />
'Er is e<strong>en</strong> man in uw koninkrijk in wie de geest der heilige god<strong>en</strong> woont, <strong>en</strong> in<br />
wie in de dag<strong>en</strong> <strong>van</strong> uw vader verlichting, verstand <strong>en</strong> wijsheid als de wijsheid<br />
der god<strong>en</strong>, gevond<strong>en</strong> werd; hem heeft koning Nebukadnessar, uw vader, tot<br />
hoofd der geleerd<strong>en</strong>, bezweerders, Chaldeeën <strong>en</strong> waarzeggers aangesteld, -<br />
uw vader, O koning. [12] Omdat dan e<strong>en</strong> uitnem<strong>en</strong>de geest <strong>en</strong> k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong><br />
verstand, uitlegging <strong>van</strong> drom<strong>en</strong>, onthulling <strong>van</strong> verborg<strong>en</strong>hed<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
ontwarring <strong>van</strong> knop<strong>en</strong> in hem gevond<strong>en</strong> wordt, in Daniël, aan wie de koning<br />
de naam Beltesassar gegev<strong>en</strong> heeft, laat dan nu Daniël geroep<strong>en</strong> word<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
hij zal de uitlegging te k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> gev<strong>en</strong>.'<br />
De drie koning<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s de verhal<strong>en</strong> de volg<strong>en</strong>de koning<strong>en</strong> zijn:<br />
1. Melgior, koning <strong>van</strong> Arabië<br />
2. Caspar, koning <strong>van</strong> Tarsus<br />
3. Baltasar, koning <strong>van</strong> Ethiopië<br />
Iedere<strong>en</strong> die goed is in aardrijkskunde (of e<strong>en</strong> atlas heeft) zal direct ondekk<strong>en</strong><br />
dat alle<strong>en</strong> Arabië redelijk t<strong>en</strong> oost<strong>en</strong> <strong>van</strong> Israël ligt. Tarsus ligt ver t<strong>en</strong><br />
noord<strong>en</strong> <strong>van</strong> Israël <strong>en</strong> Ethiopië ligt ver t<strong>en</strong> zuid<strong>en</strong> <strong>van</strong> Israël.<br />
38
Er is nog iets opvall<strong>en</strong>d aan <strong>het</strong> verhaal, lees de tekst uit Matteò s 2 nog e<strong>en</strong>s<br />
<strong>en</strong> ondek dat er niet over drie 'wijz<strong>en</strong>' gesprok<strong>en</strong> word, maar gewoon over<br />
'wijz<strong>en</strong>'. Dat kunn<strong>en</strong> er twee zijn maar ook honderd.<br />
'In de oosterse traditie heeft 12 de voorkeur. Vroeg christelijke kunst is ge<strong>en</strong><br />
maatgever:<br />
· E<strong>en</strong> schilderij op <strong>het</strong> kerkhof <strong>van</strong> St. Peter <strong>en</strong> Marcellinus lat<strong>en</strong> er twee zi<strong>en</strong>.<br />
· E<strong>en</strong> in <strong>het</strong> Lateran Museum, drie;<br />
· E<strong>en</strong> in <strong>het</strong> kerkhof <strong>van</strong> Domitilla, vier;<br />
· E<strong>en</strong> vaas in <strong>het</strong> Kircher Museum, acht.'<br />
(Vertaald uit: 'Catholic Encyclopedia')<br />
M<strong>en</strong> neemt wel e<strong>en</strong>s aan dat <strong>het</strong> getal drie is ontstaan <strong>van</strong>wege de drie gift<strong>en</strong><br />
die ze <strong>bij</strong> zich hadd<strong>en</strong>. Toch zal straks duidelijk word<strong>en</strong> dat hier e<strong>en</strong> nog veel<br />
belangrijkere red<strong>en</strong> achter zit.<br />
Er is nog iets dat helemaal niet klopt met <strong>het</strong> 'traditionele' kerstverhaal.<br />
Volg<strong>en</strong>s de 'traditie' zoud<strong>en</strong> de wijz<strong>en</strong> uit <strong>het</strong> Oost<strong>en</strong> de stal binn<strong>en</strong>kom<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
de baby Jezus aanbidd<strong>en</strong>, maar dat is niet wat er in de <strong>bij</strong>bel staat in Matteus<br />
2:<br />
'[9] Zij hoord<strong>en</strong> de koning aan <strong>en</strong> reisd<strong>en</strong> weg; <strong>en</strong> zie, de ster, die zij hadd<strong>en</strong><br />
gezi<strong>en</strong> in <strong>het</strong> Oost<strong>en</strong>, ging hun voor totdat zij kwam <strong>en</strong> stond bov<strong>en</strong> de<br />
plaats, waar <strong>het</strong> kind was. [10] To<strong>en</strong> zij de ster zag<strong>en</strong>, verheugd<strong>en</strong> zij zich<br />
met zeer grote vreugde. [11] En zij ging<strong>en</strong> <strong>het</strong> huis binn<strong>en</strong> <strong>en</strong> zag<strong>en</strong> <strong>het</strong> kind<br />
met Maria, zijn moeder, <strong>en</strong> zij viel<strong>en</strong> neder <strong>en</strong> bewez<strong>en</strong> hem hulde…'<br />
Er staat hier heel duidelijk '<strong>het</strong> kind' vertaald <strong>van</strong> <strong>het</strong> Griekse woord 'paidion'.<br />
Dat woord betek<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> jong kind <strong>en</strong> zeker ge<strong>en</strong> baby of zuigeling. Het staat<br />
ook in duidelijk contrast met de boodschap <strong>van</strong> de <strong>en</strong>gel aan de herders in<br />
Lucas 2 vers 12: '…Gij zult e<strong>en</strong> kind vind<strong>en</strong> in doek<strong>en</strong> gewikkeld..'<br />
De stat<strong>en</strong>vertaling zegt 'kindeke', wat duidelijker aangeeft dat <strong>het</strong> hier om e<strong>en</strong><br />
baby gaat. Het Griekse woord dat hier gebruikt is is 'brephos' <strong>en</strong> dat betek<strong>en</strong>t<br />
embryo of pasgebor<strong>en</strong> baby.<br />
Ook staat er in Matteus 2 vers 11 dat ze e<strong>en</strong> huis binn<strong>en</strong> ging<strong>en</strong> <strong>en</strong> ge<strong>en</strong><br />
herberg of stal. Ook staat er niet dat ze <strong>het</strong> kind zag<strong>en</strong> ligg<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> bak of<br />
iets dergelijks. Niets <strong>van</strong> dat alles.<br />
Er is nog e<strong>en</strong> duidelijke red<strong>en</strong> waarom we kunn<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> dat de wijz<strong>en</strong> niet <strong>bij</strong><br />
de geboorte geweest kunn<strong>en</strong> zijn. We vind<strong>en</strong> dat in Lucas 2 vers 22 t/m 24:<br />
'..bracht<strong>en</strong> zij Hem naar Jeruzalem om Hem de Here voor te stell<strong>en</strong>, [23]<br />
gelijk geschrev<strong>en</strong> staat in de Wet des Her<strong>en</strong>: Al <strong>het</strong> eerstgebor<strong>en</strong>e <strong>van</strong> <strong>het</strong><br />
mannelijke geslacht zal heilig <strong>het</strong><strong>en</strong> voor de Here [24] <strong>en</strong> om e<strong>en</strong> offer te<br />
br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> overe<strong>en</strong>komstig <strong>het</strong>ge<strong>en</strong> in de Wet des Her<strong>en</strong> gezegd is, e<strong>en</strong> paar<br />
tortelduiv<strong>en</strong> of twee jonge duiv<strong>en</strong>.'<br />
Volg<strong>en</strong>s de wet gold dit als e<strong>en</strong> offer voor arme m<strong>en</strong>s<strong>en</strong>!<br />
In Leviticus 12 vers 2 t/m 7:<br />
'De HERE sprak tot Mozes: preek tot de Israëliet<strong>en</strong>:<br />
Wanneer e<strong>en</strong> vrouw moeder wordt <strong>en</strong> e<strong>en</strong> kind <strong>van</strong> <strong>het</strong> mannelijk geslacht<br />
baart, dan zal zij zev<strong>en</strong> dag<strong>en</strong> onrein zijn; als in de tijd <strong>van</strong> haar maandelijkse<br />
afzondering zal zij onrein zijn. [3] En op de achtste dag zal <strong>het</strong> vlees <strong>van</strong> zijn<br />
voorhuid besned<strong>en</strong> word<strong>en</strong>. [4]Drieëndertig dag<strong>en</strong> zal zij blijv<strong>en</strong> in <strong>het</strong><br />
reinigingsbloed; niets heiligs zal zij aanrak<strong>en</strong>, naar <strong>het</strong> heiligdom zal zij niet<br />
kom<strong>en</strong>, totdat de dag<strong>en</strong> <strong>van</strong> haar reiniging vervuld zijn. [5] Indi<strong>en</strong> zij echter<br />
39
e<strong>en</strong> kind <strong>van</strong> <strong>het</strong> vrouwelijk geslacht baart, zal zij twee wek<strong>en</strong> onrein zijn<br />
zoals in haar maandelijkse afzondering; zes<strong>en</strong>zestig dag<strong>en</strong> zal zij blijv<strong>en</strong> in <strong>het</strong><br />
reinigingsbloed. [6] Als de dag<strong>en</strong> <strong>van</strong> haar reiniging vervuld zijn, zal zij voor<br />
e<strong>en</strong> zoon of voor e<strong>en</strong> dochter e<strong>en</strong> éénjarig schaap t<strong>en</strong> brandoffer, <strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
jonge duif of tortelduif t<strong>en</strong> zondoffer, naar de ingang <strong>van</strong> de t<strong>en</strong>t der<br />
sam<strong>en</strong>komst tot de priester br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. [7] Deze zal <strong>het</strong> voor <strong>het</strong> aangezicht des<br />
HEREN offer<strong>en</strong> <strong>en</strong> over haar verzo<strong>en</strong>ing do<strong>en</strong>; dan zal zij rein zijn <strong>van</strong> haar<br />
bloedvloeiing. Dit is de wet voor haar die gebaard heeft, <strong>het</strong>zij <strong>het</strong> e<strong>en</strong> kind<br />
<strong>van</strong> <strong>het</strong> mannelijk of <strong>van</strong> <strong>het</strong> vrouwelijk geslacht betreft. [8] Indi<strong>en</strong> echter<br />
haar vermog<strong>en</strong> niet toereik<strong>en</strong>d is voor e<strong>en</strong> stuk kleinvee, dan zal zij twee<br />
tortelduiv<strong>en</strong> of twee jonge duiv<strong>en</strong> nem<strong>en</strong>: de <strong>en</strong>e t<strong>en</strong> brandoffer <strong>en</strong> de andere<br />
t<strong>en</strong> zondoffer, <strong>en</strong> de priester zal over haar verzo<strong>en</strong>ing do<strong>en</strong>, <strong>en</strong> zij zal rein<br />
zijn.'<br />
We lez<strong>en</strong> hier dat Maria 8 dag<strong>en</strong> tot de besnijd<strong>en</strong>is <strong>en</strong> to<strong>en</strong> nog e<strong>en</strong>s 33<br />
dag<strong>en</strong> moest wacht<strong>en</strong> met <strong>het</strong> offer. Dus 41 dag<strong>en</strong> na de geboorte <strong>van</strong> Jezus<br />
was Maria nog steeds arm want ze offerde 'e<strong>en</strong> paar tortelduiv<strong>en</strong> of twee<br />
jonge duiv<strong>en</strong>.' En had blijkbaar ge<strong>en</strong> geld voor e<strong>en</strong> stuk kleinvee. Als ze de<br />
gesch<strong>en</strong>k<strong>en</strong> <strong>van</strong> de 'wijz<strong>en</strong>' to<strong>en</strong> al gehad zoud<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> was ze rijk g<strong>en</strong>oeg<br />
geweest!<br />
Dit lost tev<strong>en</strong>s e<strong>en</strong> ander probleem op. Matteus 2 vers 13 vertelt dat Jozef <strong>en</strong><br />
Maria direct na <strong>het</strong> bezoek <strong>van</strong> de 'wijz<strong>en</strong>' vlucht<strong>en</strong> naar Egypte. Terwijl Maria<br />
volg<strong>en</strong>s Lucas 2 vers 22, 41 dag<strong>en</strong> na de geboorte nog naar Jeruzalem gaat<br />
om duifjes te offer<strong>en</strong>. Deze schijnbare teg<strong>en</strong>stelling wordt door sceptici vaak<br />
aangegrep<strong>en</strong> om aan te gev<strong>en</strong> dat de verhal<strong>en</strong> elkaar teg<strong>en</strong>sprek<strong>en</strong>, maar dat<br />
is dus niet waar. Als we wet<strong>en</strong> dat de 'wijz<strong>en</strong>' pas veel later op bezoek<br />
kwam<strong>en</strong>, had Maria meer dan g<strong>en</strong>oeg tijd om duifjes te offer<strong>en</strong>.<br />
Het verklaart ook e<strong>en</strong> beetje waarom alle kinder<strong>en</strong> <strong>van</strong> 2 jaar <strong>en</strong> jonger<br />
(Matteus 2 vers 16) omgebracht werd<strong>en</strong> <strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> alle baby's. Herodes<br />
had immers nauwkeurig navraag gedaan wanneer de wijz<strong>en</strong> de ster hadd<strong>en</strong><br />
gezi<strong>en</strong> (Matteus 2 vers 7). Hij kon dus k<strong>en</strong>nelijk ongeveer uitrek<strong>en</strong><strong>en</strong> hoe oud<br />
Jezus geweest moest zijn.<br />
Nu wet<strong>en</strong> we dat <strong>het</strong> niet om 'koning<strong>en</strong>' ging maar om 'wijz<strong>en</strong>'.<br />
Dat de 'wijz<strong>en</strong>' niet <strong>bij</strong> de geboorte war<strong>en</strong>, maar pas later kwam<strong>en</strong>.<br />
Dat <strong>het</strong> aantal niet drie was, maar onbek<strong>en</strong>d.<br />
Als dit duidelijk is zal iedere<strong>en</strong> zich afvrag<strong>en</strong> hoe <strong>het</strong> zo ver heeft kunn<strong>en</strong><br />
kom<strong>en</strong> dat <strong>het</strong> 'altijd' verkeerd is verteld.<br />
Er zijn wel verhal<strong>en</strong> waarin drie koning<strong>en</strong> (hier gaat <strong>het</strong> dus niet om wijz<strong>en</strong>!)<br />
e<strong>en</strong> pasgebor<strong>en</strong> baby, die op 25 december uit e<strong>en</strong> maagdelijke moeder<br />
gebor<strong>en</strong> was, kom<strong>en</strong> bezoek<strong>en</strong>. Helaas hor<strong>en</strong> deze drie koning<strong>en</strong> beslist niet<br />
thuis in ons kerstverhaal.<br />
E<strong>en</strong> <strong>van</strong> die verhal<strong>en</strong>/leg<strong>en</strong>des is <strong>het</strong> verhaal dat drie koning<strong>en</strong> de baby<br />
Tammuz* kom<strong>en</strong> bezoek<strong>en</strong>. Deze drie koning<strong>en</strong> war<strong>en</strong> of verwez<strong>en</strong> naar Sem<br />
Cham <strong>en</strong> Jafet de drie zon<strong>en</strong> <strong>van</strong> Noach. Of e<strong>en</strong> afgezant <strong>van</strong> h<strong>en</strong>. Omdat zij<br />
de grondleggers war<strong>en</strong> <strong>van</strong> de nieuwe wereld is <strong>het</strong> heel normaal dat naar<br />
h<strong>en</strong> als koning<strong>en</strong> werd verwez<strong>en</strong>. Het is e<strong>en</strong> redelijk aannemelijk verhaal<br />
omdat Tammuz <strong>het</strong> achterkleinkind <strong>van</strong> Cham was. Omdat Tammuz de<br />
'gereïncarneerde' Nimrod zou zijn, de machtigste man op aarde, is <strong>het</strong><br />
sowieso al heel aannemelijk dat koning<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> om hem te er<strong>en</strong>.<br />
*(Het verhaal <strong>van</strong> Tammuz, de gereïncarneerde Nimrod, staat in <strong>het</strong> kort in hoofdstuk<br />
3)<br />
40
Ook in de katholieke <strong>en</strong>cyclopedie word naar deze mogelijkheid verwez<strong>en</strong>.<br />
'Als we puur naar de leg<strong>en</strong>des zoud<strong>en</strong> kijk<strong>en</strong>, verteg<strong>en</strong>woordig<strong>en</strong> ze (de drie<br />
koning<strong>en</strong>) de drie families die voortkwam<strong>en</strong> uit Noach.'<br />
(Vertaald uit: 'Catholic Encyclopedia')<br />
Ook in <strong>het</strong> verhaal <strong>van</strong> Mitras* kom<strong>en</strong> de koning<strong>en</strong> voor. Hoewel de god<br />
Mitras officieel uit Perzië** komt beleefde hij zijn grootste bek<strong>en</strong>dheid in <strong>het</strong><br />
Romeinse rijk rond de eerste 300 jaar na de geboorte <strong>van</strong> Jezus. Gerek<strong>en</strong>d<br />
<strong>van</strong>uit Rome, <strong>het</strong> middelpunt <strong>van</strong> de Mitras cultus, zoud<strong>en</strong> de koning<strong>en</strong><br />
inderdaad uit <strong>het</strong> oost<strong>en</strong> gekom<strong>en</strong> zijn. Omdat veel bekeerling<strong>en</strong> uit de eerste<br />
christ<strong>en</strong>tijd uit <strong>het</strong> Mitras geloof kwam<strong>en</strong> is ook deze mogelijkheid<br />
aannemelijk.<br />
*(Mitras was de geïncarneerde god uit <strong>het</strong> 'Saturnalia' feest <strong>van</strong> de Romein<strong>en</strong>. Zie ook<br />
Hoofdstuk 3)<br />
**(Perzië = teg<strong>en</strong>woordig Iran)<br />
Naast deze voorbeeld<strong>en</strong>, zi<strong>en</strong> we ook spor<strong>en</strong> <strong>van</strong> heid<strong>en</strong>se driekoning<strong>en</strong><br />
gebruik<strong>en</strong> in Europese land<strong>en</strong>.<br />
'Hoe oud <strong>het</strong> gebruik is wet<strong>en</strong> wij niet, maar in Stubbe's Anatomy of Abuses in<br />
Engeland <strong>van</strong> 1583 wordt e<strong>en</strong> Driekoning<strong>en</strong>feest, dat vrij zeker als e<strong>en</strong> oudere<br />
<strong>en</strong> meer heid<strong>en</strong>se vorm <strong>van</strong> <strong>het</strong> feest kan word<strong>en</strong> beschouwd, als volgt<br />
beschrev<strong>en</strong>: De jongemann<strong>en</strong> <strong>van</strong> e<strong>en</strong> kerspel kiez<strong>en</strong> met Driekoning<strong>en</strong> e<strong>en</strong><br />
aanvoerder, die zij plechtig tot koning kron<strong>en</strong>. Deze kiest dan twintig, veertig,<br />
zestig of honderd volgeling<strong>en</strong> voor zijn erewacht. Deze kled<strong>en</strong> zich in<br />
lichtkleurige gewad<strong>en</strong>, zoals lichtgeel of lichtgro<strong>en</strong> <strong>en</strong> tooi<strong>en</strong> zich met lint<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> sjerp<strong>en</strong>, goud<strong>en</strong> ring<strong>en</strong> <strong>en</strong> edelst<strong>en</strong><strong>en</strong>. Om elk be<strong>en</strong> knop<strong>en</strong> zij twintig tot<br />
veertig bell<strong>en</strong> <strong>en</strong> zij drag<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zakdoek in de hand <strong>en</strong> soms e<strong>en</strong> kruis over<br />
de schouder. Behalve dit voer<strong>en</strong> zij hun hobby-horses met zich mede, of ook<br />
wel hun drak<strong>en</strong> e.d. <strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> zij trommelslagers <strong>en</strong> pijpers <strong>bij</strong> zich om hun<br />
duivelsdans (! ) te spel<strong>en</strong>. Dit heid<strong>en</strong>s (! ) gezelschap trekt dan naar de kerk<br />
<strong>en</strong> dringt zelfs binn<strong>en</strong>, terwijl de geestelijke aan <strong>het</strong> prek<strong>en</strong> is. Dans<strong>en</strong>de <strong>en</strong><br />
met hun zakdoek<strong>en</strong> zwaai<strong>en</strong>de als geïncarneerde duivels mak<strong>en</strong> zij zoveel<br />
geraas, dat niemand zijn eig<strong>en</strong> stem kan verstaan. Daarop gaan zij naar <strong>het</strong><br />
kerkhof, waar zij hun priël<strong>en</strong> <strong>en</strong> t<strong>en</strong>t<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> opgeslag<strong>en</strong> <strong>en</strong> dans<strong>en</strong> daar<br />
dag <strong>en</strong> nacht. Wij hebb<strong>en</strong> hier e<strong>en</strong> voorbeeld <strong>van</strong> e<strong>en</strong> geraasmak<strong>en</strong>de<br />
ommetocht, waarvoor <strong>het</strong> c<strong>en</strong>trale punt de oude gewijde plaats is: de thans<br />
christelijke kerk met <strong>het</strong> kerkhof. De minachting voor <strong>het</strong> christelijk geloof<br />
blijkt wel daaruit, dat de deelnemers de kerkdi<strong>en</strong>st verstoord<strong>en</strong>, zonder dat de<br />
autoriteit<strong>en</strong> daaraan, blijkbaar lange tijd, paal <strong>en</strong> perk aan kond<strong>en</strong> stell<strong>en</strong>. Zij<br />
word<strong>en</strong> dan ook heid<strong>en</strong>s g<strong>en</strong>oemd <strong>en</strong> hun dans heet e<strong>en</strong> duivelsdans.<br />
Blijkbaar heeft de Kerk er later e<strong>en</strong> christelijke tint aan gegev<strong>en</strong> <strong>en</strong> in plaats<br />
<strong>van</strong> de <strong>en</strong>e gekoz<strong>en</strong> koning - <strong>het</strong> zinnebeeld <strong>van</strong> de god<strong>en</strong>koning Wodan, die<br />
met zijn einherjar rondtrekt - heeft m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> drietal koning<strong>en</strong> ingevoerd,<br />
waar<strong>van</strong> er e<strong>en</strong> zwart zou zijn. Hoewel dit op ge<strong>en</strong> <strong>en</strong>kel <strong>bij</strong>bels gegev<strong>en</strong><br />
steunt'<br />
(Noordeuropese mysteriën <strong>en</strong> hun spor<strong>en</strong> tot hed<strong>en</strong> door: F.E. Farwerck)<br />
Dat <strong>het</strong> hier om e<strong>en</strong> drietal ging dat onder leiding <strong>van</strong> Wodan stond ligt voor<br />
de hand. Het drietal Wodan, Donar <strong>en</strong> Frya, trokk<strong>en</strong> volg<strong>en</strong>s leg<strong>en</strong>des de<br />
wereld door <strong>en</strong> beleefd<strong>en</strong> <strong>van</strong> alles. Omdat Wodan e<strong>en</strong> god <strong>van</strong> de dod<strong>en</strong> was<br />
werd hij wel vaker afgebeeld met e<strong>en</strong> zwart gezicht. Ook blijkt <strong>het</strong> dat 26<br />
december e<strong>en</strong> speciale dag was die aan Wodan was gewijd. Dat m<strong>en</strong> dus al<br />
bepaalde feest<strong>en</strong> <strong>en</strong> rituel<strong>en</strong> had rond die tijd is dus niet verwonderlijk. In <strong>het</strong><br />
begin <strong>van</strong> de kerk in Europa stond de kerk oogluik<strong>en</strong>d toe, dat bepaalde<br />
41
heid<strong>en</strong>se rituel<strong>en</strong> in gebruik blev<strong>en</strong>. Het duurde tot 743 voor Bonifacius de<br />
'Indiculus superstitionum et paganiarum'* opstelde. To<strong>en</strong> dit na jar<strong>en</strong> nog niet<br />
voldo<strong>en</strong>de werkte heeft m<strong>en</strong> beslot<strong>en</strong> de meest gangbare heid<strong>en</strong>se gebruik<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> feest<strong>en</strong> te 'kerst<strong>en</strong><strong>en</strong>'**<br />
*(Dit stuk werd in 743 op <strong>het</strong> concilie <strong>van</strong> Leptines opgesteld. Het beschreef in<br />
ongeveer 30 paragrav<strong>en</strong> welke heid<strong>en</strong>se gebruik<strong>en</strong> uit de kerk moest<strong>en</strong> word<strong>en</strong><br />
gebann<strong>en</strong>.)<br />
**(Het ver<strong>van</strong>g<strong>en</strong> <strong>van</strong> heid<strong>en</strong>se gebruik<strong>en</strong> door 'Christelijke' rituel<strong>en</strong> of feestdag<strong>en</strong>)<br />
Er zijn nog e<strong>en</strong> aantal zak<strong>en</strong> die besprok<strong>en</strong> zoud<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>, maar <strong>het</strong><br />
lijkt ons voldo<strong>en</strong>de om <strong>het</strong> <strong>bij</strong> deze punt<strong>en</strong> te houd<strong>en</strong>. Sommige verschill<strong>en</strong><br />
hebb<strong>en</strong> ook te mak<strong>en</strong> met kerkelijke traditie. Iedere<strong>en</strong> is uiteindelijk in staat<br />
om alles nog e<strong>en</strong>s opnieuw te bekijk<strong>en</strong>. E<strong>en</strong> paar belangrijke punt<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
we er uitgelicht, maar dat betek<strong>en</strong>t niet dat dat <strong>het</strong> <strong>en</strong>ige is waar<br />
misverstand<strong>en</strong> over bestaan.<br />
42