studiehandleiding - Hogeschool Zuyd

FACULTEIT PEOPLE & BUSINESS MANAGEMENT SITTARD
BACHELOROPLEIDING - DAGONDERWIJS
STUDIEHANDLEIDING
PROJECT
‘Starter aan het roer’
FACULTEIT PEOPLE & BUSINESS MANAGEMENT
© PBM september 2011
| HAVIKSTRAAT 5 6135 ED SITTARD | 046 - 420 7167 | PBM@HSZUYD.NL | WWW.HSZUYD.NL/PBM |

FACULTEIT PEOPLE & BUSINESS MANAGEMENT SITTARD
BACHELOROPLEIDING - DAGONDERWIJS
STUDIEHANDLEIDING
PROJECT
‘Starter aan het roer’
Studiepunten : 5 ects
Studielast : 140 uur
Duur : 10 weken
Voertaal : Nederlands
Toetsing : ► schriftelijke rapportage
► presentatie
► verdediging
FACULTEIT PEOPLE & BUSINESS MANAGEMENT
| HAVIKSTRAAT 5 6135 ED SITTARD | 046 - 420 7167 | PBM@HSZUYD.NL | WWW.HSZUYD.NL/PBM |

Inhoudsopgave
Inhoudsopgave
1 Context
Het schip´Onderneming’ kiest het ruime sop 3
2 Opdrachten – Deelspecificaties
Op weg naar je vaarbewijs - op weg naar ondernemerschap 5
2.1 Jouw anker - het ondernemingsplan 5
2.2 Het project 6
2.3 De context - de randvoorwaarden 6
2.4 Opdracht / Deelspecificatie 1 Externe analyse - Macro analyse 7
2.5 Opdracht / Deelspecificatie 2 Externe analyse - Meso analyse 8
2.6 Opdracht / Deelspecificatie 3 Strategiekeuze 8
2.7 Opdracht / Deelspecificatie 4 Vormgeving - Juridisch 9
2.8 Opdracht / Deelspecificatie 5 Vormgeving - Financieel 9
pagina
3 Beoordeling 10
3.1 Het beroepsproduct 10
3.2 Beoordelingscriteria beroepsproduct 10
3.3 Toetsparagraaf 11
3.4 Aanwezigheidsplicht/uit de groep plaatsing 13
3.5 Deliberatie 13
4 Projectorganisatie 14
4.1 Start van het project 14
4.2 Projectmatig werken 14
4.3 Fasering 14
4.4 Coaching van het project 16
4.5 Weekplanning 16
4.6 Studiebelasting 18
4.7 Verplichte literatuur 18
4.8 Aanbevolen literatuur 19
4.9 Websites 19
5 Competenties en relatie met andere studieonderdelen 20
5.1 Competenties 20
5.2 Relatie met andere studieonderdelen 21
Bijlagen
1 Voorbeeld van een samenwerkingsovereenkomst
2 Schrijven van een ‘Plan van aanpak’
3 Beoordelingsformulier schriftelijke rapportage ondernemingsplan
4 Aanwijzingen inzake het schrijven van het Ondernemingsplan
5 Checklist presentatievaardigheden
6 Format peer-assessment projectonderwijs

1 Context
Het schip ‘Onderneming’ kiest het ruime sop
Bill Gates - de kapitein van het schip ‘Microsoft’ - gelooft sterk in hard werken. Hij is ervan overtuigd
dat, wanneer je je verstand goed gebruikt, je vrijwel alles kunt bereiken. Als kind was Bill Gates
ambitieus, intelligent en concurrerend. Deze kwaliteiten hielpen hem de top te bereiken in het beroep
waarvoor hij koos. Toen hij het schip ‘Microsoft’ te water liet, deed hij dat vanuit een visie: ‘Een
computer op elk bureau èn Microsoft software op elke computer’. Bill is een visionaire kapitein en
werkte hard om zijn visie gestalte te geven. Zijn geloof in het verstand en in hard werken bracht hem
daar waar hij vandaag met zijn schuit is beland. Hij gelooft niet in ‘dom geluk’ of in ‘de hand van
God’, maar wel in je inzetten en daarin concurrerend ofwel onderscheidend zijn.
Succesvol het schip ‘Onderneming’ te water
laten en vervolgens sturen doe je met
verstand, door hard werken en door je te
onderscheiden van anderen. De beginnende
kapitein doet er dan ook goed aan om vanuit
een realistische visie zijn toekomstige
vaarbewegingen met het nodige verstand
opvallende ofwel onderscheidende ‘handen
en voeten’ te geven. Dit doet hij door het
opstellen van een ondernemingsplan,
noem het maar … een vaarplan: hierin
geeft hij die handen en voeten naam.
De basis van elk vaar-/ondernemingsplan is de visie van de kapitein/ondernemer om met een schip
‘Onderneming’ op een bepaalde wijze (zakelijk) succesvol te zijn. De startende ondernemer baseert
zijn wens om zakelijk actief te worden en te zijn dan ook op drie kernvragen, namelijk:
- waarom ga ik varen/ondernemen?
- waarin ga ik varen/ondernemen?
- hoe ga ik varen/ondernemen?
De startende onderneming is dus eigenlijk een schip dat te water gelaten wordt en vervolgens het
ruime sop kiest. Het is echter volstrekt zinloos het schip ‘Onderneming’ maar wat doelloos te laten
ronddobberen. De schuit wordt dan namelijk snel overgeleverd aan de elementen van de natuur en zal
onherroepelijk op de klippen lopen. De kapitein doet er dan ook goed aan een bestemmingshaven te
kiezen om daarna kordaat koers te zetten richting die haven.
Onder die bestemmingshaven verstaan we de hoofddoelstelling die de startende ondernemer probeert
te realiseren. In het kiezen van de bestemmingshaven is realisme een vereiste: de hoofddoelstelling
moet - gelet op de capaciteiten van het schip ´Onderneming’ - duidelijk èn bereikbaar zijn. Zo ga je
toch hachelijke avonturen tegemoet als je met een rubberen bootje al roeiende de overtocht Hoek van
Holland – New York wil maken. Ken de sterkten en zwakten van je schip, want om aantrekkelijke
bestemmingshavens te kunnen bereiken moet het te water gelaten schip ‘Onderneming’ de open zee op
en …. op die omgeving berekend ofwel ingericht zijn!
3

De omgeving (maatschappij) vormt voor de startende ondernemer de te bevaren zee. Die zee biedt
hem kansen om aantrekkelijke bestemmingshavens snel en succesvol te bereiken. Maar …. die zee kan
ook verraderlijk en bedreigend zijn en het schip uit zijn lood doen geraken en/of de kapitein tot
koerswijziging dwingen.
Kortom: een zinvolle en succesvolle reis voor de schuit ‘Onderneming’ vereist voorbereiding.
Het kiezen van een bereikbare bestemmingshaven, het in kaart brengen van de te bevaren wateren en
zeeën (hoe woelig, rustig, stormachtig zijn deze, welke andere schepen kom ik daar tegen èn moet ik
deze omzeilen of misschien zelfs wel enteren, enz. ?), het op basis daarvan opstellen van je vaar-
ofwel ondernemingsplan en het inrichten van je schuit staan binnen het Project van Course 1 nadrukkelijk
centraal.
Trossen los, all hands on deck en … een behouden vaart!
4

2 Opdrachten - Deelspecificaties
Op weg naar je vaarbewijs - op weg naar ondernemerschap
2.1 Jouw anker - het ondernemingsplan
Het mag inmiddels duidelijk zijn dat je in dit Project een eerste vaarplan gaat maken voor het te water
te laten schip ‘Onderneming’. Wanneer je als afgestudeerde van de opleiding People & Business
Management het beroepenveld betreedt, zul je hoe dan ook met het vaar-/ondernemingsplan van de
onderneming, waarvoor je gaat werken, geconfronteerd worden.
In dat vaar-/ondernemingsplan wordt - naast de beantwoording van eerder genoemde kernvragen -
richting gegeven aan de vele activiteiten van de onderneming zoals inkoop, organisatie, productie,
financiering en verkoop. Je kunt je voorstellen dat je als toekomstige werknemer/opvarende niet om
zo’n ondernemings-/vaarplan heen kunt. De taken die jij op het gebied van organisatie, economie,
personeelsbegeleiding, aansturing e.d. krijgt, zijn ontleend aan dat ondernemingsplan en dienen tegen
de achtergrond van dat plan begrepen en verantwoord te worden. Je wordt een deel van het schip en de
door jou te leveren bijdrage aan een behouden en succesvolle vaart ontleen je aan het ondernemingsplan,
maar breng je conform dat plan ook in overeenstemming met de bijdragen die jouw collega’s te
leveren hebben. Na verloop van tijd zul je niet alleen op een passieve wijze met ondernemingsplannen
geconfronteerd worden (door er jouw specifieke taken aan te ontlenen), maar ook op een actieve wijze:
je bouwt mee aan het ondernemingsplan door vanuit jouw deskundigheid allerlei inzichten en te
verrichten activiteiten in te brengen.
Het gegeven dat je als toekomstige werknemer niet om de
facetten van het maken van een ondernemingsplan heen kunt
maakt een confrontatie ermee binnen je huidige opleiding
noodzakelijk. Het onmiddellijk, bij aanvang van je opleiding,
centraal stellen van dat ondernemingsplan doen we héél
bewust. In het vervolg van je opleiding krijg je namelijk met
allerlei deelterreinen van ondernemerschap te maken: interne
organisatie, financiering, personeelsbeleid, internationalisering,
recht, commercieel beleid, bestuurlijke vernieuwing,
onderhandelingsvaardigheid, administratieve organisatie,
sociale vaardigheden, enz. Die deelterreinen staan niet los van
elkaar en zijn allemaal èn in een bepaalde samenhang aan de
‘kapstok’ met de naam ondernemingsplan te hangen. In de loop
van de komende studiejaren bekwaam jij je binnen elk van die
afzonderlijke deelterreinen. Omdat we je echter op het hart
willen drukken dat op het schip ‘Onderneming’ alles met alles
moet samenhangen, reiken we meteen in het begin van je
opleiding die kapstok aan in de hoop dat je deze blijft zien als een begrijpelijke en logische context
voor al die afzonderlijke deelterreinen en de daarin vervatte taken, waarmee je èn binnen de opleiding
èn in het beroepenveld geconfronteerd gaat worden. Om in scheepvaarttermen te blijven: laat het
ondernemingsplan een vertrouwd en veilig anker worden en blijven.
5

2.2 Het project
Je gaat een schip te water laten … je gaat een onderneming starten!
Jij bent de startende ondernemer en je ideeën over succesvol zaken doen ga je ontvouwen.
De activiteiten om die ideeën concreet te maken inclusief de daarbij in te zetten middelen ga je op een
gestructureerde wijze op papier zetten en tenslotte ter beoordeling aanbieden aan de bank. Dit laatste
om van die bank de financiering dus … het vertrouwen in jouw plan te krijgen teneinde je ideeën ook
daadwerkelijk waar te kunnen maken.
Het schriftelijk op te stellen en vervolgens mondeling te presenteren ondernemingsplan kent drie
pijlers.
A. De resultaten van een externe analyse ofwel omgevingsanalyse met behulp waarvan de
haalbaarheid van ideeën over het op de markt brengen van een product wordt bepaald en
waarmee vervolgens een haalbaar en uitverkoren productidee wordt omgezet in een concreet op
de markt te introduceren product. Het waarin van het prille ondernemerschap komt hier
uitvoerig aan de orde.
B. Het maken van strategische keuzen. Op basis van de keuze gemaakt onder A. ga je thans
bepalen vanuit welke intentie (lees: doelstellingen) je welke strategische vertrekpunten en welke
marktbenaderingstrategieën je verkiest om met je onderneming een (blijvende) plek op de markt
te veroveren. Het waarom en het hoe van je ontluikend ondernemerschap claimen thans
nadrukkelijk je aandacht.
C. Het kiezen van de vormgeving. De startende onderneming wordt thans opgetuigd. Op zowel
juridisch als op financieel-economisch terrein moet helderheid komen. Op genoemde terreinen
worden door jou besluiten genomen met het doel te voldoen aan specifieke randvoorwaarden,
die de weg naar het zakelijk succes flankeren. Het waarmee krijgt in de hier bedoelde
vormgeving de nodige aandacht.
2.3 De context - de randvoorwaarden
Ondernemerschap vraagt om creativiteit. Reden om je als startende
ondernemer hierin ook alle vrijheid te gunnen. Om het proces,
waarin je als startende ondernemer stapt, toch enige algemene
kaders te geven spreken we met jou de toepassing van de
navolgende randvoorwaarden af.
1. Je mag best met allerlei spontane productideeën beginnen,
maar op basis van de externe analyse (zie 2.2 onder A.) kies je
uiteindelijk één product, waaromheen je jouw onderneming en dus je aanstaande
ondernemingsplan bouwt. Dat ene product kan een tastbaar product maar kan ook een dienst zijn.
Daarnaast kan dat ene product ook een productklasse zijn (bv. auto), een productlijn (bv.
personenauto) of een producttype (bv. middenklasse personenauto).
Let wel: het moet een product(idee) zijn dat een plek krijgt in een bedrijfstak, waarover informatie
te verzamelen valt !!
2. Je begint bescheiden. Je wordt niet als multinational geboren! Hard werken èn met verstand, weet
je nog? Daarom start je als MKB-er. Jouw te starten onderneming gaat behoren tot het Midden- en
Kleinbedrijf en is qua ‘nationaliteit’ een Nederlandse onderneming.
3. Mede met het oog op je keuze gemaakt onder 1. kun je je startende onderneming de gedaante
geven van een dienstverlenend bedrijf (product = niet-tastbaar), van een handelsbedrijf (product =
tastbaar) of van een productiebedrijf (product = tastbaar).
6

4. De markt, die je met je startende onderneming gaat veroveren ofwel de zee die je met het schip
‘Onderneming’ gaat bevaren, is een regionale, een provinciale of een nationale. Dit betekent dat
we niet proberen voor de jonge onderneming internationale markten te openen.
5. De door jou te starten onderneming is BTW-plichtig en heeft minstens één persoon in loondienst.
Het oprichten van een NV of BV is niet toegestaan! We spreken af dat je kunt kiezen voor òf een
eenmanszaak of een VOF. Iedere ondernemer kan minimaal € 10.000 en maximaal € 50.000 aan
eigen vermogen in de onderneming inbrengen. Dit betekent dat als je de onderneming opzet als
een eenmanszaak het beschikbare eigen vermogen minimaal € 10.000 en maximaal € 50.000
bedraagt. Besluit je als groep een VOF op te richten dan verandert het maximaal in te brengen
bedrag aan eigen vermogen!
6. Voor degenen die op het idee zouden komen … je begint géén nieuwe onderneming door de overname
van een bestaand bedrijf. Als startende ondernemer bouw je je bedrijf vanuit het ‘niets’ op.
Het vaarplan in onderdelen … in opdrachten
De bank, waarmee je in gesprek wilt komen met het doel de nodige financiering voor je startende
onderneming te regelen, neemt van jou een ondernemingsplan op schrift in ontvangst dat bestaat uit 5
deelspecificaties. Aan de basis van jullie ondernemingsplan ligt een plan van aanpak, dat jullie bij
aanvang van het project – tezamen met een daarbij ook op te stellen samenwerkingsovereenkomst –
opnemen in de Bijlagen van jullie ondernemingsplan.
2.4 Opdracht / Deelspecificatie Externe analyse – Macro analyse
Nadat je één of meerdere ideeën hebt gekozen, die (kunnen) leiden tot
het product waaromheen je jouw onderneming en dus je aanstaande
ondernemingsplan gaat bouwen (zie 2.3 randvoorwaarden) analyseer je
de macro omgeving waarop de aanstaande bedrijvigheid van jouw
onderneming gericht wordt respectievelijk waarbinnen die bedrijvigheid
zal plaatsvinden. Je brengt de omstandigheden van en de ontwikkelingen
binnen die macro omgeving in kaart. Het gaat dan met name om dié
omstandigheden en ontwikkelingen welke voor jouw startende onderneming
in het algemeen en voor jouw productideeën in het bijzonder van
belang zijn.
De in de macro omgeving opgespoorde omstandigheden en ontwikkelingen
kun je vervolgens vertalen in kansen en bedreigingen. Van de kansen kun je handig gebruik
maken in het geven van concrete (en succesvolle) vorm aan je onderneming, aan de bedrijvigheid
ervan, en - niet in de laatste plaats - aan je productidee. De bedreigingen vormen een gevaar. Je dient
ze hoe dan ook onder ogen te zien om vervolgens je af te vragen hoe je daarmee om moet gaan in de
opbouw van je onderneming alsook in de concretisering van je productidee.
Op basis van de resultaten van de macro analyse wordt jouw idee voor een als startende onderneming
op de markt te introduceren product nader gedetailleerd.
7

2.5 Opdracht /Deelspecificatie 2 Externe analyse – Meso analyse
Na een analyse van de macro omgeving komt thans de voor jouw startende
onderneming meest nabije omgeving onder de loep: de meso omgeving.
Vergelijkbaar met onderdeel 1 breng je in dit onderdeel de omstandigheden van
en de ontwikkelingen binnen die meso omgeving in kaart. Het gaat dan met name
om die omstandigheden en ontwikkelingen die voor jouw startende onderneming
in het algemeen en voor jouw productideeën in het bijzonder van belang zijn. Een
onderzoek van deze meso omgeving is gebaseerd op een viertal afzonderlijke
analyses en wel de volgende.
- Afnemers analyse
- Bedrijfstak analyse (incl. toepassing van het ‘5 krachtenmodel’ van Porter)
- Concurrentie analyse
- Distributie analyse
De in de meso omgeving opgespoorde omstandigheden en ontwikkelingen kun je vervolgens vertalen
in kansen en bedreigingen. Van de kansen kun je handig gebruik maken in het geven van concrete (en
succesvolle) vorm aan je onderneming, aan de bedrijvigheid ervan, en - niet in de laatste plaats - aan je
productidee. De bedreigingen vormen een gevaar. Je dient ze hoe dan ook onder ogen te zien om
vervolgens je af te vragen hoe je daarmee om moet gaan in de opbouw van je onderneming alsook in
de concretisering van je productidee.
Op basis van de resultaten van de meso analyse wordt jouw idee voor een als startende onderneming
op de markt te introduceren product nog verder gedetailleerd i.c. geconcretiseerd.
2.6 Opdracht / Deelspecificatie 3 Strategiekeuze
Na het in kaart hebben gebracht van de omgeving,
waarbinnen jouw startende onderneming gaat acteren, is het
thans hoogste tijd om principiële ofwel strategische keuzes te
maken. De aanstaande bedrijvigheid van je onderneming
moet naam èn richting krijgen. Leidraad daarbij is de
zogenaamde 5A-vraagstelling:
1. Welke Arena wil/ga ik betreden? [marktsegmentatie? en de keuze van de entreestrategie!]
2. Welke Ambitie(s) heb ik als ondernemer? [missie visie doelstellingen]
3. Waarin zitten mijn Advantages? [profilering – positionering: ‘Hoe kom je boven het maaiveld uit?’ ofwel ‘Hoe
ga je de concurrentie te lijf?]
4. Welke Activiteiten ontwikkel ik om succes te realiseren? [alleen, alliantie, joint venture, fusie, …?]
5. Hoe verkrijg je Acces tot de verkozen arena? [psychologisch = promotie / fysiek = distributie]
Tip: 1. Vertaal de ontwikkelingen, trends en feiten, die je hebt waargenomen in je externe analyses (macro en meso) - met als
achtergrond het product dat je binnenkort op de markt hoopt te introduceren - in kansen en bedreigingen.
(N.B. als het goed is deed je dit al binnen deelopdracht 1 respectievelijk deelopdracht 2)
2. Baseer mede op deze kansen en bedreigingen de principiële keuzen die je binnen deelopdracht 3 maakt: de invulling van
de 5 A’s - de bepaling van je strategie.
8

2.7 Opdracht / Deelspecificatie 4 Vormgeving - Juridisch
Als startende ondernemer heb je terdege rekening te houden met een aantal juridische aspecten van het
ondernemerschap. Je kiest voor je onderneming een juridische vorm en de fiscus vindt op dat moment
dat je als ondernemer BTW-plichtig bent en dat je je dient te houden aan allerlei administratieve
verplichtingen. Nogal wat afnemers willen weten hoe veilig je product is en daarbij is juridisch van
belang te weten wie waarvoor verantwoordelijk en/of aansprakelijk is als je product op een of
meerdere onderdelen niet veilig blijkt te zijn. En dan hebben we
het nog maar niet over fysieke schade die door (verkeerd !?)
gebruik van je product kan ontstaan. Welke afspraken gelden
eigenlijk op het moment dat je jouw product verkoopt? Je komt
dan in aanraking met juridische zaken als de algemene
voorwaarden en de koopovereenkomst.
In het door jou aan de bank aan te reiken ondernemingsplan dient
ook ruimte te zijn gereserveerd voor aspecten van en de gemaakte
keuzes betreffende de juridische vormgeving van de te starten
onderneming. Je beschrijft èn verantwoord de gemaakte keuzen
en/of de noodzakelijke inrichting inzake de
1. ondernemingsvorm incl. invulling en bijvoegen van het formulier nodig ter inschrijving van je
onderneming in de registers van de Kamer van Koophandel;
2. inschrijving handelsregister;
3. handelsnaam;
4. algemene voorwaarden
5. de bovenstaande 4 elementen moeten per se opgenomen worden in de juridische vormgeving van
het ondernemingsplan. Daarnaast bestaat de mogelijkheid er naar eigen inzicht een 5 e juridisch
element aan toe te voegen. Daarbij valt te denken aan bijvoorbeeld: vergunningen, relevante
regelgeving, productaansprakelijkheid.
2.8 Opdracht / Deelspecificatie 5 Vormgeving - Financieel
‘Money makes the world go round’… maar ook jouw onderneming.
Zonder financiële onderbouwing van je plannen om succesvol
zaken te gaan doen, zal de bank weinig vertrouwen hebben in
diezelfde plannen. Het is dan ook van belang een doortimmerd
financieel plan in je ondernemingsplan op te nemen, waarin je laat
zien wat jouw plannen vooralsnog zullen gaan opbrengen èn zullen
kosten. In de financiële planning moet je ervan uitgaan dat je jouw
onderneming opricht per 1 januari 2013. In het opstellen van het
financieel plan gelden de navolgende deelvragen i.c. randvoorwaarden.
Dit om de financiële vormgeving binnen bepaalde perken te
houden.
- Stel een Investeringsbegroting op voor het jaar 2013. Houd er rekening mee dat de onderneming
beschikt over vaste activa zoals inventaris, auto’s, gebouwen en natuurlijk vlottende activa.
- Stel aan de hand van de investeringsbegroting een Financieringsplan op. Houd er rekening mee
dat de onderneming wordt gefinancierd met eigen vermogen, een langlopende lening en met kort
vreemd vermogen.
- Combineer de investeringsbegroting en de financieringsbegroting tot een Openingsbalans per 1
januari 2013.
- Stel voor het jaar 2013 de Exploitatiebegroting op.
- Stel de Liquiditeitsbegroting voor het jaar 2013 op.
- Stel de geprognosticeerde Eindbalans per 31 december 2013 op.
9

3 Beoordeling
Het project wordt afgerond met het:
a) in schriftelijke vorm inleveren van het beroepsproduct ofwel het Ondernemingsplan incl.
bijlagen en het vervolgens mondeling presenteren van dat plan;
b) individueel verdedigen van het project tijdens de Verdediging.
3.1 Het beroepsproduct
Het beroepsproduct bestaat uit het Ondernemingsplan dat op schrift en ter onderbouwing van de
aanvraag tot (mede-)financiering van de startende onderneming aan de bank wordt aangeboden. Het
ondernemingsplan stellen jullie op conform de daartoe in de theorie en in de praktijk geldende regels
in het algemeen en conform de binnen deze handleiding gestelde regels in het bijzonder.
Wat dit laatste betreft wordt de structuur van het plan bepaald door de aan de orde te stellen beroepsproductonderdelen
zoals genoemd en verduidelijkt in hoofdstuk 2. Aan de concretisering van deze
structuur geven jullie invulling door het sluiten van een samenwerkingsovereenkomst en door het
opstellen van een plan van aanpak. Deze samenwerkingsovereenkomst (zie bijlage 1) en het
opgestelde en door jullie toegepaste plan van aanpak (zie bijlage 2) nemen jullie als bijlagen op in
het beroepsproduct.
Let wel:
A. Het ondernemingsplan wordt op schrift èn in 2-voud ingeleverd !!
B. De hoofdstructuur van het ondernemingsplan doet volledig recht aan de beroepsproductonderdelen
/ de deelspecificaties:
- Externe analyse
> macro analyse (DESTEP: kansen en bedreigingen)
> meso analyse (Afnemers-, Bedrijfstak-, Concurrentie- en Distributie-analyse: kansen en bedreigingen)
> totaaloverzicht van kansen en bedreigingen
- Strategisch plan (5 A’s: Missie/Visie incl. het model van Abell, Entree-, Concurrentie- en Positioneringsstrategie)
- Vormgeving
> juridische vormgeving (Ondernemingsvorm, Inschrijving Handelsregister, Handelsnaam, Algemene Voorwaarden)
> financiële vormgeving (Investeringsbegroting, Financieringsplan, Openingsbalans, Exploitatiebegroting,
Liquiditeitsbegroting, Eindbalans)
C. Het bovenstaande laat onverlet dat jullie je kunnen/mogen laten inspireren door de indeling van
het ondernemingsplan zoals dat in de praktijk gehanteerd wordt.
3.2 Beoordelingscriteria beroepsproduct
Het in schriftelijke vorm ingeleverde beroepsproduct i.c. het ondernemingsplan wordt op basis van de
navolgende criteria beoordeeld: zie ook bijlage 3 - het beoordelingsformulier !!
1. Inhoudelijke volledigheid: staat alles in het plan?
2. Inhoudelijke juistheid: is alles hetgeen het plan bevat juist?
3. Consistentie: is alles hetgeen het plan bevat (daar waar nodig is) in overeenstemming met elkaar?
4. Correcte chronologie: is alles hetgeen het plan bevat in de juiste volgorde geplaatst?
5. Communicatieve correctheid: lay-out, begrijpelijk taalgebruik, overzichtelijkheid? Conform de eisen van
de training zakelijk schrijven!
6. Randvoorwaardelijk toegestaan: is alles hetgeen het plan bevat conform de vooraf gestelde
randvoorwaarden?
10

7. Onderbouwing: worden de gemaakte en in het plan opgenomen keuzen op een voldoende kwalitatief
niveau inhoudelijk en methodisch verantwoord en lijden deze keuzen tot zowel een bruikbaar als haalbaar
ondernemingsplan?
3.3 Toetsparagraaf
De hier van toepassing zijnde toetsparagraaf geldt voor alle projecten in leerjaar 1 en 2 van PBM
(Course 1 t/m 8).
In deze toetsparagraaf is naar evenwicht nagestreefd tussen groepsbeoordelingen en individuele
beoordelingen. In de linkerkolom staan de groepsbeoordelingen; in de rechterkolom de individuele
beoordelingen. Hierdoor werk je samen met de groep, maar kun je je tevens individueel positief
onderscheiden.
Bij de groepsbeoordelingen kijken we vooral vanuit de invalshoek van de bedrijven/opdrachtgevers.
Bij de individuele beoordelingen is de invalshoek meer de opleiding en de verantwoording die vanuit
de opleiding gevraagd wordt.
Groepsbeoordeling weging Individuele
beoordeling
1. Beroepsproduct 75% 3.Literatuur wordt
(individuele afwijking
besproken en je
via peer-assessment
mogelijk)
Bodemcijfer 5,5
krijgt feedback
2. Presentatie
25% 4. Verdediging
beroepsproduct
Bodemcijfer 5,5
Bodemcijfer 5,5
Eindcijfer project
(1 cijfer)
weging
voldaan/niet voldaan
(voorwaardelijk voor
afronden individuele
beoordeling)
100%
70% (groepsbeoordeling) 30% (individuele
beoordeling)
1. Beroepsproduct
Waarde voor student
Hier kun je als groep laten zien in hoeverre je in staat bent om een beroepsrelevant product te
maken. Je start met een realistisch probleem in het beroepsveld. Gedurende 8 weken heb je de
mogelijkheid deze vraag/opdracht(en) te beantwoorden. Het zijn complexe vraagstukken met
verschillende invalshoeken. Hierdoor leer je problemen integraal te benaderen.
Beoordelingscriteria
De beoordelingscriteria om te komen tot het groepscijfer voor het beroepsproduct staan vermeld
in deze studiehandleiding. Daarnaast krijg je halverwege het project van jouw collega-studenten
een beoordeling op je beroepshouding (professionele houding) door middel van een peerassessment.
Met deze feedback kun je de sterke punten vasthouden en de mindere punten
aanpakken. In week 8 volgt dan een laatste beoordeling door je collega’s. De projectbegeleider
kan individueel afwijken van het groepscijfer op basis van deze peer-assessments.
Herkansing
Het beroepsproduct lever je in week 8 in bij de projectbegeleider. Wanneer het onvoldoende is
(lager dan een 5,5) moet je het als groep repareren binnen 3 weken.
2. Presentatie beroepsproduct
Waarde voor student
Hier kun je als groep laten zien in hoeverre je in staat bent om een beroepsrelevant product
onder de aandacht te brengen van de opdrachtgever. Je laat in een presentatie zien wat de
11

vraag was, wat de oplossing is en welke overwegingen en onderbouwing hieraan te grondslag
liggen. Ook voor de presentatie geldt dat de opdrachtgever het uitgangspunt is.
Iedere student bereidt de gehele presentatie voor. De projectbegeleider zal aan het begin van
de presentatie-bijeenkomst een aantal studenten selecteren die de presentatie verzorgen (de
begeleider beslist tevens welke student welk onderdeel voor zijn/haar rekening neemt). De
overgebleven studenten beantwoorden vragen van de toehoorders aan het einde van de
presentatie.
Beoordelingscriteria
De presentatie staat gepland in week 8 op maandag. De beoordelingscriteria worden vooraf
bekend gemaakt.
Herkansing
Als het cijfer van de presentatie onvoldoende is (lager dan een 5,5) moet de presentatie
opnieuw worden gedaan in week 10.
3. Literatuur
Waarde voor student
Hier kun je individueel laten zien in hoeverre je in staat bent om de theorie toe te passen bij
de casus van het project. Vragen van opdrachtgevers los je niet op door iets te proberen of
alleen te googelen . Een solide theoretische onderbouwing is een must voor elke opdrachtgever.
Beoordelingscriteria
In week 4 is tijd gereserveerd om de literatuur te bespreken die absoluut noodzakelijk is om tot
een goed onderbouwd eindproduct te komen. De projectbegeleider zal aan elke student
individueel vragen stellen over deze literatuur. De antwoorden van elke student worden
beoordeeld met ‘voldaan’ of ‘niet voldaan’. Om de individuele beoordelingslijn (en
vervolgens de gehele beoordeling) af te kunnen sluiten dient elke student een ‘voldaan’ te
scoren.
Herkansing
Indien het niet gelukt is om een ‘voldaan’ te scoren vindt de herkansing van de literatuurbespreking
plaats in week 6.
4. Verdediging
Waarde voor student
Hier kun je individueel laten zien in hoeverre je in staat bent om een beroepsrelevant product
te verdedigen in een mondelinge setting. Hier komen vragen aan de orde over de onderbouwing,
de verantwoording voor bronnengebruik etc. Ook kan toelichting gevraagd worden
op de gemaakte keuzes. Wanneer je 8 weken lang goed hebt meegewerkt aan het eindproduct,
dan is de verdediging een mooi moment om dit te laten zien.
Beoordelingscriteria
De verdediging staat gepland in week 10. De beoordelingscriteria worden vooraf bekend
gemaakt. Let wel, indien het beroepsproduct niet met een voldoende kan worden beoordeeld,
vindt er geen verdediging plaats maar ontvangt de groep in plaats daarvan
feedback ten behoeve van het herschrijven van het rapport.
Herkansing
Het bodemcijfer is een 5,5. Wanneer het cijfer lager is moet je individueel herkansen binnen 3
weken.
12

3.4 Aanwezigheidsplicht/uit de groep plaatsing
Elke student, die deelneemt aan het project, mag - mits daar zwaarwegende reden toe is - maximaal
20% van de officieel geplande projectbijeenkomsten afwezig zijn. Deze bepaling is als volgt
opgenomen in de Onderwijs- en Examenregeling (OER) van de opleiding PBM:
Voor de deelname aan de projectlijn geldt een 80 % aanwezigheidsverplichting. Indien niet wordt
voldaan aan de gestelde aanwezigheidsnorm van 80 % kan de leerlijn dit studiejaar niet afgesloten
worden en zal deze het volgende studiejaar herkanst moeten worden.
(bijlage 1 OER 2011-2012)
Regeling Uit groep plaatsing student
1. Alleen studenten kunnen beslissen dat een medestudent uit de groep wordt gezet.
2. Een student kan alleen uit de groep gezet worden als voldaan is aan de volgende voorwaarden:
De gehele groep, behalve degene die uit de groep gezet wordt, dient unaniem dezelfde mening
te hebben;
De student die uit de groep gezet wordt, dient eerst een schriftelijke waarschuwing te hebben
gekregen en de mogelijkheid om zijn gedrag of inzet te verbeteren;
De groep legt de redenen van het uit de groep zetten van een medestudent schriftelijk en met
handtekeningen vast;
De projectbegeleider wordt nadrukkelijk bij dit proces betrokken en zijn mening wordt
uitdrukkelijk gevraagd.
3. Een student kan in principe te allen tijde uit de groep gezet worden.
4. Een student die uit de groep geplaatst is kan hiertegen in beroep gaan bij de examencommissie.
3.5 Gegevens voor deliberatie
De observaties van het gedrag van een student door verschillende docenten in projecten, trainingen,
praktijk en SLB worden gebruikt om een besluit te nemen over de studiehouding van een student in
het eerste leerjaar. Dit besluit wordt twee keer genomen tijdens leerjaar 1(aan het einde van periode 1
en aan het einde van periode 3). Hier is steeds 1 EC aan verbonden. Indien de studiehouding en het
gedrag voldoende zijn, wordt 1 EC toegekend. Zo niet, dan wordt de student opgeroepen voor een
gesprek met de coördinator van de majorfase. Naar aanleiding hiervan stelt de student een plan van
aanpak op met als doel de studiehouding van de student zodanig te verbeteren dat de student alsnog in
aanmerking komt voor de betreffende EC. Dit plan van aanpak dient te worden ingeleverd bij de
studieloopbaanbegeleider en de coördinator majorfase.
Voor een gedetailleerde omschrijving van de procedure zie de Onderwijs- en Examenregeling (OER)
2011-2012.
13

4 Projectorganisatie
Aan het project wordt gewerkt in een projectgroep, die bestaat uit ca. 6 studenten. De PBMcoördinator
van de course, waartoe het project behoort, vormt de projectgroep d.w.z. wijst de leden
van de groep op voorhand aan.
De verdeling van de taken voor en door de projectgroep moet zodanig zijn dat elk van de groepsleden
met een ander onderwerp of projectdeel belast wordt dan de andere leden. Naast de individuele bijdrage
van elk groepslid is de hele groep verantwoordelijk voor het eindproduct. Dat betekent dat ieder
groepslid naast de eigen inbreng weet heeft van datgene wat door de overige leden waarom, wanneer
en hoe wordt ingebracht in het ontwerp van het beroepsproduct. En dat hij of zij actief deelneemt aan
de besprekingen die in het kader van het project (moeten) plaatsvinden, aan de besluitvorming die dit
binnen de projectgroep met zich meebrengt en de genomen besluiten onderschrijft en daarover ook
individueel verantwoording kan afleggen. Elke bijeenkomst van de projectgroep wordt bondig
genotuleerd. In de notulen worden de werkafspraken en de planning bijgehouden. De notulen worden
wekelijks naar de groepsleden en naar de coach gestuurd. Het geheel wordt gearchiveerd i.c. bewaard
en is op elk moment door de projectcoach in te zien.
4.1 Start van het project
De samenstelling van de projectgroep wordt door de PBM-coördinator kenbaar gemaakt vóór aanvang
van de startbijeenkomst die aan het eind van de eerste week van Course 1.
4.2 Projectmatig werken
Jullie zijn als groep verantwoordelijk voor de voortgang en de resultaten van
het project. Het initiatief ligt van meet af aan bij de projectgroep, ook in het
informeren van degene die nauw bij het project betrokken is: de projectcoach.
Jullie leggen een archief aan respectievelijk beheren een archief van
stukken, die de groep in de loop en ten behoeve van het project produceert.
Tijdens de coaching-bijeenkomsten - en niet alleen daar - wordt het beroepsproduct
(het ondernemingsplan) opgebouwd en besproken. Het uiteindelijke
beroepsproduct wordt aangevuld met het individuele procesverslag, waarin
ieder teamlid reflecteert op het groepsproces en op zijn eigen rol en op die
van het team als geheel daarin.
4.3 Fasering
Een van de kenmerken van projectmatig werken is fasering van de werkzaamheden. Fasering
helpt jullie in het aansturen van het project. Per fase maak je een zo goed mogelijke schatting
van de duur. En je sluit elke fase af met een evaluatiemoment of mijlpaal om te meten of je tot
zover binnen de geraamde tijd bent gebleven. Tevens wordt aan het eind van elke fase besloten
om door te gaan dan wel te stoppen. Wij kiezen voor een algemene fasering in vijf fasen.
14

Fase Deelproduct
1. Oriëntatiefase Het contract / de werk(wijze)-afspraken
2. Analyse- en ontwerpfase Het plan van aanpak
3. Realisatiefase Het concept ondernemingsplan
4. Opleverings- en rapportagefase Het definitieve ondernemingsplan
5. Verantwoordfase De mondelinge presentatie en verantwoording
Het contract en het plan van aanpak gaan vergezeld van een verslag waarin jullie de inhoud van deze
twee deelproducten verantwoorden en onderbouwen. Naar aanleiding van dit materiaal neemt de
projectcoach een 'go/no go' besluit. Natuurlijk komt het voor dat het materiaal moet worden bijgesteld
voordat het 'go’ kan worden uitgesproken, maar echte 'no go' besluiten komen in de regel weinig voor.
Fase 1 Oriëntatie
Wat de bank in het ondernemingsplan wil zien, lijkt op het eerste gezicht vaak eenduidig. Pas
als je samen met de andere projectgroepsleden de behoeften van de bank i.c. de aan een
ondernemingsplan te stellen eisen nader bestudeert, blijken er toch verschillende interpretaties
mogelijk. De discussie naar aanleiding van die interpretaties helpt je een projectopdracht te
destilleren. Afspraken over de projectbeheersing maak je in ditzelfde stadium.
De resultaten van dit alles leggen jullie vast in een contract, vergezeld van een verslag waarin
jullie de inhoud van het contract verantwoorden. Heeft de projectcoach het contract
goedgekeurd, dan zetten projectgroep en projectcoach (in zijn rol van bank) hun handtekening
voor akkoord. Het contract bevat in elk geval de volgende gegevens.
De formulering van het probleem en /of de vraag van de bank alsmede de hieruit afgeleide
projectopdracht
De voorlopige omschrijving van het beoogde beroepsproduct
De beschrijving van de manier waarop de projectgroep in de komende fase wil komen tot de
constructie van het beroepsproduct: vorm en wijze van samenwerken, afspraken over de
vergaderdiscipline, over de te bezetten rollen, over de werkverdeling, enz.
De namen, adressen en telefoonnummers van de bij het project betrokken teamleden (zie ook
bijlage 1)
Fase 2 Analyse en ontwerp
In deze fase onderzoeken jullie alles wat binnen de beroepspraktijk relevant is voor het project. Je doet
uitspraken over het te ontwikkelen product en de criteria waaraan dit project moet voldoen en geeft
aan hoe d.w.z. via welke aanpak (lees: structurering en planning van jullie activiteiten) je denkt het
product te realiseren. Deze fase resulteert in een plan van aanpak (zie ook de bijlage 2).
Het plan van aanpak omschrijft op zakelijke wijze de volgende onderwerpen.
Probleem- en doelstelling
De definitieve specificaties van het product
Activiteitenplanning
Organisatie projectteam
Werkplanning en taakverdeling
Raming van tijd: weekplanning, gespecificeerd naar student
Hoofdstukindeling eindrapport
Fase 3 Realisatie
In fase 3 realiseert de projectgroep de feitelijke opdracht en geeft antwoord op de gestelde vragen en
construeren jullie stap voor stap het ondernemingsplan inclusief de op basis daarvan te geven mondelinge
presentatie en verantwoording.
15

Fase 4 Oplevering en rapportage
Fase 4 is de fase van oplevering van de gevraagde oplossing c.q. product(en) en de rapportage hiervan.
Jullie bundelen de afzonderlijke bijdragen van fase 3 en integreren ze in een eindrapport. Aan het slot
van deze fase wordt de schriftelijke rapportage door de projectcoach beoordeeld (zie ook bijlage 3 –
het beoordelingsformulier).
Fase 5 Verantwoording
Het op schrift gestelde ondernemingsplan wordt door de makers mondeling gepresenteerd, toegelicht
en verantwoord. Dit laatste geschiedt mede op basis van vragen, welke aan de startende ondernemers
worden gesteld door de projectcoach en zijn collega. De volgende afspraken gelden daarbij.
a. De mondelinge presentatie geschiedt door een groep van 3 à 4 studenten (dit betekent dat de gehele
projectgroep wordt gesplitst, waarbij elke deelgroep presenteert en verantwoording aflegt).
b. Tijdsindeling: 15 minuten presentatie (elke student neemt een presentatiedeel voor zijn rekening en
presenteert daar ca. 5 minuten over) + 20 minuten vraagstelling + 10 minuten overleg coaches + 10
minuten beoordeling en feedback door coaches.
4.4 De coaching van het project
Iedere projectgroep krijgt bij de werkzaamheden begeleiding van
een projectbegeleider. Jullie kunnen - afhankelijk van het al dan
niet gepland zijn van een hoorcollege - in een bepaalde week
rekenen op drie à vier uur rechtstreekse begeleiding. De
projectbegeleider is goed op de hoogte van de voortgang en de
kwaliteit van jullie project. Hij/zij kan problemen signaleren,
suggesties doen en aanwijzingen en/of opdrachten geven. Maak
goed gebruik van die begeleiding! Vooral in het begin van het
project kan de begeleider je groep een duwtje in de goede richting
geven. Niet door voor te zeggen, maar door jullie te helpen zelf
aan de slag te gaan en jezelf de juiste vragen te laten stellen. De
vragen, die de begeleider stelt, zullen vooral gericht zijn op het
inzichtelijk maken van jullie werkzaamheden. Op basis daarvan
kan de groep weer helder verder denken over de te volgen
strategie.
De projectbegeleider begeleidt niet alleen, hij/zij beoordeelt ook: zowel het eindproduct als de
beslisdocumenten die aan het eindproduct vooraf gaan. Naar aanleiding daarvan neemt de begeleider
'go/no go'-beslissingen.
De projectbegeleider is formeel ook de ontvanger van jullie project: het ondernemingsplan. Het is aan
jullie om met de projectbegeleider afspraken te maken over de verschillende taken en de wijze van
rapporteren.
4.5 Weekplanning
Het navolgende schema toont de positionering van de projectonderdelen over de ter beschikking
staande weken voor het project van Course 1. Zie deze positionering als een zeer serieuze indicatie (let
wel: het moment van oplevering van het beroepsproduct en het moment van de presentatie en
verdediging ervan liggen uiteraard onwrikbaar vast).
16

Week
1
PB*
Week
2
PB
Onderdeel 1
Macro analyse
Week
3
PB
1 uur hoorcollege in week 2/3
(Macro/Meso omgeving)
Week
4
PB
Onderdeel 2
Meso analyse
Week
5
PB
Week
6
PB
Onderdeel 3
Strategisch plan
1 uur hoorcollege aan het
begin van week 4 (Strategie)
Week
7
PB
Week 8
PB
Presentatie
Onderdeel 4 + 5
Juridische en financiële
vormgeving
1 uur hoorcollege aan het begin van
week 6 (Recht)
en aan het begin van week 7
(Financiën)
Week
9
Week 10
Verdediging
Inleveren beroepsproduct eind
week 8
---------------------------------------
Verdediging in week 10
17

4.6 Studiebelasting
Vertalen we de diverse activiteiten naar studiebelastingsuren dan moet je voor het project uitgaan van
de ‘lastenverdeling’ zoals weergegeven in onderstaande schema.
M
Week College
uren
Coachinggesprek
uren
Groepswerkzaamheid
en zelfstudie
uren
1 4 12
2 1 3 12
3 4 12
4 1 3 12
5 4 12
6 1 3 13
7 1 3 14
8 4 14
9 10
10 1= verdediging reserve
totaal 4 29 111
Aantal colleges 4 à 1 uur = 4 uur
Projectbijeenkomsten = 29 uur
Groepswerkzaamheden/zelfstudie = 111 uur
Totale studielast 5 ec à 28 uur = 140 uur
4.7 Verplichte literatuur
M. Harlaar en H. Droste / Persoonlijk Ondernemerschap in een notendop /
Wolters Noordhoff / isbn 978 90 01710064
Studiehandleiding Project ‘Starter aan het roer’ / drs. Henk A.G. Rombouts / via de opleiding
Dia’s getoond tijdens de diverse hoorcolleges: zie Blackboard
18

4.8 Aanbevolen literatuur
Alsem / Strategische marketingplanning - Theorie, technieken, toepassingen / laatste druk
Stenfert Kroese / isbn 90 207 3041 x
Douma, S. / Ondernemingsstrategie / vanaf 4 e druk
Wolters Noordhoff / isbn 90 01 57795 4
Grit, Roel / Projectmanagement / 4 e druk / Wolters Noordhoff / isbn 978 90 1 34703 1
Grit, Roel / Zo maak je een Ondernemingsplan / Wolters Noordhoff / isbn 978 90 01 71284 6
Jong, P. de en J. Verdegaal / Je eigen bedrijf – van student naar ondernemer / laatste druk
Boom Onderwijs / isbn 978 90 85 06 220 2
Klerks, T. en H. Meerman / Omgevingsanalyse - omgevingsfactoren vanuit praktijksituaties /1 e druk
Wolters Noordhoff / 978 90 01 30014 2
Marijs, A. en W. Hulleman / Macro-economische ontwikkelingen en bedrijfsomgeving / 4 e druk /
Wolters Noordhoff / isbn 978 90 01 57 332 5
Meer, P.O. van der / Ondernemerschap in hoofdlijnen – een integrale aanpak /
Wolters Noordhoff / isbn 90 01 10100 3
Sten-van ’t Hoff, J. van en M. Knappen / Begin een bedrijf / 1 e druk / Wolters Noordhoff /
isbn 978 90 01 30137 8
Verhage, B. / Inleiding tot de marketing / vanaf 3 e druk /
Wolters Noordhoff / isbn 90 20 73330 87
4.9 Websites
Boom Onderwijs / www.jeeigenbedrijf.com
Hoofdbedrijfschap Detailhandel / www.hbd.nl
Kamer van koophandel / www.kvk.nl
Ondernemersloket Gemeente Sittard-Geleen /
www.sittard-geleen.nl
(kies: digitaal loket ondernemersloket)
Rabobank / www.rabobank.nl
19

5 Competenties en relatie met andere studie-onderdelen
Het project ‘Starter aan het roer’ is een studie-onderdeel van de opleiding People & Business
Management en dekt als zodanig delen van een aantal competenties af, die je als afgestudeerde - naast
een groot aantal andere competenties - verworven moet hebben. Daarnaast bezit het project, inhoudelijk
gezien, een relatie met andere onderdelen van de opleiding. Dit laatste anders gezegd: de kennis en
de kunde die jij je binnen het project betreffende het maken en schrijven van een ondernemingsplan
eigen gaat maken vormen een basis voor, een context van en/of een ondersteuning bij de kennis, de
vaardigheden, het inzicht en de beroepshouding die je vanuit andere studie-onderdelen opbouwt en
later in je beroepsomgeving zult toepassen.
5.1 Competenties
De competenties, die binnen het project ‘Starter aan het roer’ aan de orde komen respectievelijk
worden gesteld, zijn de volgende.
1. Algemene competenties: analyseren, communiceren, samenwerken en zelfsturing.
Noodzakelijke groepsactiviteiten in het kader van het gezamenlijk opstellen van een ondernemingsplan
en het teamwork waartoe dit leidt, doen een aanspraak op je vermogen tot analyse,
communicatie, samenwerking en zelfsturing.
2. Basiscompetentie: ondernemer.
Het hebben van een visie op veranderingen en trends in de relevante externe omgeving van
ondernemingen in het algemeen en op juridisch en op (financieel- en commercieel-) economisch
gebied van die externe omgeving in het bijzonder. Je signaleert in die omgeving kansen en
bedreigingen, onderneemt actie op basis van jouw overtuigingen inzake de start van een nieuwe
onderneming en beoordeelt de impact van de gesignaleerde kansen en bedreigingen daarop. Je durft
daarin op verantwoorde wijze risico’s te nemen en bedenkt productideeën en kiest voor concrete
vormgeving van de als nieuw te starten onderneming. Je denkt daarbij nadrukkelijk vanuit het
perspectief van de klant en zijn of haar behoeften aan (nieuwe) producten en/of diensten.
3. Beroepsspecifieke competenties
Uitgaande van de opdracht een ondernemingsplan op te stellen voor een op te starten nieuwe
onderneming, zul je
- dit plan vanuit een algemeen-, commercieel- en financieel-economisch perspectief moeten
kunnen bezien, waarbij je in staat bent om vanuit aspecten van en ontwikkelingen binnen de
meso- en macro-omgeving dit plan in bedoeld perspectieven te plaatsen alsook er invulling aan
te geven;
- de rechtsgebieden moeten onderscheiden alsmede ontwikkelingen daarbinnen, die een rol
spelen in de juridische vormgeving van de nieuwe onderneming en zul je aan de rechtsgebieden,
die elementair zijn voor die juridische vormgeving, invulling moeten geven;
- door de confrontatie met diverse economische en juridische aspecten rondom de start van een
nieuwe onderneming de principes van integraal management moeten begrijpen. Strategieontwikkeling
voor de startende onderneming en de besluitvorming, waartoe dit leidt, vragen je
om oog te hebben voor de samenhang van de economische en juridische aspecten en hun relatie
met de externe omgeving van de startende onderneming.
20

5.2 Relatie met ander studie-onderdelen
Uitgaande van welke onderneming of organisatie dan ook kun je
stellen dat daar waar men als onderneming beleidsmatig of anderszins
gericht is op vormen en op aspecten van beleid, het ondernemingsplan
een rol van betekenis speelt of dient te spelen. Je kunt het
ondernemingsplan namelijk zien als een ‘kapstok’ waaraan allerlei
deelplannen in onderlinge samenhang en zelfs in harmonie met elkaar
worden opgehangen. Reden om hier te stellen dat je het project kunt
zien als een context van waaruit deelgebieden zijn te benoemen die in
de loop van je PBM-studie in de vorm van andere projecten en in de
gedaante van cursussen en trainingen jou worden aangeboden. Het
project ‘Starter aan het roer’ geeft je als context, als ‘kapstok’ in de
loop van de opleiding alle gelegenheid de onderlinge samenhang van
al die studie-onderdelen te volgen en te bewaken.
Reden om te stellen dat het project welhaast met alle studie-onderdelen een relatie kent. Natuurlijk is
die jegens het ene onderdeel wat sterker of zwakker dan jegens het andere onderdeel.
21

Bijlagen
1 Voorbeeld van een samenwerkingsovereenkomst
2 Schrijven van een ‘Plan van aanpak’
3 Beoordelingsformulier schriftelijke rapportage Ondernemingsplan
4 Aanwijzingen inzake het schrijven van het ondernemingsplan
5 Checklist presentatievaardigheden
6 Format peer-assessment projectonderwijs
23

1 Voorbeeld van een samenwerkingsovereenkomst
Hogeschool Zuyd
Opleiding People & Business Management / Course 1 / Studiejaar 2011 – 2012.
Deelnemers groep …..
VOORNAAM FAMILIENAAM TELEFOON W. TELEFOON P. E-MAIL TEL. MOBIEL
De deelnemers verklaren hierbij het volgende met elkaar te zijn overeengekomen.
1. Allen zullen een evenredige bijdrage leveren bij het uitvoeren van de projectopdracht. In twijfel
gevallen treedt de projectcoach op als arbiter.
2. Elke deelnemer mag, mits daar zwaarwegende reden toe is, maximaal drie projectbijeenkomsten
afwezig zijn. Als zwaarwegend gelden ziekte en buitenlands verblijf in opdracht van werkgever. In
afwijkende gevallen bekijken de groepsleden gezamenlijk of afwezigheid toelaatbaar is. Als een der
betrokkenen dat wenst, kan de groep de mentor om bemiddeling vragen.
3. Afwezigheid ontslaat de afwezige deelnemer niet van de plicht om een evenredige bijdrage te
leveren bij het uitvoeren van de opdracht. Afwezigheid moet dus gecompenseerd worden door
werk buiten de ingeroosterde bijeenkomsten.
4. De leden van de projectgroep zullen elkaar aanspreken als men afspraken niet nakomt. Eens per
twee weken zal de samenwerking geëvalueerd worden en in een voortgangs-/procesverslag
worden vast gelegd. Een afschrift van dit verslag gaat naar de projectcoach van het project.
Als de projectcoach daar aanleiding toe ziet, zal hij/zij tijdig bijsturen.
5. Als de deelnemers met elkaar in conflict komen wordt het probleem voorgelegd aan de projectcoach.
Alle deelnemers zullen zich neerleggen bij diens uitspraak.
24

2 Schrijven van een ‘Plan van aanpak’
Met een Plan van Aanpak beschrijven jullie stapsgewijs hoe jullie gedenken het project/de
opdracht tot een goed einde te brengen. De 10 vragen die jullie in dit plan en in een
bepaalde logische volgorde beantwoorden zijn de volgende.
1 Waar (in welke omgeving/context) speelt het project zich af? Achtergrond(en)
2 Waarom doen we het project en wat is het eindproduct? Opdracht
3 Wat moeten we doen om het resultaat te behalen? Activiteiten
4 Wat doen we nog nét wel en wat niet meer? Grenzen
5 Wat zijn de deelproducten? Producten
6 Hoe waarborgen we de kwaliteit van de deelproducten en van het eindproduct Kwaliteit
7 Wie doen er mee en hoe werken we samen? Organisatie
8 Wanneer doet wie wat? Planning
9 Wat kost het project en wat levert het op? Kosten en baten
10 Waardoor kan het project mislukken? Risico’s
Bron: Projectmanagement / Roel Grit / Wolters Noordhoff / ISBN 90 01 347037
Via google, zoekterm “checklist plan van aanpak Roel Grit” treffen jullie een checklist aan,
welke een hulpmiddel kan zijn bij het opstellen van een plan van aanpak. Zorg er voor dat
deze punten per hoofdstuk minimaal in jullie plan van aanpak worden opgenomen!
Deze antwoorden – jullie plan van aanpak dus – nemen jullie op als een bijlage van het te
maken ondernemingsplan.
25

3 Beoordelingsformulier schriftelijke rapportage Ondernemingsplan
26

4 Aanwijzingen inzake het schrijven van het ondernemingsplan
het onderzoeksrapport
Binnen het project van Course 1 acteer je als startende ondernemer en je maakt i.c. schrijft tijdens de
duur van het project een ondernemingsplan. Je doet dit in etappes. Het is daarbij in ieder geval
belangrijk dat je de nodige aandacht besteedt aan zowel de inhoud als aan de verschijningsvorm van
dat plan. Hier volgt een aantal aanwijzingen/adviezen.
Kaft
Wanneer iemand (de bank!) een ondernemingsplan voor het eerst in handen krijgt, moet er van dat
plan een stimulerende werking uitgaan m.a.w. het moet een uitnodiging zijn om te gaan lezen. Bedenk
een treffende titel voor het plan en vermeld de naam van je te starten onderneming. Denk er wel aan
dat het om een ‘zakelijke rapportage’ gaat, dus overdrijf niet!
Titel pagina
Op deze pagina herhaal je de titel van het plan, vermeld je de na(a)m(en) van de samenstellers ervan
en herhaal je de naam van je te starten onderneming. Tot slot dateer je het plan.
Inhoudsopgave
Maak de definitieve versie van de inhoudsopgave pas als het plan helemaal af is. Let er goed op dat de
pagina’s die je vermeldt in de inhoudsopgave ook echt corresponderen met de betreffende pagina’s in
het plan. Begin te tellen vanaf de titelpagina (de titelpagina zelf wordt niet in de inhoudsopgave
vermeld!). Alleen de introductie en het eigenlijke plan (de ‘body’) worden van paginanummer
voorzien. Het eigenlijke plan is opgebouwd uit verschillende hoofdstukken, die weer verder kunnen
worden onderverdeeld in paragrafen (2.1, 2.2, enz.). Zorg voor een mooie en rustige bladspiegel en
prop dus niet alles op een ¼ pagina maar verdeel de inhoud over de pagina.
Samenvatting
Een samenvatting moet niet lang zijn, maar tegelijkertijd toch een goed beeld geven van het plan. Leg
uit wat de probleemstelling is, vat de verschillende hoofdstukken samen en geef de belangrijkste
aspecten van het plan weer.
Let op: een ‘samenvatting’ is niet hetzelfde als een ‘conclusie’. De doelstellingen van beide zijn
anders. Een samenvatting vertelt wat er komt en een conclusie sluit af wat er is vooraf gegaan. Net
zoals de inhoudsopgave kun je de samenvatting pas schrijven als het hele rapport af is. Vaak wordt
voor de samenvatting een andere kleur papier gebruikt om het duidelijk van het eigenlijke plan te
onderscheiden.
Voorwoord
Je vertelt kort en bondig wat de bedoeling van het plan is. Je bakent je terrein af. Het voorwoord is het
enige onderdeel van het rapport waarin je een persoonlijke schrijfstijl mag hanteren. In het voorwoord
mag je spreken met/over ‘ik’, ‘we’, ‘onze’, ‘mijn’ enz. Hanteer in alle andere plan-onderdelen een
strikt zakelijke schrijfstijl, dus géén ‘ik’, ‘we’, enz.
Probleemstelling
Het opstellen van een ondernemingsplan op basis van een nader uit te werken ontstaan productidee.
Voor de verdere rapportindeling:
zie de structuur van het project zoals beschreven in de studiehandleiding.
27

Literatuurlijst
Als je informatie uit boeken, tijdschriften en/of kranten gebruikt moet je hiervan als volgt melding
maken in de literatuurlijst.
Boeken
Naam van de schrijver(s) komma initialen komma titel cursief gevolgd door een punt (editie komma)
uitgever komma plaats komma jaar punt.
Voorbeeld: Hoogland, W, The Report on Report Writing. Wolters-Noordhoff, Groningen, 1992
Kranten/tijdschriften
Naam van de schrijver, initialen komma titel van het artikel tussen aanhalingstekens punt. In dubbele
punt (cursief) naam krant of tijdschrift komma datum komma pagina(‘s) punt.
Voorbeeld: Woodruff, D, ‘Services with a What?’. In Business Week, 1 September 1997, pp 16-17
Verschijningsvorm
Het kan niet genoeg benadrukt worden dat de presentatie, de verschijningsvorm van de rapportage
eveneens belangrijk is. Let dan ook vooral op de volgende aspecten.
Gebruik in het hele plan hetzelfde lettertype: Arial 11. Vet, cursief en onderstreept, mits
functioneel, is toegestaan.
Nummer de pagina’s. Wees ook hier consequent; niet de ene keer linksonder en dan weer
rechtsboven enz. Begin te tellen bij de titelpagina, maar vermeld de nummering pas vanaf de
inhoudsopgave.
Zorg voor voldoende marges boven, onder, links en rechts.
Gebruik een spatie tussen de verschillende alinea’s.
Zorg ervoor dat je niet het laatste woord van een alinea op een nieuwe pagina krijgt.
Je mag tabellen en grafieken gebruiken. Deze moeten dan wel voorzien zijn van een nummering
en een titel.
Gebruik aan het einde de Spellingscontrole.
Besteed de nodige zorg aan het inbinden.
5 Checklist presentatievaardigheden
Naam presentator:
Projectgroep:
Course:
Onderstaand een checklist voor de presentatie.
Door deze checklist in te vullen ontstaat er een gedegen beeld over de student en kan er een
onderbouwd oordeel uitgebracht worden over de kwaliteit van de gegeven presentatie/presentator.
De bedoeling is dat je de betreffende student een beoordeling geeft op elk van onderstaand genoemde
punten. Het betreft punten die te maken hebben met verbaal, non verbaal en inhoud van de presentatie.
28

De score verdeling is als volgt:
1: Ruim onvoldoende
2: Onvoldoende
3: Voldoende.
4: Goed
5: Zeer goed
Non-verbaal gedrag Score 1-5 Overige opmerkingen
Houding
Gebaren
Oogcontact
Publieksgerichtheid
Taalstijl Score 1-5 Overige opmerkingen
Zinsbouw:
eenduidig/variatie
Woordkeus
Weinig/geen
stopwoorden
Hoorbare Expressie Score 1-5 Overige opmerkingen
Energiek
Tempo:pittig/rustig
Luidheid
gevarieerd
Verhaalstructuur Score 1-5 Overige opmerkingen
Inleiding
Kern/kernen
Samenvatting
Pakkend slot
Inhoud Score 1-5 Overige opmerkingen
Macro
Meso
Strategie
Juridisch
Financieel
Powerpoint Score 1-5 Overige opmerkingen
Logische
opbouw/structuur
Kernachtige dia’s
Dia + spreker aanvullend
Synchroon beeld +
verhaal
29

Feedback sessie Score 1-5 Overige opmerkingen
Antwoord sluit aan op
vraag van publiek
Herformulering bij
onduidelijke vraagstelling
Erkenning van de ander
(geen verdediging)
Heldere uiteenzetting
kunnen geven van het
antwoord
Algemene opmerkingen
6 Format peer-assessment projectonderwijs
Peer-assessment binnen de opleiding PBM
Binnen PBM is het peer-assessment een onderdeel van het projectonderwijs. Op basis van de
individuele uitkomsten van dit assessment mag de projectcoach afwijken van het groepscijfer van het
beroepsproduct. In de praktijk betekent dit dat de coach de studenten die een bovengemiddelde
bijdrage leveren aan het project kan belonen met een hoger cijfer en de studenten die een onvoldoende
bijdrage leveren een lager cijfer kan toekennen. Het is uiteindelijk het oordeel van de projectcoach of
hij/zij de beoordeling voor bepaalde studenten laat afwijken.
Uitvoering peer-assessment
Er is een totale pot aan punten te verdelen. De waarde van deze pot is afhankelijk van het aantal
studenten in je groep. Voor iedere student zitten er 20 punten in de pot (heb je dus een projectgroep
van 5 studenten, dan is de totale waarde van de pot: 5 studenten X 20 punten = 100 punten).
In de praktijk zal het zo zijn dat de ene student meer input levert dan een ander, dus een gelijke
verdeling van 20 punten per student is niet waarschijnlijk en mag dus niet!
Studenten dienen alle namen (inclusief die van henzelf) op papier zetten. Onder de streep komt het
totaal aantal punten te staan:
Marianne ….
Roel ….
Piet ….
Evelien….
Klaas ….
100 punten
30

Er van uitgaande dat er geen gelijke verdeling is binnen het project mogen de studenten de pot dus niet
weer evenredig gaan verdelen.
De studenten dienen te overleggen welke criteria van belang zijn om te beoordelen. Dit is niet alleen
de hoeveelheid werk die wordt geleverd, maar ook bijvoorbeeld de bijdrage tijdens de vergaderingen,
als er afgesproken wordt na de vergaderingen, je afspraken nakomen, op tijd komen, serieus met zaken
bezig zijn etc. De studentgroep bepaalt dus wat van belang is. Probeer zoveel mogelijk criteria op
papier te krijgen en denk daarbij ook bijvoorbeeld aan bepalingen uit het samenwerkingscontract.
Uiteraard mag de coach ook criteria laten opnemen.
Op basis van deze lijst gaan studenten de puntenpot opnieuw verdelen over alle leden. Bepaalde
studenten krijgen dus meer punten dan anderen. Nadat iedere student dit voor zichzelf op papier heeft
gezet, leidt de coach een feedback-ronde waarbij iedere student voor iedereen (inclusief zichzelf)
verklaart hoe hij/zij aan het aantal is gekomen, m.a.w. waarom geef hij/zij de ene student meer punten
dan een ander. Zorg ervoor dat dit opbouwend gebeurt en dat de feedback-regels worden nagestreefd
(feedback gever: -feedback is open en eerlijk en richt zich op gedrag –concentreert zich op recente
gebeurtenissen –geeft informatie op een manier die de ontvangen werkelijk helpt –gaat na of de ander
de feedback heeft begrepen. Feedback ontvanger: -verdedigt zich niet en legt niet uit –vraagt
verduidelijking over wat hij niet begrijpt).
31