F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

86www.cgfdejong.nl
voorgestelde beleid in een volgend artikel nader uit te werken. Hiertoe is het
echter niet gekomen. 90 Het vermoeden bestaat, dat Colijn de verschijning
van dit artikel op één of andere wijze heeft tegengewerkt. 91 In zijn betoog
had Bergema verscheidene malen voorzichtig kritiek geleverd op Colijns
visie op de koloniale politiek, zoals hij die had neergelegd in zijn Koloniale
Vraagstukken van heden en morgen. 92 Hij bestreed o.a. Colijns opvatting, dat
het nationalisme de voedingsbodem van het communisme is en stelde de
vraag of de sociaal-economische en godsdienstig-zedelijke ontworteling als
gevolg van het kolonialisme niet minstens evenveel had bijgedragen tot de
opkomst van het communisme. Het had volgens hem geen zin het communisme
te bestrijden door het nationalisme te onderdrukken. Het conflict
tussen de culturen en rassen zou dan blijven bestaan en hiervan zou de
communistische agitatie opnieuw misbruik maken. Met andere woorden:
Bergema vond Colijns visie op het nationalisme veel te negatief en diens
bestrijding ervan ongenuanceerd. Hij vroeg zich af of Colijn zich bij het
schrijven van zijn boek soms teveel had laten beheersen door de indruk van
de communistische onlusten in Sumatra, die kort ervoor hadden plaats
gehad. 93
Benoeming tot docent op Sumba
Door al deze publicaties was Bergema alom bekend geworden. Het was ook
de collega’s op Sumba niet ontgaan hoezeer hij zich verdiept had in allerlei
missionaire en theologische vraagstukken. Toen op dat eiland een vacature
ontstond aan de opleidingsschool voor evangelisten te Karuni, stelden zij
eenparig voor Bergema te benoemen. Het gevolg hiervan was, dat de voor
deze benoeming verantwoordelijke generale deputaten voor de zending hem
op 3 november 1934 vroegen om een benoeming tot docent op Sumba in
ernstige overweging te nemen. 94
Voor Bergema was dit verzoek een grote verrassing. Hij had in zijn gedachtewereld
voorgoed met Sumba gebroken. En nu werd hij opnieuw voor de
vraag gesteld: Sumba of Midden-Java? Zijn eerste opwelling was afwijzend.
Hij had het naar zijn zin in Kebumen: het werk bevredigde hem, hij voelde
90 Ibidem, 194-195 en 197.
91 Dit vermoeden is o.m. geuit door mw. I.A. Bergema in een gesprek met mij.
92 Amsterdam, 1928.
93 H. Bergema, “Enkele opmerkingen over het rassenvraagstuk in Ned. Indië”, IV, Antirevolutionaire
Staatkunde, jrg. 11 (1937) 219-220, NT. 154.
94 Het besluit hiertoe was met met algemene stemmen genomen. Vergadering krd Heeg en
Fr. deputaten, 26 nov. 1934, ZKH 272; Bergema aan krd Heeg en Fr. deputaten, 27 nov.
1934, ZKH 293.