F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

82www.cgfdejong.nl
Over de Javaanse cultuur en mentaliteit
Het belangrijkste studie-onderwerp van Bergema in deze periode was de Javaanse
cultuur en mentaliteit. Niet alleen in zijn dagelijkse omgang met
Javanen en het meerdaagse verblijf in de desa, maar ook door intensieve
bestudering van de literatuur probeerde hij door te dringen in de geestesstructuur
van de mensen onder wie hij werkzaam was. Hij deed dit met een
zekere hartstocht. Zich inleven in de Javaanse mentaliteit beschouwde hij als
absolute voorwaarde om hun het evangelie te kunnen verkondigen en hen te
helpen tot een eigen christelijke Javaanse levens- en wereldbeschouwing te
komen. De prediker van het evangelie moet weten in wat voor bodem het
zaad valt. Naar zijn mening schoot de gereformeerde zending hierin ernstig
tekort. Dat bleek niet alleen uit de minimale opleiding van haar missionair
predikanten in godsdienst-wetenschappelijk en etnologisch opzicht, maar
ook uit de geringe aandacht die deze predikanten in hun werk besteedden
aan de Javaanse cultuur en mentaliteit. Bergema vreesde, dat zij op die
manier de Javaanse christenen niet echt konden helpen en dat daardoor in het
leven van deze Javanen “christelijke gedachten onverwerkt naast oude
pseudo-religieuze gedachten-complexen zouden voortleven”. 77 Toen de
missionair predikanten van Midden-Java in maart 1932 te Kaliurang een
studie-conferentie hielden over zending en cultuur hield Bergema een lezing
over de Javaanse mentaliteit, waarin hij uiting gaf aan zijn bezorgdheid. Zijn
betoog maakte grote indruk en de collega’s erkenden eenparig het door hem
geconstateerde manco. 78 Dit was een belangrijke stimulans voor hem om een
reeks van negentien artikelen te schrijven voor De Macedoniër over “Over
de beteekenis van de kennis der Javaansche cultuur voor het verstaan van de
Javaansche levensvisie” (september 1932 tot maart 1935). 79 Op verzoek van
de redactie van De Opwekker bewerkte en verkortte hij deze reeks tot zes
artikelen, die tussen januari 1934 en mei 1935 verschenen. 80
77 De Opwekker, 79 (1934) 72-75.
78 De conferentie te Kaliurang was bedoeld om de praktische consequenties te bespreken van
de in september 1931 te Bandung gehouden jubileum-conferentie van de Nederlandsch-Indische
Zendingsbond over Zending en Cultuur. Zie: De Macedoniër, jrg. 36 (1932) 257-
260.
79 “Over de beteekenis van de kennis der Javaansche cultuur voor het verstaan van de Javaansche
levensvisie”, in: De Macedoniër, jrg. 36 (1932), 37 (1933), 38 (1934) en 39 (1935).
Een ander motief om deze artikelen te schrijven was zijn eigen behoefte om de losse
gegevens die hij had verzameld, te verwerken en opbouwende kritiek van anderen uit te
lokken. Zie: De Opwekker, 80 (1935) 225-226.
80 “Javaansche Cultuur en Levensvisie”, in: De Opwekker, jrg. 79 (1934) en 80 (1935).