F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

76www.cgfdejong.nl
dienst. 53 De zending, die de islam vroeger had beschouwd als een stervende
religie, werd geconfronteerd met toenemend moskee-bezoek, de oprichting
van pesantrens en intensieve campagnes van de Muhammadijah. 54 Zij werd
hierdoor gedwongen de islam meer serieus te nemen en zich rekenschap te
geven van de verhouding van het christelijke geloof en de Javaanse cultuur.
Het was ook de tijd van de zelfstandigwording van de Javaanse kerken van
Midden-Java. In 1931 werd in Kebumen de eerste synode van deze kerken
gehouden. Het aantal gemeenten en Javaanse predikanten nam in een snel
tempo toe. 55 Dit riep vragen op ten aanzien van het einddoel van de zending.
Wanneer was het moment aangebroken, dat de gereformeerde zending Java
kon verlaten en de verbreiding van het evangelie aan de Javaanse kerken kon
overlaten?
Dat Bergema met deze vragen worstelde blijkt uit de titels van zijn laatste
jaarverslagen: “Wassen en minder worden” (over 1934) en “Begin en einde”
(over 1935). Hij was van mening, dat de gereformeerde zending veel meer
aandacht moest besteden aan de geestelijke zijde van de zelfstandigwording.
Er moest niet alleen gewerkt worden aan de instelling van kerkenraden en
classes, maar ook aan de bevordering van een zelfstandig en diep geworteld
geloofsleven. Kerkplanting op zichzelf kon niet het doel van de zending zijn.
Het doel was pas bereikt, als zelfstandige kerken ontstonden, die zozeer in
het christelijk geloof verworteld zijn dat zij de kerstening van het eigen volk
op zich konden nemen. 56 Zover was het volgens hem echter nog lang niet.
Daarom moest de zending de Javaanse kerkenraden na de instituering niet
aan hun lot overlaten, maar hen blijven toerusten.
In dit verband vroeg Bergema – ook in andere publicaties – dikwijls aandacht
voor het gevaar van het syncretisme. Volgens hem was op Java de
kans op aantasting van het christelijk geloof door het syncretisme bijzonder
groot. “Het gevaar van het syncretisme bestaat niet alleen bij de Sadrachgemeenten,
maar zit al de Javanen in het bloed”, schreef hij in zijn laatste
53 Zie het 4e en 5e jaarverslag.
54 Zie het 4e jaarverslag.
55 Zie voor de eerste synode: H. Bergema, “De eerste Synode der Javaansche Kerken op M.
Java ten Zuiden”, Zendingsblad 1931, 100-103 (= doc. 272 in: Reenders, Midden-Java,
835-838). Op het zendingsterrein van Kebumen verdubbelde in Bergema’s tijd het aantal
gemeenten van 13 tot 26, terwijl het aantal gedoopten toenam van 843 tot 1458. Zie het 5e
jaarverslag.
56 Zie het 4e en 5e jaarverslag. In zijn 5e jaarverslag schreef Bergema: “De taak van de
zending is ... volbracht, wanneer op redelijke gronden mag worden verwacht, dat de reeds
voor het Christendom gewonnen kerken uit een volk krachtig genoeg zijn om de christianiseering
van het geheele volk verder ter hand te nemen”.