F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

56www.cgfdejong.nl
werd teweeggebracht (p. 29). Omdat de meeste joden hem niet als Messias
hebben aanvaard, is er een breuk ontstaan tussen christen-joden en de andere
joden. De laatsten hebben aan het einde van de eerste eeuw de joodse christenen
geëxcommuniceerd uit de synagoge, door een vervloeking van hen op
te nemen in het zogenaamde achttien-gebed.
Bergema ziet deze breuk als een splitsing in het volk van God. Die splitsing
kan niet ten onrechte het eerste schisma van de kerk worden genoemd. Maar
dat wil niet zeggen dat de verhouding tussen de kerk en de synagoge tot een
‘oecumenisch’ vraagstuk is geworden, althans niet zolang men het woord
oecumene in de gebruikelijke zin de betekenis geeft van gemeenschappelijk
geloof in Christus als ‘God en Heiland’ (p. 36).
Ik vermeld nog een artikel van Bergema in Vox Theologica 1964/65 onder
de titel “Kerk en Synagoge”. Op verzoek van de redactie van Vox Theologica
geeft hij enkele wenken voor hen die het vraagstuk van de verhouding
van kerk en jodendom willen bestuderen. Het artikel bevat een lijst van vele
tientallen publicaties. Opnieuw blijkt de fabelachtige belezenheid van Bergema,
maar hij gaat niet met een eigen mening inhoudelijk op de relatie van
kerk en synagoge in.
Tot aan zijn overlijden was Bergema adviseur van deputaten voor de zending
onder de joden. De wending van zending onder de joden naar gesprek
met Israël heeft hij niet meer meegemaakt. In die zin was hij kind van zijn
tijd. Maar op bepaalde punten reikte hij toch boven zijn tijd uit, zoals bijvoorbeeld
in zijn verwerping van de vervangingstheologie – het joodse volk
blijft het uitverkoren volk van God – en in zijn aandacht voor het lot van de
Palestijnen.
Bergema en de islam
Bergema is in Indonesië in contact gekomen met de islam en heeft ook over
deze godsdienst tijdens zijn verblijf aldaar en gedurende zijn latere hoogleraarschap
in de zendingswetenschap grondig nagedacht.
Wanneer hij in 1930 op weg gaat naar zijn eerste zendingspost, Kebumen
(Midden-Java), heeft hij zich al voorbereid op zijn werk en daarbij ook
studie gemaakt van de islam, in het besef dat hij naar een gebied gaat waar
de meeste bewoners de islamitische godsdienst aanhingen. Zijn belangstelling
blijkt onder andere uit een verslag van zijn reis naar Indonesië, uiteraard
in die tijd nog per boot. In dat verslag, uitgekomen in het zendingsblaadje