F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
Aan het eind van zijn werkzame leven liet hij dat wetenschappelijk gereed
schap nadrukkelijk uit zijn handen vallen. 27 Niet om terug te keren naar het
geloof der vaderen, maar om de handen vrij te hebben voor een laatste
verkenningstocht naar wat hij werkelijk geloofde.
Hendrik Bergema bleef het geloof van zijn jeugd trouw, ondanks de verwarrende
invloeden van Indië, die hij deelde met Van Baal en zoveel andere
Nederlanders. In deze bijdrage heb ik enige moeite gedaan om aan te tonen,
hoever zijn gereformeerde polsstok reikte bij het onderzoek naar het Indonesisch
erfgoed, dat hem was gaan fascineren. De conclusie moest luiden, dat
de stok te kort was.
Het gaat zeker te ver, om hier van een échec te spreken. Toch meen ik, dat
er reden is om Bergema en zijn bijdrage aan de godsdienstwetenschap, zijn
dans om de levensboom, te typeren met de woorden, waarmee Jan van Baal
zijn autobiografie besluit: 28
Het is tijd nu nog één maal om te zien naar de jaren van mijn ontglipt
verleden. Politiek bezien waren het jaren besteed aan een échec. Maar
échec is thematisch in de geschiedenis van elk mensenleven. Belangrijk
is alleen dat men in die jaren heeft mee-gefungeerd in een wereld-wijde
ontwikkeling en er een band met mensen aan heeft overgehouden, een
band mede met een wereld, die nog altijd in nood is. Het laatste woord
daarover is daarom niet wrok of teleurstelling. Wat blijft is de verwondering,
verwondering over hetgeen die wereld drijft, verwondering ook
over hetgeen als Mysterie daarachter ligt.
27 J. van Baal, Boodschap uit de stilte: een herschikking van berichten over Jezus naar
anthropologische methode. Baarn: Ten Have, 1985.
28 J. van Baal, Ontglipt Verleden (2 dln; Franeker: Wever, [1985]) II, 591.
47