F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

46www.cgfdejong.nl
tatieonderzoek over Sumatraanse zielevoorstellingen 26 moest ik maar al te
dikwijls constateren dat de knoop niet meer te ontwarren viel, of dat de
auteur haar had doorgehakt met behulp van puur speculatieve vermoedens.
Dat was 40 jaar eerder ook al Bergema’s ervaring en het vormde misschien
de belangrijkste reden, om deskundigen ter plaatse om hulp te vragen.
Des te aardiger is het, dat hij zijn informanten bedient met een beknopte samenvatting,
niet alleen van de voor hem obligate bijbelse gegevens, maar
ook van wat hij weet – of meent te weten – over sporen van Babylonische
voorstellingen, van de Alexandermythe en van Indische kosmologie in de
tradities van de Archipel. Ons lijkt het verband tussen Babylon en de gordel
van smaragd ver te zoeken en het komt ons voor, dat de romans over
Alexander de Grote niet zo maar als gelijkwaardige bronnen naast rechtstreekse
mythologische gegevens mogen worden gezet. Als er in een verre
toekomst onderzoek wordt gedaan naar het dan inmiddels uitgestorven
Christendom mogen wij toch hopen, dat de geleerden onderscheid zullen
maken tussen de gegevens uit Bijbel en Koran en die uit Vestdijk’s De
Kelner en de levenden of De Nadagen van Pilatus. Maar voor de Indische
gegevens geldt dat bezwaar niet: ze worden door Bergema even beknopt als
precies opgesomd en zouden nog steeds kunnen dienen als uitgangspunt
voor een onderzoek naar de verwantschap van Oudindische en Indonesische
voorstellingen. Hier is een man aan het woord, die zich op beslissende
momenten weet te ontworstelen aan het dogma, dat hem gevangen hield en
die anderen gul laat profiteren van zijn formidabele eruditie.
Epiloog
Bij het herlezen van De Boom des Levens werd ik onontkoombaar herinnerd
aan die andere mannenbroeder op het erf van de Nederlandse godsdienstwetenschap,
Jan van Baal. Ook een alumnus van de Vrije Universiteit, die zich
als bestuursambtenaar in Indië geleidelijk aan ontworstelde aan het politieke
harnas van de gereformeerde antirevolutionairen en die als cultureel antropoloog
het in die tak van wetenschap heersende paradigma, dat haaks stond op
welke gereformeerde wetenschap dan ook, zonder voorbehoud omhelsde.
26 L. Leertouwer, Het beeld van de ziel bij drie sumatraanse volken. Groningen: VRB
drukkerijen bv., 1977.