F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
dacht te vragen voor een paar opmerkelijke punten in dat geschrift. Het valt
immers te verdedigen, dat men de betekenis van een geleerde niet alleen kan
vaststellen op grond van zijn publicaties, maar ook aan de hand van het
gehalte van zijn plannen voor verder onderzoek, of dat nu tot voltooiing is
gekomen of niet.
Allereerst valt in de toelichting op de vragenlijst de bescheidenheid van de
auteur op. Hij vraagt nogal wat van zijn beoogde informanten en dat weet
hij. Daarom spreekt hij de hoop uit, om te zijner tijd “bij leven en welzijn”
de resultaten als een vrucht van gemeenschappelijk onderzoek aan het
publiek te kunnen meedelen. De collega-zendelingen onder hen wijst hij er
fijntjes op, dat dit materiaal voor hen niet alleen formeel van belang is,
omdat het kan leiden tot een beter begrip van de te kerstenen culturen, maar
ook materieel: de inheemse tradities over levensboom en levenswater,
schepping en zondvloed kunnen ook aanknopingspunten opleveren voor de
verkondiging van het Evangelie. Dat is een opmerkelijk liberale opvatting,
niet alleen gelet op Bergema’s steile opvattingen over pseudo-religie, 23 maar
niet minder van wege het feit, dat de zendingsgeschiedenis menig voorbeeld
kent van door de toehoorders verkeerd begrepen accommodaties met rampzalige
gevolgen. 24
Bergema meent in ieder geval, dat het er voor de prediking meestal weinig
toe doet of de betrokken mythen onder invloed van het later bekend geworden
bijbels paradijsverhaal zijn ontstaan of niet. 25 Voor de prediking! Des te
groter is het belang van die vraag voor de godsdienstgeschiedenis – als
Bergema’s grote studie iets heeft aangetoond, dan is het wel dit. Hij weet
bovendien door eigen onderzoek maar al te goed hoe gemakkelijk men op dit
punt door de literatuur op het verkeerde been kan worden gezet – vanaf
Marco Polo tot diep in de twintigste eeuw namen reizigers en etnografen het
vaak niet zo nauw met de herkomst van hun gegevens. Bij mijn eigen disser-
23 Het aanknopen bij inheemse tradities is dan ook in de zendingsgeschiedenis vooral bekend
als een rooms-katholieke methode, zie J. Thauren, Die Akkomodation im katholischen Heidenapostolat:
eine Missionstheoretische Studie. München in Westfalen: Aschendorff, 1927.
24 Het spectaculairste voorbeeld van een protestantse – waarschijnlijk onbedoelde – accommodatie
moet Bergema bekend zijn geweest, omdat zij in Indonesië speelde. Een kerstpreek
leidde op het eiland Nias tot een hysterische bekeringsgolf, die de Evangelische Kerk
op Nias decennia lang ontwricht heeft, zie Theodor Müller- Krüger, Der Protestantismus
in Indonesien, Geschichte und Gestalt (Stuttgart: Evangelisches Verlagswerk, 1968) 279
e.v.
25 Bergema, De Boom des Levens, 567.
45