F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

44www.cgfdejong.nl
heeft opgeleverd dan zij beloofde. 20 Het belang van zijn studie ligt dan ook
allereerst in de materiaalverzameling en de zorgvuldige bespreking van alle
destijds beschikbare secundaire literatuur. Een zendingspredikant, die op
zijn standplaats Karuni (W.-Sumba) geplaagd werd door de ontoegankelijkheid
van de voor zijn onderzoek te raadplegen Europese bronnen en die
daarvan in het beste geval met grote vertraging kon kennis nemen, heeft een
dissertatie afgeleverd, die zijn meesterschap over alle destijds relevante
literatuur op elke bladzij aantoont en toch niet, zoals mijn leermeester Johannes
Lindeboom van menig academisch proefschrift placht te verzuchten,
“voortstrompelt op voetnoten”. Het feit, dat Bergema’s dissertatie door de
heruitgevers is opgenomen in Raymond Kennedy’s befaamde bibliografie,
mag dan ook worden opgevat als een verdiend eerbewijs aan mierenvlijt
onder moeilijke omstandigheden. 21
Zoals al werd opgemerkt, is Bergema’s Indonesische materiaal, in tegenstelling
tot zijn literatuuropgaaf, tamelijk mager. De auteur was zich van dat
manco wel bewust en verdedigt zich op verschillende plaatsen met het
bekende argument, dat hij zich nu eenmaal moest beperken. In zijn geval
lijkt dit argument overigens nauwelijks doorslaggevend, gelet op de royale
omvang van het uiteindelijke manuscript. Maar Bergema heeft het niet
gelaten bij wat men met een variant op David Hume’s aforisme over vaderlandsliefde
zou kunnen betitelen als de eerste verdedigingslinie van de luie
en de laatste toevlucht van een door zijn materiaal overweldigde auteur. Aan
het eind van zijn boek heeft hij een vragenlijst opgenomen, die hij wilde
rondzenden onder werkers in het veld – zendelingen, missionarissen, bestuursambtenaren,
taalgeleerden etc. – om over paradijs en levensboom meer
materiaal bijeen te brengen dan wat hem bij het schrijven van zijn boek ter
beschikking stond. 22
Ik moet aannemen, dat het uitbreken van de oorlog Bergema heeft verhinderd
om dit veelbelovende project uit te voeren. Dat is tragisch te noemen,
want die lijst is, n’en déplaise Bergema’s methodisch vooroordeel, een
buitengewoon interessant werkstuk. Niet alleen door de volledigheid en de
scherpte van de daarin voorgelegde vragen, maar ook en vooral door de
inleidende toelichting. Ik wil deze hommage dan ook besluiten, door aan-
20 Zie noot 4.
21 Raymond Kennedy, Bibliography of Indonesian Peoples and Cultures. Revised and Edited
by Thomas W. Maretzki and H.Th. Fischer (Sec. rev. edition, Yale University, 1962) 3.
22 Bergema, De Boom des Levens, Bijlage, 564-592.