F:\Wpdocs\WZOK\Kleine Reeks\Bundel Bergema\BundelBergema ...

www.cgfdejong.nl
ren: de koers staat vast, maar de tegenwind van zijn bronnenmateriaal wenst
hij niet te veronachtzamen.
In één oogopslag kan de lezer deze stuurmanskunst overzien, als hij de
stellingen bij het proefschrift opslaat. In stelling I representeert de levensboom
de keerzijde van het proefgebod en de exponent van de verbondsgemeenschap
tussen God en mens. Het gaat dus om een voorstelling en of die
uit de mythologie dan wel uit de historie voortkomt, blijft onbeslist. In
stelling II wordt de “physische opvatting” van de boom des levens, zoals
verdedigd door dr. A. Kuyper sr. in diens De Gemeene Gratie, echter resoluut
onhoudbaar verklaard. Hiermee lijkt Bergema te kiezen tegen een
historiserende opvatting van het Genesisverhaal. Maar die indruk klopt niet,
want met stelling III keert hij even resoluut op zijn schreden terug: de tekst
van Genesis 3: 22 zou uitsluiten, dat de mens voor de zondeval van de boom
des levens zou hebben gegeten. In stelling XVIII tenslotte wordt het construeren
van een historisch verband tussen de drie zonen van Noach en de
tegenwoordige mensenrassen als prematuur verworpen, omdat dat bij de
huidige stand van onze kennis wetenschappelijk niet verantwoord zou zijn.
Dat is een wel zeer subtiele manier om de leer van de apartheid, die rotte
vrucht der gereformeerde wetenschap, onderuit te halen zonder haar rechtstreeks
als racistische pseudo-wetenschap naar de vuilnisbak te verwijzen!
Aan dit methodologisch dilemma heeft Bergema een aparte paragraaf gewijd.
8 Daar wordt de knoop op verrassende wijze radicaal doorgehakt: het
probleem is een schijnprobleem. Die ferme conclusie wordt bereikt door
eerst een scheiding aan te brengen in het bronnenmateriaal. Aan de ene kant
staat de Goddelijke openbaring omtrent de boom des levens, “zoals die
onder leiding en door de inspiratie van de H. Geest in het boek Genesis is
opgetekend”. Daarvan wordt aangenomen, dat het gaat om de weergave van
een historisch feit, op grond van de geloofsovertuiging, “waardoor wij alles
voor waarachtig houden, dat ons God in Zijn Woord geopenbaard heeft”. Dit
beroep op de Heidelbergse Catechismus 9 laat geloofszekerheid samenvallen
met historische juistheid. Dat is wellicht in overeenstemming met de opvatting
van de auteurs van de Heidelberger. Maar wie zich bijna vier eeuwen
later op deze tekst beroept, kan er toch niet om heen dat er ondertussen
andere inzichten zijn gegroeid. De vraag naar een waar geloof is een andere
geworden dan de vraag naar de juiste bronnenkritiek in de historische wetenschap.
Dat Bergema zich op zo’n resolute manier heen zet over vier eeuwen
8 Bergema, De Boom des Levens, 115-117.
9 Antwoord op vraag 121. Die vraag luidt; “Wat is een waar geloof?”
39